تنش های محیطی در علوم زراعی
سال:1397 | دوره:11 | شماره:1 |تعداد مقالات:17

نظر به محدودیت منابع آبی و لزوم استفاده از گونه های متحمل، واکنش سه رقم برنج ایرانی به نام های ندا، آمل 3 و سنگ طارم نسبت به تنش خشکی در پایان مرحله رویشی موردبررسی قرار گرفت. ژنوتیپ ها در سه رژیم آبیاری شامل تیمار شاهد با سطح آبیاری نرمال 1= FTSW (جزء آب قابل تعرق خاک)، تنش خشکی ملایم (0. 5= FTSW) و تنش خشکی شدید (0. 2=FTSW) در 4 تکرار در یک آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملاً تصادفی در سال 93-1392 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس و پژوهشگاه زیست فناوری طبرستان در شرایط گلخانه موردبررسی قرار گرفتند و طول ریشه، اندازه منفذ روزنه، محتوای هورمون آبسیزیک اسید و وزن خوشه در این ارقام اندازه گیری شدند. رقم ندا در هر دو سطح تنش خشکی کاهش حدود 50 درصد و رقم آمل3 تحت تنش خشکی شدید کاهش 30 درصد در مقدار ABA در برگ ها نسبت به شاهد نشان دادند. پاسخ رقم ندا ازنظر افزایش طول ریشه و کاهش محتوای ABA در برگ تحت تنش خشکی به رقم آمل3 شباهت بیشتری داشت. همچنین در رقم ندا بدون اینکه کاهشی در اندازه منافذ روزنه ها مشاهده شود کاهش 26 درصدی عملکرد دانه تحت تنش خشکی ملایم نشان داد که می تواند معیار مهمی در تحمل به تنش خشکی طولانی مدت باشد اما این کاهش در رقم آمل 3، 54 درصد همراه با کاهش معنی دار اندازه منفذ روزنه بود. رقم سنگ طارم، به عنوان والد حساس، کاهش چشمگیر و معنی داری در عملکرد دانه، طول ریشه و میزان ABA در مقابل تیمارهای تنش خشکی نشان داد. درحالی که رقم ندا در مقایسه با دو رقم دیگر تحت تیمارهای تنش خشکی دارای ریشه های طویل تری بود که با میزان ABA در ریشه همبستگی منفی و معنی داری داشت.

کمبود آب گرایش به سمت کاشت ژنوتیپ های مقاوم به خشکی را افزایش داده است. در نواحی خشک شبیه بیشتر مناطق ایران، اغلب اکوتیپ ها و گونه های محلی مقاومت بیشتری در برابر خشکی از خود نشان می دهند. این تحقیق به صورت اسپلیت پلات و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی که در آن تنش خشکی (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) به عنوان کرت اصلی و ژنوتیپ (پیشاهنگ، رابر و گلباف) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شده بود، اجرا گردید. نتایج نشان داد که صفات پتانسیل آب برگ، قندهای احیاء، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد تحت تاثیر تیمار تنش خشکی قرار گرفتند. اثر ساده ژنوتیپ نیز برای صفات مذکور و همچنین محتوای رنگیزه های فتوسنتزی معنی دار گردید. بر طبق نتایج تجزیه واریانس اثر متقابل ژنوتیپ×تنش تنها برای صفات نشت یونی و عملکرد بیولوژیک معنی دار شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که تنش خشکی به طور معنی داری عملکرد بیولوژیک، محتوی نسبی آب برگ و عملکرد دانه را کاهش داد این در حالی بود که نشت یونی و محتوای قندهای احیاء به طور معنی داری افزایش یافتند. بیشترین عملکرد بیولوژیک هم در شرایط نرمال و هم تنش مر بوط به رقم پیشاهنگ بود. همبستگی ساده بین صفات نشان داد که عملکرد بیولوژیک، محتوی نسبی آب برگ و قندهای احیاء بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه داشته اند. به طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که اکوتیپ گلباف بالاترین عملکرد دانه را در مقایسه با ژنوتیپ های پیشاهنگ و رابر در شرایط تنش خشکی داشت.

