پژوهشهای بذر ایران
سال:1397 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

مقدمه: سرعت جوانه زنی یکی از مهم ترین شاخص های جوانه زنی می باشد که در اکثر مطالعات برای مقایسه اثرات تیمارهای مختلف بر جوانه زنی بذرها استفاده می شود. محققان برای محاسبه سرعت جوانه زنی از معکوس زمان تا 50 درصد جوانه زنی (1/D50) استفاده می کنند. یکی از روش های محاسبه زمان تا 50 درصد حداکثر جوانه زنی (D50)، استفاده از مدل های رگرسیون غیرخطی از قبیل لجستیک، گامپرتز، ریچارد، ویبول و هیل می باشد. همچنین برای محاسبه این پارامتر از مدل های تجربی ساده از قبیل مدل ارائه شده توسط فاروق و همکاران و الیس و روبرتز استفاده می شود. حال سوالی که پیش می آید این است که کدامیک از این روش ها پیش بینی دقیقی از D50 در اختیار محقق قرار می دهد. هدف از این تحقیق محاسبه D50 با روش های مختلف در جوانه زنی بذرهای پنبه می باشد. مواد و روش ها: در این آزمایش، بذرهای پنبه در سه دمای 15، 25 و 40 درجه سانتی گراد در سه تکرار قرار گرفتند و بذرهای جوانه زده روزانه چندین بار شمارش شد. برای محاسبه D50 از چندین مدل رگرسیون غیرخطی شامل مدل های گامپرتز، لجستیک، هیل (چهار پارامتره)، ریچارد و ویبول استفاده شد. همچنین، برای محاسبه سرعت جوانه زنی از مدل های ارائه شده توسط فاروق و همکاران و الیس و روبرتز استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که کلیه مدل های رگرسیون غیرخطی برازش مناسبی به داده های جوانه زنی داشتند، اما مدل های لجستیک، هیل و ویبول نسبت به سایر مدل ها پیش بینی بهتری در برآورد D50 داشتند. همچنین، D50 محاسبه شده توسط مدل فاروق مشابه مقدار برآورد شده توسط مدل های رگرسیون غیرخطی بود؛ اما مقدار برآورد شده توسط مدل آلیس و روبرتز بیشتر از مقدار برآورد شده از سایر مدل ها بود. نتیجه گیری: به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که برای محاسبه D50 می توان از مدل های رگرسیون غیرخطی استفاده کرد. در این تحقیق مدل های لجستیک، هیل و ویبول برازش خوبی به داده های درصد جوانه زنی تجمعی بذرهای پنبه در مقابل زمان در دماهای مختلف داشتند. این مدل ها دارای ضرایبی می باشند که دارای مفهوم زیستی شامل حداکثر درصد جوانه زنی، زمان تا 50 درصد حداکثر جوانه زنی و زمان تا شروع جوانه زنی می باشند. همچنین، زمانی که محقق تنها به دنبال اندازه گیری D50 باشد و علاوه بر این با نرم افزارهای آماری آشنا نباشد، می تواند از فرمول تجربی ارائه شده در این مقاله استفاده کند.

مقدمه: آلودگی فلزات سنگین امروزه یکی از مشکلات مهم محیط زیست می باشد. این دسته فلزات با تجمع در زنجیره غذایی خطرات بسیار زیادی برای بشر و جانداران دارند. در بین فلزات سنگین سرب به عنوان خطرناکترین فلز سنگین آلاینده محیط زیست بوده که بیشتر از طریق صنایع ساخت باطری های سربی، افزودنی های رنگ و بنزین، حشره کش ها، کودهای شیمیائی، اگزوز اتومبیل و لحیم کاری وارد محیط زیست می گردد. از این رو این پژوهش به منظور بررسی اثر سرب بر خصوصیات جوانه زنی و تغییرات بیوشیمیایی دو رقم گندم (ارقام چمران و کوهدشت) به اجرا درآمد. مواد و روش ها: به منظور ارزیابی خصوصیات جوانه زنی و تغییرات بیوشیمیایی دو رقم گندم تحت شرایط تنش سرب با استفاده از مدل سیگموئیدی سه پارامتره، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصافی با سه تکرار انجام شد. عامل اول شامل دو رقم چمران و کوهدشت و عامل دوم شامل 6 تنش نیترات سرب (صفر، 25/0، 50/0، 75/0، 1 و 5/1 میلی گرم در لیتر) بود. یافته ها: نتایج نشان داد با افزایش سطوح نیترات سرب درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، درصد گیاهچه