رفاه اجتماعی
سال:1388 | دوره:9 | شماره:32 |تعداد مقالات:16

طرح مساله: این مقاله می کوشد با طرح دیدگاه های کلاسیک دولت رفاه، تناقضات ذاتی و پیامدهای منطقی آنها را نشان دهد و نظریه دولت رفاه پوپر را در مقابل این دیدگاه ها صورت بندی نماید و سپس آرا منتقدان معاصر دولت رفاه را مطرح کرده و میزان توانایی پاسخگویی هر کدام از مبانی فلسفی دولت رفاه را در مقابل نقد ناقدان به محک گذارد. و در ادامه به سوال هایی که در پی می آید، پاسخ دهدالف: رفاهی که مدنظر پوپر است، چگونه تحقق می پذیرد؟ب : مبنای نظری پوپر برای ساخت «دولت رفاه» چیست؟روش: روش مطالعه در مقاله حاضر، روش اسنادی و استدلال تحلیلی می باشد.یافته ها: پوپر برخلاف بنتام و میل که بیشترین خیر را برای بیشترین افراد خواستار بودند، عقیده داشت که می بایست فشار و رنج قابل اجتناب را به حداقل برسانیمنتایج: پوپر وجود دولت را در جامعه ضروری می داند و حتی بر این عقیده است که در بعضی از مواقع باید اختیارات خاصی را به دولت بدهیم تا دولت از پس اهداف رفاهی خود برای افراد جامعه برآید. این در حالی است که فیلسوفانی نظیر «جرمی بنتام» و «جان استوارت میل» هر چند وظایف زیادی را از دولت انتظار داشتند، در عین حال شعار کوچک تر کردن دولت را سر می دادند. این مساله یکی از تناقض های دیدگاه هایشان بود. همچنین این نظر پوپر در مقابل همان مساله ای است که «مایکل اوکشات» و «رابرت نازیک» به آن بی توجه اند. آنها به آزادی مطلق برای انسان اعتقاد دارند و هیچ گونه اختیاری را برای دولت قائل نیستند که در مقاله نشان داده شده است اولا، آزادی های بی حد و حصری که این دو برای انسان قائل اند در نهایت به عدم آزادی منجر می شود و در ثانی مشکلات جدی جامعه از قبیل فقر، تضاد و تبعیض گسترش می یابد در حالی که راه حل پوپر، واقع گرایانه و به منظور کاهش مشکلات از طریق دادن برخی قدرت ها به دولت در جهت کاهش مصائب اجتماعی است. در نهایت راهبردی را که پوپر برای رسیدن به اهداف دولت رفاه پیشنهاد می کند همان «مهندسی اجتماعی تدریجی» است که روشی برای جستجو و مبارزه با بزرگترین و عام ترین بدی های گریبانگیر جامعه است.

