راهبرد دفاعی
سال:1397 | دوره:16 | شماره:61 |تعداد مقالات:6

جنگ هویتی علائق مشترک افراد را شناسایی و آنها را در گروه های مختلف مرتبط می کند. در این جنگ خرده­ فرهنگ ها احساس می کنند توسط فرهنگ غالب حذف می شوند، لذا به دامن سرویس های امنیتی کشورهای رقیب افتاده تا یک قدرت از خارج با سوارشدن بر بستر موجود، جهت تأمین منافع خودش نسبت به تقویت گسل فرهنگی اقدام کند. جنگ هویتی در اثر هم زمانی گسل های فرهنگی، قومی، ملی، نژادی و. . . انجام می شود. هدف اصلی این مقاله تبیین مؤلفه ها و پیامدهای جنگ هویتی علیه ج. ا. ایران است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد کمّی و کیفی انجام شده و از نوع کاربردی است؛ روش گردآوری اطلاعات، میدانی و کتابخانه ای بوده و جامعه نمونه 66 نفر است. مولفه های جنگ هویتی عبارتنداز: وجود گسل های ایدئولوژیک پایه، مداخله گران، بازیگران و گفتمان های متعارض اسلامی. خطرناک ترین پیامد آن عدم­ تحقق تمدّن نوین اسلامی، تبدیل مرزهای جغرافیایی به مرزهای سیاسی و آغاز احتمالی جنگ جهانی سوم است. بنابراین جنگ هویتی همه جانبه بوده و در ابعاد فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، نظامی، دینی، امنیتی و جغرافیایی اجرا می شود.

امروزه استفاده از دانش سازمانی و تسهیم مؤثر آن بین کارکنان سازمان ها، به منبعی راهبردی برای دستیابی به مزیت رقابتی و حفظ آن تبدیل شده است. برای دستیابی به چنین مزیتی، سازمان ها نیازمند سازوکارهایی هستند که آنها را قادر به بهبود عملکرد تسهیم دانش کرده و در دستیابی به موقعیت بهتر یاری رساند. اما در سازمان های نظامی ملاحظه­ های امنیتی در اولویت قرار دارد و این موضوع ممکن است در چگونگی و نتایج تسهیم دانش در سازمان و عملکرد سازمان اثرهای متفاوتی داشته باشد. این تحقیق که در آن به­ دنبال بررسی میزان اثرگذاری سازوکارهای تسهیم دانش بر ارتقا ی بهره وری یک سازمان نظامی[1] با درنظر گرفتن متغیر میانجی ملاحظات امنیتی هستیم، از نظر جهت گیری کاربردی، از نظر هدف، توصیفی-تحلیلی و قلمرو مکانی آن، یکی از سازمان های نظامی کشور است. به­ منظور اجرای تحقیق ابتدا با مطالعه ادبیات و روش کتابخانه ای عوامل و مؤلفه های اثرگذار تحقیق شناسایی و الگوی مفهومی تحقیق دریافت شد. سپس برای بررسی روابط الگوی تحقیق از روش معادلات ساختاری[2] استفاده شد. جامعه آماری تحقیق 130 نفر بوده که با استفاده از فرمول «کوکران» 98 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. نتایج تحقیق بیانگر اثرگذاری مثبت سازوکارهای تسهیم دانش (با پنج مؤلفه) بر توانمندسازی سازمان با میانجیگری ملاحظه­ های امنیتی(با چهار مولفه) است.

