تحقیقات نظام سلامت حکیم
سال:1398 | دوره:22 | شماره:4 (87 پیاپی) |تعداد مقالات:11

امروزه نابرابری های سلامت به طور محرز و در فواصل جغرافیایی کوتاه، حتی در میان مناطق یک شهر در کشور های توسعه یافته و درحال توسعه ظهور پیدا کرده است. در پاسخ به این شرایط، مطالعه ی نقش ساختار ها و عوامل اقتصادی-اجتماعی در بروز و توزیع پیامدهای سلامت، بیش از پیش مهم می نماید. شبکه دانش کمیسیون عوامل اجتماعی موثر بر سلامت سازمان جهانی بهداشت در یک چارچوب پنج سطحی به تبیین مکانیسم اثر عوامل اجتماعی بر ایجاد تفاوت ها و نابرابری ها در سلامت گروه های مختلف جمعیتی پرداخته است. هدف مقاله حاضر، بررسی شواهد نابرابری های سلامت در سطوح بین المللی و منطقه ای و تبیین دلایل آن است

مقدمه تدوین سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور، اقدامی مهم در راستای عملیاتی نمودن اسناد بالادستی در حوزه ی غذا و تغذیه ی ایران محسوب می شود. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و تحلیل عمل کرد کارگروه تخصصی تغذیه و امنیت غذایی در تحقق اهداف راه بردی سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور انجام گرفت. روش کار تحلیل محتوای کیفی اسناد و مدارک موجود، در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی انجام شد. کیفیت اجرایی جلسات بر اساس سه شاخص وجود گزارش های مبتنی بر شواهد، وجود مصوبات شفاف و پی گیری مصوبات، مورد ارزیابی قرار گرفت. مقولات اصلی به تفکیک اهداف راه بردی در قالب سه طبقه ی کلی چالش ها، راه کارها و اقدامات متناظر ارایه گردید. تحلیل کیفی داده ها با استفاده از نرم افزار مکس کیودا انجام شد. یافته ها بیش تر جلسات کارگروه تخصصی، صرفا با تمرکز بر 5 هدف از 17 هدف راه بردی، شامل کاهش عوامل خطرزای شاخص در محصولات کشاورزی و غذایی، کاهش میزان نمک، قندهای ساده و چربی در فرآورده های غذایی و آشامیدنی، افزایش میانگین دریافت اقلام اصلی سبد غذایی، استقرار غنی سازی و افزایش سواد تغذیه ای گروه های هدف، برگزار شده بود. از 71 جلسه ی برگزارشده، کیفیت 16 جلسه (5/22درصد) در حد قابل قبول ارزیابی شد و از 138 مصوبه، تنها 43 مورد (2/31درصد) پی گیری و اجرا شده بود. نتیجه گیری لزوم پی گیری جدی و مستند مصوبات، بهبود گزارش های ارایه شده با استناد کافی به شواهد و نیز پوشش جامع تر مسایل و مشکلات حوزه ی غذا و تغذیه، مواردی است که بر ضرورت بازنگری، تقویت عمل کرد و مدیریت کارگروه مزبور تاکید می کند.

مقدمه عدم تقارن اطلاعاتی در بازار سلامت، قدرت بیماران در انتخاب ارایه دهنده ی خدمت را کاهش می دهد. کشورها جهت افزایش تقارن اطلاعاتی، به سمت ارتقای شفافیت عمل کرد خدمت گزاران سلامت حرکت کرده اند. مطالعه ی حاضر با هدف بررسی تطبیقی اقدامات کشورهای منتخب در این زمینه انجام شد. روش کار در مطالعه ی تطبیقی حاضر، کشورها با کمک شاخص های جهانی داده ی باز و سنجه ی داده ی باز انتخاب شدند. سپس با جستجوی کلیدواژه هایی چون ابزار مقایسه ی بیمارستان ها به وبسایت دیگر کشورها دست رسی حاصل شد. در نهایت، اجزای این پایگاه ها از جمله شاخص های انتشار اطلاعات و نوع مالکیت و سازمان دهی آنها با یک دیگر مقایسه شد. یافته ها پایگاه های شفافیت هشت کشور جهت بررسی بیش تر انتخاب شد. تعداد شاخص ها برای مقایسه ی بیمارستان ها از 17 شاخص در استرالیا تا 195 شاخص در انگلستان متفاوت بود. نوع شاخص ها نیز شامل مواردی چون تعداد مراجعات، زمان انتظار، طول اقامت، رضایت بیماران، رضایت کارکنان، پیامدهای درمان، کنترل عفونت و هزینه ی خدمات بود. به طور کلی هر کشور بر اساس نیازها و محدودیت های نظام سلامت خود، اقدام به انتشار اطلاعات کرده بود. نتیجه گیری با افزایش آگاهی عمومی، کشورها به سمت ارتقای شفافیت عمل کرد از جمله در بخش سلامت حرکت کرده و دولت ها نقش اصلی را در ایجاد زیرساخت های شفافیت داشته اند. این زیرساخت ها از حمایت های سیاسی و قانونی تا تولید، گردآوری و انتشار داده ها را شامل می شود. از این رو توصیه می شود سیاست گذاران کشور با بهره گیری از تجارب جهانی و توجه به اقتضایات داخلی، گام به گام در این مسیر حرکت نمایند.