طرح مساله: این مقاله با هدف بررسی برخی گفتمان های رفاهی در دوران اصلاحات انجام پذیرفته است. در این تحقیق به بررسی خصوصیات و عناصر اصلی ساخت گفتمان های رفاهی در سخنان رییس جمهور دوره اصلاحات بین سالهای 1376-1384 پرداخته شده است تا ویژگی های گفتمانی این دوره بازشناسی و معرفی گردد و تفسیر و بازشناسی معنا کاوانه از گفتمان رفاهی در بستر تاریخی ـ اجتماعی آن انجام پذیرد. اهمیت این تحقیق از بعد کاربردی، فراهم کردن امکان شناخت کامیابی ها و شکستها در عرصه های مرتبط با رفاه اجتماعی در دوره اصلاحات و از بعد نظری، فراهم شدن امکان مقایسه و بررسی شباهت ها و تفاوتهای گفتمان مسلط رفاه اجتماعی در این دوره با گفتمان های رایج در دنیا می باشد.روش تحقیق: این پژوهش به روش تحلیل گفتمانی در چارچوب نظری میشل فوکو و نورمن فرکلاف و با تکیه بر الگوی تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف است. نورمن فرکلاف، گفتمان را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین، مدنظر قرار می دهد.یافته ها: گفتمان رفاهی دوران اصلاحات در خصوص مولفه های اساسی رفاه، جهت گیری های مشخصی دارد. این گفتمان تفسیری از عدالت ارایه می دهد که به معنای ایجاد فرصتهای مساوی و تضمین دسترسی برابر به امکانهاست. تلقی گفتمان اصلاحی از مفهوم آزادی این است که دین و آزادی را دارای تاثیر متقابل عظیم بر یکدیگر تحلیل می کند و همچنین برای آن، دو حداسلامی و حقوق عمومی قائل است. این گفتمان بر مفهوم توسعه همه جانبه و پایدار تاکید دارد و در بعد سیاسی رفاه، بر مقولاتی نظیر مشارکت، فعالیت احزاب و گروه ها و امنیت سیاسی تکیه دارد. در خصوص امنیت نیز گفتمان اصلاحات، جامعه امن را جامعه ای مبتنی بر رفتارها و روابط قانونی می داند. گفتمان رفاهی اصلاحات با تاکید بر نظام جامع تامین اجتماعی، معتقد است یک نظام تامین اجتماعی از هم گسسته، نه می تواند عدالت را تامین کند و نه امنیت را.نتیجه: جهت گیری گفتمان اصلاحات در حوزه رفاه اجتماعی متکی بر مولفه هایی نظیر توسعه همه جانبه، عدالت ملازم با دین و آزادی، رویکرد انسان مدارانه به رفاه و توجه به ابعاد چندگانه رفاه اجتماعی بوده است.

طرح مساله: هدف طرح حاضر، دستیابی به سند مکتوب و ملی بر پایه حداکثر توافق کارشناسی مسوولان دستگاه های اجرایی و صاحب نظران ذیربط برای مداخله جهت کاهش و کنترل آسیب های اجتماعی بوده است.روش: این یک مطالعه کیفی بود که در چهار مرحله اجرا گردید. در کلیه مراحل چهارگانه آن، از دو روش گفت و شنود متمرکز گروهی و دلفی استفاده شد.یافته ها: سند نهایی در10 قسمت شامل مقدمه، تعاریف، اهداف، اصول و مبانی نظری، تبیین و ارزیابی وضع موجود، چالشها، سیاست ها و خط مشی های اجرای، برنامه ها و اقدامات اجرایی، آیین نامه اجرایی، و بالاخره جدول تقسیم کار ملی تنظیم گردید. اهداف سند عبارتند از ارتقا کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی آحاد جامعه، کاهش بروز آسیبها و مشکلات اجتماعی، کاهش شیوع آسیبها و مشکلات اجتماعی، و کاهش ناتوانیها و زیانهای ناشی از مشکلات و آسیبهای اجتماعی.بحث و نتیجه گیری: بر پایه نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود وزارت رفاه و تامین اجتماعی با توجه به ماموریت و وظیفه قانونی و نقش کلیدی خود در حوزه های اجتماعی هر چه زودتر جهت پیاده سازی این برنامه گام های جدی و موثر بردارد.

طرح مساله: افزایش جمعیت و شهرنشینی به عنوان پدیده ای فراگیر مخصوصا در کلان شهرهای بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه از جمله ایران و مشکلات ناشی از آن، باعث شده است بسیاری از نظریه پردازان شهری به مشارکت شهروندان در امور شهری، توجه خاصی نمایند. هدف مقاله حاضر، بررسی مشارکت شهروندان در امور شهری و رابطه رفاه اجتماعی با آن بوده است.روش: روش تحقیق، پیمایشی بوده و برای سنجش متغیرهای مستقل و وابسته، تعداد 700 نفر پاسخگو به شیوه نمونه گیری چندمرحله ای از بین سرپرستان خانوارهای 7 منطقه شهرداری اصفهان به عنوان نمونه نهایی انتخاب و به پرسشنامه های تهیه شده پاسخ گفته اند (سال 1386).یافته ها: بر اساس یافته های تحقیق حاضر، بیشتر شهروندان اصفهانی، مشارکت بالایی در امور شهری داشته و بین ابعاد غیرمادی رفاه اجتماعی و مشارکت شهروندان در امور شهری، رابطه معنی دار خطی حاصل آمده است. همچنین بر اساس ضریب تبیین اصلاح شده رگرسیونی می توان گفت که 17 درصد تغییرات متغیر وابسته، از طریق متغیرهای وارد بر مدل رگرسیونی تبیین گردیده و رابطه اعتماد نهادی با متغیر وابسته، بیش از بقیه متغیرها بوده است.نتایج: هر قدر اعتماد نهادی و رضامندی اجتماعی و شهروندان در حد بالا و احساس محرومیت آنان در حد پایینی باشد، به همان اندازه، مشارکت آنان در امور شهری، بیشتر خواهد بود.