یکی از ارکان اساسی در کشاورزی پایدار استفاده از کودهای زیستی و دامی در اکوسیستم های زراعی با هدف حذف یا کاهش مصرف نهاده های شیمیایی است. کودهای زیستی گاه به عنوان جایگزین و در بیشتر موارد به عنوان مکمل کودهای شیمیایی می توانند پایداری تولید نظام های کشاورزی را تضمین کنند. این تحقیق به منظور ارزیابی استفاده از مایه تلقیح باکتری های زیستی و تنش خشکی بر ویژگی های کمی و کیفی لوبیای چشم بلبلی در مزرعه آموزشی و تحقیقاتی هنرستان کشاورزی زابل در سال زراعی 94-93 به صورت آزمایش اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عامل اول شامل: عدم استفاده از کود زیستی، کود زیستی ازتوباکتر، فسفات بارور 2، و عامل دوم تنش خشکی شامل: 90 درصد تخلیه مجاز رطوبتی، 70 درصد تخلیه مجاز رطوبتی و 50 درصد تخلیه مجاز رطوبتی بود. جهت جلوگیری از انتقال باکتری های به تیمارهای مختلف عامل اصلی باکتری های زیستی در نظر گرفته شد و تنش به عنوان عامل فرعی بیان گردید. قبلازاجرای آزمایشوبرایاطلاعازوضعیتفیزیکی و شیمیاییخاک، اقدامبه نمونه برداریازخاکمزرعه ازعمقصفرتا سیسانتی متریشد. هر کرت شامل 4 خط کاشت به طول 3 متر و فاصله بین خطوط 50 سانتیمتر بود. بذرهای لوبیا، بر اساس تیمارهای آزمایش به کودهای زیستی بر مبنای 100 گرم در هکتار آغشته و سپس کشت شدند. نتایج نشان داد برهمکنش کود زیستی با سطوح مختلف تنش خشکی تنها بر عملکرد دانه معنی دار گردید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که ارتفاع بوته تحت تأثیر تلقیح با کود زیستی و نیز سطوح مختلف تنش خشکی در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد، مصرف کود زیستی موجب افزایش ارتفاع بوته ها گردید، بدین ترتیب که، بیشترین ارتفاع بوته از تیمار مصرف فسفات بارور-2 با میانگین 75 سانتی متر حاصل شد که نسبت به تیمار شاهد و ازتوباکتر به ترتیب 40. 34 و 16. 79 درصد افزایش نشان داد. بیشترین عملکرد دانه از تیمار کود فسفات بارور 2 و سطح آبیاری 50 درصد تخلیه مجاز رطوبتی با 2344 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. به طورکلی نتایج آزمایش نشان دهنده این مطلب است که تلقیح بذر با کود زیستی فسفات بارور 2 می تواند موجب افزایش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و اجزاء عملکرد لوبیا بلبلی و در کل بهبود تولید لوبیا شود.

ازآنجایی که تولید گیاهان تحت تأثیر عوامل محیطی مانند رطوبت و مواد غذایی قرارگرفته و خشکی یکی از عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سراسر جهان و مخصوصاً ایران محسوب می شود؛ بنابراین، به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف کم آبیاری و منابع مختلف کودی بر عملکرد کمی و کیفی سیاهدانه آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بردسیر در سال زراعی 94-93 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف کم آبیاری شامل 90، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی، به عنوان عامل اصلی و منبع کودی شامل شاهد (بدون کود)، کود گاوی (20 تن در هکتار)، NPK (به ترتیب 200، 150 و 100 کیلوگرم در هکتار) و کود گاوی+NPK به عنوان عامل فرعی بود. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد کپسول در بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد اسانس، درصد روغن و عملکرد روغندر سطح احتمال یک درصد و شاخص برداشت، درصد اسانس، تعداد دانه در کپسول در سطح احتمال پنج درصد تحت تأثیر معنی دار سطوح مختلف کم آبیاری قرار گرفتند. صفات مذکور با افزایش میزان کم آبیاری از 90 به 25 درصد ظرفیت زراعی کاهش معنی داری نشان دادند. نوع کود مصرفی نیز بر تمامی صفات (P<0. 01) به جز درصد اسانس و درصد روغن اثر معنی داری داشت. بیشترین مقدار عملکرد دانه (648. 8 کیلوگرم در هکتار)، شاخص برداشت (32. 72 درصد)، عملکرد روغن (177. 1 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (8. 3 کیلوگرم در هکتار) در تیمار کود گاوی+NPK به دست آمد. نتایج تجزیه واریانس اثر متقابل بین منبع کودی و سطوح مختلف کم آبیاری بر تعداد شاخه فرعی، عملکرد دانه، عملکرد اسانس و عملکرد روغن معنی دار بود (P<0. 01). بیشترین تعداد شاخه فرعی (44)، عملکرد دانه (817. 3کیلوگرم در هکتار)، عملکرد روغن (189. 3 کیلوگرم در هکتار) و اسانس (10. 3 کیلوگرم در هکتار) با کاربرد کود گاوی+NPK در تیمار آبیاری با 90 درصد ظرفیت زراعی حاصل شد که با کاهش میزان آب آبیاری به 25 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب به میزان25، 42، 25 و 40 درصد کاهش یافت. در تیمارهای آبیاری در سطوح 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی، عملکرد دانه، عملکرد اسانس و تعداد شاخه جانبی در شرایط مصرف کود گاوی به تنهایی با کود گاوی+NPK تفاوت معنی داری را نشان نداد؛ بنابراین، به نظر می رسد، مصرف کود گاوی +NPK در درجه اول و بعدازآن کود گاوی هم در تمامی سطوح کم آبیاری جزء بهترین تیمارهای تغذیه ای سیاهدانه باشند.

