مجله علوم زراعی ایران
سال:1390 | دوره:13 | شماره:1 (پیاپی 49) |تعداد مقالات:17

اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ارزﻳﺎﺑﻲ اﺛﺮ ﺳﻄﻮح ﺷﻮری ﺑﺮ ﺻﻔﺎت ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﺑﺬر و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻏﺮﺑﺎل ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. در آزﻣﺎﻳﺶ اول 20 ﻻﻳﻦ و ﺟﻤﻌﻴﺖ ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺷﺎﻫﺪ (آب ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 3 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ)، 16، 20 و 24 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮ ﺻﻔﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ درﺻﺪ ﺟﻮاﻧﻪ ﻫﺎی ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺟﻮاﻧﻪ ﻫﺎی ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ، ﻃﻮل رﻳﺸﻪ ﭼﻪ و ﺳﺎﻗﻪ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳﻞ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﻛﺎﻣﻼ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺗﻜﺮار، ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ. در آزﻣﺎﻳﺶ دوم ﻳﻚ ﻻﻳﻦ ﺣﺴﺎس و ﻳﻚ ﻻﻳﻦ ﻣﺘﺤﻤﻞ در دو ﻧﻮع ﭘﺮﻟﻴﺖ (رﻳﺰ و درﺷﺖ) در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ در ﻣﻌﺮض ﻣﺤﻠﻮل ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ 16 و 20 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﻫﻢﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ. در آزﻣﺎﻳﺶ ﺳﻮم ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ 19 ﻻﻳﻦ ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ در دو ﺷﺮاﻳﻂ ﺷﺎﻫﺪ و ﺷﻮری (16 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ) در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ و در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺸﺖ ﻣﺎﺳﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳﻞ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﻛﺎﻣﻼ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ ﺳﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﺑﺬر در ﺷﻮری ﻫﺎی 16 و 20 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد، ﺷﻮری 16 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ در ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﺳﺘﺎﻧﻪ 50 درﺻﺪ ﺧﺴﺎرت، ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺛﺮ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻓﻨﻮﺗﻴﭙﻲ را در ﮔﻴﺎﻫﺎن داﺷﺖ. در ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺎت ﮔﻴﺎه ﭼﻪ ای، ﻃﻮل رﻳﺸﻪ ﭼﻪ و ﺗﻌﺪاد ﺟﻮاﻧﻪ ﻫﺎی ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﻏﺮﺑﺎل اوﻟﻴﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ژﻧﺘﻴﻜﻲ، ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ رﺳﻴﺪﻧﺪ. در ﺑﺴﺘﺮ ﻛﺸﺖ ﻣﺎﺳﻪ ای ﺑﺎ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ 16 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ، ﻣﻴﺰان ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﺑﺬر ﺗﺎ ﺣﺪود 35 درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ و ﺗﻌﺪاد ﮔﻴﺎﻫﺎن از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ 80 درﺻﺪ رﺳﻴﺪ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻮری ﺣﺴﺎس اﺳﺖ، ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ وﺟﻮد دارد. در ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻨﺶ ﺷﻮری 16 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ، ﻣﻴﺰان ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ در ﺑﺴﺘﺮ ﭘﺮﻟﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﺎﺳﻪ و در ﭘﺮﻟﻴﺖ درﺷﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﭘﺮﻟﻴﺖ رﻳﺰ ﺑﻮد. در ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻻﻳﻦ ﻫﺎی Bp Karaj، 7219 P. 69، 7233 p.29، و هیبرید 7233p 29*MSc2 به عنوان متحمل و لاین های 436 Bigerm 9597 p. 12، OT-428، 8150 p.9، 191 و 7221 به عنوان نیمه متحمل تا حساس برای تحقیقات بعدی مشخص شدند.

اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﺴﺎرت ﺷﻮری ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻛﻤﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل دو رﻗﻢ ﺗﺠﺎری ﻛﻠﺰا (ﻃﻼﻳﻪ و اﺳﺘﻘﻼل) در ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﻤﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه ﻣﺰرﻋﻪ ای در اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. آزﻣﺎﻳﺶ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﻮری آب آﺑﻴﺎری در ﺷﺶ ﺳﻄﺢ (6، 8، 10، 12، 14 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ) و آب ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل زراﻋﻲ (1377-78) اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺷﻮری ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲ دار ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ارﻗﺎم ﻛﻠﺰا در ﻫﺮ دو ﺳﺎل ﮔﺮدﻳﺪ. در ﻫﺮ دو ﺳﺎل اﮔﺮﭼﻪ رﻗﻢ اﺳﺘﻘﻼل در ﻫﻤﻪ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﻲ داری از ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد، وﻟﻲ درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ﺷﻮری ﺑﻴﺶ از رﻗﻢ ﻃﻼﻳﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ﺷﻮری ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪ زاﻳﺎ، اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد، ﻣﺤﺘﻮای ﻧﺴﺒﻲ آب ﺑﺮگ، ﭘﺎﻳﺪاری ﻏﺸﺎء، ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺪﻳﻢ و اﻓﺰاﻳﺶ معنی دار ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮ و ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺮگ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺷﻮری ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﻳﻲ ﮔﻴﺎه اﺛﺮی ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﺿﺪﻳﺘﻲ ﺑﺮای ﺟﺬب ﺳﺪﻳﻢ و ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در ﻛﻠﺰا وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ، ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺴﺒﻲ ارﻗﺎم ﻛﻠﺰا ﺑﻪ ﺷﻮری ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺪﻳﻢ در ﺑﺮگ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﻲ دار و ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺮگ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻨﻔﻲ و ﻣﻌﻨﻲ داری را ﻧﺸﺎن داد. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد ارﻗﺎم ﻛﻠﺰا در دو ﺳﺎل آزﻣﺎﻳﺶ، آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد در دو رﻗﻢ ﻃﻼﻳﻪ و اﺳﺘﻘﻼل 4.8 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ 8.8 و 10.4 درﺻﺪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه، اﻳﻦ دو رﻗﻢ ﻛﻠﺰا در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﺎس و ﻫﻮﻓﻤﺎن در ﮔﺮوه ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺷﻮری ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ رﻗﺎﺑﺖ ﺗﺎج ﺧﺮوس و آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان در زﻣﺎن ﻫﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﺪن ﺗﺎج ﺧﺮوس و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻚ، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ، ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﺎده ﺧﺸﻚ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺬر تاج خروس، آزﻣﺎﻳﺸﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار در ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺑﺨﺶ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﮔﻴﺎﻫﭙﺰﺷﻜﻲ ﻛﺸﻮر واﻗﻊ در وراﻣﻴﻦ، در ﺳﺎل 1387 ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ زﻣﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس (ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان، 2، 4، 6 و 8 ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان) ﺑﺎ ﺗﺮاﻛﻢ ﺛﺎﺑﺖ 8 ﺑﻮﺗﻪ در ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ردﻳﻒ ﺑﻮد. داده ﻫﺎی آزﻣﺎﻳﺶ از ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺗﻌﺪاد و ﻃﻮل شاﺧﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ و ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ تاج خروس در ﻻﻳﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ و ﻣﻴﺰان ﺑﺬر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه و ﻣﺎده ﺧﺸﻚ ﺑﺮگ، ﺳﺎﻗﻪ و ﮔﻞ آذﻳﻦ ﮔﻴﺎه ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ در زﻣﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس، ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ، ﺗﻌﺪاد و ﻃﻮل ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ و وزن ﺧﺸﻚ ﺳﺎﻗﻪ، ﺑﺮگ و ﮔﻞ آذﻳﻦ آن ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲ داری ﻳﺎﻓﺖ. ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ در ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﺎر ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان، ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ تاج خروس ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻓﺘﻨﺪ و ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﻪ ﻻﻳﻪ ﻫﺎی ﺑﺎﻻﻳﻲ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻴﺎﻫﻲ آن اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪ. ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ تاج خروس ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از 0.08 ﻳﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن وزن ﺧﺸﻚ آن ﺑﻪ ﺑﻴﺶ از 10 ﮔﺮم در ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد ﺑﺬر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه 4 ﺗﺎ 5 ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ. ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺎده ﺧﺸﻚ ﺳﺎﻗﻪ و ﺑﺮگ ﺑﻪ ﻣﺎده ﺧﺸﻚ ﻛﻞ ﺑﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻓﺘﺎدن زﻣﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس روﻧﺪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺛﺎﺑﺘﻲ داﺷﺖ وﻟﻲ وزن ﺑﺬر ﺗﻮﻟﻴﺪی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وزن ﺧﺸﻚ ﻛﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ، اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان در ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از زﻣﺎن ﻫﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﺪن تاج خروس ﻛﺎﻫﺶ معنی داری ﻧﺪاﺷﺖ، وﻟﻲ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﺑﺬر تاج خروس در ﺑﺎﻧﻚ ﺑﺬری ﺧﺎک، ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز در زﻣﺎن دو ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺳﺒﺰ ﺷﺪن آﻓﺘﺎﺑﮕﺮدان ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ در دو رﻗﻢ ﺣﺴﺎس و ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ ﻛﻠﺰا، آزﻣﺎﻳﺸﻲ در ﻣﺤﻴﻂ آب ﻛﺸﺖ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ، ﺣﺎﺻﻞ از ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﺣﺴﺎس و ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻮدن ارﻗﺎم ﺑﺮ اﺳﺎس وزن ﺧﺸﻚ ﺳﺎﻗﻪ و رﻳﺸﻪ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﺑﺮ ﺟﺬب و اﻧﺘﻘﺎل ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ، ﮔﻴﺎﻫﭽﻪ ﻫﺎی 8 روزه ارﻗﺎم ﻣﺘﺤﻤﻞ و ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻓﻼﺳﻚ ﻫﺎی ﺣﺎوی 5 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﻮﻻر ﻛﻠﺮﻳﺪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻣﻨﺘﻘﻞ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل، ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ (ﺻﻔﺮ، 0.29-، 0.48- و 0.71- ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﻜﺎل) اﻋﻤﺎل ﮔﺮدﻳﺪ. در آزﻣﺎﻳﺶ دﻳﮕﺮ اﺛﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎی ﻛﻠﺮﻳﺪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ (ﺻﻔﺮ، 2.5، 5، 7.5 و 10 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﻮﻻر) در ﺗﻴﻤﺎر ﺧﺸﻜﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﻠﻲ اﺗﻴﻠﻦ ﮔﻠﻴﻜﻮل (0.48- ﻣﮕﺎﭘﺎﺳﻜﺎل) ﺑﺮ رﺷﺪ ﮔﻴﺎﻫﭽﻪ ﻫﺎی ارﻗﺎم ﺣﺴﺎس و ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. اﻳﻦ دو آزﻣﺎﻳﺶ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﻛﺎﻣﻼ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺎﻛﺘﻮرﻳﻞ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻧﺪ. اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻣﻴﺰان ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ رﻳﺸﻪ و ﺳﺎﻗﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در رﻳﺸﻪ ﻫﺮ دو رﻗﻢ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ، ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲ داری داﺷﺖ و در ﺑﺮگ ﻫﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻧﺸﺎن داد. در ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﺷﺪﻳﺪ، ﻣﻴﺰان ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ رﻗﻢ ﺣﺴﺎس ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﺷﺎﻫﺪ، ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺸﺖ ﻳﻮﻧﻲ، ﻛﺎﻫﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﻧﺸﺎن داد. ﻣﻴﺰان ﺟﺬب و اﻧﺘﻘﺎل ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در رﻗﻢ ﻣﺘﺤﻤﻞ، در ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح ﺗﻨﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ از رﻗﻢ ﺣﺴﺎس ﺑﻮد. ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺛﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در ﺧﺸﻜﻲ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎی ﻓﺎﻗﺪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ، رﻗﻢ ﺣﺴﺎس ﺑﺮﺧﻼف رﻗﻢ ﻣﺘﺤﻤﻞ دارای ﻧﺸﺖ ﻳﻮﻧﻲ از رﻳﺸﻪ ﺑﻮد، وﻟﻲ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﻮن ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻴﺰان آن در رﻳﺸﻪ و ﺑﺮگ ﻫﺮ دو رﻗﻢ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ و اﻳﻦ اﻓﺰاﻳﺶ در ﻏﻠﻈﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ (2.5 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﻮﻻر) ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻣﺸﻬﻮدﺗﺮ ﺑﻮد. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺳﻤﺰی و رﻓﻊ آﺳﻴﺐ اﻛﺴﺎﻳﺸﻲ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻠﺰا در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﻛﻢ و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﻴﺰان ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺳﺎﻗﻪ و رﻳﺸﻪ در رﻗﻢ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ از رﻗﻢ ﺣﺴﺎس ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺟﺬب و اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ اﺳﺖ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ تاﺛﻴﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺮﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮﻧﺞ رﻗﻢ ﺧﺰر، آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰرﻋﻪ ای در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ 11 ﺗﻴﻤﺎر در 3 ﺗﻜﺮار در ﺳﺎل زراﻋﻲ 1387 در ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺮﻧﺞ ﻛﺸﻮر در رﺷﺖ ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن از ﻣﻨﺒﻊ اوره در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ (10، 20 و 30 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻧﻴﺘﺮوژن ﺧﺎﻟﺺ در ﻫﻜﺘﺎر) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﺘﻮای ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﺑﺎﻟﻎ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮگ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ دﺳﺘﻲ (SPAD-502) اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻣﻲ ﺷﺪ، در ﺳﻪ ﺣﺪ آﺳﺘﺎﻧﻪ 36، 38 و 40 ﺑﻪ ﺧﺎک اﻓﺰوده ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ و ﻣﻴﺰان ﺑﺎروری ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد 242 ﭘﻨﺠﻪ در ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ و 90 درﺻﺪ ﺑﺎروری ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﺧﻮﺷﻪ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD38+30kgN) S38N30 ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ (247.33 ﺧﻮﺷﻪ در ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ)، ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ داری ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ داﺷﺖ. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ ﭘﺮ در ﺧﻮﺷﻪ (145.17 داﻧﻪ در ﺧﻮﺷﻪ) و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺎروری ﺧﻮﺷﻪ (68.51 درﺻﺪ) ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی (SPAD40+30kgN) S40N30 و (SPAD38+20kgN) S38N20 ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ. ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ وزن ﻫﺰار داﻧﻪ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 29.60 ﮔﺮم ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 5955 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺗﻴﻤﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 3454 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﺣﺪاﻛﺜﺮ راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻴﺰ از ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 68.6 درﺻﺪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻴﻤﺎر ﻛﻮدی ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه 7 درﺻﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻴﻤﺎر ﺷﺎﻫﺪ 28 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﺼﺮف ﻧﻮﺑﺘﻲ (ﺗﻘﺴﻴﻂ ﺷﺪه) ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻧﻴﺎز ﮔﻴﺎه، ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد و راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ داﻧﻪ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﻲ ﺷﻮد.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ داﻧﻪ ﻛﻠﺰا در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﻴﺪﮔﻲ، آزﻣﺎﻳﺸﻲ در ﺳﺎل ﻫﺎی زراﻋﻲ 1382-84 ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل در ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺻﻼح و ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻬﺎل و ﺑﺬر اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ، ﺷﺶ رﻗﻢ ﺗﺠﺎری ﻛﻠﺰا ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎی Licord، SLM046، Okapi، Orient،  Zarfamو Opera و ﭘﻨﺞ زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﺮاﺣﻞ 50، 60، 70، 80 و 90 درﺻﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺧﻮرﺟﻴﻦ ﻫﺎی ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮت ﻫﺎی ﺧﺮد ﺷﺪه در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار اﺟﺮا ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ در آن رﻗﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ و زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻋﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ، ﻣﻴﺰان روﻏﻦ، ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ داﻧﻪ و ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ داﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﺛﺮ رﻗﻢﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺻﻔﺖ ﻣﺬﻛﻮر در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. رﻗﻢ Okapi ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 2.3 ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم، ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ و ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 1661 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر، ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ داﻧﻪ را ﺑﻪﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داد و از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ارﻗﺎم ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ، ﺑﺮﺗﺮی معنی داری داﺷﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دو رﻗﻢ Okapi و Zarfam ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 48.7 و 48.0 درﺻﺪ، ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ داﻧﻪ را دارا ﺑﻮدﻧﺪ. اﺛﺮ زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ 80 درﺻﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 1.9 ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم، ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ را ﻧﺸﺎن داد، در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ داﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 1548 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ 90 درﺻﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻮد. اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ رﻗﻢ و زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ و ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ داﻧﻪ ﻧﻴﺰ در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻛﻠﺰا ، ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ 90 درﺻﺪ و در ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ 70 ﺗﺎ 80 درﺻﺪ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن اﻓﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.

اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺳﻦ ﺑﺮگ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ ﺑﺮگ و اﻋﺪاد ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ دﺳﺘﻲ (SPAD) در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ در ﺳﺎل 1386 در ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻣوﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺻﻼح و ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺬر ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ واﻗﻊ در ﻛﻤﺎل ﺷﻬﺮ ﻛﺮج ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮت ﻫﺎی دو ﺑﺎر ﺧﺮد ﺷﺪه در زﻣﺎن ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﭼﻬﺎر ﺗﻜﺮار اﺟﺮا ﺷﺪ. ﻧﻴﺘﺮوژن ﭘﻴﺶ ﻛﺎﺷﺖ از ﻣﻨﺒﻊ اوره در ﻣﻘﺎدﻳﺮ 120، 160، 200 و 240 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﺎﻫﺪ (ﺑﺪون ﻣﺼﺮف ﻧﻴﺘﺮوژن) ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ و ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ ﮔﻴﺎه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻋﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. اﻋﺪاد ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ دﺳﺘﻲ (SPAD) در ﺑﺮگ ﻫﺎی ﺷﻤﺎره 5، 10 و 15 ﻃﻲ ﭘﻨﺞ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪی ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺪاد ﺑﺮگ در ﺑﻮﺗﻪ (3-6، 6-12، 12-15، 15-18 و 18-20 ﺑﺮﮔﻲ) ﻗﺮاﺋﺖ ﺷﺪ. ﻫﻢ زﻣﺎن در ﺑﺮگ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد، ﻣﻴﺰان ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ ﺑﺮگ ﺑﻪ روش ﻛﺠﻠﺪال و ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻫﺎی a،  bو ab اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﻧﺸﺎن داد اﺛﺮ ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺮای اﻋﺪاد ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ و ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ ﻣﻌﻨﻲ دار (P<0.01) ﺑﻮد. اﺛﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮای ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ (P<0.05) و وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮگ (P<0.01) ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. اﺛﺮ اﺻﻠﻲ ﺷﻤﺎره ﺑﺮگ ﻧﻴﺰ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﺻﻔﺎت اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪه ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻧﻴﺘﺮوژن و ﺷﻤﺎره ﺑﺮگ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ (P<0.05) و اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪ و ﺷﻤﺎره ﺑﺮگ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﺻﻔﺎت اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪه ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. ﺗﺠﺰﻳﻪ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﺑﺮای ﻛﻠﻴﻪ ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ در ﺑﺮگ ﻫﺎی ﺷﻤﺎره 5، 10 و 15 ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﻲ داری ﺑﻴﻦ ﻋﺪد ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ و ﻣﻴﺰان ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ در واﺣﺪ وزن ﺑﺮگ ﺷﻤﺎره 5 وﺟﻮد داﺷﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﮔﻴﺎه ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ و ﻣﻴﺰان ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺮگ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﺳﻦ ﺑﺮگ ﺑﻮده و ﺑﺮگ ﺷﻤﺎره ﭘﻨﺞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮگ ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮای ارزﻳﺎﺑﻲﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ و اﻋﺪاد ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ در ﻣﺮﺣﻠﻪ 12-15 ﺑﺮﮔﻲ ﭼﻐﻨﺪرﻗﻨﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز در ذرت داﻧﻪ ای ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ، ﻋﻠﻒ ﻛﺶ و ﻛﻮﻟﺘﻴﻮاﺗﻮر، آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮت ﻫﺎی ﺧﺮد ﺷﺪه ﺑﺎ ﻃﺮح ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﭼﻬﺎر ﺗﻜﺮار در اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﺸﺎورزی ﻣﺎﻫﻴﺪﺷﺖ اﺳﺘﺎن ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه در ﺳﺎل 1385 اﺟﺮا ﮔﺮدﻳﺪ. ﻛﺮت ﻫﺎی اﺻﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ ﻫﺎی ﻛﺎﺷﺖ 55، 65 و 75 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ و ﻛﺮت ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﺗﻴﻤﺎر ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺷﺎﻣﻞ؛ ﻣﺼﺮف ﻋﻠﻒ ﻛﺶ ﺧﺎک ﻣﺼﺮف (ای ﭘﻲ ﺗﻲ ﺳﻲ)، ﻋﻠﻒ ﻛﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه (ﭘﺎراﻛﻮات)، ﻛﻮﻟﺘﻴﻮاﺗﻮر، وﺟﻴﻦ دﺳﺘﻲ و ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﺑﻮدﻧﺪ. در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﺪاد و وزن ﺧﺸﻚ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز، ﻋﻤﻠﻜﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد ذرت اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ وزن ﺧﺸﻚ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز در ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ 75 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ ﻫﺎی 55 و 65 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ، ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 105 و 107 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ذرت در ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ ﻫﺎی 55 و 65 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ 75 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 17.6 و 22.5 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ذرت در اﻧﻮاع روش ﻫﺎی ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ای ﭘﻲ ﺗﻲ ﺳﻲ، وﺟﻴﻦ دﺳﺘﻲ، ﭘﺎراﻛﻮات و ﻛﻮﻟﺘﻴﻮاﺗﻮر، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 50، 47.5، 31.1، 28 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روش ﻛﻨﺘﺮل و ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ، از ﻣﺼﺮف ﻋﻠﻒ ﻛﺶ ﺧﺎک ﻣﺼﺮف ای ﭘﻲ ﺗﻲ ﺳﻲ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ 65 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺑﺮﺧﻲ ﺻﻔﺎت ﻣﻬﻢ زراﻋﻲ و ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ، ﺳﻪ رﻗﻢ ﮔﻠﺮﻧﮓ ﺑﻬﺎره در ﭘﻨﺞ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﻌﺮض ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮت ﻫﺎی ﺧﺮد ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در 3 ﺗﻜﺮار و ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل زراﻋﻲ (83-81) در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺮج اﺟﺮا ﺷﺪ. ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری در ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ ﮔﻴﺎه (ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻪ زﻧﻲ و داﻧﻪ ﺑﻨﺪی، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻪ زﻧﻲ و ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻪ زﻧﻲ، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪی) و ﺑﺪون ﺗﻨﺶ و ﺳﻄﻮح ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻓﺮﻋﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﻪ رﻗﻢ ﮔﻠﺮﻧﮓ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﻲ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن، اراک 2811 و رﻗﻢ ﺧﺎرﺟﻲ FO2 در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن در ﺗﻴﻤﺎر ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﺑﺎ 1258 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻴﻤﺎر ﺗﻨﺶ ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮ ﺷﺪن داﻧﻪ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲ داری ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ ارﻗﺎم در ﺳﻄﻮح ﺗﻨﺶ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ در ﻫﻜﺘﺎر (377 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر) از رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن و در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ. ﺑﺮای ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺤﻤﻞ ارﻗﺎم ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻨﺶ از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ (SSI)، ﺗﺤﻤﻞ (TOL)، ﺑﻬﺮه وری ﻣﺘﻮﺳﻂ (MP)، ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ (STI) و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻬﺮه وری (GMP)  اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺷﺮاﺋﻂ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ و ﺗﻨﺶ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻬﺮه وری و ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ (STI) ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﻲ داری داﺷﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﻻ و ﻣﻌﻨﻲ دار ﺷﺎﺧﺺ ﺣﺴﺎﺑﻲ (MP) ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی STI , GMP داد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ و ﮔﺰﻳﻨﺶ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎیSTI ،  MPو GMP ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎﻻی آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ اﺳﺖ، رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻗﻢ ﻣﺘﺤﻤﻞ و رﻗﻢ اراک 2811 را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻗﻢ ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدﻧﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎیTOL ،  SSIﻧﻴﺰ رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺗﺮﻳﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻤﺎﻳﺰ 15 رﻗﻢ ﺗﺠﺎری ﺳﻮﻳﺎ، 11 ﺻﻔﺖ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻚ ﺷﺎﻣﻞ ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ، زﻣﺎن ﺷﺮوع ﮔﻠﺪﻫﻲ، زﻣﺎن رﺳﻴﺪﮔﻲ، رﻧﮓ آﻧﺘﻮﺳﻴﺎﻧﻴﻦ ﻫﻴﭙﻮﻛﻮﺗﻴﻞ، ﺗﻴﭗ رﺷﺪ، رﻧﮓ ﻛﺮک ﻫﺎی ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﻲ، ﺷﻜﻞ ﺑﺮﮔﭽﻪ ﻫﺎی ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺑﺮگ، رﻧﮓ ﮔﻞ، ﺷﺪت رﻧﮓ ﻗﻬﻮه ای ﻏﻼف، رﻧﮓ ﭘﺬﻳﺮی ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺑﺬر در اﺛﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﺮاﻛﺴﻴﺪاز و رﻧﮓ ﻧﺎف ﺑﺬر روی ارﻗﺎم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻳﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪﻧﺪ. اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل (1385-86) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار در ﻛﺮج اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺻﻔﺎت ﻛﻤﻲ ﭘﺲ از ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ دار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﺑﺮای ﺗﻤﺎﻳﺰ ارﻗﺎم از روش ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدی UPOV ﺑﺮای دو ﺳﺎل آزﻣﺎﻳﺶ (COYD) اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﮔﺮوه ﺑﻨﺪی اوﻟﻴﻪ ﺑﺮای ﺻﻔﺎت ﻛﻴﻔﻲ از ﺟﻤﻠﻪ رﻧﮓ ﻧﺎف ﺑﺬر، رﻧﮓ ﻛﺮک ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﻲ و رﻧﮓ ﮔﻞ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ارﻗﺎم در ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﺷﺪﻧﺪ. از ﺻﻔﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻔﻜﻴﻚ ارﻗﺎم داﺧﻞ ﻫﺮ ﮔﺮوه از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺪاول ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ای اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﺻﻔﺎت ﻛﻤﻲ ﺑﻴﻦ ارﻗﺎم ﺗﻔﺎوت ﺑﺴﻴﺎر معنی داری را در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل 0.1 درﺻﺪ ﻧﺸﺎن داد. ﺑﺮای ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دو ﺳﺎﻟﻪ ارﻗﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﺻﻔﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ، از روش ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻔﺎوت معنی دار اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. در آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺎی ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ، از 16 ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ رﻳﺰﻣﺎﻫﻮاره ﺑﺮای اﻧﮕﺸﺖ ﻧﮕﺎری ارﻗﺎم اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺗﻤﺎﻣﻲ ارﻗﺎم (ﺑﺠﺰ دو رﻗﻢ) از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺷﺪﻧﺪ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ از اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎ در ﺗﻔﻜﻴﻚ ارﻗﺎم ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد، از ﺷﺎﺧﺺ ﻗﺪرت ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ Satt005 ،Satt231 و Satt274 اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ. از اﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻗﺪرت ﺗﻤﺎﻳﺰ و ﺗﻌﺪاد آﻟﻞ ﻣﻮﺛﺮ را داﺷﺘﻨﺪ، در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮاﻳﺐ ﺗﺸﺎﺑﻪ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﻮﺷﻪ ای ارﻗﺎم اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ آن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮔﺮوه ﺑﻨﺪی ﺣﺎﺻﻞ از 16 ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺑﻮد. اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدن از ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺤﻴﻂ، ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻜﻤﻞ ﺻﻔﺎت ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺗﻤﺎﻳﺰ ارﻗﺎم ﺗﺠﺎری ﺳﻮﻳﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ.

ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﻨﻮع ژﻧﺘﻴﻜﻲ و رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ اﺳﺎس ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ واﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﻫﺪاف اﺻﻼﺣﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﻲ رود. در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎی ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ آﻣﻴﺰ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻨﻮع ژﻧﺘﻴﻜﻲ اﻧﻮاع ﮔﻴﺎﻫﺎن زراﻋﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ، ﺗﻨﻮع ژﻧﺘﻴﻜﻲ 35 ﻻﻳﻦ و رﻗﻢ ﺟﻮ، ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از 19 ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮ SSR و EST-SSR ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮع 157 آﻟﻞ ﭼﻨﺪﺷﻜﻞ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 7.85 آﻟﻞ ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮ ﺗﻜﺜﻴﺮ ﺷﺪ. ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد آﻟﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ Bmag581 ﺑﺎ دو آﻟﻞ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ Bmag134 ﺑﺎ 15 آﻟﻞ ﺑﻮد. ﻣﻴﺰان اﻃﻼﻋﺎت ﭼﻨﺪﺷﻜﻠﻲ ﺑﺮای ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻴﻦ 0.15 ﺗﺎ 0.89 ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 0.69 ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ Ebmac419 و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ آن ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ Bmag581 ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ. از ﻧﻈﺮ ﺗﻨﻮع ژﻧﻲ، دو ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ Bmag581 و Ebmac419 ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ (0.17) و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ (0.9) ﻣﻘﺪار را داﺷﺘﻨﺪ. ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﻮﺷﻪ ای ﺑﺮ اﺳﺎس داده ﻫﺎی ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ، ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻛﺮد. ﺑﺮرﺳﻲ درﺻﺪ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﻲ در ﻣﺰرﻋﻪ، ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ درﺻﺪ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﻲ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه،  LT50و ﺗﺮاوش ﻳﻮﻧﻲ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﮔﺮوه دو در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺮوه ﻫﺎ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎی ﻛﻤﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ. ﻧﺸﺎﻧﮕﺮﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎ را از ﺑﻘﻴﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﻨﻨﺪ.

