پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1387 | دوره:14 | شماره:3 (49) |تعداد مقالات:7

یکی از مهم ترین رسالتهای دانشگاهها در عصر کنونی دانش آفرینی و تولید دانش است. ضرورت دانش آفرینی در دانشگاهها از دو بعد بیرونی (پاسخ به نیازهای جامعه) و درونی (بهبود کیفیت آموزش، ارتقای جایگاه دانشگاه، افزایش درآمد و ...) قابل ارزیابی است. بر اساس مدل مفهومی این تحقیق برای رشد و توسعه دانش آفرینی در دانشگاهها، عوامل موثر بر فرآیند دانش آفرینی تعیین و نقاط قوت و ضعف آنها شناسایی شدند. این عوامل را میتوان به عوامل راهبردی دانش آفرینی تعبیر کرد. در این تحقیق 12 عامل راهبردی دانش آفرینی تعیین و از طریق پرسشنامه، نقاط قوت و ضعف آنها از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای انتخاب شده شناسایی شد. داده های پرسشنامه با استفاده از روش اندازه گیری مکرر و آزمون t تحلیل شد که در نتیجه، بیشترین نقاط ضعف به ترتیب در عوامل ارتباط با دولت و جامعه، ارتباطات علمی در سطح ملی و بین المللی، تجهیزات، امکانات و فضای کالبدی، ساختار سازمانی، مراکز پژوهشی و تحقیقاتی، نظام ارزشیابی و پاداش دهی، همایشها، نشستها و نمایشگاههای علمی، نظام جذب نیروی انسانی و دوره های تحصیلات تکمیلی و بیشترین نقاط قوت به ترتیب در منابع فرهنگ سازمانی، نظام آموزش و توانمند سازی و شبکه دانش شناسایی شد. همچنین، بر اساس نتایج به دست آمده پیشنهادهایی برای تقویت عوامل راهبردی دانش آفرینی در دانشگاهها ارایه شده است.

با توجه به اینکه ستانده های بنگاه های دانش متنوع، نوآورانه، منحصر به فرد، ناهمسان، ناهمگن و سیال اند و به طور کامل و دقیق قابل اندازه گیری نیستند، با روشهای مبتنی بر ستانده نمی توان کارآیی آنها را به درستی و بدون خطا اندازه گیری و تحلیل کرد. بنابراین، هدف مقاله حاضر ارایه روشی جدید برای اندازه گیری و تحلیل کارایی اقتصادی بنگاههای دانش است. این روش «مرز تصادفی هزینه کوششهای تحقیقاتی» نامیده شده است. استفاده تجربی از این روش برای بنگاههای دانش کشور ایران نشان می دهد که با احتمال زیاد می توان وجود ناکارایی اقتصادی در بنگاههای دانش را تایید کرد؛ همچنین، بررسی نتایج تخمین نشان می دهد که بعضی از ویژگیهای انتخابی بنگاههای دانش از جمله نوع مالکیت، اندازه و همکاری تحقیقاتی با مراکز غیر دانشگاهی در وقوع ناکارایی اقتصادی آنها نقش درند.

پژوهش حاضر به منظور بررسی نگرشهای کارآفرینانه دانشجویان و نیز شناسایی برخی موانع درون دانشگاهی این نگرشها انجام شده است. نگرشهای کارآفرینانه دانشجویان در پنج بعد توفیق طلبی، استقلال طلبی، اعتماد به نفس، خلاقیت و نوآوری و نیز ریسک پذیری قابل ارزیابی است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که ضریب همبستگی بین متغیر وابسته؛ یعنی «نگرشهای کارآفرینانه دانشجویان» و متغیرهای مستقل؛ یعنی «عوامل درون دانشگاهی» شامل سبک مدیریت، ویژگیهای مدرسان، ویژگی نظام اداری - مالی، عملکرد کارکنان، ویژگیهای دانشجویان، دسترسی به تجهیزات و امکانات آموزشی و ویژگی فضای آموزشی و محتوای دروس به ترتیب عبارت اند از: 0.192، 0.295، 0.158، 0.194، 0.385، 0.082، 0.082 و 0.230. بنابراین، بجز دو عامل «دسترسی به تجهیزات و امکانات آموزشی» و «ویژگی فضای آموزشی» که با نگرشهای کارآفرینانه دانشجویان همبستگی ندارند، شش عامل دیگر دارای همبستگی با متغیر وابسته اند. از طرفی، نتیجه آزمون علامت و فریدمن نشان می دهد که چهار عامل سبک مدیریت، محتوای دروس، نظام اداری - مالی و عملکرد کارکنان دانشگاه به ترتیب به عنوان مهم ترین موانع درون دانشگاهی نگرشهای کارآفرینانه دانشجویان به حساب می آیند.

پارکهای علم و فناوری تسریع کننده روند رشد و توسعه اقتصادی دانش محور منطقه ای هستند. این سازمانها برای نیل به اهداف خود در جذب سرمایه گذاری و توسعه شرکتهای دانش بنیان در محل پارک و نیز تشویق و ترغیب نوآوری در منطقه میزبان تلاش می کنند. با توجه به هزینه های سنگین تاسیس و راه اندازی این سازمانها، ناتوانی در جذب و حفظ شرکتهای دانش بنیان ایجاد پارکهای علمی را با عدم توجیه اقتصادی رو به رو خواهد کرد. این امر توجه مدیران پارکها به برنامه ریزی راهبردی بازاریابی را ضروری می سازد. حتی اگر پارکهای علمی هنگام تاسیس دارای مزیت مکانی و جذابیت لازم نیز باشند، در صورت نبودن مدیریت موثر بازاریابی پایداری خود را برای بقا در رقابت مکانی از دست خواهند داد. از طرفی، به دلیل ویژگیهای محصول مکان پارکهای علمی، صرف استفاده از تئوریها و تجارب بازاریابی شرکتهای خصوصی و موسسات غیر انتفاعی در بازاریابی پارکها اثر بخشی لازم را نخواهد داشت.در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از تجارب مدیریت بازاریابی مکان و نیز بررسی ادراکات طراحان و صاحبنظران پارکهای علمی ایران، الگویی از فرآیند مدیریت بازاریابی مکان پارکهای علمی ارایه شود.

