چغندرقند
سال:1383 | دوره:20 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

برای تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت و پیش بینی زمان جوانه زنی و سبز شدن در شرایط مزرعه، اطلاعاتی از جمله درجه حرارت پایه و واحدهای گرمایی لازم برای ارقام مختلف چغندرقند مورد نیاز می باشد. بر این اساس در این تحقیق روند جوانه زنی بذر هفت رقم منوژرم چغندرقند ایرانی در دماهای مختلف از صفر تا 36 درجه سانتی گراد، به فواصل سه درجه در آزمایشگاه و همچنین روند سبز شدن این ارقام در شرایط مزرعه طی دو سال زراعی (83-1382) و در هر سال با دو تاریخ کاشت مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایشگاه درجه حرارت پایه برای جوانه زنی چغندرقند، اپتیمم جوانه زنی ، زمان رسیدن به 50 درصد جوانه زنی و واحدهای گرمایی برای رسیدن به این زمان تعیین شد. در شرایط مزرعه نیز روند سبز شدن و واحدهای گرمایی مورد نیاز در هر تاریخ کاشت محاسبه و تعیین گردید. نتایح نشان داد که درجه حرارت پایه برای جوانه زنی در ارقام مختلف بین دو تا سه با میانگین 2.6 درجه سانتی گراد می باشد. درصد جوانه زنی بذر چغندرقند در دمای 12 تا 27 درجه سانتی گراد بیشترین مقدار بود، اما دمای اپتیمم جوانه زنی دامنه ایی از 24 تا 27 درجه می باشد که بیشترین سرعت جوانه زنی وجود دارد. ارقام چغندرقند مورد بررسی به طور متوسط تا زمان 50 درصد جوانه زنی به حدود 51 درجه – روز و برای سبز شدن در شرایط مزرعه به 154 درجه – روز واحد گرمایی نیز دارند.

ریزازدیادی در سطح وسیع یا در حد تجاری عل رغم دارا بودن مزایای فراوان نسبت به روش های کلاسیک تکثیر با مشکلات متعددی از جمله هزینه های بالای تولید همراه است. کاربرد بیوراکتورهای گیاهی در ریزازدیادی گیاهان می تواند این هزینه ها را کاهش داده و آنرا از نظر اقتصادی توجیه پذیر نماید. بر این اساس، هدف از اجرای این تحقیق بررسی امکان استفاده از بیوراکتور در ریزازدیادی چغندرقند و بهینه سازی کشت بافت آن بود. ابتدا با استفاده از یک پمپ هواساز، زمان سنج، فیلترهای یکبار مصرف 0.2 میکرون و شلنگ های قابل اتوکلاو، بیوراکتور تناوبی ساده ساخته شد. گیاهچه های حاصل از کشت بذر در شرایط درون شیشه در بیوراکتور کشت گردیدند. محیط غذایی پایه MS حاوی 1.5 میلی گرم در لیتر BAP، 0.2 میلی گرم در لیترNAA، 0.5 میلی گرم در لیترGA3 و 3 درصد ساکارز به صورت مایع برای تکثیر در بیوراکتور مورد استفاده قرار گرفت و تغذیه تناوبی ریز نمونه ها در هر 6 ساعت به مدت 10 دقیقه بر قرار گردید. برای القا ریشه زایی در بیوراکتور، محیط کشت پایه MS با 3 میلی گرم در لیترIBA بدون دستکاری سیستم به کار برده شد. مقایسه نرخ تکثیر در مرحله پر آوری شاخه در بیوراکتور و ظروف 100 میلی لیتری با چهار تکرار انجام گرفت. نتایج نشان داد که تکثیر در بیوراکتور از حیث تعداد شاخه، وزن تر، وزن خشک، وزن تک شاخه و نرخ تکثیر در مقایسه با ظروف ثابت 100 میلی لیتری تفاوت معنی داری دارد اما درصد ریشه زایی در تیمار اعمال شده بسیار پایین بوده و نیاز به مطالعه بیشتر جهت القا مطلوب ریشه زایی در بیوراکتور دارد.

به منظور بررسی میزان تاثیر ضدعفونی بذر در کاهش خسارت شب پرهﻫای زیانﺁور چغندرقند، آزمایشی طی مدت سه سال(78-1375) در منطقه کرج اجرا شد. آزمایش در قالب طرح بلوکﻫای کامل تصادفی با نه تیمار و چهار تکرار انجام گردید. تیمار شماره یک به عنوان شاهد (بدون ضدعفونی)، تیمارهای دو، سه و چهار به ترتیب بذور منوژرم ضد عفونی شده با سموم ایمیداکلوپراید، فیبرونیل و اورتن، تیمار شماره پنج بذر پلت شده بدون حشرهﻛش, تیمارهای شش, هفت و هشت بذرهای پلت شده همراه با سموم ایمیداکلوپراید، فیبرونیل و اورتن و تیمار شماره نه سمﭘاشی با عرف محل در نظر گرفته شدند. آفات مورد بررسی شامل شب پره زمستانیAgrotis spp.  و کرم برگخوار چغندرقند Spodoptera exigua Hbn بود که در مورد  هر کدام درصد بوتهﻫای خسارت دیده تعیین شد و سپس میانگینﻫا به روش دانکن مقایسه شدند. براساس محاسبات آماری انجام شده مشخص گردید که بین تیمارهای مورد آزمایش از نظر میزان خسارت وارده به بوتهﻫا در اثر فعالیت لارو شب پره زمستانی اختلاف آماری معنیﺩار وجود نداشته ولی در مورد کرم برگخوار چغندرقند اختلاف مشاهده شده معنیﺩار بود.  