طبیعی، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه و بنیه گیاهچه برای هر دو رقم کاهش یافت. نتایج مربوط به برازش مدل سیگموئیدی سه پارامتره نشان داد که حداکثر میزان صفات اندازه گیری شده و غلظتی از تنش سرب که صفات اندازه گیری شده به 50 درصد نهایی رسیدند مربوط به رقم چمران بود. بالاترین درصد جوانه زنی (96 درصد)، سرعت جوانه زنی (23 بذر در روز)، درصد گیاهچه طبیعی (33/93 درصد)، طول گیاهچه (07/13 سانتی متر)، وزن خشک گیاهچه (07/0 گرم) و بنیه گیاهچه (18/12) مربوط به رقم چمران و شرایط بدون تنش بود ولی با رقم کوهدشت اختلاف معنی داری نداشت. به طورکلی با افزایش شدت تنش سرب از صفر به 5/1 میلی گرم بر لیتر، درصد جوانه زنی برای ارقام چمران و کوهدشت به ترتیب کاهشی 82 و 93 درصدی و درصد گیاهچه طبیعی کاهشی 95 و 100 درصدی را نشان داد. با افزایش شدت تنش فلز سنگین سرب میزان پرولین و آنزیم کاتالاز در هر دو رقم افزایش یافت. در هر دو رقم با افزایش شدت تنش میزان پروتئین به شدت کاهش یافت. نتیجه گیری: به طورکلی نتایج نشان داد که تنش سرب به طور معنی داری بر شاخص های جوانه زنی و کاتالاز، پرولین و پروتئین گندم تأثیر داشت. در نهایت می توان بیان داشت که در مناطق با تجمع فلز سنگین سرب می توان با انتخاب رقم مناسب تا حدودی خسارات ناشی از تنش سرب را جبران نمود که از بین دو رقم چمران و کوهدشت جهت کشت در چنین شرایطی رقم چمران به نظر مناسب تر می باشد.

مقدمه: امروزه استفاده از ویژگی گیاهان دگرآسیب با توجه به مضرات اثرات علف کش های شیمیایی می تواند نقش بسیار مهمی در مدیریت علف های هرز و کنترل آن ها ایفا کند. در حقیقت مواد شیمیایی آزاد شده توسط ریشه ها، ساقه ها، برگ ها، گل ها، دانه های گرده، میوه ها و بذرها می توانند به عنوان علف کش ها یا آفت کش های طبیعی استفاده شوند. هدف از این تحقیق بررسی پتانسیل دگرآسیبی اندام های هوایی علف هرز تاتوره (Datura stramonium L. ) بر صفات جوانه زنی و رنگیزه های فتوسنتزی ارقام گندم بود. مواد و روش ها: به منظور بررسی پتانسیل دگرآسیبی عصاره آبی اندام های مختلف علف هرز تاتوره نظیر ساقه، برگ، میوه و مخلوطی از آن ها بر صفات جوانه زنی و رنگیزه های فتوسنتزی دو رقم گندم (کوهدشت و (N8720، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه علوم علف های هرز دانشگاه گنبدکاووس در سال 1396 به اجرا درآمد. ابتدا اندام هوایی تاتوره در مرحله تشکیل میوه از سطح مزارع دشت مغان جمع آوری و به تفیکیک ساقه، برگ و میوه جدا گردید. 5 میلی لیتر از عصاره های پنج درصد اندام ها به علاوه مخلوطی از آن ها به طور جداگانه بر 25 عدد بذر ضدعفونی شده ارقام مورد بررسی اعمال شد. یافته ها: نتایج نشان داد ارقام گندم پاسخ متفاوتی به عصاره اندام ها نشان دادند و این اختلاف برای عصاره های مختلف اندام ها و برهم کنش اثر ارقام در عصاره اندام ها نیز معنی دار بود. مقایسه میانگین برهم کنش ارقام و عصاره اندام ها نشان داد درصد جوانه زنی کوهدشت تحت تیمارهای آزمایشی کاهش یافت. بیشترین اثر کاهشی مربوط به عصاره برگ به مقدار 33/98 درصد بود. در مقابل عصاره ساقه، میوه و مخلوطی از آن ها اثر افزایشی بر درصد جوانه زنی N8720 به ترتیب با مقادیر 72/5، 72/5 و 41/1 درصد داشتند. نتایج سرعت جوانه زنی مشابه درصد جوانه زنی بود. طول ریشه چه و ساقه چههر دو رقم تحت تیمارهای آزمایشی کاهش نشان داد. عصاره برگ بیشترین اثر بازدارندگی بر طول ریشه چه و ساقه چه رقم کوهدشت به ترتیب با مقادیر 70/96 و 21/89 درصد را داشت. مقدار کلروفیل کل گیاهچه هر دو رقم کوهدشت و N8720 به ترتیب تحت عصاره آبی ساقه (64/24 درصد) و میوه (62/14 درصد)، افزایش نشان دادند. در حالی که عصاره سایر اندام ها و مخلوطی از آن ها اثر کاهشی متفاوتی بر صفت مورد بررسی داشتند. نتیجه کاروتنوئید مشابه کلروفیل کل بود. احتمالاً تفاوت در غلظت آللوشیمیایی ها در اندام های مختلف تاتوره و خصوصیات فیزیولوژیکی صفات در ارقام سبب رفتار متفاوت گردید. نتیجه گیری: مطابق نتایج، استفاده از زیست توده علف هرز تاتوره به ویژه برگ می تواند به عنوان علف کش های طبیعی و راهبرد مدیریتی غیر شیمیایی علف های هرز پیشنهاد گردد. جهت تحقق این امر نیاز به تجزیه فیتوشیمیایی ترکیبات حاصل از این علف هرز می باشد.

