مجله علمی شیلات ایران (فارسی)
سال:1380 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

در این بررسی 3 استخر خاکی (دو هکتاری) پرورش بچه ماهیان خاویاری به طور تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. دو استخر از سه استخر آزمایشی آبگیری و طی دوره پرورش، کود آلی (16 تن) و غذای زنده (40 کیلوگرم دافنی) به آنها اضافه شد. کل دوره پرورش 35 روز بود. در هر استخر در هر دوره پرورش بررسی های فیزیکی و شیمیایی آب و فراوانی زئوپلانکتون و کفزیان اندازه گیری شدند. شاخص های دستگاه گوارش، سرعت رشد روزانه و ضریب چاقی ماهیان از دیگر عواملی بودند که برای بدست آوردن بازدهی تولید بررسی شدند. براساس یافته های آماری، اختلاف معنی داری بین عوامل فیزیکی آب 3 استخر مشاهده نگردید. در بررسی عوامل شیمیایی آب تنها عامل نیتریت دارای اختلاف معنی داری بود. عمده تولیدات زئوپلانکتونی را انواع مختلفی از دافنی (Daphnia magna, Daphnia pulex)، سیکلوپس و ناپلیوس آن تشکیل دادند. حداقل و حداکثر میانگین بیوماس زئوپلانکتونی در استخرهایی که کوددهی و غذادهی شده بودند بترتیب 0.018 تا 91.74 گرم در متر مکعب اندازه گیری شد، اما از دیدگاه آماری در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری بین تولیدات استخرها مشاهده نشد. از لحاظ درصد فراوانی طعمه، گونه های Daphnia pulex و D. magna طعمه اصلی (Fp>50)، سیکلوپس و ناپلیوس آن طعمه فرعی (10<Fp<50) و Chironomus sp. و Tubifex sp. طعمه های اتفاقی (Fp=0) را تشکیل می دادند. برای بررسی شاخص های دستگاه گوارش 140 عدد بچه ماهی از 3 استخر در طول دوره پرورش مورد بررسی و مطالعه قرار گرفتند. یافته ها نشان می دهد که سرعت رشد روزانه و ضریب چاقی با افزایش وزن و طول ماهی کاهش می یابد، اما از نظر آماری اختلاف معنی داری مشاهده نشده است.

این تحقیق به منظور شناسایی جمعیتهای میگوی Penaeus semisulcatus دریای عمان و خلیج فارس صورت گرفت. نمونه برداری به روش تراولینگ از دو منطقه هرمز و بوشهر واقع در دریای عمان و خلیج فارس انجام شد که در نهایت 40 نمونه از گونه P. semisulcatus از منطقه هرمز و 35 نمونه از منطقه بوشهر جمع آوری شد.استخراج DNA با استفاده از روش فنول – کلروفوم انجام گرفت. برای مطالعه تنوع جمعیتی میگوی ببری سبز از تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از RFLP ژن سیتوکروم اکسیداز I واقع بر روی ژنوم میتوکندری (mtDNA) که با تکنیک PCR تکثیر شده بود استفاده شد. برای هضم آنزیمی محصول PCR از 9 آنزیم با اثرات محدود استفاده شد که 5 آنزیم شاملAluI, HinfI, HincII, HpaII, RsaI الگوهای پلی مورفیسم نشان دادند. از 5 نوع هاپلوتیپ بدست آمده (AAAAA, BBBBB, BBBBC, BBBBD, BBCBC) فقط در یک مورد (AAAAA) تشابه بین دو منطقه مورد بررسی (دریای عمان و خلیج فارس) مشاهده گردید. بر اساس نتایج حاصله از این بررسیها مشاهده شد که پراکنش هاپلوتیپها در دو منطقه تفاوت معنی دار و بالایی داشته و نشان دهنده تفاوت ژنتیکی ذخایر این جمعیتها با هم می باشد. به عبارت دیگر ذخایر ذکر شده، جمعیت کاملا جدا از هم می باشند.