طرح مساله: در نظام های جدید رفاه اجتماعی، موضوع سرمایه اجتماعی اهمیت یافته است. دیگر نمی توان رفاه اجتماعی را صرفاَ توسط مولفه های مستقیم اقتصادی و مادی تضمین کرد و علاوه بر آن باید منابع جامعه مدنی از جمله سرمایه های اجتماعی گروههای مختلف مردم را فعال و بسیج کرد. مقاله حاضر، بر آن است تا رابطه سرمایه اجتماعی با رفاه اجتماعی را در شهر تهران مورد بررسی قرار دهد.روش تحقیق: روش این تحقیق پیمایشی است و از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده ها استفاده شده است. حجم نمونه مورد بررسی 299 نفر شهروندان تهرانی است که به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده اند.یافته ها: شاخص هایی از سرمایه اجتماعی که در جامعه مورد مطالعه، از وضعیت بهتری برخوردارند شاخص هایی هستند که به اصطلاح به آنها سرمایه اجتماعی سنتی می گویند و به وجوه سنتی جامعه مربوط می شوند (مشارکت غیررسمی مذهبی و خیریه ای) و شاخص هایی که با زندگی مدرن منطبق اند (سرمایه اجتماعی مدرن) از وضعیت مطلوبی برخوردار نیستند (اعتماد نهادی، اعتماد تعمیم یافته، انسجام اجتماعی و مشارکت رسمی).نتایج: سرمایه اجتماعی، رابطه مثبتی با رفاه اجتماعی دارد. همچنین کلیه شاخص های مطرح در این تحقیق برای سرمایه اجتماعی (اعتماد، هنجارهای اجتماعی و شبکه های اجتماعی) نیز با رفاه اجتماعی رابطه مثبتی دارند و نتایج بدست آمده منطبق با آرا پاتنام است.

طرح مساله: این پژوهش با هدف بررسی نقش نگرش به رفاه اجتماعی در حوزه های توسعه رفاهی، جمعیت تحت پوشش رفاه، خدمات رفاهی (بیمه ای، امدادی، حمایتی) و سیاستهای رفاهی در رابطه بین همدلی و گرایش اجتماعی با نوع رویکرد به عدالت اجتماعی به مرحله اجرا درآمد.روش: جامعه آماری پژوهش را دانشجویان دانشگاه اصفهان در ترم پاییز سال تحصیلی 87-86 تشکیل دادند که با استفاده از نمونه گیری تصادفی 297 نفر برای پاسخگویی به پرسشنامه های پژوهش انتخاب شدند. پرسشنامه های پژوهش شامل پرسشنامه 28 سوالی نگرش به رفاه اجتماعی با چهار زیرمقیاس توسعه رفاهی، جمعیت تحت پوشش رفاه، خدمات رفاهی (بیمه ای، امدادی و حمایتی) و سیاستهای رفاهی، پرسشنامه 33 سوالی همدلی، پرسشنامه 32 سوالی گرایش اجتماعی و پرسشنامه 9 سوالی رویکردها به عدالت اجتماعی بود. داده های حاصل از پرسشنامه ها با استفاده از ضریب همبستگی و مدل سازی معادله ساختاری (SEM) مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن بود که نگرش به توسعه رفاهی، نقش متغیر میانجی را بین گرایش اجتماعی و رویکرد برابری به عدالت اجتماعی ایفا می کند. نگرش به جمعیت تحت پوشش رفاه نیز نقش متغیر میانجی را بین گرایش اجتماعی و رویکرد نیاز به عدالت اجتماعی، نگرش به خدمات رفاهی (بیمه ای، امدادی و حمایتی) نقش متغیر میانجی را بین همدلی و انصاف و بالاخره سیاستهای رفاهی نیز نقش متغیر میانجی را بین همدلی و گرایش اجتماعی با رویکرد نیاز به عدالت اجتماعی ایفا نمودند.نتایج: یافته های این پژوهش حاکی از آن است که توسعه رفاهی فقط برای رویکرد برابری به عدالت اجتماعی و جمعیت تحت پوشش رفاه نیز فقط نیاز نقش میانجی را با گرایش اجتماعی ایفا می کنند. اما برای رویکرد انصاف و رابطه اش با همدلی نگرش به خدمات رفاهی (بیمه ای، امدادی و حمایتی) و سیاستهای رفاهی، نیز فقط در رابطه بین رویکرد نیاز به عدالت اجتماعی با همدلی و گرایش اجتماعی نقش میانجی را بازی می کنند.

