چغندرقند
سال:1385 | دوره:22 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

به منظور ارزیابی 20 توده اصلاحی چغندرقند از نظر تحمل به شوری، آزمایشی در شرایط تنش و بدون تنش شوری در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی طی سال1380 اجرا  شد. ارزیابی تحمل به شوری در مزرعه ای با هدایت الکتریکی خاک12 دسی زیمنس برمتر و شوری آب 11.2 دسی زیمنس بر متر و اسیدیته آن7.6  انجام شد. صفات مختلف زراعی اندازه گیری شده شامل عملکرد ریشه، درصد قند، نیتروژن، سدیم، پتاسیم، و درصد پوشش سبز در مزارع با تنش شوری و بدون آن بوده است. ارزیابی در شرایط گلخانه به صورت آزمایش فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی با دو فاکتورA (20 ژنوتیپ) وB  (دو سطح آب مقطر و آب شور با کلرورسدیم با هدایت الکتریکی16 دسی زیمنس بر متر) با مصرف محلول غذایی هوگلند اجرا گردید. صفات درصد جوانه زنی، قدرت جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و درصد استقرار در گلخانه اندازه گیری شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده های حاصل از آزمایش گلخانه ای از تبدیل آرکسینوس استفاده گردید. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات اندازه گیری شده نشان  داد که تنوع زیادی بین ژنوتیپ های ازنظر عملکردریشه، عملکردقند و میزان ناخالصی ها وجود دارد. تنش شوری باعث کاهش عملکردریشه و عملکردقند، به ترتیب 77 و 36درصد و هم چنین کاهش درصد استقرار به میزان 75 درصد در ژنوتیپ های مورد مطالعه شد. شاخص نسبت سدیم به پتاسیم به عنوان معیار مناسبی جهت غربال ژنوتیپ های متحمل به شوری در شرایط مزرعه تشخیص داده  شد. ارزیابی براساس شاخص تحمل به تنش شوری در شرایط مزرعه نشان داد که توده گرده افشان C3.3 (تتراپلویید مولتی ژرم) با شاخص 0.3 و عملکرد 25.48 تن در هکتار تحمل مناسبی در شرایط شوری دارد. در شرایط گلخانه براساس همین شاخص، ژنوتیپ های 14 و 15 به ترتیب با 0.54 و 0.52 و استقرار حدود 50 و 40 درصد متحمل ترین ژنوتیپ های گرده افشان در شرایط شوری تشخیص داده شد.

به منظور تعیین مهم ترین صفات موثر بر عملکردریشه و عیارقند در ژرم پلاسم منوژرم چغندرقند، تعداد 75 هیبرید F1 منوژرم در سه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1383 در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه شهید عبدالرسول مطهری در کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این بررسی صفات عملکردریشه، طول ریشه، قطر ریشه، ارتفاع طوقه، قطر طوقه، عیار قند، نیتروژن آلفا آمینو، سدیم، پتاسیم، نسبت های سدیم به پتاسیم، پتاسیم به عیارقند، نیتروژن به عیار قند، هم چنین ضریب قلیائیت، عملکرد شکرسفید، قند ملاس، شکر قابل استحصال، عملکرد شکر، یکنواختی ریشه، نمره رشد و راندمان استحصال اندازه گیری و برآورد شدند. تجزیه واریانس به صورت مستقل در هر آزمایش انجام و از میانگین تیمارها برای تجزیه های آماری استفاده شد. تجزیه عاملی به روش مولفه های اصلی، کل صفات مورد مطالعه را به سه عامل عیارقند خالص، عملکرد ریشه و قند و خصوصیات ظاهری ریشه تقسیم نمود. در تجزیه رگرسیون مرحله ای برای عملکرد ریشه به عنوان متغیر تابع و سایر صفات به عنوان متغیرهای مستقل به ترتیب عملکردشکر، عیارقند، عملکرد شکرسفید، ضریب قلیائیت، قطر ریشه و ارتفاع طوقه به عنوان مهم ترین صفات شناسایی شدند که اثرات عملکرد شکر، شکرقابل استحصال و قطر ریشه در عملکرد ریشه مثبت بود. هم چنین صفات مهم تعیین کننده عیارقند به ترتیب شکر قابل استحصال، نسبت سدیم به پتاسیم و راندمان استحصال بودند. در نهایت تجزیه همبستگی کانونیک نشان داد که با افزایش طول و قطر ریشه و کاهش قطر طوقه، میزان ناخالصی های ریشه کاهش می یابد.