مقدمه خیرین سلامت در تامین مالی، تولید منابع و ارایه ی خدمات سلامت مشارکت دارند. عوامل مختلفی بر رفتار خیرخواهانه ی خیرین سلامت اثر می گذارند. هدف پژوهش حاضر، تبیین و پیش بینی رفتار مشارکت خیرین در نظام سلامت ایران است. روش کار مطالعه ی استقرایی حاضر، به صورت کیفی با استفاده از مصاحبه ی نیمه ساختار یافته با 38 نفر از خیرین سلامت و 26 نفر از سیاست گذاران، مدیران و کارشناسان حوزه ی معاونت اجتماعی وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی کشور انجام شد. مصاحبه ها به صورت هدف مند و به روش گلوله برفی تا مرحله ی اشباع داده ها ادامه یافت. برای تحلیل داده ها، از روش تحلیل موضوعی استفاده شد. کلیه ی ملاحظات اخلاقی در پژوهش حاضر رعایت شد. یافته ها خیرین سلامت، رفتاری هدف مند و برنامه ریزی شده را دنبال می کنند. عوامل هدف، نیت، نگرش، هنجار، ویژگی های شخصی، دانش زمینه ای، رفتار گذشته، تجربه ی گذشته و کنترل رفتار بر رفتار مشارکت خیرین در تامین مالی، تولید منابع و ارایه ی خدمات سلامت موثر هستند. مشارکت خیرین در نظام سلامت، تابعی از هدف، نیت و نگرش آن ها نسبت به مشارکت در حوزه ی سلامت و کنترل آن ها بر انجام این رفتار است. هنجارها، ویژگی های شخصی، دانش زمینه، تجربه ی گذشته و رفتار گذشته ی خیرین بر نگرش آن ها نسبت به فعالیت های خیرخواهانه اثر می گذارد. همچنین، هنجارهای اخلاقی، توصیفی و ذهنی بر تقویت نگرش خیرین نسبت به مشارکت در بخش سلامت موثر هستند. نتیجه گیری در مطالعه ی حاضر، مدلی برای پیش بینی و تبیین رفتار هدف مند و برنامه ریزی شده ی خیرین سلامت توسعه یافت. سیاستگذاران و مدیران نظام سلامت می توانند از این مدل برای تقویت مشارکت خیرین در تامین مالی، تولید منابع و ارایه ی خدمات سلامت استفاده کنند

مقدمه به همان نسبت که علوم انسانی توانسته پایگاه مناسبی در تبیین موضوعات سلامت باشد، پزشکی و موضوعات مرتبط با آن نیز محمل مهم توسعه ی علوم انسانی مدرن بوده است. هدف پژوهش حاضر، کشف دلایل و چالش های توسعه ی علوم انسانی پزشکی در نظام سلامت در ایران است. روش کار در مطالعه ی تحقیقی-اکتشافی حاضر از روش زاویه بندی در جمع آوری داده ها استفاده شد. مشاهدات مشارکتی، گفتگوهای 12 جلسه توسعه ی علوم میان رشته ای در منطقه ی 5 آموزش پزشکی جنوب کشور، داده های تحقیق حاضر را تشکیل داد. براساس نظریه های بوردیو و فوکو، داده ها به روش تحلیل محتوای کیفی هدایت شده مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نتایج نشان داد که میدان آموزش پزشکی، تحت سلطه ی دانش و قدرت گفتمان زیست پزشکی قرار دارد. این گفتمان، مسلط، هژمونیک و غیریت ساز است و ارتباطی با دیگر میدان های دانش برقرار نمی کند. سلطه ی گفتمانی، میدان جدای دانش پزشکی، اخلاق مقاومت و پراکندگی گفتمانی، مقولات استخراج شده در تحقیق حاضر بود. باوجود سلطه ی گفتمان زیست پزشکی، گفتمان های حاشیه ای نیز نوعی مقاومت را دنبال می کردند و اخلاق مقاومت توانسته بود بخشی از اهداف خود را در کوتاه مدت تحقق بخشد. نتیجه گیری شکل گیری علوم انسانی پزشکی در میدان آموزش پزشکی، به مقاومت و تداوم اخلاق مقاومت در سایر گفتمان های نوظهور بستگی دارد. توسعه ی علوم انسانی پزشکی یکی از نیازهای آموزش پزشکی در ایران است که پیش نهاد می شود در سطوح سیاستی و فکری دنبال شود.