تنش خشکی اصلی ترین عامل محدودکننده تولید محصولات کشاورزی است و رشد گیاهان دارویی و معطر را نیز کاهش می دهد. یکی از مهم ترین اثرات منفی تنش خشکی، کاهش دسترسی و جذب عناصر غذایی مختلف برای گیاه است. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش خشکی و کود دامی بر برخی صفات کمی و فیزیولوژیکی دو گونه آویشن باغی (Thymus vulgaris) و آویشن دنایی (Thymus daenensis)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال زراعی 1394 به اجرا درآمد. تیمارهای تنش آبیاری شامل: 100 درصد ظرفیت زراعی، 67 درصد ظرفیت زراعی و 33 درصد ظرفیت زراعی تیمارهای کود دامی: عدم مصرف و مصرف 30 تن در هکتار کود دامی و دو گونه آویشن باغی و دنایی بودند. نتایج نشان داد تنش خشکی باعث کاهش میزان صفات کلروفیل (a و b) شاخص SPAD، وزن خشک برگ، ساقه، گل و وزن خشک کل (TDM)، گردید اما میزان کاروتنوئید و آنتوسیانین تحت شرایط تنش خشکی در هر دو گونه موردبررسی افزایش پیدا کرد. کود دامی ضمن کاهش اثرات تنش خشکی موجب افزایش مقدار صفات مذکور به جزء کاروتنوئید و آنتوسیانین نسبت به شرایط عدم مصرف کود گردید. ازآنجایی که کود دامی باعث کاهش اثرات تنش خشکی و بهبود عملکرد گیاه گردید، می توان بیان کرد در سطوح بالای تنش خشکی استفاده از کود دامی از کارایی بیشتری در عملکرد گیاه آویشن برخورداراست ومصرف کودهای دامی در مدیریت منابع غذایی و رطوبتی در شرایط تنش خشکی جهت حصول عملکرد کمی مطلوب قابل توصیه است.

به منظور بررسی عملکرد دانه، روغن و برخی صفات زراعی ارقام کلزا تحت زمان آخرین آبیاری آزمایشی به صورت کرت های یک بار خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سه سال زراعی 1387، 1388 و 1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک اجرا شد. آبیاری در شش سطح شامل (I1) آخرین آبیاری 5 روز پس از پایان گلدهی؛ (I2) آخرین آبیاری در 20 درصد باقی مانده گل روی بوته؛ (I3) آخرین آبیاری در شروع تغییر رنگ بذر در خورجین های ساقه اصلی؛ (I4) آخرین آبیاری در 50 درصد خورجین دهی؛ (I5) آخرین آبیاری در 10 درصد تغییر رنگ بذر در خورجین های ساقه اصلی؛ و (I6) آخرین آبیاری در گلدهی، به عنوان عامل اصلی و ارقام کلزا در سه سطح شامل (هیبرید هایولا 401، آرجی اس 003 و ساری گل) به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال، بر همه صفات به جز ارتفاع بوته و عملکرد روغن معنی دار بود. زمان آخرین آبیاری و رقم بر عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و عملکرد روغن اختلاف معنی داری نشان دادند. اجزای عملکرد، عملکرد دانه و روغن باافزایش شدت تنش در تیمار I6نسبت به شاهد کاهش یافتند. بالاترین عملکرد دانه و روغن به ترتیب (3340 و 1516 کیلوگرم در هکتار) در تیمار I1 به دست آمد که نسبت به تیمار I3 به ترتیب6 و 3 درصد افزایش داشت. در بین ارقام موردبررسی عملکرد دانه در هایولا 401 نسبت به ارجی اس و ساری گل 6/4 و 7/2 درصد افزایش داشت. کمترین عملکرد و درصد روغن به رقم ساری گل تعلق داشت. اثر متقابل آبیاری × رقم بر هیچ یک از صفات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری نداشت. بر اساس نتایج می توان نتیجه گیری کرد که جهت حداکثر عملکرد دانه و روغن آخرین آبیاری در زراعت کلزا می تواند در 5 روز پس از پایان گلدهی و یا در شروع تغییر رنگ بذر در خورجین های ساقه اصلی در ارقام زودرس مانند هایولا 401 و آرجی اس 003 در منطقه سیستان و مناطق مشابه انجام گیرد.