این تحقیق به منظور حفظ کیفیت ماهی کیلکا برای مصرف انسانی انجام گردیده است. در این مطالعه روشهای نگهداری ماهی کیلکا در مخزن آب سرد دریا و یخ خرد شده در فصول مختلف مورد بررسی قرار گرفته و با روش سنتی مقایسه شده است. برای این منظور از ماهی کیلکای نگهداری شده به روشهای فوق الذکر در زمانهای صفر (بلافاصله پس از صید)، پنج و ده ساعت پس از صید (از زمان صید تا رسیدن به محل نگهداری و یا عمل آوری) نمونه برداری گردید و تغییرات ازت فرار (TVN) و هیستامین مورد آزمایش قرار گرفت. میانگین میزان هیستامین تا 10 ساعت پس از صید طی چهار فصل در روش سنتی 10.3 mg/100 می باشد ولی در روشهای نگهداری در مخزن آب سرد و یخ خرد شده به ترتیب  2.2 mg/100و  1.5 mg/100بوده است. میانگین میزان ازت فرار تا 10 ساعت پس از صید طی چهار فصل در روش سنتی 22.3 mg/100 بود، در حالیکه میزان این فاکتور در روش های نگهداری در یخ خرد شده و مخزن آب سرد بترتیب 19 mg/100و 17 mg/100بوده است. بررسی نتایج نشان داده است که مقایسه تغییرات این عوامل در ماهی نگهداری شده به روش سنتی و روشهای دیگر از نظر آماری دارای اختلاف معنی داری می باشد (P<0.05). گر چه بین دو روش نگهداری ماهی در آب سرد دریا و یخ خرد شده از نظر عددی تفاوتی دیده می شود ولی از نظر آماری این تفاوت معنی دار نیست. در عین حال ماهی نگهداری شده در مخزن آب سرد از کیفیت مطلوبتری برخوردار است. بنابراین برای جلوگیری از کاهش کیفیت ماهی صید شده و عرضه آن برای مصارف انسانی، بهتر است که ماهی با این روش نگهداری گردد.

شناسایی ماهیان دریاچه سد ارس و شاخابه های ایرانی آن در قالب طرح مطالعات جامع شیلاتی دریاچه سد ارس از تابستان 1374 تا تابستان 1375 و خرداد 1377 انجام پذیرفت. نمونه برداری ماهیان بطور فصلی و با استفاده از نور گوشگیر، پره، تور پرتابی و دستگاه صید الکتریکی در 18 ایستگاه واقع در 6 منطقه انجام گرفت. هدف از این بررسی، شناسایی گونه ای، نحوه حضور آنها در منطقه و نیز برخی از ویژگیهای زیست شناختی و بوم شناختی بود. در این پژوهش بطور کلی 27 گونه و زیر گونه ماهی متعلق به 6 خانواده از 4 راسته مربوط به رده ماهیان استخوانی شناسایی شدند. از نظر تعداد گونه، خانواده های کپور ماهیان (Cyprinidae) با 77.8، گاوماهیان (Gobiidae) با 7.4 و رفتگر ماهیان (Balitoridae)، اسبله ماهیان (Siluridae)، گامبوزیا ماهیان (Poeciliidae) و سوف ماهیان (Percidae) هر کدام با 3.7 درصد از کل گونه ها در مراتب بعدی قرار دارند. خانواده سوف ماهیان با 37.27، کپور ماهیان با 33.64 و گاوماهیان با 28.61 درصد بیشترین فراوانی را داشتند. همچنین سوف سفید (Sander lucioperca) و گاو ماهی (Neogobius kessleri) بترتیب با 37.3 و 27.8 درصد تعداد کل، فراوانترین گونه ها و سس ماهی لب کلفت (B. mursa)، کپور علفخوار (Ctenopharyngodon idella)، کپور نقره ای (Hypophthalmichthys molitrix)، کپور سرگنده (H. nobilis) و ماهی Gobio persus با فراوانی 0.5 درصد، کمترین فراوانی را دارا بودند. خانواده کپور ماهیان بیشترین و در بین آنها سیاه ماهی (Capoeta capoeta) بیشترین پراکنش و گاو ماهی Knipowtischia caucasica، کپور علفخوار، کپور نقره ای، کپور سرگنده، سس ماهی لب کلفت و ماهی Gobio persus کمترین پراکنش را در مناطق مطالعاتی داشتند. تعداد 20 گونه از ماهیان بومی و 7 گونه از ماهیان غیربومی به مناطق مورد مطالعه وارد شده است. گونه هایChondrostoma oxyhynchum, K. caucasica G.persus  و Nemacheilus brandti بیشترین اهمیت را از نظر بوم شناختی داشته و طی این بررسی، 8 گونه برای نخستین بار از مناطق مطالعاتی گزارش می گردد.