مقدمه: امروزه فناوری های مختلفی در جهت ارتقای کیفیت بذر باهدف افزایش درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی و استقرار بهتر گیاهچه ها تحت شرایط محیطی مختلف توسط پژوهشگران توسعه یافته است. یکی از این فناوری ها، پیش تیمار بذر و یا پرایمینگ بذر می باشد. با توجه به حساسیت فرایند جوانه زنی به عنوان اولین مرحله نموی گیاه و همچنین اهمیت بهبود شاخص های جوانه زنی و استقرار گیاهچه کنجد، این پژوهش باهدف بررسی کارایی پرایمینگ بذر با استفاده از اسید سالیسیلیک، متیل جاسمونات و اسید هیومیک بر خصوصیات جوانه زنی، تغییرات بیوشیمیایی و رشد اولیه گیاهچه بذور ارقام یلووایت و محلی دزفول کنجد طراحی و اجرا گردید. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول طی تابستان سال 1394 اجرا گردید. فاکتور اول، شامل پیش تیمار بذر (پرایمینگ بذر) با آب مقطر، اسید سالیسیلیک 1/0 میلی مولار، متیل جاسمونات 1 میکرومولار و اسید هیومیک 5/1 درصد و فاکتور دوم، شامل دو رقم کنجد، یلووایت و رقم محلی دزفول در نظر گرفته شد. برای مقایسه تیمارها صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی روزانه، میانگین جوانه زنی روزانه، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه، ضریب آلومتری، میزان پرولین، میزان پروتئین های محلول و فعالیت آنزیم کاتالاز مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که پرایمینگ بذر اثر معنی داری بر صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی روزانه، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه، ضریب آلومتری و میزان تغییرات بیوشیمیایی گیاهچه داشت و باعث بهبود آنها گردید. اثر رقم بر کلیه صفات مورد بررسی به استثنای سرعت جوانه زنی و طول ساقه چه، غیر معنی دار بود. در این تحقیق رقم محلی دزفول به طور میانگین با 52/13 بذر در روز از سرعت جوانه زنی بالاتری نسبت به رقم یلووایت برخوردار بود. همچنین اثر متقابل تیمارهای پرایمینگ بذر و رقم، تنها روی شاخص بنیه بذر و ضریب آلومتری معنی دار شد، به طوری که مقایسه میانگین ها مشخص نمود بیشترین میزان صفت بنیه بذر توسط مصرف اسید هیومیک 5/1 درصد در رقم محلی دزفول (به میزان 09/10) حاصل گردید، در حالی که بیشترین میزان ضریب آلومتری در پیش تیمار بذر با متیل جاسمونات در رقم یلووایت (به میزان 57/1) به دست آمد. نتیجه گیری: در این مطالعه مؤثرترین تیمار پرایمینگ بذر برای بهبود خصوصیات جوانه زنی، میزان تغییرات بیوشیمیایی و رشد گیاهچه در کنجد، اسید هیومیک 5/1 درصد و بهترین پاسخ به آن مربوط به رقم محلی دزفول بود. پرایمینگ بذر با اسید هیومیک 5/1 درصد نسبت به تیمار شاهد و رقم محلی دزفول نسبت به رقم یلووایت در بسیاری از شاخص های جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه نتایج بهتری را نشان داد، بنابراین می توان اظهار داشت که پیش تیمار بذر به وسیله اسید هیومیک با تأثیر بیشتر بر خصوصیات جوانه زنی کنجد، می تواند در استقرار مطلوب گیاهچه آن مؤثرتر واقع گردد و استفاده از این اسید آلی در توسعه سامانه ریشه ای و استقرار مطلوب گیاهچه کنجد که به عنوان یک مشکل اساسی در ابتدای فصل رشد مطرح است، بسیار مفید باشد.

