زراعت و فناوری زعفران
سال:1398 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

به منظور بررسی اثرات ورمی کمپوست و نیتروکسین بر صفات بنه و عملکرد گل زعفران، آزمایشی در سال 95-1394 به صورت فاکتوریل بر پایه طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، با سه تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند اجرا شد. تیمارهای آزمایش، شامل ورمی کمپوست در چهار سطح (صفر، 5، 10 و 15 تن در هکتار) و نیتروکسین در سه سطح (0، 5 و 10 لیتر در هکتار) به صورت مصرف خاکی بودند. نتایج نشان داد، ورمی کمپوست اثر معنی داری بر صفات بنه (وزن کل بنه، متوسط وزن تر و خشک بنه دختری و قطر بنه دختری) داشت، به طوری که بیشترین وزن کل بنه در تیمار 15 تن در هکتار ورمی کمپوست به دست آمد. همچنین، نتایج سال دوم آزمایش، نشان دهنده تأثیر معنی دار ورمی کمپوست بر صفات گل (تعداد و عملکرد گل، عملکرد تر و خشک کلاله) بود، به طوری که بیشترین عملکرد کلاله تر و خشک (63/1 و41/0 گرم در متر مربع به ترتیب) در سطح 10 تن در هکتار ورمی کمپوست حاصل شد، و کمترین مقدار این صفات در تیمار شاهد (77/0 و21/0 گرم در متر مربع) مشاهده گردید. نیتروکسین نیز بر تعداد، عملکرد کل گل تر و عملکرد کلاله خشک تأثیرگذار بود. به طوری که، بیشترین میزان عملکرد کلاله خشک ( 36/0 گرم در متر مربع) در تیمار 10 لیتر نیتروکسین در هکتار و کمترین مقدار این صفت در تیمار شاهد (24/0 گرم در متر مربع) حاصل گردید. اثرات متقابل نشان داد که، سطوح مختلف ورمی کمپوست و نیتروکسین تأثیر معنی داری بر متوسط وزن کل بنه، عملکرد گل، عملکرد تر و خشک کلاله داشت. به-طورکلی، نتایج بیانگر تأثیر مثبت ورمی کمپوست و نیتروکسین بر صفات بنه و عملکرد گل زعفران بود، به طوری که کاربرد 5 لیتر در هکتار نیتروکسین به همراه 10 تن در هکتار ورمی کمپوست را می توان برای این آزمایش توصیه نمود.

به منظور مطالعه اثر وزن های مختلف بنه مادری و عمق کاشت بر عملکرد گل و بنه زعفران (Crocus sativus L. )، آزمایشی در دو سال زراعی 95-94 و 96-95 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل وزن های مختلف بنه مادری در چهار سطح 6-4، 8-1/6، 10-1/8 و 12-1/10 گرم و عمق کاشت بنه در سه سطح 10، 15 و 20 سانتی متر از سطح خاک بود. در سال اول عملکرد گل و بنه زعفران مورد بررسی قرار گرفت و در سال دوم فقط عملکرد گل زعفران ثبت شد. نتایج آزمایش در هر دو سال نشان داد که اثر متقابل وزن بنه مادری و عمق کاشت بر اکثر صفات گل معنی دار بود. با توجه به نتایج، افزایش وزن بنه مادری و عمق کاشت باعث افزایش عملکرد گل، خامه وکلاله زعفران شد. بیش ترین عملکرد کلاله خشک در سال اول و دوم )به ترتیب با میانگین 10/0 و 53/0 گرم در مترمربع( در تیمار وزن بنه 12-1/10 گرم و عمق کاشت 20 سانتی متر به دست آمد که نسبت به شاهد (وزن بنه 8-1/6 گرم و عمق کاشت 20 سانتی متر) به ترتیب 86 و 35 درصد افزایش نشان داد. اثر متقابل تیمارها بر عملکرد بنه های دختری معنی دار نبود اما اثر ساده ی هر یک از این تیمارها تأثیر معنی داری بر این صفت داشتند. بیش ترین عملکرد بنه با میانگین 60/1181 گرم در مترمربع مربوط به تیمار وزن بنه 12-1/10 گرم بود و در بین تیمارهای عمق کاشت این مقدار با میانگین 96/938 گرم متعلق به عمق کاشت 20 سانتی متر بود. در نهایت با توجه به برتری محسوس عملکرد در تیمارهای وزن بنه و عمق کاشت بالاتر در این طرح، جهت زراعت زعفران بنه هایی با گروه وزنی بالاتر و عمق کاشت عمیق تر توصیه گردید.