پابرجایی قابلیت ها[1]، هر برنامه و طرح مرتبط با آینده را به سطح قابل قبولی از پایداری می رساند، به گونه ای که در مواجهه با تحولات محیطی، بیشترین دوام را داشته باشد. رشد و توسعه شاخص های توانمندساز فرماندهی و واپایش، آنها را به قابلیت های کلیدی و باثباتی تبدیل می­ کند که امکان رویارویی با حوادث گوناگون پیرامونی را فراهم می­ کنند. هدف این پژوهش تبیین چگونگی دستیابی به پابرجایی قابلیت ها در زمینه فرماندهی و واپایش، به عنوان مهم ترین رکن مدیریت و راهبری عملیات نظامی، از طریق برنامه ریزی راهبردی و هدفمند منابع انسانی است. به این منظور پس از دریافت فرایندهای اثرگذار منابع انسانی بر پابرجایی قابلیت های فرماندهی و واپایش، از طریق مطالعات کتابخانه ای و نظرسنجی از متخصصان باتجربه و برنامه ریزان حوزه فرماندهی و واپایش به روش دلفی، با استفاده از روش الگو سازی معادلات ساختاری[2]، چگونگی دستیابی به سطح مطلوب پابرجایی در زمینه قابلیت های فرماندهی و واپایش، با هدف واپایش میدان نبرد در شرایط مختلف، ایجاد قابلیت مواجهه با شرایط بحران، توانایی در دفاع ناهمگون و قابلیت جذب و به کارگیری فناوری های مؤثر دفاعی از طریق برنامه ریزی هدفمند منابع انسانی تبیین شد و در نهایت الگویی که مشخص­ کننده شیوه مؤثر به کارگیری فرایندهای منابع انسانی است، ارائه شد.

فرهنگ راهبردی، نظامی منسجم از نماد هاست که ترجیحات راهبردی طولانی­ مدت و فراگیر را از طریق صورت بندی مفاهیم و نقش ها و اثربخشی نیروهای نظامی در امور سیاسی بین دولت ها، ایجاد می کند؛ به ­ عبارتی، فرهنگ راهبردی، یک محیط اجتماعی اندیشه ای است که گزینه های رفتاری را محدود می کند. فرهنگ راهبردی درصدد تبیین این موضوع است که چرا کشورهایی با ساختارهای مادی مشابه، راهبرد های متفاوتی را انتخاب می کنند؟ در چنین شرایطی و باتوجه به نفوذ فزاینده فرهنگ در حیطه مطالعات امنیتی، بحث فرهنگ راهبردی مطرح شد. پرسش این تحقیق آن است که عوامل و ویژگی های فرهنگ راهبردی ج. ا. ایران کدامند؟ این تحقیق که از نوع توسعه ای است، با استفاده از روش اسنادی-کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، براساس روش انتخابی (غیرتصادفی) از بین صاحب نظران رشته «روابط بین الملل»، «برخی از مراکز پژوهشی و اساتید دانشگاهی شهر تهران» انتخاب شده اند. حجم نمونه این تحقیق 50 نفر است. در راستای پاسخ گویی به پرسش های تحقیق از ابزار پرسشنامه استفاده شد. به ­ منظور تعیین روایی، از روش «روایی محتوایی» استفاده شد. یافته های به دست آمده، مؤید عوامل و ویژگی های موردنظر نگارنده در مورد فرهنگ راهبردی ج. ا. ایران است. یافته های آماری بیانگر آن است که ویژگی های «الهام بخشی»، «تعامل پذیری بدون وابستگی یک­ جانبه»، «بی اعتمادی به بیگانگان»، «پرهیز از جنگ طلبی و تأکید بر صلح و امنیت»، «خوداتکایی»، «نیروی انسانی و روحیه»، «ایمان به خدا، ولایت پذیری و شهادت طلبی»، «تهدیدمحوری»، «حضور یکپارچه مردم در شرایط دفاعی»، «انسجام داخلی در شرایط دفاعی»، «دشمن شناسی مردم»، «بالا بودن آستانه تحمل مردم»، «داشتن اعتماد به نفس» از نظر نمونه آماری، از میانگین بالاتری نسبت به ویژگی های سطوح اجتماعی و خُرد برخوردار بوده اند.

امروز درنتیجه عملکرد رسانه های نوین با ویژگی فرازمانی و فرامکانی، از یک ­ سو نیازهای نوین و متنوعی در عرصه اجتماعی پدیدار شده و از سوی دیگر با پیشتازی قدرت های سلطه گر در واپایش فناوری های ارتباطی و توان بالای تولید محتوای نامناسب، بی توجه به ارزش های انسانی درراستای اهداف سیاسی خود، شرایطی را پدید آورده است که درصورت غفلت، خطرهای جبران ناپذیری جوامع هدف را تهدید می کند. البته همین فناوری ها ظرفیت مناسبی برای پاسخ به نیازهای حقیقی جامعه و خنثی کردن توطئه ها فراهم می کنند. این پژوهش با هدف طراحی الگوی آگاهی­ بخشی سازمانی با تأکید بر آجا، مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری انجام پذیرفته است و ازلحاظ هدف جزو تحقیقات کاربردی با رویکردی کیفی است که برای دستیابی به الگویی دقیق و علمی، از روش داده­ بنیاد استفاده شده است. محقق با مراجعه به آرشیو بیانات مقام معظم رهبری، اقدام به شناسایی 471 نشانه در 32 مفهوم و 6 مقوله اصلی کرده است. در تجزیه ­ و­ تحلیل داده های کیفی از روش سه مرحله ای کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شده است. برای کشف نحوه ارتباط مقوله ها با یکدیگر، از مدل الگویی استفاده شده است. بر اساس نتیجه این تحقیق؛ پدیده ­ محوری: انکشاف ذهنی حقایق برآمده از چهار مفهوم ارتقای سطح فکری، آگاهی، دانش و بینش است. شرایط علی: پاسخ به نیاز مخاطب، الزام به توسعه، فضای خاکستری دنیای اطلاعات، سلطه رسانه ای استکبار و مسئولیت الهی حاکمیت در قبال مردم. شرایط زمینه ای: مقبولیت و مشروعیت دستگاه حاکم، حاکمیت ارزش های دینی و ملی و. . .؛ شرایط مداخله گر: عملکرد نرم دشمن، کمیّت و کیفیّت بودجه و برنامه های ارتباطی، کمیّت و کیفیّت ابزارهای ارتباطی و. . .؛ مقوله ­ های راهبردی: شناسایی دوست و دشمن، تبیین فرصت ها و تهدیدها و. . .؛ مقوله های پیامدی: رشد و تعالی سرمایه های انسانی، همراهی افراد، جلوگیری از غافلگیری، حفظ کیان و نظام ج. ا. ایران و. . . .

مقاله حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی چالش های مدیریت راهبردی در صنعت دفاعی صورت پذیرفته و ازروش تحلیل محتوا و ابزار مصاحبه برای شناسایی چالش های فراروی مدیریت راهبردی آن صنعت دفاعی استفاده شده است. همچنین از ابزار پرسشنامه به ­ منظور تأیید چالش های اصلی استفاده شده و میزان پایایی آن 0/92 برآورد شد. برای نمونه گیری مصاحبه از روش کفایت نظری داده ها استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که وجود نوعی تفکر واگرا در گردآوری داده ها، مشخص نبودن مسئولیت اشخاص در زمینه اجرای تغییرات در سازمان، نبود همسویی کارکنان، تخصیص نیافتن مناسب منابع، تشخیص ندادن موانع پیش­ رو در اجرای راهبرد، تعهد نداشتن مدیریت، منتقل نشدن راهبرد، توجه مدیران به حفظ وضع موجود در سازمان، تصور نادرست برخی مدیران درباره موقعیت، از جمله چالش های موجود در مدیریت راهبردی صنعت دفاعی مربوطه می­ باشد. سپس این چالش ها با استفاده از روش پرموتاسیون و الگوریتم ژنتیک رتبه بندی شده و بااهمیت ترین عامل، وجود نوعی تفکر واگرا در گردآوری داده ها و کم اهمیت ترین عامل، نبود تعهد مدیریت شناخته شد.