به منظور تعیین تاثیر مقادیر مختلف آب آبیاری در بهار بر کارایی مصرف آب و عملکرد کمی و کیفی چغندر قند، این آزمایش در سال های 1382 و 1383 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول اجرا گردید. در این تحقیق پنج تیمار مقدار آب آبیاری به روش قطره ای و براساس درصدی از نیاز آبی گیاه (25، 50، 75، 100 و 125درصد) و دو رقم چغندر قند منوژرم ایرانی شامل رقم رسول و شیرین در قالب طرح آماری کرت های یکبار خردشده با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. کرت های اصلی به سطوح آبیاری و کرت های فرعی به رقم اختصاص داده شد. سال های آزمایش ازنظر بیشتر خصوصیات کمی و کیفی چغندر قند با یکدیگر اختلاف معنی داری نشان دادند، در صورتی که بین تیمارهای آبیاری تنها ازنظر عملکرد ریشه، نیتروژن مضره، درجه قلیائیت، کارایی مصرف آب آبیاری بر پایه عملکردریشه و شکر اختلاف معنی دار وجود داشت. افزایش مصرف آب، عملکرد ریشه و درجه قلیائیت را افزایش داد و موجب کاهش نیتروژن مضره و کاهش کارایی مصرف آب آبیاری برای عملکرد ریشه و شکر شد. بالاترین عملکرد ریشه، 84 تن در هکتار مربوط به تیمار آبیاری با تامین 100درصد نیاز آبی گیاه و کمترین عملکرد ریشه، 76 تن در هکتار مربوط به تیمار آبیاری با تامین 25درصد نیاز آبی گیاه بود. بالاترین کارایی مصرف آب آبیاری برای عملکرد ریشه و شکر مربوط به تیمار 25درصد تأمین آب به ترتیب 18.7 و 2.6 کیلوگرم بر مترمکعب آب مصرفی بود. ارقام مورد مطالعه در هیچ یک از ویژگی های کمی و کیفی و کارایی مصرف آب آبیاری اختلاف معنی داری نداشتند. هم چنین افزایش مصرف آب موجب افزایش شاخص سطح برگ، تعداد برگ و وزن تر برگ های مرده و کاهش نسبت وزن ریشه به اندام هوایی، درصد ماده خشک برگ و ریشه گردید. باتوجه به عدم وجود اختلاف معنی دار بین تیمارهای آبیاری از نظر عملکرد شکر و در نظرگرفتن شاخص های کارایی مصرف آب آبیاری در شرایط مورد مطالعه تیمار آبیاری تامین 25درصد نیاز آبی گیاه در بهار به روش آبیاری قطره ای قابل توصیه می باشد.

کشاورزی پایدار به منظور تامین نیاز های غذایی بدون استفاده بهینه از منابع آب میسر نخواهد شد. در این میان باتوجه به کمبود منابع آب در کشور، اتخاذ روش های کم آبیاری و افزایش کارآیی مصرف آب با هدف افزایش تولید به ازاء هر واحد آب مصرفی و استفاده بهینه از منابع محدود آب، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. این تحقیق به منظور  تعیین اثرات کم آبیاری روی چغندر قند در دشت میاندوآب انجام شد. آزمایش بر پایه طرح  بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپلیت پلات با سه سطح آبیاری (100، 75 و 50  درصد نیاز آبی) در کرت های فرعی و سه دور آبیاری (7، 10 و 14 روز) در کرت های اصلی با چهار تکرار در سال های 1378 و 1379 اجرا گردید. کم آبیاری موجب کاهش معنی دار عملکرد ریشه و شکر قابل استحصال شد. نرخ این کاهش در شکر قابل استحصال کمتراز عملکرد بود و علت آن تاثیر مثبت کم آبیاری در افزایش درصدقند بود. کم آبیاری تاثیر مثبت روی برخی از صفات کیفی ریشه نشان داد. بیشترین عملکرد ریشه از تیمار D7S100 (دور 7روز و تامین 100درصد نیاز آبی) با 67.71  تن در هکتار و حداقل آن با 49.7 درصد کاهش عملکرد از تیمارD14S50  به دست آمد. تاثیر کم آبیاری در کاهش عملکرد در دورهای طولانی تر آبیاری بیشتر از دورهای کوتاه مدت بود. اعمال 50 درصد کم آبیاری منجربه کاهش شدید عملکرد ریشه شد و ضمن عدم پذیرش در بین زارعین، تولید را نیز غیراقتصادی می کند. با درنظر گرفتن کارایی مصرف آب براساس شکر قابل استحصال و پرهیز از سطح آبیاری 50 درصد، آبیاری با دور 10 روز و اعمال 25درصد کم آبیاری (D10S75) قابل توصیه است. در این گزینه مقدار مصرف آب نسبت به تیمارD7S100  معادل 29درصد کاهش می یابد. این در حالی است که عملکرد ریشه 5.23 درصد و شکر قابل استحصال 16.6 درصد کاهش داشته است. نرخ کاهش عملکرد در مقایسه با کاهش مصرف آب به طور قابل ملاحظه ای کمتر بوده و در واقع می توان با آب صرفه جویی شده سطح کشت را افزایش داد.