مقدمه انتخاب محتوا درعین حال که یکی از مشکلات مهم تدوین برنامه آموزشی است، یک راه حل برای رفع مشکلات و چالش های برنامه آموزشی محسوب می شود. هدف از پژوهش حاضر، ارزش یابی محتوای برنامه ی آموزش پیش از ازدواج سازمان بهزیستی به منظور بازبینی و به روزرسانی آن است. روش کار مطالعه ی کاربردی، توصیف-پیمایشی و آمیخته ی حاضر، روی تعداد 25 متخصص ازدواج و 22 مدرس کشوری برنامه انجام گرفت. شرکت کنندگان به روش نمونه گیری غیراحتمالی هدف مند انتخاب شدند. ابزار پژوهش، مقیاس محقق ساخته مبتنی بر اصول انتخاب محتوا با 31 آیتم و طیف نمره گذاری چهاردرجه ای و چهار پرسش باز پاسخ بود. شاخص روایی محتوا برای تک تک و مجموع آیتم ها، بالای 79/0 بود. یافته ها براساس نمرات معیار اصلاح، اصول اعتبار و علاقه، سودمندی، قابلیت یادگیری و امکان پذیری و اهمیت و در نهایت ساختار دانش به ترتیب دارای اولویت 2، 3، 4 و 5 برای اصلاحات محتوا بودند. هم چنین، ضریب توافق گروه متخصصان و مدرسان در مورد مطلوبیت برنامه 68/0 بود. در بخش کیفی، در پی کدگذاری انتخابی پرسش های بازپاسخ، تعداد 9، 11، 10 و 8 کد به ترتیب برای پرسش های بازپاسخ مربوط به حذف مطالب، حفظ مطالب، اضافه کردن مطلب و پیش نهاد منبع علمی بود. نتیجه گیری نتایج نشان داد برای ارتقا و بهبود کیفیت محتوا بهتر است اصلاحات با تمرکز بر روزآمدی و اعتبار علمی مطالب، تناسب محتوا با شرایط و ویژگی های گروه هدف برنامه، تناسب با فضای حاکم بر جامعه و نیز روش تدریس مطالب صورت گیرد. هم چنین، با توجه به نمره ضریب توافق می توان گفت محتوای موجود از نظر اهمیت در بالاترین سطح و از نظر علاقه در پایین ترین سطح از مطلوبیت ارزش یابی شد.

مقدمه با توجه به اهمیت بهداشت دهان و دندان و پر هزینه بودن خدمات دندان پزشکی، دریافت اطلاعات هزینه ای و محاسبه ی قیمت تمام شده ی انواع خدمات دندان پزشکی در مرکز جامع سلامت می تواند در تخصیص منابع، اصلاح نرخ تعرفه و پوشش بیمه ای این نوع خدمات کارساز باشد. هدف از پژوهش حاضر، محاسبه ی قیمت تمام شده ی انواع خدمات دندان پزشکی ارایه شده در مرکز خدمات جامع سلامت فرمانفرماییان بود. روش کار پژوهش حاضر، توصیفی-کاربردی و از نوع هزینه یابی گذشته نگر است. در این پژوهش، قیمت تمام شده ی 9 خدمت دندان پزشکی در واحد دندان پزشکی مرکز خدمات جامع سلامت فرمانفرماییان دانشگاه علوم پزشکی تهران با استفاده از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت مورد محاسبه قرار گرفت. داده ها براساس مراحل مختلف هزینه یابی برمبنای فعالیت تجزیه و تحلیل شد. یافته ها قیمت تمام شده ی خدمات دندان پزشکی در مطالعه حاضر بیش تر از تعرفه های سال 97 بود. بیش ترین سهم هزینه ای از خدمات دندان پزشکی ارایه شده، مربوط به ترمیم با کامپوزیت معادل 1, 593, 640 ریال و کم ترین هزینه، فلورایدتراپی معادل 210, 170 ریال بود. در مجموع هزینه های منتسب به خدمات بخش دندان پزشکی، بیش ترین سهم هزینه ای مربوط به نیروی انسانی با 6/61درصد و به دنبال آن هزینه های مواد مصرفی، هزینه های تسهیم شده، استهلاک تجهیزات و لوازم اداری و تعمیرات و مواد غیرمصرفی در رتبه های بعدی قرار داشتند. نتیجه گیری مطالعه ی حاضر نشان داد که میان قیمت واقعی خدمات در واحد مورد مطالعه و تعرفه ی همان خدمات تفاوت معنی داری وجود دارد. با توجه به سهم بالای هزینه های نیروی انسانی و مواد مصرفی دندان پزشکی، می توان با به کارگیری نیروهای طرحی و استفاده از مواد مصرفی با کیفیت داخلی، گام موثری در جهت افزایش بهره وری و کاهش هزینه ها برداشت