مقدمه: استفاده از تناوب در مدیریت زراعی یک روش برای کاهش اثرات مضر تک کشتی می باشد، ولی مواد به جامانده از بسیاری گیاهان ممکن است اثرات دگرآسیبی برای گیاه بعدی داشته و میزان عملکرد را کاهش دهد. در میان گیاهان مختلف، گیاهان خانواده شب بوئیان به دلیل داشتن گلوکوزینولات، اثرات دگرآسیبی قوی را از خود نشان می دهند. خردل وحشی به عنوان علف هرز 30 محصول زراعی در 52 کشور جهان، دارای یکسری اثرات آللوپاتیک می باشد که مانع از جوانه زنی گیاهان دیگر می گردد. در گلوکوزینولات ترشح شده از خردل وحشی موادی مانند تیوسیانات یونیک وجود دارد که مانع از رشد ریشه و اندام هوایی در بسیاری از گیاهان می گردد. همچنین ترکیبات فرار مانند ایزوپرونیدها و بنزوئید آزاد شده از تجزیه بافت گیاهان خانواده براسیکاسه ممکن است باعث کاهش رشد بسیاری از گیاهان شود. در بسیاری از مطالعات مشخص شده است که مواد دگرآسیبی در غلظت های بالا قادر به مهار رشد بسیاری از گیاهان می باشند، ولی در غلظت های پایین می توانند حتی نقش تحریک کنندگی رشد گیاهان را هم به دنبال داشته باشند. مطالعه حاضر به بررسی اثر عصاره آبی اندام های هوایی و ریشه خردل وحشی روی خصوصیات جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه جو می پردازد. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر دگرآسیبی خردل وحشی بر خصوصیات جوانه زنی و رشدی گیاهچه جو، آزمایشی فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در آزمایشگاه گیاه شناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام در سال 1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل 5 غلظت عصاره آبی (صفر، 10، 30، 50 و 70 درصد) حاصل از اندام هوایی و زمینی خردل وحشی بود که در دو آزمایش جداگانه در مرحله جوانه زنی و گیاهچه ای گیاه جو رقم آبیدر مورد مطالعه قرار گرفت. در بخش جوانه زنی بذر صفات سرعت و درصد جوانه زنی گیاه جو تحت تأثیر عصاره آبی خردل مورد ارزیابی قرار گرفت. در بررسی اثر عصاره آبی خردل بر گیاهچه جو نیز صفات وزن و اندازه ریشه و ساقه، میزان کلروفیل برگ، تغییرات پرولین و تغییرات قندهای محلول اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی گیاه جو (به ترتیب با 100 درصد و 5/19 بذر در روز) در تیمار شاهد و کمترین آن ها (به ترتیب با 40 درصد و 5/9 بذر در روز) در اثر عصاره اندام زیرزمینی خردل وحشی با غلظت 70 درصد مشاهده گردید. بیشترین کاهش در طول و وزن بخش هوایی و زمینی گیاه جو در بالاترین غلظت عصاره مشاهده شد. میزان کلروفیل a از 39/2 میلی گرم بر گرم بافت تر گیاه در تیمار شاهد به 66/1 میلی گرم در گرم بافت تر گیاه در تیمار غلظت 70 درصد کاهش یافت. بیشترین میزان پرولین اندام هوایی گیاه جو (8/66 میکرمول بر گرم وزن تر) در تیمار 70 درصد عصاره مشاهده شد. نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان داد که خاصیت دگرآسیبی خردل وحشی می تواند به عنوان یک سامانه کنترل کننده مهم در جوانه زنی و مراحل اولیه رشدی گیاه جو در بوم نظام های زراعی باشد. نتیجه گیری: به طورکلی نتایج حاصل از آزمایش نشان می دهد که در کوتاه مدت عصاره خردل وحشی اثر سمی بر جوانه زنی و رشد جو دارد، بطوریکه عصاره آبی خردل تقریباً بر تمامی صفات اندازه گیری شده گیاه جو تأثیر منفی می گذارد. اثرات مضر دگرآسیبی گیاه خردل وحشی، تحت تأثیر غلظت عصاره، متغیر است، بطوریکه بیشترین آسیب در گیاه جو در بالاترین غلظت عصاره آبی (70%) مشاهده گردید. به هرحال به منظور شناسایی ترکیبات دگرآسیب خردل وحشی و اثر آن در ارقام مختلف گیاه جو نیاز به تحقیقات بیشتری می باشد.