طرح مساله: هدف از پژوهش حاضر، بررسی سطح آگاهی و رضایتمندی بیمه شدگان تامین اجتماعی شهر کاشان از اجرای طرح ساماندهی سوابق در سال 85-84 بود.روش: روش تحقیق، توصیفی از نوع پیمایشی و جامعه آماری شامل کلیه بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی شهر کاشان بود. نمونه گیری به صورت تصادفی منظم از بین بیمه شدگان انجام گرفت. حجم نمونه شامل 300 نفر از بیمه شدگان بود و ابزار اندازه گیری، پرسشنامه محقق ساخته با 23 سوال بسته پاسخ، بر اساس طیف 5 درجه ای لیکرت بود که اعتبار آن بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 98/0 برآورد گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که سطح رضایت و آگاهی بیمه شدگان با احتمال 99% بیش از متوسط می باشد. سطح رضایت و آگاهی بیمه شدگان دارای مدرک تحصیلی دیپلم بالاتر از افرادی بوده است که مدرک پایین تر از دیپلم داشته اند. بر حسب سابقه بیمه تفاوت معنی داری وجود دارد. سطح رضایت و آگاهی افراد با سابقه بیمه بالاتر از 21 سال بیشتر از افراد با سابقه بیمه کمتر از 10 سال و 11 تا 20 سال بود. سطح رضایت و آگاهی افراد بیشتر از 41 سال سن بیشتر از افراد کمتر از 30سال و 31 تا 40 سال بوده است. همچنین میانگین رضایت و آگاهی مردان بیشتر از زنان بوده است.نتایج: سابقه، سن، جنس، سطح تحصیلات ارتباط مستقیمی با سطح رضایتمندی و آگاهی بیمه شدگان دارد. همچنین بین سطح رضایتمندی و سطح آگاهی ارتباط مستقیم وجود دارد.

طرح مساله: بهروزی اجتماعی، ارزشیابی فرد از شرایط جامعه و عملکرد خود در آن است. هدف پژوهش حاضر، طراحی فرم کوتاه یکی از پرکاربردترین مقیاس های بهروزی اجتماعی (Keyes, 1998) برای استفاده در نمونه های ایرانی بود. استفاده از آزمون های خلاصه تر در مواقعی که زمان و حوصله پاسخگویان اجازه استفاده از آزمون های بلندتر را نمی دهد سودمند است. طراحی این فرم کوتاه اساسا بر مبنای ارتقای روایی عاملی زیرمقیاس های این مقیاس صورت گرفت.روش تحقیق: نمونه مورد بررسی شامل 454 دانشجو (261 دختر و 193 پسر) با میانگین سنی 18/22 سال بود. از همه شرکت کننده ها خواسته شد تا به مقیاس 33 گویه ای بهروزی اجتماعی پاسخ دهند. برای تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی استفاده شد.یافته ها و نتایج: نتایج تحلیل ها از استفاده از 18 گویه از 33 گویه مقیاس اصلی، به عنوان فرم کوتاه حمایت می کند. فرم کوتاه مقیاس بهروزی اجتماعی در نمونه دانشجویان ایرانی از ساختار عاملی مطلوب و روشنی برخوردار است و ویژگی های آن از فرم بلند این مقیاس بهتر است.