هدف از این تحقیق مطالعه چگونگی تغییرات سیلیس محلول و دیاتومه های حوزه جنوبی دریای خزر بود. در سال 1375 طی چهار فصل از اعماق مختلف حوزه جنوبی دریای خزر در 77 ایستگاه تعداد 1270 نمونه پلانکتون و آب جمع آوری گردید که سپس مورد آنالیز کمی و کیفی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان می دهد که حداقل و حداکثر سیلیس محلول و بیوماس دیاتومه ها در فصول مختلف به ترتیب بین 0.195 تا 0.308 و 33 تا 179 میلی گرم در متر مکعب متغیر بوده است. همچنین تغییرات سیلیس محلول در لایه نوری نواحی مختلف نشان می دهد که از حداکثر مقدار در ناحیه شرقی (0.269ppm) تا حداقل مقدار در ناحیه غربی (0.189ppm) در نوسان می باشد، در حالیکه بیوماس دیاتومه ها در ناحیه غربی حداکثر (180 میلی گرم در متر مکعب) و در ناحیه مرکزی در حداقل مقدار (89 میلی گرم در متر مکعب) مشاهده گردیده است. در اعماق زیاد یا آبهای آزاد، غلظت سیلیس محلول لایه نوری نسبت به ایستگاههای ساحلی افزایش داشت (0.295ppm)، برعکس بیوماس دیاتومه ها کاهش نشان می دهد (34 میلی گرم در متر مکعب). این بررسی نشان می دهد که سیلیس محلول و بیوماس دیاتومه ها، هر دو تحت تاثیر شرایط فیزیکی از قبیل چرخش های آبی، جریانات رودخانه ای، تبادل و تعویض عناصر بیوژنیک از رسوبات نوری و افوتیک قرار دارند، ضمن اینکه میزان سیلیس در نواحی مختلف به مصرف یا عدم مصرف آن توسط دیاتومه ها نیز وابسته می باشد.

فراوانی، پراکنش و میزان توده زنده ماکروبنتوزها بصورت نمونه برداری دو ماهانه از اردیبهشت ماه تا اسفند ماه 1374 در خلیج چابهار مورد بررسی قرار گرفت. در بین گروههای مختلف ماکروبنتوز، بیشترین فراوانی بترتیب مربوط به ناجورپایان (amphipods) با 21 درصد، پرتاران (polychaetes) 19 درصد، شکم پایان (gastropods) 15.7 درصد و دوکفه ایها (bivalves) 10.6 درصد نسبت به کل جمعیت ماکروبنتوزها بوده است. حداکثر فراوانی ماکروبنتوزها معادل 13000 عدد در متر مربع در اسفند ماه و حداقل آن معادل 4600 عدد در متر مربع در تیرماه ثبت گردید. تغییرات زمانی در تراکم ماکروبنتوزها بصورت نوسانات ناشی از وضعیت مانسون اقیانوس هند نشان داده شده است. میزان توده زنده ماکروبنتوزها به تفکیک برای هر یک از گروههای پرتاران، شکم پایان، دوکفه ایها و مجموعه سایر گروهها محاسبه گردید. کمترین میزان بیوماس ماکروبنتوزها در زمان مانسون (تیر و شهریور) با مقدار میانگین 51.5 گرم وزن خشک در متر مربع و بیشترین آن در دوره پیش مانسون (اسفند و اردیبهشت) با میانگین 164.8 گرم وزن خشک در متر مربع اندازه گیری گردید. مقدار متوسط توده زنده ماکروبنتوزها در خلیج چابهار معادل 109.3(±49.57) گرم در متر مربع بر اساس وزن خشک (معادل 481 گرم وزن در متر مربع) محاسبه گردید. با محاسبه مقادیر فوق، مقدار کل تولید سالانه ذخایر کفزیان در خلیج چابهار شامل ماهی و میگو با توجه به مدل انتقال انرژی در دریا و ارتباط منطقی بین ذخایر کفزیان و تولید ثانویه ماکروبنتوزها در سطوح سوم و چهارم زنجیره غذایی دریایی، معادل 15390 تن برآورد گردید. نهایتا پتانسیل قابل برداشت مطمئن ذخایر کفزیان خلیج چابهار، معادل 7700 تا 8500 تن در سال محاسبه شد.

به دنبال بروز تلفات قابل توجه تا میزان 75 درصد در ماهیان کپور نقره ای فیتوفاگ  (Hypophthalmychthys molirix)در یکی از استخرهای پرورشی استان خوزستان که در زمستان 1373 بوقوع پیوست، از حواشی جراحات ساقه دمی، آبشش، کلیه و کبد ماهیان مبتلا، اقدام به کشت باکتریایی روی محیط آگار سیتوفاگا گردید. همچنین از اندامهای مذکور برای مطالعات آسیب شناسی، نمونه گیری بعمل آمد. نتایج مطالعات باکتری شناسی منجر به جداسازی و شناسایی باکتریهای گرم منفی و میله ای طویل گردید که از نظر خواص شیمیایی مشابه فلاوباکتریوم سایکروفیلوس می باشند. در مطالعات آسیب شناسی، نکروز لایه های پوست، بافتهای کلیه، کبد و در برخی مقاطع رشته های آبشش قابل مشاهده بود که در تعدادی از نمونه ها نیز رشته های باکتریایی دیده شد. بر اساس مطالعات انجام شده، این گزارش اولین مورد بروز عفونت سیستمیک باکتریهای شبیه فلاوباکتریوم سایکروفیلوس در کپور نقره ای در دنیا است.