به منظور مطالعه اثرات تنش شوری آب آبیاری و مقادیر مختلف کود گاوی بر خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک زعفران (Crocus sativus L. )، آزمایشی در منطقه جلگه رخ تربت حیدریه (در مزرعه ای که دومین سال کشت آن بود) در سال 1394 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح شوری آب آبیاری به عنوان عامل اصلی (1 (تیمار شاهد)، 4، 7 و 10 دسی زیمنس بر متر) و مقادیر کود گاوی (عامل فرعی) در چهار سطح شامل شاهد (بدون کود)، 20، 40 و 60 تن در هکتار بودند که به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. صفات مورد بررسی شامل تعداد و وزن تر گل، وزن خشک کلاله، میزان کلروفیل برگ، محتوی پرولین برگ، قطر، وزن تر و خشک بنه بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات مقادیر مختلف کود گاوی و سطوح تنش شوری بر کلیه صفات مورد مطالعه در سطح یک درصد معنی دار بود. بیشترین تعداد گل، عملکرد گل و وزن خشک کلاله در تیمار شوری شاهد (یک دسی زیمنس بر متر) و مصرف 60 تن در هکتار کود گاوی بدست آمد. با افزایش سطوح شوری تا 7 دسی زیمنس بر متر، میزان کلروفیل a، b و کل افزایش و پس از آن به شدت کاهش یافت به طوری که این میزان کاهش در تیمار شوری 10 دسی زیمنس بر متر نسبت به شاهد به ترتیب 6/6، 9/16 و 12 درصد بود. نتایج حاکی از افزایش معنی دار پرولین (2/14 درصد) در سطوح شوری 10 دسی زیمنس بر متر نسبت به شاهد بود. علاوه بر این قطر، وزن تر و خشک بنه نیز با افزایش سطوح شوری کاهش یافت به طوریکه میزان کاهش در تیمار شوری 10 دسی زیمنس بر متر نسبت به شاهد به ترتیب 5/13، 5/32 و 6/32 درصد بود. به طور کلی نتایج نشان داد که استفاده از کود گاوی باعث کاهش اثرات مخرب تنش شوری بر عملکرد گل و بنه زعفران می شود.