خاک های زراعی ایران اکثرا از نظر ماده آلی فقیر هستند لذا استفاده از موادآلی می تواند راه کاری موثر در جهت بهبود ساختمان و خصوصیات فیزیکی و شیمیائی خاک، افزایش عملکرد محصول و رسیدن به یک کشاورزی پایدار  باشد. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر مصرف کوددامی بر عملکرد کمی و کیفی محصول چغندرقند طی سال های 1379 تا 1383 در مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات چغندرقند واقع در کرج انجام شد. طرح به صورت بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و با سه تیمار شامل: بدون مصرف کود دامی (شاهد)، مصرف 30 و60 تن کود دامی در هکتار به صورت کرت های ثابت اجرا شد. تناوب اعمال شده شامل: گندم- چغندرقند بود که در دو دوره به اجرا درآمد. به منظور کاهش اثر سوء مصرف کود دامی بر خصوصیات کیفی چغندر قند، مقادیر کود دامی موردنظر در فصل پاییز و قبل از کشت گندم مصرف شد. در محصول گندم، صفات مهم ازقبیل عملکرد دانه و وزن کل ماده خشک مورد ارزیابی قرار گرفتند.نتایج نشان داد که عملکرد ریشه در زراعت چغندر قند با مصرف کود دامی بطور معنی دارافزایش می یابد. هر چند مصرف کوددامی (حتی قبل از کشت گندم) باعث کاهش درصد قند شده بود، ولی درنهایت عملکرد شکر در هکتار افزایش یافت. عملکرد شکر از 5.78 تن در هکتار در تیمار بدون مصرف کوددامی، به 6.73 تن درهکتار در تیمار با مصرف 30 تن کوددامی رسید. در تیمار مذکور درصد کربن آلی خاک مزرعه آزمایشی از 0.81 به 0.94 درصد افزایش یافت. شاخص بهبود شرایط فیزیکی خاک مزرعه نیز که وزن مخصوص ظـاهری خاک در عمق 20-0 سانتی متری بود، از 1.46 در تیمار بدون مصرف کوددامی به 1.38 گرم بر سانتی متر مکعب در تیمار 30 تن کوددامی درهکتار کاهش یافت که نشان دهنده بهبود شرایط فیزیکی خاک مزرعه آزمایشی بود.

به منظور تعیین فرمول مناسب کودی نیتروژن، فسفر و پتاسیم جهت افزایش کمیت و کیفیت بذر پلی ژرم چغندر قند، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال های 1376 لغایت 1378 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل واقع در حسن باروق با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای کودی:  N0P0K0, N90P150K150, N90P120K120, N90P90K90, N90P90K120, N60P60K60, N30P60K60   کیلوگرم در هکتار بودند. نتایج حاصل نشان داد که بین تیمارها از نظر ارتفاع بوته و تعداد ساقه اصلی اختلاف معنی داری در سطح احتمال پنج درصد و از لحاظ عملکرد بذر و درصد جوانه زنی اختلاف معنی دار در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. بیشترین عملکرد بذر مربوط به تیمارهای90P90K90  N وN90P90K120  بود. تیمارN90P90K120  علاوه بر دارا بودن حداکثر عملکردبذری، بیشترین درصد جوانه زنی را داشت.

به منظور بررسی کارایی اقتصادی پنج مدیریت کشت چغندر قند شامل سه سیستم کشت پرنهاده، متوسط نهاده و کم نهاده با دو سیستم رایج (حذف سه دور آبیاری بعداز سبزشدن در سیستم های پرنهاده و متوسط نهاده) در استان خراسان، آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان طی سال های 1381 و 1382 اجرا گردید. به منظور بررسی اقتصادی این سیستم ها، از روش برنامه ریزی خطی و تحلیل نهایی استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که از نظر عملکرد ریشه، تیمار کشت پرنهاده با 52.11 تن در هکتار، بالاترین و تیمار متوسط نهاده با حذف سه دور اول آبیاری بعد از سبزشدن، با 35.89 تن در هکتار، کمترین عملکرد ریشه را دارا بوده و تیمار کم نهاده دارای بالاترین میزان راندمان آب مصرفی و تیمار متوسط نهاده که دارای بالاترین نرخ بازده اقتصادی بود، بعداز این تیمار قرار گرفت، ضمن این که تغییر قیمت آب منجر به تغییر در انتخاب تیمار بهینه گردید.

افزایش بازده عوامل تولید از طریق بهبود کارایی کشاورزان یکی از مهم ترین مباحث مطرح در اقتصاد کشاورزی هر کشور می باشد. در این مقاله به منظور بررسی عوامل موثر بر کارایی تولید کنندگان چغندر قند با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی شده در شهرستان بردسیر 150 کشاورز انتخاب شدند، اطلاعات لازم از طریق تکمیل پرسشنامه در سال زراعی 84-1383 جمع آوری و مورد پردازش قرار گرفت. ارزیابی کارایی چغندرکاران و عوامل موثر بر آن با استفاده از توابع تولید و هزینه مرزی تصادفی صورت گرفت. میانگین کارایی فنی، تخصیصی و اقتصادی برای چغندرکاران شهرستان بردسیر به ترتیب 81، 69 و 56 درصد به دست آمد. نتایج حاصله نشان می دهد: امکان افزایش کارایی بهره برداران و بالتبع تولید چغندرقند با استفاده بهتر از منابع وجود دارد. بررسی عوامل موثر بر عدم کارایی فنی چغندرکاران، نشان دهنده رابطه معنی دار عواملی از قبیل تحصیلات، تعداد قطعات زمین، میزان دسترسی به اعتبارات و تاخیر در زمان اولین آبیاری با عدم کارایی فنی می باشد.