زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)
سال:1386 | دوره:5 | شماره:1 (پیاپی 17) |تعداد مقالات:9

چکیده: تداوم فقر و تبعیض جنسیتی علیه زنان به علت وجود موانع و محدویت های گوناگون تاریخی و فرهنگی در سر راه پیشرفت و تحول وضعیت اقتصادی و اجتماعی آنان موجب طرح رویکردها و تدابیر مختلف از جمله توانمندسازی زنان در ادبیات توسعه و جنسیت شده است. این مقاله در چارچوب مفهومی فقر و توانمندسازی و با بهره گیری از روش پژوهش میدانی به بررسی ابعاد توانمندی زنان سرپرست خانوار، به عنوان یکی از گروه های مهم در معرض خطر فقر، در شهر تهران می پردازد. بررسی نشان می دهد که ویژگی های فردی زنان نقش بسزایی را در فقر آنان دارد و فقر زنان دارای ابعاد چندگانه اقتصادی، اجتماعی و روانی است. مطابق یافته های این پژوهش به رغم برخی تلاش ها که در قالب طرح های حمایتی انجام شده است؛ توانمندی آنان همچنان در سطحی پایین قرار دارد. علل این مساله را مقاله حاضر، در ماهیت و رویکرد حاکم بر این تلاش ها، کمیت پایین آنها و همچنین فقر قابلیتی زنان ذکر می کند. با توجه به یافته های پژوهش، مقاله نتیجه می گیرد که برای از بین بردن فقر زنان و نابرابری جنسیتی و تحول در پایگاه اقتصادی و اجتماعی آنان تحولات ساختاری ضروری است.

چکیده: در این مقاله نقش جنسیت در چگونگی تصور افراد شاغل متاهل، اعم از زن و مرد از وظایف خانوادگی شان، عملکرد آنها در این زمینه و شکاف احتمالی میان نظر و عمل ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. هدف توضیح این نکته است که چه تفاوت هایی بین نقش های خانوادگی زنان و مردان (نقش مورد انتظار) و آنچه آنها عملا انجام می دهند (نقش کاربسته) وجود دارد. تحقیق با روش پیمایشی اجرا شده است. جامعه آماری متشکل از مردان و زنان شاغل، متاهل و تهرانی کارگر و متخصص است. محل تحقیق مراکز دانشگاهی دولتی و مراکز صنعتی شهر تهران است. مهمترین یافته های تحقیق عبارتند از: الف- نقش زنان و مردان در مورد کارهای منزل به شیوه ای جنسیتی تقسیم شده است. ب- نگرش زنان و مردان در مورد وظایف و نقش هایشان در خانواده با یکدیگر متفاوت است. در نتیجه فاصله میان نظر و عمل در زنان بیشتر از همین فاصله در مردان است. ج- مردان بیش از سایر مسوولیت های خانوادگی در حوزه تصمیم گیری در باب چگونگی هزینه کردن درآمد خانواده به تنهایی فعال هستند. د- اگر چه در مورد فرزندان همواره نقش کاربسته و مورد انتظار زنان مهم تر است، اما به طور نسبی می توان گفت که هرچه فرزندان بزرگتر می شوند نقش مردان در رابطه با آنها بیشتر می شود.

چکیده: در اغلب فرهنگ ها فرایند زنانگی در دختران جوان کمتر با اهمیت تلقی شده و به عنوان موضوعی در حوزه مطالعات جنسیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است. طرز تلقی دختران از زنانگی، نحوه پذیرش و ایفای ارزش های زنانگی توسط دختران از موضوعات قابل تامل در بررسی زنانگی در میان دختران جوان است. در این پژوهش با شیوه نمونه گیری تصادفی هدفمند و تغییرات بیشینه و تعیین حجم نمونه به شیوه ایدئال نمونه گیری، به توصیف برداشت دختران از ارزش ها، عمل به کلیشه ها، نقش ها و هنجارهای جنسیتی در آنان پرداخته ایم. یافته های این پژوهش مقدماتی با توجه به رویکرد کیفی (مصاحبه های گروهی و فردی) نشان می دهد زنانگی در دختران جوان با پذیرش نقش ها و هنجارهای متناسب با موقعیت اجتماعی و مقتضیات سنی تعریف می شود. علاوه بر این تصویری که آن ها از ارزش های زنانگی و نقش های زنانه ارایه می نمایند مبتنی بر تصورات قالبی و برداشت های رایج در این باره است. دختران جوان به موازات توجه به نقش ها و فعالیت های اجتماعی زنان به نقش های رایج زنانه مبتنی بر تقسیم کار جنسیتی و تعریف زن از منظری مردانه گرایش دارند.