مقدمه: استفاده از فنآوری نانو به عنوان رشته ای متنوع و کاربردی تقریباً در تمامی زمینه های علمی در حال انجام است. کودها و مواد مغذی نانو دارای خواص مؤثری هستند که به تولید گیاهان بر حسب نیاز آن جهت تنظیم رشد گیاه کمک می کنند. نانو دی اکسید تیتانیوم خاصیت فتوکاتالیستی بالایی دارد و به عنوان یک کاتالیزور بطور عمده در آب، دستگاه های الکترونیکی، تجهیزات تبدیل و ذخیره ی انرژی و به صورت سوسپانسیون استفاده می شوند. منابع دی اکسید سیلیسیوم بسیار متنوع است که شامل نانو ذره های طبیعی، آنتروپوژنیک و نانوذره های مهندسی هستند. اگرچه سیلیسیوم در ﺑ ﺴ ﯿ ﺎ ری از ﮔ ﯿ ﺎ ﻫ ﺎ ن زراﻋ ﯽ ﻋ ﻨ ﺼ ﺮ ی ﺿ ﺮ وری ﺑ ﺮ ای رﺷ ﺪ ﻣ ﺤ ﺴ ﻮ ب ﻧ ﻤ ﯽ ﺷ ﻮ د، اﻣ ﺎ اﺛ ﺮ ات ﺳ ﻮ دﻣ ﻨ ﺪ ی ﺑ ﺮ رﺷ ﺪ و ﻧ ﻤ ﻮ ﮔ ﯿ ﺎ ﻫ ﺎ ن دارد. امروزه نانو تیوب های کربنی یکی از مهم ترین مواد کاربردی در برنامه های صنعتی هستند. این مواد با روش های تولید متفاوت و ویژگی های خاص می توانند نقش مهمی در تولید مواد کامپوزیت، کاربرد در پزشکی، الکترونیک و ذخیره انرژی داشته باشند. گیاه دان سیاه با نام علمی abyssinica Goizotia، متعلق به خانواده ی کاسنی (Asteraceae) است. بذر آن در داروسازی، صنعت غذا، کودسبز و برای خوراک پرنده ها و تغذیه گاو استفاده می شود. لذا هدف از آزمایش حاضر بررسی اثر نوع و غلظت سه نانو ذره بر برخی ویژگی های جوانه زنی و محتوای آنتوسیانین های گیاه دارویی – روغنی دان سیاه بود. مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمار های نوع نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم، دی اکسید سیلیسیوم و نانو تیوب کربن به عنوان فاکتور اول و غلظت های آن ها در چهار سطح صفر، 10، 30 و 60 میلی گرم بر لیتر به عنوان فاکتور دوم بودند. در این مطالعه صفات درصد، سرعت و متوسط جوانه زنی روزانه، شاخص جوانه زنی و بنیه گیاهچه، طول، وزن تر و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه، محتوای آنتوسیانین و درصد مقاومت ریشه چه اندازه گیری شد. یافته ها: با افزایش غلظت نانو ذرات میزان درصد، سرعت و متوسط جوانه زنی روزانه کاهش یافت. تأثیر مطلوب دی اکسید تیتانیوم بر صفت شاخص جوانه زنی در غلظت 30 میلی گرم بر لیتر و وزن خشک ریشه چه در غلظت 10 میلی گرم بر لیتر نسبت به تیمار شاهد حاصل شد. اثر مثبت دی اکسید سیلیسیوم بر شاخص جوانه زنی و وزن خشک ریشه چه در غلظت های 10 و 60 میلی گرم بر لیتر، محتوی آنتوسیانین ها و وزن تر و خشک ساقه چه در غلظت 60 میلی گرم بر لیتر نسبت به شاهد بدست آمد. همچنین، تاثیر مناسب نانو تیوب کربن بر شاخص جوانه زنی در غلظت های 10 و 30 میلی گرم بر لیتر، محتوی آنتوسیانین ها و وزن خشک ریشه چه در غلظت 60 میلی گرم بر لیتر و وزن تر ساقه چه در غلظت 30 میلی گرم بر لیتر، نسبت به تیمار شاهد مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر، به نظر می رسد تأثیر نانو ذرات در گیاهان علاوه بر اینکه به گیاه، گونه، نوع و غلظت نانو ذرات بستگی دارد، تأثیر این مواد بسته به مرحله