به منظور مطالعه و شناسایی معیارهای آگروفیزیولوژیک مؤثر در تحمل تنش خشکی (عملکرد دانه، پارامترهای تبادلات گازی، محتوای نسبی آب برگ، محتوای کلروفیل و کاروتنوئید)، آزمایشی روی 19 نژاد بومی گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و تحت دو شرایط آبی و دیم در فصل زراعی 91-1390 در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه انجام شد. تنش خشکی سبب کاهش عملکرد دانه به میزان 22. 86 گردید اما در عوض موجب افزایش پرولین به میزان بیش از 253 درصد نسبت به شرایط آبی شد. تمامی صفات مطالعه شده مرتبط با تبادلات گازی در شرایط دیم نسبت به شرایط آبی با کاهش مواجه شدند، به طوری که هدایت روزنه ای با حدود 45 درصد بیشترین کاهش را داشت. بر اساس نتایج، شاخص انتخاب جامع (ISI) ژنوتیپ های شماره 4 (WC-4530)، 9 (WC-47381)، 18 (WC-47636) و 11 (WC-4566) را به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی مبتنی بر تمام صفات مورد مطالعه معرفی کرد. همچنین نتایج تجزیه به مؤلفه های اصلی نشان داد که شاخص انتخاب جامع دارای ارتباط نزدیکی با صفات محتوای کلروفیل a، b و کاروتنوئید، دمای سطح برگ، میزان پرولین، سرعت فتوسنتز، هدایت روزنه ای و عملکرد دانه در هر دو شرایط بود. بنابراین، به کمک بای پلات، این صفات به عنوان صفات برتر در گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی شناسایی شدند.

به منظور تجزیه ژنتیکی عملکرد و اجزای عملکرد در برخی لاین های نرعقیم و بازگرداننده های باروری تعداد 12 دورگ آفتابگردان حاصل دورگ گیری چهار لاین نرعقیم و سه لاین بازگرداننده باروری به همراه 2 دورگ فرخ و SHF89-90 به عنوان شاهد در دو شرایط عادی و تنش خشکی با قطع آبیاری از مرحله گلدهی به بعد مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب تیمارهای موردبررسی در دو شرایط عادی و تنش خشکی نشان داد که تنش خشکی بر همه صفات موردبررسی به جزء تعداد دانه در طبق و درصد روغن دانه اثر معنی داری داشت. در بین صفات موردبررسی بیشترین تغییرات حاصل از تنش خشکی مربوط به عملکرد دانه و وزن هزار دانه و کمترین آن مربوط به درصد روغن دانه بود. تجزیه واریانس ترکیب پذیری دورگ ها نشان داد که اثر لاین های بازگرداننده باروری و لاین های نرعقیم سیتوپلاسمی که معادل ترکیب پذیری عمومی است برای اکثر صفات زراعی مورد ارزیابی در هر دو شرایط عادی و تنش خشکی معنی دار بود. نتایج نشان داد که برای همه صفات مورد ارزیابی سهم لاین های بازگرداننده باروری نسبت به لاین های نرعقیم بیشتر بود. معنی دار شدن اثرات متقابل لاین های نرعقیم و لاین های بازگرداننده باروری به همراه اثرات ساده آن ها نشان داد که در این مطالعه کنترل ژنتیکی اکثر صفات موردبررسی تحت تأثیر اثرات دوگانه افزایشی و غالبیت بوده است.

زیره سبز مهم ترین گیاه دارویی کشور است که بخش عمده ای از هزینه های تولید آن صرف مبارزه با علف های هرز می شود. به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و تراکم علف هرز جوموشی بر رقابت آن با گیاه زراعی زیره سبز آزمایشی د ر اسفندماه سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. فاکتور ها شامل: تراکم علف هرز جو موشی در 4 سطح (0 و 1 و 3 و 5 بوته در گلدان) و تنش خشکی در سه سطح عدم وجود تنش (رطوبت خاک در حد ظرفیت مزرعه) وجود تنش متوسط (رطوبت خاک در حد 60 درصد ظرفیت مزرعه) و تنش شدید (رطوبت خاک در حد 30 درصد ظرفیت مزرعه) بودند. در این تحقیق شاخص های مختلف رقابتی زیره سبز ازجمله: تغییرات ارتفاع، تعداد برگ، عملکرد تک بوته، بیومس کل، تعداد بذر در هر گیاه، مورد ارزیابی گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد با افزایش تنش خشکی، اثرات منفی رقابت علف هرز جو موشی بر زیره سبز کاهش یافت و جو موشی در شرایط کافی بودن رطوبت خاک رقیب قوی تری برای زیره سبز بود. همچنین بیشترین عملکرد زیره سبز در شرایط رطوبت کافی (رطوبت در حد ظرفیت مزرعه)و عدم حضور علف هرز محقق شد، در شرایط عدم محدودیت رطوبت خاک تراکم سه بوته جو موشی در گلدان (79 بوته در مترمربع) توانست حد اکثر خسارت را به زیره سبز وارد نماید، درمجموع بر اساس نتایج این تحقیق آبیاری کافی زیره سبز و حذف علف هرز جو موشی به ویژه در شرایط وجود رطوبت کافی خاک ضروری به نظر می رسد ضمن اینکه حذف کامل علف هرز جو موشی پس از بر داشت محصول زیره سبز یک راهکار مدیریتی مناسب خواهد بود.