ارزیابی چرخه حیات (LCA) راهکاری شناخته شده و دقیق برای مقایسه اثرات زیست محیطی فعالیت های مختلف شامل مدیریت نظام های کشاورزی است. از آنجا که نوع نهاده هادر کشاورزی نقش مهمی در بروز آلودگی های زیست-محیطی و انتشار گازهای گلخانه ای دارد، LCA به طور گسترده ای برای ارزیابی این اثرات در محصولات زراعی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف این مطالعه، بررسی اثرات زیست محیطی نظام های تولید زعفران در استان خراسان رضوی تحت تأثیر اندازه زمین (کمتر از 5/0، 1-5/0 و بیشتر از 1 هکتار) با استفاده از LCA بود. نهاده های مصرفی طی سال های اول تا ششم با استفاده از پرسشنامه (13 مزرعه از هر اندازه زمین) جمع آوری شد. LCA بر اساس روش ISO14044، در چهار گام شامل مشخص سازی اهداف و حوزه عمل، ممیزی چرخه حیات، ارزیابی تأثیر چرخه حیات و تلفیق، نتیجه گیری و تفسیر نتایج محاسبه گردید. واحد کارکردی معادل یک کیلوگرم گل در نظر گرفته شد. گروه های تأثیرمورد مطالعه شامل گرمایش جهانی، اسیدی شدن و اوتریفیکاسیون (در محیط های خشکی و آبی) بود. در آخرین مرحله، شاخص بوم شناخت (Ecox) محاسبه شد. برای سنجش قابلیت روایی پرسشنامه، ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. نتایج نشان داد که ضریب آلفای کرونباخ برابر با 84%=α محاسبه گردید. میانگین پتانسیل گروه های تأثیر گرمایش جهانی، اسیدی شدن، اوتریفیکاسیون در محیط های آبی و خشکی به ترتیب 41/53± 41/115 کیلوگرم معادل CO2، 16/0± 35/0 کیلوگرم معادل SO2، 27/0± 58/0 کیلوگرم معادل NOx و 09/0± 20/0 کیلوگرم معادل PO4 به ازای یک کیلوگرم گل محاسبه شد. بیشترین سهم انتشار گازهای گلخانه ای در گروه تأثیر گرمایش جهانی مربوط به CH4 بود. بالاترین سهم انتشار آلاینده ها در گروه های تأثیر اوتریفیکاسیون آبی و خشکی و اسیدی شدن به NH3 اختصاص داشت. به طور کلی، نتایج نشان داد که اندازه زمین، میزان مصرف نهاده ها و اثرات زیست محیطی را در واحد عملکرد گل تحت تأثیر قرارداد و گروه های اوتریفیکاسیون و گرمایش جهانی حساسیت بیشتری نسبت به شدت فشرده سازی تحت تأثیر اندازه زمین دارند، بنابراین افزایش کارایی مصرف منابع، یکی از رویکردهای مناسب برای کاهش اثرات زیست محیطی همگام با بهبود عملکرد اقتصادی در واحد سطح است.

به منظور بهبود عملکرد زعفران و تغییر الگوی کاشت در مناطق خشک، آزمایشی بصورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال های زراعی 1395-1392 در یک مزرعه تحقیقاتی واقع در روستای چرخاب از توابع استان یزد به اجرا درآمد. سطوح فاکتور اصلی شامل سه سطح آبیاری (آبیاری تا 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی) به عنوان کرت های اصلی و 7 تیمار مختلف مدیریت کودی شامل شاهد، 10 تن در هکتار کود دامی یا ورمی کمپوست به صورت توزیع روی سطح خاک، 5 و 10 تن در هکتار ورمی کمپوست به صورت ردیفی در زیر ردیف های کاشت، 10 لیتر در هکتار هیومستر سفرون در یک نوبت و در دو نوبت پس از گلدهی، به عنوان کرت های فرعی بود. نتایج نشان داد که کاهش آبیاری از 75% به 50% نیاز آبی موجب کاهش معنی دار وزن خشک برگ، وزن بزرگترین بنه، وزن کل بنه و تعداد بنه مؤثر در بوته شد. اختلاف عملکرد بین تیمارهای آبیاری هر ساله بیشتر شد. به طوریکه در سال اول آزمایش، تیمارها از نظر تعداد گل اختلاف معنی داری نداشتند اما در سال سوم آزمایش تعداد گل در تیمار 100% نیاز آبی با میانگین 76/100 گل در هر کرت بصورت معنی داری بیش از دو تیمار دیگر بود. همچنین با کاهش آبیاری از 100% به 75% نیاز آبی، تعداد کل بنه بیش از 40% کاهش یافت، اما وزن کل بنه کمتر از 30% کاهش یافت. بین تیمارهای مدیریت کودی، مصرف ورمی کمپوست به مقدار 10 تن در هکتار به صورت ردیفی در زیر ردیف های کاشت (10RV) و مصرف کود هیومستر سفرون به مقدار 10 لیتر در هکتار طی دو نوبت در طول فصل رشد (CH) به صورت معنی داری مطلوبتر بود. بطوریکه بیشترین تعداد گل در سال های دوم و سوم آزمایش در تیمار 10RV به ترتیب 78/71 و 22/98 عدد در هر کرت بدست آمد اما سود خالص حاصل از تیمار CH حدود 5/13 برابر بیش از بهترین تیمار این آزمایش (10RV) بود. درمجموع، روند تغییرات صفات طی سه سال آزمایش نشان داد که مزیت مصرف هیومستر سفرون نسبت به سایر تیمارها بیشتر است. لکن توصیه می شود در تحقیقات آتی مقادیر بیشتر این کود مورد بررسی قرار گیرد.