رشدی و فیزیولوژی گیاه نیز متفاوت است. به نظر می رسد نانو ذرات می توانند در برخی غلظت ها با اثرات مثبت خود سبب بهبود جذب آب توسط بذر و افزایش رشد گیاهچه شوند. آنتوسیانین ها به دلیل فعالیت آنتی اکسیدانی که دارند، به هنگام مواجهه شدن گیاه با شرایط تنش تولید می شوند. به طور کلی می توان بیان داشت که افزایش غلظت نانو ذرات سبب ایجاد و افزایش تنش اکسیداتیو در گیاه گردید. بنابراین، پیشنهاد می شود با بررسی اثرات سوء نانو ذرات بر گیاه، در صورت لزوم، برای افزایش کارایی گیاه از نانو ذرات در غلظت های پایین (کمتر از 60 میلی گرم بر لیتر) استفاده شود.

مقدمه: بذرها گزینه مناسبی جهت برنامه های تکثیر و حفاظت گیاهان دارویی هستند. اگر چه وجود خواب در بذر برای گیاهان دارویی وحشی یک راهبرد سازگاری محسوب می شود، اما در مسیر اهلی سازی، زراعت و پرورش آن ها یک صفت نامطلوب محسوب می شود و باید آن را برطرف نمود. بذر خوشاریزه نیز علیرغم دارا بودن خواص دارویی قابل توجه، دارای خواب می باشد. مواد و روش ها: به منظور شکست خواب بذر گیاه خوشاریزه سه آزمایش جداگانه شامل سرمادهی مرطوب، تیمار هورمونی و ترکیبی از هردو اجرا گردید. برای تیمار سرمادهی مرطوب بذرها در 10 نمونه 100 تایی به صورت مرطوب در دمای 5 درجه سانتی گراد به مدت 2، 4، 6، 8، 10، 12، 14 و 16 هفته قرار گرفته و با استفاده از طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. برای تیمار هورمونی بذرها به مدت 24 ساعت در بستر حاوی غلظت های صفر، 500 و 1000 میلی گرم در لیتر جیبرلین قرار گرفتند و سپس به شرایط جوانه زنی منتقل شدند ولی از آنجاکه شکست خواب اتفاق نیفتاد، این آزمایش مورد بحث قرار نگرفت. برای ترکیب تیمارهای هورمونی و سرمادهی بذرها به مدت 24 ساعت در دمای 20 درجه سانتی گراد در غلظت های ذکر شده جیبرلین قرار داده شدند و سپس به محیط حاوی آب مقطر در دمای 5 درجه سانتی گراد منتقل شد و در مدت 2، 4، 6 و 8 هفته در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. عامل اول غلظت جیبرلین در سه سطح و عامل دوم مدت زمان سرمادهی در 4 سطح بود. یافته ها: سرمادهی مرطوب اثر مثبتی بر شکستن خواب بذر داشت و در تیمار 16 هفته سرمادهی صفات درصد و سرعت جوانه زنی و شاخص های بنیه به بیشترین مقدار خود رسید. استفاده توام تیمارهای هورمونی موجب تسریع شکست خواب و بهبود خصوصیات جوانه زنی بذرهای این گیاه گردید بطوریکه در 8 هفته به بالاترین میزان ممکن رسید. تیمار 8 هفته سرمادهی مرطوب در دمای 5 درجه سانتی گراد توأم با 1000 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید، بهترین تیمار برای شکست خواب بذر خوشاریزه بود. نتیجه گیری: به نظر می رسد خواب بذرهای خوشاریزه از نوع فیزیولوژیکی است که بطور موفقیت آمیزی توسط سرمادهی و کاربرد همزمان سرمادهی و هورمون جیبرلین شکسته می شود. اگرچه هورمون جیبرلین به تنهایی اثری بر شکست خواب نداشت، اما سبب کاهش نیاز سرمایی بذرهای خوشاریزه گردید و استفاده توام این دو اثر هم افزایی داشت.