این مطالعه با هدف بررسی تأثیر سطوح مختلف آبیاری (آبیاری پس از 70، 110 و 150 میلی متر تبخیر از تشتک) و تیمارهای مختلف پرایمینگ (شاهد، هیدروپرایمینگ، پرایمینگ با آهن، روی و منگنز) بر جوانه زنی، رشد و عملکرد چغندرقند در سه تکرار اجرا شد. آزمایش در شرایط آزمایشگاهی به صورت طرح کاملاً تصادفی و در مزرعه به صورت اسپیلت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. کم آبی کاهش معنی داری را در عملکرد ریشه و قند چغندرقند باعث شد، با تشدید کم آبی، میزان کاهش در این دو صفت بیشتر بود. عملکرد ریشه و قند با افزایش دور آبیاری از آبیاری پس از 70 میلی متر تبخیر از تشتک به آبیاری پس از 110 و 150 میلی متر تبخیر از تشتک به ترتیب 38 و 41. 8 درصد کاهش یافت؛ اما پرایمینگ بذرهای چغندرقند با آهن افزایشی 25. 5 و 35. 4 درصدی و پرایمینگ بذرهای چغندرقند با روی افزایشی 25. 5 و 34. 4 درصدی به ترتیب در عملکرد ریشه و عملکرد قند باعث شد. بیشترین درصد قند نیز در پرایمینگ بذور با آهن و روی به دست آمد. با توجه به همبستگی مشاهده شده، از دلایل مهم کاهش عملکرد ریشه و قند چغندرقند در اثر کم آبی، کاهش سطح برگ است. بااین وجود همچون عملکرد، پرایمینگ تأثیر مثبتی بر این صفت داشت. بیشترین افزایش در سطح برگ مربوط به پرایمینگ روی بود. با توجه به همبستگی های مشاهده شده، بهبود در سرعت جوانه زنی و درصد جوانه زنی ناشی از افزایش مقدار جیبرلین و درنتیجه بهبود فعالیت آلفا آمیلاز از مهم ترین دلایل افزایش رشد و عملکرد چغندرقند می تواند باشد. در کل مشاهده شد که پیش تیمارهای آهن و روی بهترین پیش تیمارهای بذری جهت افزایش رشد و عملکرد چغندرقند در شرایط آبیاری کامل و کم آبی است.

به منظور بررسی تأثیر پرایمینگ فیزیکی بذر و تنش کم آبی بر فعالیت آنزیمی و عملکرد دانه ذرت، آزمایشی طی سال 1393 به صورت اسپلیت پلات اجرا شد. عامل اصلی شامل دو سطح آبیاری نرمال (بدون تنش) و اعمال کم آبی به ترتیب بر اساس 70 و 110 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در بعد از مرحله 9-8 برگی ذرت و عامل فرعی در یازده سطح شامل تیمار بذر ذرت با اشعه های گاما (کبالت 60) و بتا (استرانسیم 90) هر دو با شدت ثابت دو میکروکوری، لیزر موج پیوسته هلیم-نئون با طول موج 6328 آنگستروم، میدان مغناطیسی با شدت 40 میلی تسلا و امواج اولتراسونیک یا فراصوت با حداکثر سه وات بر سانتی متر مربع همگی در دو مدت زمان 5 و 10 دقیقه به همراه شاهد بدون تیمار بودند. اعمال تنش خشکی از مرحله 9-8 برگی به بعد غلظت پرولین برگ را 1. 64 میکرومول بر گرم وزن تر افزایش داد و بیشترین غلظت این اسیدآمینه به ترتیب در تیمارهای گاما 5 دقیقه ای، میدان های مغناطیسی 5 و 10 دقیقه ای و اولتراسونیک 5 دقیقه ای مشاهده گردید. در اثر اعمال تنش کم آبی حدود 40 درصد بر فعالیت آنزیم پراکسیداز در مقایسه با آبیاری نرمال افزوده شد و همچنین بیشترین فعالیت آن از تیمار بذر با اشعه گاما 5، میدان مغناطیسی 10، لیزر 5، بتا 5 و میدان مغناطیسی 5 دقیقه ای حاصل شد. وقوع تنش خشکی فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز را 23 درصد افزایش داد و بیشترین فعالیت این آنزیم (95. 79 میکرومول بر دقیقه بر گرم) در پیش تیمار با اشعه لیزر 5 دقیقه ای مشاهده شد. بروز تنش از مرحله 9-8 برگی به بعد، عملکرد دانه را 18. 5 درصد کاهش داد. تیمارهای میدان مغناطیسی 5 و 10 دقیقه ای، گاما و لیزر 5 دقیقه ای با میانگین 685 گرم در مترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه بودند و افزایش زمان تیمار بذر ذرت با اشعه های گاما و لیزر از 5 به 10 دقیقه به ترتیب 20 و 17 درصد از عملکرد دانه کاسته شد. به نظر می رسد پیش تیمارهای فیزیکی بذر ذرت با میدان های مغناطیسی و اشعه های گاما و لیزر فقط در مدت زمان کوتاه می تواند اثرات نامطلوب تنش خشکی را کاهش دهد.