مقدمه کنترل موفقیت آمیز عفونت های بیمارستانی، مستلزم اقدامات پیشگیرانه ی مناسب است که از طریق به کارگیری اصول کنترل عفونت توسط کارکنان بیمارستان، می توان بدان دست یافت. در این راستا، مطالعه ی حاضر با هدف تعیین میزان رعایت استانداردهای کنترل عفونت و استریلیزاسیون در مراکز جراحی محدود دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. روش کار مطالعه ی توصیفی-تحلیلی حاضر به روش مقطعی در کلیه ی مراکز جراحی محدود فعال تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد (8 مرکز). در این مطالعه، میزان رعایت استانداردهای کنترل عفونت و استریلیزاسیون براساس چهار محور احتیاط های استاندارد، بهداشت دست، ضدعفونی و استریلیزاسیون تجهیزات و بهداشت محیط بررسی گردید. یافته ها براساس نتایج تحقیق حاضر، رعایت استانداردهای کنترل عفونت و استریلیزاسیون در مراکز جراحی محدود درکل 74درصد بود. کنترل عفونت در محورهای احتیاط های استاندارد 55 درصد، بهداشت دست 30درصد، ضدعفونی و استریل کردن وسایل و تجهیزات 5/67درصد و بهداشت محیط 6/64درصد به طور کامل در مراکز جراحی محدود رعایت می شد. نتیجه گیری استانداردهای کنترل عفونت و استریلیزاسیون از نظر بهداشت دست در مراکز جراحی محدود، کم تر از سایر محور ها مورد توجه قرار می گیرد. لذا، ارایه ی آموزش های صحیح و کامل در خصوص عفونت های بیمارستانی و نحوه ی کنترل این عفونت ها بر ارتقای عمل کرد پرسنل تاثیر انکارناپذیری دارد.

مقدمه توانایی افزایش منابع برای مخارج دولت در بخش سلامت، وابسته به موقعیت اقتصاد کلان کشور است. مفهوم فضای مالی، به قرار دادن سلامت در بستر وسیع تر محیط اقتصادی و مالی کمک می کند. آشنایی با این مفهوم می تواند چارچوبی برای تحلیل ظرفیت آتی دولت در تامین مالی سلامت در اختیار سیاست گذاران قرار دهد. روش کار مطالعه ی مروری حاضر با بهره گیری از گزارش ها و مقالات منتشرشده در پایگاه های داده ای داخلی و خارجی، به بررسی مبانی نظری و الگوهای توسعه ی فضای مالی سلامت و بررسی اجمالی ابعاد مختلف توسعه ی فضای مالی برای نظام سلامت ایران می پردازد. یافته ها فضای مالی سلامت، فراهمی فضای بودجه ای است که به دولت اجازه می دهد منابع مورد نیاز برای تحقق اهداف عمومی مطلوب را بدون وارد کردن هیچ گونه آسیب به پایداری مالی، تامین کند. این فضا می تواند از طریق منابع متعددی ایجاد شود که به طور عمده در 5 گروه شرایط مساعد اقتصاد کلان، اولویت بندی مجدد بودجه ی سلامت در بودجه ی عمومی دولت، افزایش منابع ویژه ی بخش سلامت، کمک های توسعه و دست آوردهای کارآیی طبقه بندی می شوند. با توجه به شرایط فعلی اقتصاد کشور، به نظر می رسد بهترین گزینه برای توسعه ی فضای مالی سلامت در ایران، ارتقای کارآیی مخارج فعلی باشد. نتیجه گیری بهره گیری از تحلیل های فضای مالی می تواند به تامین مالی پایدار سلامت و افزایش هم راستایی تامین مالی سلامت با اهداف نظام مدیریت تامین مالی عمومی کمک کند.