در سال های اخیر جهت تولید محصولات سالم و کاهش مشکلات زیست محیطی، از کودهای آلی و زیستی برای افزایش حاصلخیزی خاک، رفع نیاز تغذیه ای و افزایش رشد گیاهان استفاده می شود. به منظور بررسی تأثیر کودهای آلی و زیستی بر صفات کمی و کیفی زعفران آزمایشی در دو سال زراعی 95-1394 و 96-1395 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل اجرا شد. کرت های اصلی شامل کودهای آلی در سه سطح شاهد، ورمی کمپوست (10 تن در هکتار) و کود دامی (25 تن در هکتار) و کرت های فرعی شامل کودهای زیستی در تلقیح با بنه و مخلوط با آب آبیاری در پنج سطح شاهد، ازتوباکتر (Azotobacter sp. PTCC 1658)، سودوموناس آیروژینوس (Pseudomonaaeroginosa)و باسیلوس سوبتیلیس (Bacillus subtilis) و تلفیق آن ها (Azotobacter sp. PTCC 1658 + Bacillus subtilis +Pseudomonaaeroginosa ) بودند. نتایج نشان داد که برهمکنش کودهای آلی و زیستی سبب افزایش معنی دار صفات وزن تر گل، عملکرد خشک و تر کلاله و خامه و ترکیبات کیفی شامل کروسین (عامل ایجاد رنگ)، پیکروکروسین (عامل ایجاد طعم) و سافرانال (عامل ایجاد عطر) نسبت به تیمار شاهد گردید. کاربرد کود دامی و ورمی کمپوست همراه با کاربرد تلفیقی کودهای زیستی (ازتوباکتر، سودوموناس آیروژینوسو باسیلوس سوبتیلیس) عملکرد خشک کلاله را از 86/0 کیلوگرم در هکتار در تیمار شاهد، بترتیب به 93/2 و 70/2کیلوگرم در هکتار در تیمارهای مذکور افزایش داد. همچنین کود دامی همراه با کاربرد توأم کودهای زیستی، میزان پیکروکروسین، سافرانال و کروسین را به ترتیب 73، 77 و 83 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. با توجه به نتایج این آزمایش، کاربرد توأم کودهای آلی و زیستی ضمن کاهش آلودگی های زیست محیطی، می تواند از طریق اثرات هم افزایی باعث افزایش معنی دار عملکرد کمی و کیفی زعفران شود.

تولید زعفران به عنوان یکی از گران قیمت ترین محصول کشاورزی و دارویی جهان، دارای مزیت نسبی بالایی می باشد. با توجه به اهمیت تولید این محصول در ایران به عنوان یک کالای مهم صادراتی غیرنفتی و راهبردی، برآورد هزینه های غیرمستقیم زیست محیطی مربوط به انتشار گازهای آلاینده آن ضروری است. هدف از این مطالعه محاسبه برآورد هزینه های زیست محیطی انتشار گازهای گلخانه ای در مزارع زعفران در شهرستان تربت حیدریه بود. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها (همچون کودهای شیمایی، آبیاری، نیروی کار، کود حیوانی و سوخت فسیلی) از پرسشنامه و مصاحبه حضوری در سال زراعی 1397-1396 استفاده شد. برای بررسی رابطه بین ستانده خوب و بد از تابع فاصله که به صورت فرم ترانسلوگ که پارامتریک می باشد استفاده گردید. نتایج نشان داد که مقدار پتانسیل گرمایش جهانی (GWP) 24/369 کیلوگرم معادل به ازای یک کیلو گرم کلاله زعفران محاسبه شد. هزینه زیست محیطی گازهای گلخانه ای متان، اکسید نیتروژن و دی اکسید کربن در یک هکتار با توجه به یک دوره هفت ساله به ترتیب 700/888/77، 820/742/212 و 200/289/76 ریال برآورد شد. درمجموع تولید زعفران هزینه ای معادل 720/920/366 میلیون ریال بابت انتشار گازهای گلخانه ای در یک دوره هفت ساله خسارت به محیط زیست وارد می کند. این میزان برای یک سال زراعی برای یک هکتار معادل با 240/417/52 میلیون ریال است. حدود 21% از درآمد به دست آمده در هکتار است. در پایان پیشنهاد می گردد برای کاهش اثرات زیست محیطی نظام تولید زعفران سیاست های مالیات بر کاهش مصرف کودهای شیمایی و نظام های خاک ورزی کاهش یافته موردبررسی و تحلیل قرار گیرد.

شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی یکی از مناطق عمده کشت زعفران در کشور به شمار می رود که متأسفانه عملکرد مزارع زعفران این شهرستان طی سالیان اخیر کاهش چشم گیری داشته است. بررسی های میدانی و نظرات مهندسین کشاورزی حاکی از آن است که کشت متراکم زعفران می تواند به عنوان یکی از دلایل کاهش عملکرد مطرح باشد. زیرا کشت متراکم این محصول اگرچه که باعث شروع زودتر دوره بهره برداری می شود، اما به دلیل ایجاد رقابت بین بنه ها، بر عملکرد گیاه در سال های بعد اثر منفی دارد و طول دوره بهره برداری را کاهش می دهد. ضمن این که امکان کشت مجدد زعفران در آن مزرعه تا مدتی طولانی وجود نخواهد داشت. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر تراکم کشت بر عملکرد مزارع زعفران و تعیین عوامل اجتماعی-اقتصادی اثرگذار بر سیستم ناپایدار کشت پرتراکم زعفران صورت پذیرفت. به منظور تحلیل داده ها از مدل هکمن دو مرحله ای که شامل یک الگوی پروبیت و یک الگوی رگرسیون خطی می باشد، در یک دوره 6 ساله طی سال های 1390 تا 1395 استفاده گردید. در نهایت متغیرهای سن، آگاهی کشاورزان نسبت به عوامل کاهش عملکرد، و شرکت در کلاس های آموزشی و ترویجی به عنوان عواملی شناخته شدند که تأثیر منفی و معنی داری بر تراکم کشت داشته و از این جهت می توانند موجب جلوگیری از کشت پرتراکم این محصول شوند. متغیرهای درآمد و سطح تحصیلات اثر مثبت و معنی داری بر تراکم کشت دارند و اثر متغیر بیمه محصولات کشاورزی در هیچ کدام از دو مدل معنی دار نیست. لذا آگاهی بخشی به کشاورزان از طریق کلاس های آموزشی و ترویجی و همچنین استفاده از تجارب کشاورزان مسن و باتجربه به منظور جلوگیری از کشت پرتراکم این محصول توصیه می شود.

احساس امنیت شغلی و بهبود کیفیت زندگی کاری از جمله عواملی هستند که ممکن است رضایت شغلی زعفران کاران را تأثیر قرار دهد و باعث افزایش کارایی آنان شود. هدف از پژوهش حاضر تحلیل اثرات روانشناختی اجتماعی (امنیت شغلی و کیفیت زندگی کاری) در افزایش رضایت شغلی زعفران کاران شهرستان بافق بود که با استفاده از تحلیل همبستگی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل تمامی زعفران کاران شهرستان بافق بودند که با استفاده از جدول مورگان نمونه ای به حجم 205 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و با پرسشنامه های امنیت شغلی، کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی مورد آزمون قرار گرفتند. داده ها با استفاده از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که امنیت شغلی و کیفیت زندگی کاری رابطه معنی-داری با رضایت شغلی داشتند (01/0>p). همچنین امنیت شغلی و کیفیت زندگی کاری به طور معنی داری رضایت شغلی را پیش بینی کردند (001/0>p). نتایج تحقیق حاکی از آن است که این دو متغیر (امنیت شغلی و کیفیت زندگی کاری)، متغیرهای مهمی در جهت رضایت شغلی مطلوب در زعفران کاران بودند، بنابراین پیشنهاد می شود سازمان های کشاورزی مربوطه سعی کنند محیط کاری امن، جالب و برانگیزاننده به وجود آورند تا تعهد، خلاقیت و سختکوشی افزایش یابد.