تنش شوری نه تنها از طریق کاهش حاصل خیزی، بلکه از طریق تجمع و سمیت ناشی از یون های سدیم و کلر اثر منفی روی رشد و نمو و عملکرد گیاه دارد. با استفاده از شاخص های تحمل می توان ارقام با عملکرد بالا در شرایط نرمال و تنش شوری را شناسایی نمود. در تحقیق حاضر، به منظور شناسایی نشانگرهای مولکولی مرتبط با شاخص های تحمل به شوری، 59 لاینخویش آمیخته نوترکیب آفتابگردان حاصل از تلاقی PAC2 × RHA266 به همراه والدین در شرایط محیطی نرمال و تنش شوری به صورت آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملاً تصادفی باسه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور شناسایی نشانگرهای پیوسته با شاخص های تحمل به تنش، از نقشه پیوستگی با 210 نشانگر SSR و 11 نشانگر SNP در 17 گروه پیوستگی استفاده گردید. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه همبستگی، شاخص های GMP، MP و HM به عنوان مناسب ترین شاخص ها برای شناسایی ارقام متحمل به شوری در آفتابگردان روغنی معرفی می-شوند. در نمودارهای سه بعدی عملکرد در شرایط نرمال و تنش شوری با هر یک از شاخص های فوق الذکر، لاین های C86، C61، C142، C134a، C62، C70a، LR1، C153، C108، C62، C106، C98b و C148 در گروه A (متحمل ترین لاین ها) قرار گرفتند. در تجزیه QTL با استفاده از نقشه پیوستگی درمجموع5نشانگر مولکولی پیوسته با شاخص های تحمل به شوری شناسایی گردید. می توان با نشانگرهای مولکولی مرتبط با شاخص های تحمل به شوری در صورت تأیید، گزینش برای تحمل را در شرایط نرمال و مرحله گیاهچه انجام داد.

شوری یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که از راه های مختلف بر عملکرد و بهره وری سیستم های گیاهی در سطوح مختلف رشدی اثر می گذارد. شلغم با نام علمی (subsp. rapiferaBrassica rapa L. ) به عنوان منبع غذایی سلامتی بخش قوی، حاوی انواع آنتی اکسیدان ها بوده و ایران یکی از مراکز اصلی تنوع آن است. توده های بومی دارای مجموعه ای از صفاتمورفولوژیک، فیزیولوژیک و فنولوژیک هستند که موجب افزایش بازده استفاده از آب موجود در خاک در محیط های شور و خشکمی شوند. مطالعه حاضر با هدف بررسی واکنش توده های بومی شلغم ایران به تنش شوری ناشی از کلرید سدیم ازنظر صفات مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، برای درک بهتر سازوکارهای مقاومت به شوری و دستیابی به منابع ژنتیکی مطلوب انجام گرفت. توده های شلغم شامل اردکان، شیراز و کرمانشاه، در چهار سطح شوری صفر، 60، 120 و 180 میلی مولار کلرید سدیم به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در محیط کنترل شده، با سه تکرار موردبررسی قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که صفات مورفولوژیک، شامل زیست توده اندام هوایی و ریشه تحت تأثیر تنش شوری قرار گرفتند، ولی تنش های شدید شوری (120 و 180 میلی مولار)، تأثیر معنی داری بر صفات فوق نداشتند. در این بررسی، با افزایش شوری میزان پرولین و مالون دی آلدئید در تمام توده ها افزایش و مقدار فنول کل کاهش یافت. توده حساس کرمانشاه دارای بیشترین مقدار پرولین و مالون دی آلدئید بود. فعالیت آنزیم های سوپر اکسید دیسموتاز و کاتالاز، تحت تأثیر تنش شوری، افزایش یافتند و این افزایش در توده حساس به شوری کرمانشاه بیشتر از سایر توده های شلغم بود. بین میزان فعالیت آنزیم های سوپر اکسید دیسموتاز و کاتالاز با مالون دی آلدئید برگ رابطه منفی (**0. 88-، **0. 91-) وجود داشت. احتمالاًدر توده کرمانشاه تولید بیشتر آنزیم های آنتی اکسیدان سبب مقاومت و اجتناب از تنش شوری در این توده شده است.