در وضعیت کنونی جامعه ایران، پدیده ازدواج تحت تاثیر تحولات ساختاری و ارزشی جامعه از یکسو و شرایط بی ‎سازمانی و ناهماهنگی خرده‎ نظام ‎های اجتماعی از سوی دیگر، بعنوان یک مساله اجتماعی نمود یافته است. با توجه به اهمیت موضوع و ساختار جوان جمعیتی ایران، این مقاله به بررسی نگرش و دیدگاه جوانان مجرد پیرامون ازدواج، ابعاد و جهات آسیب زای آن می پردازد. یافته ها نشان می دهد که حدود 90 درصد جوانان معتقدند موقعیت ایده آل ازدواج برای پسران، بعد از اشتغال به کار و دارا بودن شرایط مالی مناسب بوجود می آید، همچنین حدود نیمی از جوانان پاسخگو مناسب ترین موقعیت ازدواج برای دختران را بعد از اتمام تحصیلات دانشگاهی و کسب استقلال اقتصادی بیان نموده اند که در واقع بیانگر نوعی تغییر ارزشی در جامعه و ظهور نقش‎ های اجتماعی جدید برای زنان می باشد. همچنین نتایج نشان داد که مدرنیزاسیون و ابعاد آن همراه با اعتقادات و ارزش ‎های قومی فرهنگی از عوامل تعیین کننده نگرش ها و ایده‎آل ‎های ازدواج جوانان می باشند. در خصوص تبدیل‎ شدن ازدواج به یک مساله اجتماعی، جوانان بر این عقیده بوده اند که عوامل مختلفی مانند مشکل دستیابی جوانان پسر به فرصت ‎های اقتصادی و نداشتن شغل دایم، پیدا نکردن فرد مناسب، نابرابری جنسیتی در فرایند ازدواج (نداشتن حق انتخاب همسر توسط دختران) و... زمینه ‎ساز مساله ازدواج شده است. با توجه به مساله ‎شدن ازدواج و آسیب ‎های اجتماعی ناشی از آن، ازدواج موقت بعنوان یک راه ‎حل برای برون رفت از این وضعیت پیشنهاد شده و مورد توجه قرار گرفته است. حال آنکه اعتبارسنجی این راه ‎حل در میان جوانان نشان داد که ازدواج موقت بعنوان ‎حل مساله، از اعتبار و پذیرش اجتماعی برخوردار نیست و با مخالفت شدید ارزشی جوانان همراه می باشد.

چکیده: هدف از انجام این پژوهش، توصیف میزان پذیرش کلیشه های جنسیتی توسط مردان و زنان جوان در استان مازندران و تحلیل عوامل خانوادگی و اجتماعی موثر بر آن می باشد. تحقیق حاضر با استفاده از روش پیمایش انجام گردیده و برای گردآوری داده ها از پرسش نامه های خود اجرا استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق 10944 نفر از کارآموزان جوان در مراکز ثابت آموزش فنی و حرفه ای استان مازندران بوده است که با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای و بر اساس فرمول نمونه گیری کوکران، حجم نمونه ای برابر با 425 نفر از آنان به عنوان پاسخگویان تحقیق انتخاب شدند. متغیر وابسته تحقیق، «میزان پذیرش کلیشه های جنسیتی» بوده است که رابطه آن با برخی از متغیرهای اجتماعی و خانوادگی به عنوان متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که گرچه تفاوت های جنسیتی معناداری در میزان پذیرش کلیشه های جنسیتی مشاهده شده است؛ اما در مجموع، ویژگی های شخصیتی ابزاری یا سازمانده نظیر فعال، پرانرژی، مستقل، پرخاشگر، مدیر، قوی و توانا به مردان و ویژگی های شخصیتی بیانی یا روحیه بخش نظیر عاطفی، حساس، جذاب، آرام، صبور، مضطرب، وابسته به دیگران و نگران به زنان نسبت داده شده اند. همچنین مشخص گردید که بین جنسیت، محل سکونت، میزان تحصیلات، میزان درآمد خانواده و میزان سختگیری والدین با میزان پذیرش کلیشه های جنسیتی رابطه معناداری وجود داشته است؛ و متغیرهایی نظیر پایگاه اجتماعی- اقتصادی خانواده، نگرش جنسیتی سنتی، نگرش شغلی سنتی و وضع تاهل بر میزان پذیرش کلیشه های جنسیتی تاثیر گذار بوده اند.