یکی از مهم ترین موضوعاتی که سازمانها در شرایط رقابتی کنونی با آن سر و کار دارند، آگاهی از میزان رضایت مشتریان و نظرهای آنان در خصوص عملکرد سازمان، محصولات و خدمات آن است. قابلیت پایش لحظه به لحظه رضایت مشتری، زمینه اتخاذ سیاستی مناسب برای بقا در محیط رقابتی و کسب سهم بالاتری از بازار را فراهم خواهد ساخت. بسیاری از سازمانها روشهایی را برای جمع آوری اطلاعات در خصوص نظرها و عقاید مشتریان خود توسعه داده اند. استفاده از نظامی که بتواند به حصول یک شاخص عددی واقعی برای رضایت مشتریان منجر شود، اهمیت زیادی دارد. این مساله برای سازمانهای خدماتی که محصولی ناملموس را به مشتریان خویش عرضه می کنند از اهمیت مضاعف برخوردار است. در این مقاله طراحی یک مدل اندازه گیری جدید برای برآورد استنباط مشتریان از کیفیت خدمات پژوهشی مطابق با ساختار دانشگاههای ایرانی و با استفاده از روشهای مختلف آماری که قابلیت اطمینان آن را تضمین کند، بررسی و نشان داده شده است که استفاده از این روش به شناسایی درست فرصتهای بهبود کیفیت در خدمات پژوهشی دانشگاه منجر خواهد شد. همچنین، شواهد عینی مبنی بر کفایت و اعتبار مدل مذکور نیز ارایه و در نهایت، مزایا و تبیین ضرورت استفاده از مدلهای مفهومی و ابزارهای آماری معتبر برای ارزیابی کیفیت خدمات بررسی شده است.

در این مقاله مشتری مداری به عنوان یکی از اصول اساسی مدیریت کیفیت فراگیر در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین و دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز بررسی شده است. مطالعه به روش توصیفی پیمایشی انجام شده و اطلاعات با استفاده از ابزار پرسشنامه و از 322 نفر از دانشجویان و 81 نفر از اعضای هیات علمی دو دانشگاه به دست آمده است. از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای برای انتخاب دانشجویان دوره کارشناسی استفاده شد و از دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی و اعضای هیات علمی سرشماری به عمل آمد. یافته های پژوهش نشان داد که وضعیت مشتری مداری در دو دانشگاه مورد مطالعه مطلوب نیست. همچنین، تفاوت معنی داری بین دیدگاه دانشجویان و اعضای هیات علمی دو دانشگاه در خصوص میزان مشتری مداری وجود دارد. بر مبنای یافته ها بالاترین و پایین ترین میزان مشتری مداری به ترتیب در ساختارهای محسوسات و انتقال به دست آمد. گروههای آموزشی زراعت و اصلاح نباتات، بیوتکنولوژی، ماشینهای کشاورزی، گیاه پزشکی، خاکشناسی و باغبانی، نیازهای آموزشی نزدیک تر و همسوتر و گروههای آموزشی ترویج و آموزش کشاورزی، علوم دامی و صنایع غذایی نیز نیازهای متفاوتی داشتند. در پایان مقاله پیشنهادهایی برای بهبود فرآیند مشتری مداری در دانشگاهها ارایه شده است.

از کلیه گروههای آموزشی دانشگاههای دولتی تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، برحسب اینکه ارزیابی درونی در آنها انجام شده یا نشده است، دو گروه آزمایش و گواه به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده و با بررسی تاثیرات «ارزیابی درونی» بر «برنامه ریزی برای بهبود» در بازه زمانی 1380 تا 1385 نتیجه گرفته شده است که ارزیابیهای درونی اجرا شده در گروههای آموزشی دانشگاههای ایران بر «استفاده از الگوی تعاملی در برنامه ریزی برای بهبود در سطح گروه» تاثیر گذاشته است. در عین حال، کم و کیف برنامه ریزی برای بهبود در سطح گروههای آموزشی دانشگاهها بیش از اینکه از طریق اجرا یا عدم اجرای طرح ارزیابی درونی قابل پیش بینی باشد، با وضعیت زمینه ای آن گروهها شامل 1. فرهنگ سازمانی و جو گروه؛ 2. خودآگاهی راهبردی اعضای گروه؛ 3. فضای هم اندیشی، همکاری و اعتماد متقابل؛ 4. فرهنگ ارزشیابی و کیفیت؛ 5. تعاملات اجتماعی گروه رابطه دارد. نتایج این نخستین تحقیق از نوع تاثیر پژوهی در ارزیابی، با یافته های سایر تحقیقات در جهان مقایسه شده است. نیمه دوم دوره (1380 تا 1385) در مجموع، وضعیت نسبتا بهتر و معناداری را در برخی از مولفه های مورد بررسی در تحقیق نشان می دهد. نتایج تحقیق همچنین، حاکی از آن است که امر ارزیابی درونی در رشته های علوم انسانی، به مراتب پیچیده تر و دشوارتر از رشته های علوم طبیعی و فنی و مهندسی بوده است.