مقدمه: جوانه زنی بذر از اولین مراحل مهم و پیچیده در چرخه زندگی گیاهان است و تحت تاثیر عوامل وراثتی و محیطی بسیاری قرار می گیرد. عوامل مختلفی در جوانه زنی و استقرار گیاهچه تاثیرگذار هستند. از جمله این عوامل می توان به خصوصیات گیاه مادری (تغذیه، ژنتیک)، مرحله ی رسیدگی بذر در زمان برداشت و همچنین عوامل محیطی (دما، پتانسیل آب، تهویه و فشردگی خاک) اشاره کرد. بنیه بذر نیز به عنوان اولین جزء از کیفیت بذر تحت تاثیر زوال بذر در طی انبارداری کاهش می یابد. هدف از پژوهش حاضر بررسی واکنش جوانه زنی و بیوشیمیایی بذرهای زوال یافته گیاه شنبلیله در دامنه های دمایی و رطوبتی مختلف می باشد. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج در سال 1395 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل بذرهای زوال یافته و بدون زوال در نه سطح دمایی (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40 و 45 درجه سانتی گراد) و هفت سطح پتانسیل اسمزی (صفر، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-، 1-و 2/1-مگاپاسکال) بود. یافته ها: در این آزمایش اثر زوال بذر، پتانسیل آب و برهمکنش آن ها در هر محیط بر شاخص های جوانه زنی (درصد و سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه گیاهچه) و بیوشیمیایی (قندمحلول، پرولین، پروتئین محلول و آنزیم کاتالاز) بذر گیاه شنبلیله معنی دار بود. نتایج نشان داد که در بذرهای زوال یافته مقادیر درصد و سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه گیاهچه با کاهش پتانسیل اسمزی آب محیط در دماهای پایین تر و بالاتر از دمای 20 درجه سانتی گراد، کاهش و مقادیر ترکیبات بیوشیمیایی بذر (قند محلول، پروتئین محلول، پرولین و آنزیم کاتالاز) نیز افزایش یافت. نتیجه گیری: به طورکلی شاخص های جوانه زنی و بیوشیمیایی بذر گیاه شنبلیله به ترتیب نسبت به پتانسیل های آب، زوال بذر و دمای جوانه زنی بذر حساسیت نشان می دهد. در شرایط کاهش پتانسیل اسمزی آب، دمای جوانه زنی کمتر از 20 درجه سانتی گراد منجر به افزایش مقاومت جوانه زنی بذر شنبلیله به پتانسیل منفی تر آب گردید.

مقدمه: علف های هرز به عنوان مهم ترین تنش زیستی، با کاهش کارآیی مصرف آب، هدر رفت مواد غذایی، سایه افکنی و ترشح مواد سمی، منجر به کاهش 10 تا 100 درصدی عملکرد گیاهان زراعی می شوند. اولین قدم در کنترل علف های هرز شناخت زیست شناسی و چرخه زندگی علف هرز به ویژه خصوصیات اکوفیزیولوژیکی بذر آن ها می باشد. خواب در بذر علف های هرز از جمله بذرهای تاج خروس وحشی امری معمول است؛ بنابراین، با توجه به اهمیت مطالعات خواب و جوانه زنی بذر علف هرز، تحقیق حاضر با هدف شناسایی روش های شکستن خواب و جوانه زنی بذر علف هرز تاج خروس وحشی طراحی گردید. مواد و روش ها: پژوهش حاضر در پاییز سال 1392 با جمع آوری بذرهای تاج خروس وحشی از مزارع روستای آلاجوجه، شهرستان خداآفرین واقع در استان آذربایجان شرقی آغاز، سپس در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه مراغه در سال های 1393 و 1394 به اجرا درآمد. از تیمارهای آب داغ به مدت های 30، 60 و 120 ثانیه، پیش سرمای مرطوب (دو درجه سانتی گراد) به مدت دو و چهار هفته و نگهداری در دمای شش درجه سانتی گراد به مدت 18 ماه در قالب طرح کاملاً تصادفی و در چهار تکرار برای شکستن خواب بذرها استفاده شد. برای آنالیز داده ها از برنامه GenStat نسخه 12. 1 و برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد استفاده گردید. از اکسل 2013 برای رسم نمودارها استفاده گردید. یافته ها: تجزیه واریانس مشخص نمود که اثر تیمار ها بر درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی در علف هرز تاج خروس وحشی در سطح احتمال 1 درصد و میانگین مدت جوانه زنی در سطح احتمال 5 درصد معنی دار بود. نتایج حاصل نشان داد که در بین تیمارهای مورد مطالعه، تیمار نگهداری بذرها به مدت 18 ماه در دمای 6 درجه سانتی گراد بهترین تأثیر بر شکست خواب بذرهای علف هرز تاج خروس وحشی داشت. بطوری که بیشترین درصد جوانه زنی (92 درصد)، سرعت جوانه زنی (18/29 بذر در روز) و کمترین میانگین مدت جوانه زنی (2/4 روز) در تیمار نگهداری بذرها به دست آمد. تیمار پیش سرمای مرطوب نیز اثرات معنی داری در تحریک جوانه زنی داشت. با توجه به اینکه تیمار های نگهداری بذر در دمای پایین و پیش سرمای مرطوب باعث تسریع در فرایند جوانه زنی و افزایش درصد جوانه زنی می گردد، لذا اطلاع دقیق از آن ها می تواند در جهت بررسی، کنترل و جلوگیری از گسترش این علف هرز مؤثر باشد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در بین تیمارهای مورد مطالعه، نگهداری بذرها به به مدت زمان 18 ماه در دمای شش درجه سانتی گراد بهترین روش برای برطرف نمودن خواب بذرهای علف هرز تاج خروس وحشی می باشد.

مقدمه: استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی یکی از روش هایی است که می تواند رشد گیاه را در برابر تنش های محیطی از جمله شوری بهبود دهد. اسید سالیسیلیک نقش بسزایی در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی از جمله جوانه زنی در گیاهان دارد. علاوه بر استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی، استفاده از باکتری های محرک رشد جهت افزایش بنیه بذر به منظور ایجاد یکنواختی و افزایش درصد جوانه زنی و استقرار بهتر گیاهچه افزایش یافته است. باکتری های محرک رشد با دخالت در تولید هورمون های گیاهی از جمله اکسین، جیبرلین، سایتوکنین ها و همچنین تثبیت نیتروژن و یا فراهمی فسفر و سایر عناصر غذایی، می توانند نقش موثری در افزایش مقاومت گیاهان در شرایط نامساعد محیطی داشته باشند. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. عامل اسید سالیسیلیک در دو سطح صفر و یک میلی مولار انتخاب شد. تیمار باکتری شامل ازتوباکتر، آزوسپریلیوم، مخلوط ازتوباکتر و آزوسپریلیوم و بدون تلقیح و تیمار شوری در پنج سطح صفر، 50، 100، 150 و 200 میلی مولار بود. یافته ها: نتایج نشان داد که هیچ کدام از تیمارها اثر معنی داری بر درصد جوانه زنی نداشتند. تنش شوری 50 میلی مولار در خربزه باعث افزایش معنی دار طول ریشه چه و ساقه چه، بنیه بذر و وزن تر گیاهچه شد و با افزایش تنش شوری بیش از 50 میلی مولار شاخص های جوانه زنی بطور معنی داری کاهش یافت. تیمار اسید سالیسیلیک یک میلی مولار باعث افزایش معنی دار سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و بنیه بذر گردید. در بین باکتری های محرک رشد ازتوباکتر و مخلوط ازتوباکتر و آزوسپریلیوم بطور معنی داری نسبت به شاهد باعث افزایش پارامترهای جوانه زنی گردید. بطور کلی فاکتورهای جوانه زنی بذر خربزه تحت تنش شوری در ترکیب اسید سالیسیلیک یک میلی مولار با ازتوباکتر نسبت به آزوسپریلیوم و مخلوط باکتری های محرک رشد افزایش بیشتری یافت. این نتایج می تواند بیانگر رابطه تقویت کنندگی باکتری های محرک رشد با اسید سالیسیلیک در جهت افزایش طول ریشه چه باشد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج، می توان پیش تیمار بذرهای خربزه با غلظت یک میلی مولار اسید سالیسیلیک و تلقیح آنها با ازتوباکتر را برای بهبود جوانه زنی و استقرار بهتر گیاهچه های خربزه تحت تنش شوری توصیه نمود.