چکیده: در این مقاله به بررسی بازنمایی زنان در یک آگهی بازرگانی تلویزیونی پرداخته می شود. سوال اصلی در این جا چگونگی ارایه تصویر زن به گونه ای است که بازتولید فرهنگی «فنای نمادین» آنها را در جامعه به دنبال دارد. بخش بزرگی از بازنمایی ها در آگهی های تجاری زنان را در قالب نقش های کلیشه ای فرهنگی به تصویر می کشد. ما در این مقاله به مطالعه یک آگهی تجاری می پردازیم که برخلاف سایر آگهی ها، زن را در نقش های جدید به نمایش می گذارد؛ در عین حال در این شکل از بازنمایی همچنان با زنی مساله دار مواجه ایم. در اینجا سوژه ای از «زن مدرن ایرانی» بر ساخته می شود که کاملا منطبق با شرایط سوژگی «زن سنتی ایرانی» است. نتیجه آنکه علی رغم تغییرات ظاهری در زندگی زنان، همچنان زنانگی به مثابه «دیگری مردانگی» تعریف می شود.

این مقاله به بررسی نخستین پژواک اندیشه ها و نظرات مربوط به دفاع از برابری زن و مرد در جهان عرب، پس از نهضت می پردازد. پیشرفت های علمی در جهان غرب در قرن نوزدهم و رسیدن امواج دانش جدید به جهان عرب و همچنین شرایط اجتماعی و عقب ماندگی های موجود در کشورهای عربی به تسریع انتشار و افزایش مطالبات اجتماعی زنان در میان این کشورها کمک شایانی کرد. تاثیر این امواج ابتدا در میان اندیشمندان عرب و سپس در میان روشنفکران و به ویژه شاعران از قدرت شگرفی برخوردار گردید. همچنانکه چنین نظراتی در ادبیات انعکاس می یافت، دیدگاه های مخالف آن نیز که متکی بر سنت، به رسوخ این اندیشه در جهان اسلام اعتراض داشتند، به واکنش می پرداختند.جمیل صدقی زهاوی از جمله شاعرانی است که در صحنه اجتماعی عراق به طرح دیدگاه های نوین درباره زنان مسلمان در اشعارش پرداخته است. این مقاله می کوشد افزون بر طرح اندیشه های روشنفکران عرب، چالش های موجود بر سر راه این اندیشه را نیز بیان کند.

چکیده: این مقاله به بررسی جایگاه زنان در بنیاد جایزه نوبل طی سال های 1901 تا 2006 و 20 فرهنگستان علوم در 20 کشور جهان می پردازد. تحلیل داده های بدست آمده از صفحه خانگی بنیاد مذکور در فضای وب و همچنین داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه الکترونیکی نشان می دهد که در نهادهای علمی و تخصصی مذکور سهم بسیار اندکی از دانشمندان نخبه را زنان تشکیل می دهند؛ بطوریکه، طی سال های 1901 تا 2006، صرفا 4.4 درصد برندگان جایزه نوبل و بطور متوسط حدود 10 درصد اعضای پیوسته 20 فرهنگستان علوم در 20 کشور جهان در سال 2006 زن بودند. اگر چه بررسی پیشینه مطالعات نشان از وجود تلاش های نظری و تجربی در تبیین جایگاه زنان در علم دارد، با وجود این، یافته های این مقاله خلا پژوهش های مقایسه ای بین فرهنگستان های علوم در کشورهای جهان و تنوع کوشش های نظری برای بررسی دلایل حضور اندک زنان در علم را به تصویر کشیده است. پیشنهاد «الگوی چند سطحی برای تبیین اجتماعی جایگاه زنان در علم» از دیگر یافته های این پژوهش است.