به منظور تعیین نیاز آبی خالص (تبخیر و تعرق پتانسیل) زراعت چغندرقند با هدف مدیریت منابع آب، برنامه ریزی آبیاری، بهینه سازی مصرف آب و دستیابی به حداکثر عملکرد، از روش دو مرحله ای فائو استفاده شده است. با استفاده از داده های هواشناسی، تبخیر و تعرق مرجع به روش هارگریوز – سامانی در 38 ایستگاه هواشناسی محاسبه شده و سپس با اعمال ضریب گیاهی مناسب مقدار تبخیر و تعرق پتانسیل چغندرقند محاسبه شد. با سه روش درون یابی (کوکریگینگ، کریگینگ و میانگین وزنی عکس فاصله) مقدار تبخیر و تعرق پتانسیل چغندرقند برای 3045 نقطه (رئوس شبکه 5200 x 3300 متری) که از ایستگاه های هواشناسی فاصله داشته اند برآورد شده و براساس آن ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای (GIS) نقشه های توزیع مکانی تبخیز و تعرق پتانسیل چغندرقند در سطح استان تهران تهیه گردیده است. نقشه های حاصل بر اساس معیار میانگین مربع خطا (MSE) که به روش اعبار متقابل محاسبه گردیده، ارزیابی شده و بر اساس ارزیابی به عمل آمده نقشه حاصل از روش درون یابی کوکریگینگ در اولویت قرار گرفته است. بر اساس نتایج، در تیرماه در سطح استان، کمترین و بیشترین مقدار تبخیر و تعرق پتانسیل روزانه چغندرقند به ترتیب برابر 5.5 و 10 میلی متر و کمترین و بیشترین مقدار نیاز آبی خالص چغندرقند در طول دوره رشد در استان به ترتیب برابر 600 و 1200 میلیمتر بدست آمده است.

در این مطالع 105 جدایه قارچ عامل سفیدک سطحی چغندرقند از مناطق مختلف کشور جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفت. استخراجDNA از آسکو کارپ ها با استفاده از محلول پنج درصد Chelex100 انجام شد. نواحی فاصله ساز بین ژن های ریبوزومی به همراه قطعه 5.8 S توسط آغازگرهای ITS1 و ITS4 از طریق واکنش زنجیره ای پلیمر از تکثیر شده و روی آگارز 1.5 درصد ارزیابی گردیدند. محصولPCR تمام جدایه ها شامل یک قطعه با بزرگی 645 جفت بازی بود. محصولات PCR به وسیله نه آنزیم برشی EcoRI, MspI, SacI, HaeIII, AluI, TagI, HindIII, CfoI و RsaI هضم و محصولات هضم روی ژل اکریلامید 7.5% تفکیک گردیدند. نتایج نشان داد که فقط چهار آنزیم برشی HaeIII, AluI, MspI CfoI, دارای محل برش روی قطعه مزبور بودند. آنزیم AluI در دفعات مختلف باندهای متغیری پدید آورد و نتایج آن لحاظ نگردید. آنزیم CfoI با دو محل تشخیص سه قطعه با طول های 185، 280 و 180 جفت باز را تولید کرد. محصول هضم آنزیم MspI چهار قطعه با بزرگی 120، 160، 325، 40 جفت باز بود. آنزیم HaeIII پس از هضم محصولات PRC پنج قطعه با اندازه های 75، 180، 325، 40 و 30 جفت باز تولید کرد. بین نقوش باندی محصولات PRC و محصولات هضم آنزیمی هر یک از آنزیم ها برای تمام جدایه های بررسی شده تفاوتی مشاهده نشد. نتایج نشان داد که جمعیت های ایرانی قارچ عامل سفیدک سطحی چغندر از یکنواختی بسیار بالایی برخوردار هستند.

با توجه به قدرت بالای آنتا گونیستی باکتریCohn  Bacillus subtilis (Ehrenberg) اثر سه جدایه B.s.Ham  204 و 202 در شرایط آزمایشگاه و گلخانه بر بیماری مرگ گیاهچه چغندرقند ناشی از Rhizoctonia solani مورد مطالعه قرار گرفت. در کشت دو طرفه روی محیط کشت PDA،کلیه جدایه ها توانستند از رشد R.solani جلوگیری کنند متابولیت های فرار جدایه های B.subtilis به خوبی رشد میسلیوم R.solani را کنترل نمودند. قابلیت بازدارندگی متابولیت های فرار جدایه های B.subtilis تحت تاثیر چند محیط کشت مطالعه شد. در این آزمایش جدایه B.s.Ham روی محیط کشت PDA با 62.22 درصد بازدارندگی، بهترین اثر را در جلوگیری از رشد میسلیوم R.solani نشان داد. اثر بازدارندگی پنج غلظت (25-15-10-5-2 درصد) ترشحات مایع خارج سلولی جدایه های باکتری در جلوگیری از رشد R.solani بررسی شد و مشخص گردید که غلظت 25 درصد ترشحات مایع خارج سلولی جدایه B.s.Ham با 73.70 درصد، بیشترین تاثیر را در جلوگیری از رشد میسلیوم R.solani دارد. در بررسی های گلخانه ای مشخص شد که پوشش دادن بذر چغندرقند با عوامل آنتا گونیست (Seed coating) و یا اضافه نمودن آن ها به خاک (Soil drenching) در کاهش مرگ و میر گیاهچه ها در فاصله 30 روز پس از کاشت، موثر بوده دارد و از این نظر بین تیمارها تفاوت معنی داری وجود داشت. در بین جدایه ها، B.s.Ham با 64.59 درصد نسبت به شاهد آلوده، بهترین تاثیر را در کنترل این بیماری نشان داد. در مجموع، اضافه نمودن باکتری های آنتاگونیست به خاک نسبت به پوشش دادن بذر در کاهش مرگ و میر گیاهچه موثرتر بوده است.