شوری خاک از عوامل محدود کننده عملکرد محصولات کشاورزی ازجمله گیاهان دارویی است و به عنوان یکی از اساسی ترینمشکلات کشاورزی محسوب می شود. ازاین روی، به منظور بررسی اثر اسید سالیسیلیک و اسید جاسمونیک بر قند های محلول، پرولین و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان گیاه دارویی اسطوخودوس (Lavendula officinalis L. ) در شرایط تنش شوری، آزمایشی گلدانی، در سال 1393 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری و گلخانه واقع در منطقه 4 به مرحله اجرا در آمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید که در آن تنش شوری از منبع نمک طعام (NaCl)، در چهار سطح (0، 25، 50 و 75 میلی مولار)، اسید سالیسیلیک در دو سطح (0 و 0. 7 میلی مولار) و اسید جاسمونیک در دو سطح (0 و 100 میکرو مولار) در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از مقایسه میانگین اثرات ساده شوری نشان داد که این عامل سبب افزایش قندهای محلول(%59) و پرولین (%76)، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان ازجمله؛ کاتالاز (%72)، سوپراکسید دیسموتاز (%67)، پراکسیداز (%63)، آسکوربات پراکسیداز (%60) و گلوتاتیون پراکسیداز (%72) شد. همچنین نتایج حاصل از پژوهش نشان داد، تنها اثر متقابل سه گانه عوامل آزمایشی بر صفات پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز معنی دار گردید. در این شرایط بیشترین میزان فعالیت پراکسیداز (50. 27) میلی گرم پروتئین بر دقیقه و آسکوربات-پراکسیداز (24. 12) میلی گرم پروتئین بر دقیقه، در عامل شوری 75 میلی مولار و عدم حضور دو ترکیب مذکور حاصل گردید. به طورکلی، به نظر می رسد که استفاده از اسید سالیسیلیک و اسید جاسمونیک از طریق افزایش فعالیت قندهای محلول و پرولین باعث افزایش مقاومت گیاه در شرایط تنش شوری گردید.

تنش سرمای بهاره یکی از تنش های مهم است که همه ساله در مناطقی از کشور پدیدار می گردد و بخش مهمی از انواع خسارات سرما را به خود اختصاص می دهد. در رابطه با تنش مذکور، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 انجام شد. فاکتورها شامل چهار سطح دمایی (8+ (شاهد)، 2+، 0 و 2-درجه سلسیوس) و 20 رقم گندم نان بودند. تنوع ژنتیکی ارقام گندم نان بر اساس خصوصیات فیزیولوژیک (رنگدانه های گیاهی (کلروفیل کل، a، b و کارتنوئید)، پایداری غشاء سیتوپلاسمی، مقدار اسید آمینه پرولین و قند فروکتان با استفاده از روش های آماری چند متغیره تجزیه خوشه ای، تجزیه به مختصات اصلی و تجزیه به مولفه های اصلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل رقم در سرما برای کلیه صفات در سطح 1 درصد معنی دار شد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های مورد مطالعه در شرایط تنش شدید در 4 گروه و در دمای شاهد در 3 گروه قرار گرفتند. تجزیه به مؤلفه های اصلی صفات مورد مطالعه را در دمای شاهد (با واریانس تجمعی 80) و تنش شدید (با واریانس تجمعی 85) به 3 مولفه کاهش دادند. تجزیه به مختصات اصلی نیز صفات مورد مطالعه را در دمای شاهد (با واریانس تجمعی 94. 11) و تنش شدید (با واریانس تجمعی 96. 59) به 3 مولفه کاهش دادند. ارقام پیشگام و افلاک در دمای شاهد و ارقام الوند و سیوند در دمای 2-درجه سلسیوس بیشترین فاصله ژنتیکی و ارقام Mv17 و نوید در دمای شاهد و ارقام پیشگام و کاسکوژن در دمای 2-درجه سلسیوس کمترین فاصله ژنتیکی را از یکدیگر نشان دادند. بنابراین می توان از این ارقام به عنوان والدین احتمالی جهت تهیه جمعیت های لازم در اجرای برنامه های به نژادی کلاسیک، برای شناسایی آلل های کمی مؤثر در تحمل به سرمای بهاره و نیز گزینش به کمک نشانگر استفاده نمود.