ﺗﺮﺟﻴﺢ دادن ﻣﻮاد اﺻﻼﺣﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ از ﺳﻮی ﺑﻪ ﻧﮋاد ﮔﺮان در ﺟﻬﺖ ﺗﺴﺮﻳﻊ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ارﻗﺎم ﺟﺪﻳﺪ اﺻﻼﺣﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ از ﻣﺤﺪود ﺷﺪن ﭘﺎﻳﻪ ژﻧﺘﻴﻜﻲ ارﻗﺎم ﮔﻴﺎﻫﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺗﻨﻮع ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﮔﺴﺘﺮده ای اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎﻧﻚ ﻫﺎی ژن ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﺑﻮﻣﻲ واﺟﺪﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻔﻴﺪ از ارزش زﻳﺎدی ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ 17 ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﺑﻮﻣﻲ از ﻛﻠﻜﺴﻴﻮن ﮔﻨﺪم ﺑﺎﻧﻚ ژن ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻠﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻪ رﻗﻢ ﻛﻮﻳﺮ، ﻣﺎﻫﻮﺗﻲ و روﺷﻦ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻫﺪ، در ﺳﺎل زراﻋﻲ 1386-87 در ﻗﺎﻟﺐ ﭼﻬﺎر آزﻣﺎﻳﺶ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ آﺑﻴﺎری ﻣﻌﻤﻮل، ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﻗﻪ دﻫﻲ (E1)، ﺳﻨﺒﻠﻪ دﻫﻲ (E2) و ﭘﺮ ﺷﺪن داﻧﻪ (E3) ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 3، 2 و 15، در ﺷﺮاﻳﻂ E1 ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 13، 11 و ﻣﺎﻫﻮﺗﻲ، در ﺷﺮاﻳﻂ E2 ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 15، 11 و 1 و در ﺷﺮاﻳﻂ  E3 ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 2، 1 و 5 ﺑﻮد. ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 3 و 15 ﺑﻄﻮر ﻣﺸﺘﺮک در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻨﺶ در ﮔﺮوه A از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻓﺮﻧﺎﻧﺪز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﻟﺤﺎظ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻨﺶ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ داﺷﺘﻨﺪ. ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 4 و 11 ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ دارای ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻨﺶ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮ ﺷﺪن داﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻄﻠﻮب (ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ) و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻨﺒﻠﻪ دﻫﻲ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎیGMP ،  MPو STI ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ در ﺳﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ،E2  E1و E3 ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ. در ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﻮﺷﻪ ای ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ، ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ E1 ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه، در ﺷﺮاﻳﻂ E2 ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه و در ﺷﺮاﻳﻂ E3 ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻛﺜﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ ﻟﺰوم ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﻣﺘﺤﻤﻞ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪی وﻗﻮع ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺸﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ تاﻛﻴﺪ داﺷﺖ.

ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﻳﻜﻲ از اﺟﺰای اﺻﻠﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺨﺖ در ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺨﺖ و ﺧﻮراک ﺑﺮﻧﺞ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﻬﻢ و اﺻﻠﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﺰان آﻣﻴﻠﻮز، ﻗﻮام ژل و دﻣﺎی ژﻻﺗﻴﻨﻲ ﺷﺪن ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد. ﻳﻜﻲ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻬﻢ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ، ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎی ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ارزﻳﺎﺑﻲ دﻗﻴﻖ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺨﺖ و ﺧﻮراک ارﻗﺎم ﺑﺮﻧﺞ ﻣﻮﺛﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﻧﺸﺎﺳﺘﻪ، در ﻻﻳﻦ ﻫﺎی واﻟﺪﻳﻨﻲ ﺑﺮﻧﺞ ﻫﻴﺒﺮﻳﺪ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﺑﺮای اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر، ﭘﻨﺞ ﻻﻳﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪه ﺑﺎروری ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎی IR53R، SepidroodR، IR62030R، SA13R و SA14R ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻻﻳﻦ و ﭼﻬﺎر ﻻﻳﻦ ﻧﺮ ﻋﻘﻴﻢ ﺷﺎﻣﻞ IR58025A، SA15A، IR79124A و IR78378A ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺴﺘﺮ، ﺑﺎ آراﻳﺶ ﻻﻳﻦ × ﺗﺴﺘﺮ در ﺳﺎل 1384 ﺗﻼﻗﻲ داده ﺷﺪﻧﺪ. در ﺳﺎل 1385 ﺑﻴﺴﺖ ﻧﺘﺎج F1 ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﻪ واﻟﺪ (ﺟﻤﻌﺎ 29 ﺗﻴﻤﺎر) در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ دو ﺗﻜﺮار در ﻣﺰرﻋﻪ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺮﻧﺞ ﻛﺸﻮر در رﺷﺖ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ، ﺣﺪاﻗﻞ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ، ﻓﺮورﻳﺨﺘﮕﻲ، ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﻧﻬﺎﺋﻲ، ﭘﺲ روی ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ، دﻣﺎی ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ و ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه (Rapid Visco Analyser (RVA اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪﻧﺪ. ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ واﻟﺪﻳﻦ و ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻫﻴﺒﺮﻳﺪﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺟﺰای ژﻧﺘﻴﻜﻲ وارﻳﺎﻧﺲ و وراﺛﺖ ﭘﺬﻳﺮی ﺻﻔﺎت ﺑﺮ اﺳﺎس روش ﻛﻤﭙﺘﻮرن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﺮای ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻻﻳﻦ ﻫﺎ و ﻫﻴﺒﺮﻳﺪﻫﺎ از ﻧﻈﺮﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻴﻔﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه، ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﺑﺎ داﻣﻨﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن 95 درﺻﺪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ارﻗﺎم ﺑﻮﻣﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻻﻳﻦ × ﺗﺴﺘﺮ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ترﻛﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ اﻛﺜﺮ ﻻﻳﻦ ﻫﺎ و ﺗﺴﺘﺮﻫﺎ ﺑﺮای ﻛﻠﻴﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ معنی دار ﺑﻮد. ﺳﻬﻢ وارﻳﺎﻧﺲ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ﺑﺮای ﻛﻠﻴﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﺛﺮ ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ﺑﻮد. ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﺻﻔﺖ دﻣﺎی ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ، ﻣﻴﺰان وارﻳﺎﻧﺲ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﺎﻳﺮ اﺟﺰای وارﻳﺎﻧﺲ ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﺑﻮد. ﻛﻠﻴﻪ واﻟﺪﻳﻦ (ﻻﻳﻦ ﻫﺎ و ﺗﺴﺘﺮﻫﺎ) از ﻧﻈﺮ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ در داﻣﻨﻪ ﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻪ و از ﻟﺤﺎظ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺨﺖ و ﺧﻮراک ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮدﻧﺪ، اﻣﺎ در ﺑﻴﻦ ﺗﻼﻗﻲ ﻫﺎ، ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻫﺎی SA15A×IR53R، IR79124A×SepidroodR، SA15A×SA14R، IR79124A×IR53R و IR58025A×SA14R از ﻧﻈﺮ ﻛﻠﻴﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ در داﻣﻨﻪ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻄﻠﻮب ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و دارای ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺨﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ارﻗﺎم ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ از ﻫﻴﺒﺮﻳﺪﻫﺎی ﻓﻮق ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ارﻗﺎم ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﺨﺖ و ﺧﻮراک ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد.

ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن رواﺑﻂ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ داﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﺻﻔﺎت ﻣﻬﻢ زراﻋﻲ، 364 ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﺳﻮﻳﺎ در ﻳﻚ ﻃﺮح آﮔﻤﻨﺖ در ﻣوﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺻﻼح و ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻬﺎل و ﺑﺬر ﻛﺮج در ﺳﺎل 1384 ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮاﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺳﺎده ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﺻﻔﺎت زراﻋﻲ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺠﺰ ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﻏﻼف، دارای ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻨﻔﻲ و ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﺎ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ و اﻛﺜﺮ ﺻﻔﺎت زراﻋﻲ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺠﺰ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ و ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﻏﻼف، دارای ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻋﻠﻴﺖ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺻﻔﺎت ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ داﻧﻪ و ﺗﻌﺪاد روز از ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﺗﺎ ﺷﺮوع ﮔﻠﺪﻫﻲ دارای اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﻔﻲ و وزن ﺻﺪ داﻧﻪ دارای اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺜﺒﺖ روی ﻣﻴﺰان روﻏﻦ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺻﻔﺎت وزن ﺻﺪ داﻧﻪ از اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻴﺰان روﻏﻦ داﻧﻪ و وزن ﺧﺸﻚ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ از اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﻔﻲ زﻳﺎد روی ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ. ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺮای ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺻﻔﺎت ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺬر ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ دو زوج ﻣﺘﻐﻴﺮ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﻛﻪ زوج اول «ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ» و «ﻣﻴﺰان روﻏﻦ» و زوج دوم «ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺗﻌﺪاد ﻏﻼف» و «ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ» ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﺷﺪﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮآورد ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺻﻔﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ در ﮔﻨﺪم دوروم از ﺗﻼﻗﻲ دی آﻟﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﻫﻔﺖ ژﻧﻮﺗﻴﭗ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. ﭼﻬﻞ و ﻧﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﺣﺎﺻﻞ، ﺑﺮای ﺻﻔﺎت روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎی ﺑﺎرور، ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺑﻮﺗﻪ، وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﺣﺎﻛﻲ از وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻴﻦ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ ﺑﺮای ﻛﻠﻴﻪ ﺻﻔﺎت ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮد. آزﻣﻮن ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﺪل ﺟﻴﻨﻜﺰ - ﻫﻴﻤﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺻﺎدق ﺑﻮدن ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﺪل ﺑﺮای ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ، وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻮد. ﺑﺮای ﺑﻘﻴﻪ ﺻﻔﺎت ﺑﺎ ﺣﺬف ﻳﻚ واﻟﺪ ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﺪل ﺻﺎدق ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ، ﺻﻔﺖ روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ﻧﺎﻗﺺ ژن ﻫﺎ و ﺻﻔﺎت وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎرور، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺑﻮﺗﻪ، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل اﺛﺮات ﻓﻮق ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ژن ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻴﻤﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﻣﻮرد روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﺳﻬﻢ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ژﻧﻲ از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و در ﺑﻘﻴﻪ ﺻﻔﺎت، اﺛﺮﻫﺎی اﻓﺰاﻳﺸﻲ و ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ژﻧﻲ دارای اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎی ﺑﺎرور و ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ، ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮدن ﺷﺎﺧﺺ c (اﺛﺮ ﺗﻼﻗﻲ ﻫﺎی ﻣﻌﻜﻮس) ﺑﺮای ﺳﺎﻳﺮ ﺻﻔﺎت ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﺛﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺎدری در ﻛﻨﺘﺮل ژﻧﺘﻴﻜﻲ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﺑﻮد. ﻣﻴﺰان وراﺛﺖ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ از 0.70 (ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ) ﺗﺎ 0.93 ( ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ و وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ (ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮد. وراﺛﺖ ﭘﺬﻳﺮی ﺧﺼﻮﺻﻲ از 0.31 (ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎرور) ﺗﺎ 0.70 (روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ) ﺑﺮآورد ﮔﺮدﻳﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ روش ﺑﺎی ﭘﻼت ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ رﻗﻢ Prion-1 دارای ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮای ﺻﻔﺎت وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎرور، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺑﻮﺗﻪ، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ و دارای ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮای ﺻﻔﺎت ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ و روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ ﺑﻮد، ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از اﻳﻦ واﻟﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی اﺻﻼﺣﻲ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ارﻗﺎم ﭘﺮﻣﺤﺼﻮل، ﭘﺎﻛﻮﺗﺎه و زودرس ﮔﻨﺪم دوروم اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد.