مجله علوم زراعی ایران
سال:1384 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

به منظور مطالعه تاثیر سیستم های خاک ورزی و فواصل ردیف بر عملکرد کمی و درصد روغن ارقام کلزا آزمایشی دو ساله در قالب اسپلیت پلات فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال های زراعی 82-1381 و83 -1382 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی مازندران در بایع کلا واقع در 25 کیلومتری ساری اجرا گردید. عامل اصلی شامل نظام های خاک ورزی.در 3 سطح (بدون خاک ورزی و کشت در بقایای غلات، خاک ورزی حداقل شامل برگرداندن بقایای غلات با دیسک و شخم، و خاک ورزی متداول شامل برگرداندن بقایا با دو دیسک عمود بر هم) بود که در کرت های اصلی قرارگرفتند. در کرت های فرعی ترکیب سطوح تیماری ارقام  Hyola 401 و PF 7045.91 و فواصل ردیف 8 ، 16 و 24 سانتیمتر قرار داده شدند. نتایج دو ساله نشان داد که اثر اصلی سیستم خاک ورزی و رقم در سطح 1 درصد معنی دار بود و بین عملکرد دانه در سیستم خاک ورزی معمول و سیستم بدون خاک ورزی تفاوت معنی داری دیده نشد. از نظر عملکرد دانه رقم PF 7045.91 در فاصله ردیف کمتر و سیستم خاک ورزی معمول با عملکرد 3689 کیلوگرم در هکتار برتر بود. اثر رقم در سطح 1 درصد بر روی صفات طول دوره گلدهی، ارتفاع شاخه فرعی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه، وزن هزار دانه ، عملکرد دانه، درصد روغن و عملکرد روغن معنی دار بود. نتایج نشان داد که علی رغم بیشتر بودن عملکرد دانه در سیستم خاک ورزی معمول می توان از کشت ارقام در سیستم های بدون خاک ورزی یا  خاک ورزی حداقل در فواصل ردیف 8 سانتیمتر استفاده کرد. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که سیستم های خاک ورزی حداقل و بدون خاک ورزی دارای مزیت هایی در مقایسه با سیستم خاک ورزی معمول هستند که کاربرد آن ها را توجیه می کند.

به منظور تعیین پایداری عملکرد دانه و صفات کمی و کیفی هشت لاین امیدبخش برنج به همراه ارقام خزر و نعمت به عنوان شاهد، آزمایشی در سه منطقه گیلان در سال های 1376 و 1377 اجرا شد. نوع طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و فاصله بوته 25×25 سانتیمتر بود. نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین ژنوتیپ های مختلف از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی دار وجود داشت. آزمون بارتلت، یکنواختی اشتباهات آزمایشی را تأئید کرد و سپس تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن سال ها و مکان ها و ثابت بودن ژنوتیپ ها و هم چنین آزمون F بر اساس امیدریاضی میانگین مربعات انجام شد. معنی دار شدن نتایج نشان داد که اثر ساده ژنوتیپ که بیانگر وجود تفاوت در بین ژنوتیپ های مختلف بود. اثر ساده مکان و سال و اثر متقابل مکان× ژنوتیپ و سال× ژنوتیپ معنی دار نشدند. یعنی ژنوتیپ های متفاوت عکس العمل یکسانی را در مکان ها و سال های مختلف داشتند. در حالی که اثر متقابل سال×مکان و سال ×مکان× ژنوتیپ معنی دار شدند. این مسئله اهمیت اثرمتقابل سال × مکان را بر روی معنی دار شدن اثر متقابل سه جانبه نشان داد. پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ ها با استفاده از شش روش مختلف شامل واریانس و ضریب تغییرات محیطی (پارامتر 1)، ضریب رگرسیون میانگین عملکرد به شاخص محیطی (پارامتر 2)، واریانس انحراف از خط رگرسیون (پارامتر 3) و واریانس و ضریب تغییرات درون  مکانی (پارامتر 4) تعیین گردید. نتایج حاصل از این روش ها کم  و بیش متفاوت بود ولی در تمام روش ها ژنوتیپ های 7604 و 7606 به ترتیب با متوسط عملکرد 4.331 و 4.313 تن در هکتار علاوه بر شاهد خزر و نعمت، به دلیل داشتن واریانس (S2i) و ضریب تغییرات محیطی (CVi) و واریانس درون مکانی (MSy/p) کمتر، دارا بودن ضریب خط رگرسیون (bi) معادل یک و هم چنین واریانس انحراف از خط رگرسیون (S2di) کم و غیرمعنی دار ، به عنوان ژنوتیپ های پایدار شناخته شدند. در نتیجه این ژنوتیپ ها با توجه به داشتن میانگین عملکرد دانه  بیشتر از شاهد خزر و خصوصیات کیفیت پخت و تبدیل مناسب به عنوان ژنوتیپ های جدید انتخاب شدند.

به منظور تشخیص وضعیت نیتروژن برگ برنج (L. Oryza sativa) رقم خزر و تعیین زمان مناسب مصرف کود نیتروژن به صورت سرک با استفاده از دستگاه کلروفیل متر دستی (SPAD) آزمایشی در سال 1382 در خاک های سبک و ساحلی استان گیلان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار اجرا گردید. کود نیتروژن از منبع اوره در مقادیر: 40 کیلوگرم (به صورت پایه)، 40+40 کیلوگرم (پایه + اواسط پنجه زنی)،20+20+40 کیلوگرم (پایه+اواسط پنجه زنی+تشکیل مریستم خوشه)، 60+60 کیلوگرم (پایه+اواسط پنجه زنی)، 30+30+60 کیلوگرم (پایه+اواسط پنجه زنی+تشکیل مریستم خوشه)، به همراه شاهد (بدون مصرف نیتروژن) در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. مقادیر کلروفیل متر و غلظت نیتروژن بالاترین برگ کاملا توسعه یافته بوته برنج (بر اساس روش کجلدال) در 9 مرحله: 19، 29، 39، 49، 59، 69، 79، 89 و 99 روز پس از نشاکاری اندازه گیری شد. بررسی روابط رگرسیونی برای کلیه مراحل رشد نشان داد که مقادیر کلروفیل متر تنها 22.5 درصد از تغییرات غلظت نیتروژن را برحسب واحد وزن خشک برگ توجیه می کند، اما زمانی که غلظت نیتروژن برحسب واحد سطح برگ بیان شد، حدود 82 درصد از تغییرات نیتروژن توسط مقادیر کلروفیل متر قابل توجیه گردید. در هر یک از مراحل رشد برنج، مقادیر کلروفیل متر با غلظت نیتروژن برحسب واحد سطح برگ همبستگی بالاتری را نسبت به غلظت نیتروژن برحسب وزن برگ نشان داد. بنابراین کلروفیل متری می تواند یک روش ساده، سریع و غیر تخریبی برای تخمین غلظت نیتروژن برحسب واحد سطح برگ باشد و پیش بینی نیاز کود سرک نیتروژن را در برنج فراهم  آورد.

در سال 1381 هیبریدهای ذرت دیررس، متوسط رس و زودرس اراضی مرتفع حاره ای در دو آزمایش جداگانه هر یک مشتمل بر 11 هیبرید به همراه رقم هیبرید تجارتی سینگل کراس 647 (متوسط رس) با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در 4 منطقه کرج، گرگان، داراب و دزفول مورد ارزیابی قرار گرفتند. جمع بندی نتایج نشان داد که هیبرید های مورد بررسی در مناطق داراب و دزفول انطباق بهتری از نظر زمان ظهور دانه گرده و کاکل با شرایط منطقه دارند. امکان استفاده از این گونه هیبریدها در مناطق کرج و گرگان به علت افت شدید عملکرد ناشی از افزایش فاصله زمانی بین ظهور دانه گرده و کاکل کمتر است. در مناطق داراب و دزفول، این هیبریدها رقابت خوبی با هیبرید شاهد نشان دادند. به طور کلی، به نظر می رسد که امکان استفاده مستقیم از این منابع در حال حاضر در شرایط اقلیمی کشور وجود ندارد و این گونه ژرم پلاسم ها، با توجه به این که دارای منشا اراضی مرتفع هستند، می توانند به عنوان منابع جدید با منشا کاملا متفاوت با مواد موجود در کشور به ویژه از نظر سرعت رشد اولیه و تحمل به دمای پایین اول فصل کشت بهاره مورد استفاده قرار گیرند.

به منظور بررسی سازگاری هیبرید های حاره ای و نیمه حاره ای با شرایط اقلیمی معتدل کشور، در سال 1381 دو گروه ژرم پلاسم ذرت حاره ای و نیمه حاره ای هر یک شامل 18 هیبرید به همراه دو رقم هیبرید تجارتی سینگل کراس 647 (متوسط رس) و 704 (دیررس) در دو آزمایش جداگانه و با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در 4 منطقه کرج، گرگان، داراب و دزفول مورد ارزیابی قرار گرفتند. به طور کلی هیبریدهای نیمه حاره ای در مناطق داراب و دزفول به علت نزدیک بودن عرض جغرافیایی این مناطق به مناطق اصلی آن ها سازگاری بهتری نسبت به هیبریدهای حاره ای نشان دادند. در مناطق کرج و گرگان با توجه به افت شدید عملکرد و عدم سازگاری ناشی از افزایش فاصله زمانی ظهور گرده تا کاکل و به طور کلی تاخیر شدید در گل دهی، استفاده از این ژرم پلاسم ها منطقی به نطر نمی رسد. در مناطق داراب و دزفول این مواد، به ویژه هیبریدهای نیمه حاره ای رقابت خوبی با هیبریدهای سازگار شاهد نشان دادند. بنابراین، می توان از ژرم پلاسم های نیمه حاره ای به عنوان منابع جدیدی با منشا متفاوت از مواد موجود در کشور استفاده کرد. قدرت رقابت بسیار بالای هیبریدهای نیمه حاره ای در منطقه داراب در مقایسه با هیبریدهای تجارتی، خود بر اهمیت و امیدبخش بودن این ژرم پلاسم ها در افزایش کارآیی برنامه های اصلاح هیبرید می افزاید.

در این بررسی اثر محدودیت رطوبتی در مراحل قبل و بعد از ظهور بساک بر برخی ویژگی های زراعی، عملکرد دانه و اجزای آن در ژنوتیپ های تریتیکاله، با استفاده از طرح اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در طی دو سال زراعی 82-1380 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق مشهد مورد مطالعه قرار گرفت. عامل اصلی محدودیت رطوبتی در مراحل مختلف نمو، شامل: L1– شرایط بهینه رطوبتی، L2– محدودیت رطوبتی از مرحله گیاهچه تا برجستگی دوگانه (مرحله  رویشی)، L3 - از مرحله برجستگی دوگانه تا ظهور بساک (مرحله زایشی قبل از ظهور بساک) L4– پس از مرحله ظهور بساک، L5- محدودیت رطوبتی در شرایط طبیعی و یک آبیاری در مرحله ظهور بساک L6- دریافت بارندگی و یک بار آبیاری در مرحله شیری دانه. محدودیت رطوبتی با قطع آبیاری و جلوگیری از بارندگی به وسیله باران گیر (Rain shelter) ایجاد گردید. عامل فرعی پنج ژنوتیپ تریتیکاله هگزاپلوئید (Juanillo 92 و چهار لاین امیدبخش) بود. نتایج نشان داد تنش محدودیت رطوبتی در مرحله رویشی (L2) باعث کاهش عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در واحد سطح ، ماده خشک کل در مرحله ظهور بساک و درصد باروری سنبله ها نسبت به شرایط بهینه (L1) شد ولی نسبت به تنش محدودیت رطوبتی در مراحل دیگر (L3 وL4 ) عملکرد دانه بیشتر بود. محدودیت رطوبتی از مرحله برجستگی دوگانه تا ظهور بساک (L3) باعث کاهش قابل توجه عملکرد و اجزای آن شد، عملکرد دانه در این تیمار نسبت به L1 به میزان 47% و نسبت بهL2 ، 30% کاهش داشت. کمترین تعداد دانه در واحد سطح در بین کلیه سطوح L به تیمار L3 تعلق داشت به طوری که در مقایسه با L1 به میزان 52% و نسبت به L2، %39 کاهش نشان داد. محدودیت رطوبتی پس از مرحله ظهور بساک (L4) علاوه بر کاهش وزن هزار دانه ‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎(%29)، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول دوره پر شدن دانه و تعداد دانه در واحد سطح را نیز در مقایسه با L1 کاهش داد. آبیاری در مرحله ظهور بساک (L5) در مقایسه با آبیاری در مرحله شیری دانه (L6) کاهش کمتر عملکرد و اجزای آن را به همراه داشت. ژنوتیپ های شماره 3(Ardi-1/Topo1419//Erizo-9 CTY87-852) و شماره 4(Cargo/Ibex//Civet#2) کمترین شاخص حساسیت به تنش محدودیت رطوبتی و بالاترین عملکرد را در شرایط بهینه داشتند.