به منظور بررسی تحمل به سرمای گیاه شنبلیله، پژوهشی در سال زراعی 93-1392 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای موردبررسی شامل تاریخ کاشت در چهار سطح (23 شهریور، 23 مهر، 15 اسفند و 15 فروردین)، اکوتیپ در 10 سطح (آذری، اردستان، پابلند شمال، پاکوتاه شمال، شیراز، شیروان، مشهد، نیشابور، همدان و هندی) و دمای یخ زدگی در هفت سطح (شاهد، صفر، 3-، 6-، 9-، 12-و 15-درجه سانتی گراد) بودند. گیاهان در شرایط آب و هوایی طبیعی محیط رشد یافته و به سرما خو گرفتند سپس گیاهان کشت شده در شهریور و مهر در اواسط دی ماه و گیاهان کشت شده در اسفند و فروردین در اواسط اردیبهشت برای اعمال دماهای آزمایش به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. پس از اعمال تنش یخ زدگی درصد نشت الکترولیت ها و سپس دمای کشنده 50 درصد نمونه ها بر اساس درصد نشت الکترولیت ها تعیین شد. درصد بقای آن ها نیز پس از اعمال تنش یخ زدگی و پس از چهار هفته رشد در گلخانه ارزیابی شد. هرچند در تمامی تاریخ های کاشت نشت الکترولیت ها تا دمای 6-درجه سانتی گراد تقریباً ثابت بود و با کاهش بیشتر دما روندی افزایشی داشت، ولی سرعت افزایش نشت در کاشت دهه دوم اسفند بیشتر از سایر تاریخ ها بود. به طوری که در این کاشت با کاهش دما از صفر به 15-درجه سانتی گراد درصد نشت الکترولیت ها حدود 71 درصد افزایش یافت. با وجود اینکه درصد نشت الکترولیت ها در تمامی اکوتیپ ها در کاشت دوم پاییزه و بهاره نسبت به کاشت اول کاهش یافت، کمترین و بیشترین کاهش ناشی از تأخیر در کاشت به ترتیب متعلق به اکوتیپ های همدان و اردستان بود. در همه اکوتیپ ها، گیاهان کاشت دوم در اغلب دماهای مورد مطالعه درصد نشت الکترولیت های کمتری نسبت به سایر کاشت ها داشتند. ازنظر شاخص LT50el نیز تاریخ کاشت دهه دوم مهرماه در اکوتیپ ها در مقایسه با سایر تاریخ های کاشت کمتر بود. به عبارتی کاشت زودتر اکوتیپ ها احتمالاً سبب افزایش حساسیت گیاه به سرما شده است. بیشترین و کمترین تحمل به یخ زدگی ازنظر این شاخص به ترتیب متعلق به اکوتیپ های نیشابور و آذری بود. بین 50 درصد کشندگی بر اساس نشت الکترولیت ها(LT50el) و بقا (*0. 536-r=) همبستگی منفی و معنی داری مشاهده شد که بیانگر امکاناستفاده از این شاخص در ارزیابی خسارت تنش یخ زدگی در گیاه شنبلیله می باشد.

به منظور بررسی اثر دوره های رشد و نمو بر عملکرد دانه و اجزای آن در 20 رقم گندم نان بهاره در شرایط تنش گرمای آخر فصل اهواز، آزمایشی مزرعه ای در دو سال زراعی 87-1386 و 88-1387 در اهواز به صورت بلوک های نواری شامل چهار تاریخ کاشت (15 آبان، 15 آذر، 15 دی و 15 بهمن ماه) در کرت های افقی و 20 رقم گندم نان بهاره (اترک، اروند، اس8018، استار، اینیا66، بولانی، بیات، پیشتاز، چمران، چناب70، داراب2، دز، روشن، شعله، فلات، کویر، مارون، هامون، هیرمند و ویریناک) در کرت های عمودی با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که سال، تاریخ کاشت، رقم و اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم اثر معنی داری بر صفات اندازه گیری شده داشتند. مقایسه میانگین ها نشان داد که با تأخیر در کاشت و افزایش میانگین دمای دوره رشد، تعداد روز از کاشت تا گرده افشانی، تعداد روز از گرده افشانی تا رسیدگی و تعداد روز از کاشت تا رسیدگی کاهش یافت درنتیجه تعداد دانه در مترمربع، وزن هزار دانه و عملکرد دانه کاهش یافت که به کاهش سرعت تشکیل دانه، سرعت پر شدن دانه و سرعت تشکیل عملکرد دانه منجر شد. ارقام زودرس-دیررس مارون و شعله با دوره کاشت تا گرده افشانی کوتاه، سریع تر گلدهی کرده و با دوره گرده افشانی تا رسیدگی طولانی، دوره پر شدن دانه طولانی تری داشتند.