مقدمه هیات امنا بالاترین رکن دانشگاه های علوم پزشکی است. قانون تشکیل هیات امنای دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی از سال 1370 اجرایی شد. بنابر بررسی های پژوهشگران تحقیق حاضر، تعداد مطالعات پیرامون هیات امنا و ابعاد مختلف آن در داخل و خارج کشور اندک بود. هدف پژوهش حاضر، ترسیم نقشه ی مفهومی در مسیر ارتقای هیات امنا از منظر خبرگان بود. روش کار پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، کیفی با روی کرد تحلیل محتواست. تعداد مصاحبه شونده ها 14 تن بود. با هم کاری گروه پژوهشگران، مراحل تحلیل متن مصاحبه ها انجام شد. سپس، براساس مقوله ها و زیرمقوله ها، پرسش نامه ی مرحله ی اول دلفی طراحی شد. پس از اخذ نظرات خبرگان، مرحله ی دوم دلفی اجرا شد. یافته ها چالش های مهم و بخشی از راه حل ها در مسیر تعالی هیات های امنای دانشگاه ها از نظر خبرگان در هشت مقوله دسته بندی شد: 1-فرایند انتصاب اعضای هیات امنا (شایسته گزینی)؛ 2-عدم جدیت در ارزیابی مداوم اعضای هیات امنا (شایسته داری)؛ 3-بازنگری در توانمندسازی مستمر اعضای هیات امنا مبتنی بر نیاز سنجی آموزشی (شایسته پروری)؛ 4-انتخاب دبیر هیات امنا و رییس موسسه (شایسته سالاری) 5-کمبود عوامل انگیزشی (مادی و معنوی) در اعضای هیات امنا؛ 6-عدم شفافیت در نقش های هیات امنا؛ 7-عدم شفافیت در نقش های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مرتبط با هیات امنا و 8-عدم پاسخ گویی به ذی نفعان. نتیجه گیری ارتقای هیات امنا مستلزم توجه به این موارد است: اصلاح فرآیند انتصاب و عوامل انگیزشی اعضا. ارزیابی درونی و بیرونی از عمل کرد، بازطراحی نقش های وزارت بهداشت و دانشگاه ها، بازنگری در قانون اختیارات بر اساس نقش ها و قانونی شدن پاسخ گویی هیات امنا به ذی نفعان.

مقدمه استفاده از گیاهان دارویی در درمان، دارای پیشینه ای طولانی است و امروزه نیز گیاهان دارویی هم چنان از اهمیت فوق العاده ای برخوردارند؛ بااین وجود، تاکنون مطالعه ای پیرامون مشکلات عطاری ها انجام نگرفته است. باتوجه به فعالیت گسترده ی عطاری ها در به کارگیری گیاهان دارویی به منظور درمان مشکلات مربوط به سلامت، مطالعه ی حاضر با هدف بررسی مشکلات عطاری های شهرستان های استان آذربایجان غربی انجام گرفت. روش کار پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت، کمی، از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش گردآوری داده ها، توصیفی-پیمایشی است. جامعه ی آماری این تحقیق مشتمل بر 20 عطاری در شهرستان های استان آذربایجان غربی بود. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسش نامه استفاده گردید. به منظور سنجش روایی پرسش نامه، از روایی محتوایی استفاده شد و پایایی آن با آلفای کرونباخ بررسی گردید. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخه 5/11 استفاده شد. یافته ها براساس دیدگاه عطاران استان آذربایجان غربی، عرضه ی برخی داروهای خطرناک توسط عطاری ها (میانگین 78/4 و انحراف معیار 53/0)، ارایه ی نمونه های تقلبی در عطاری ها (میانگین 57/4 و انحراف معیار 96/0) و عدم بررسی داروهای دست ساز عطاری ها (میانگین 31/4 و انحراف معیار 88/0)، به ترتیب رتبه های اول تا سوم مشکلات و چالش های عطاری ها را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری بنابراین می توان این گونه نتیجه گرفت که مشکل اصلی عطاری ها، عدم رعایت اخلاق حرفه ای است که در درازمدت بزرگ ترین مشکلی است که سلامت جامعه ی مصرف کننده و امنیت شغلی عطاران را متاثر می سازد.