مجله علوم دانشگاه شهید چمران
سال:1386 | دوره:- | شماره:17 (قسمت ب) |تعداد مقالات:13

در این مقاله با استفاده از سری های زمانی دو گانه به صورت توابع همبستگی متقابل (CCF) و توابع چگالی طیفی به منطقه بندی آبخوان دشت شهرکرد پرداخته شد. در این راستا و برای منطقه بندی آبخوان از سری زمانی ماهانه نوسانات سطح آب زیرزمینی 17 پیزومتر موجود در دشت استفاده شد. ابتدا خطوط هم پتاسیل آبخوان دشت شهر کرد ترسیم و جهت جریان آب زیرزمینی منطقه تعیین گردید سپس با توجه به جهت جریان و خصوصیات هیدرولیکی آبخوان میزان همبستگی سری های زمانی پیزومترهای انتخابی، به صورت دو به دو به وسیله توابع همبستگی متقابل محاسبه گردید. برای بررسی دقیق تر از روش های تحلیل همبستگی در قلمرو فرکانس نیز استفاده شد. در این روش ابتدا با استفاده از تحلیل چگالی طیفی یگانه کلیه نوسانات موجود در سری زمانی داده های پیزومتری مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج این بررسی در سری های زمانی پیزومترها دشت شهر کرد عامل روند، نوسانات فصلی دارای فرکانس 0.083 و نوسانات سیکلی با دوره برگشت 4.5 سال شناسایی شد. پس از حذف روند مهمترین نوسان باقی مانده در سری های نوسانات فصلی بود لذا در تحلیل توابع چگالی طیفی دو گانه میزان همبستگی و تاخیر زمانی داده های جفت پیزومترها در فرکانس 0.083 (نوسانات فصلی) تعیین گردید. سپس بر اساس نتایج تحلیل همبستگی متقابل، چگالی طیفی متقابل و مقدار همبستگی داده های پیزومتری و تاخیر فاز موجود بین نوسانات پیک سری های زمانی، آبخوان دشت شهر کرد منطقه بندی شد. با توجه به این نتایج آبخوان شهر کرد به چهار فصل شامل مناطقی با همبستگی بالا- تاخیر فاز پایین، همبستگی بالا- تاخیر فاز بالا، همبستگی بالا- تاخیر فاز متوسط و همبستگی پایین- تاخیر فاز بالا تقسیم شد.

به منظور ایجاد راهنمایی برای اکتشاف ذخایر مس پورفیری در یک مقیاس منطقه ای، ارتباط مکانی بین انواع ذخایر مس منطقه و اشکال زمین شناسی در بخش جنوبی کمربند آتشفشانی ایران مرکزی (منطقه شهر بابک) مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه از تصاویر ماهواره لندست TM استفاده گردید. پس از اصلاحات مختلف بر روی تصویر، با استفاده از تکنیک های سنجش از دور از جمله ترکیب باندی 741 و 754، تحلیل مولفه های اصلی، مدل رقومی ارتفاع و فیلتر گذاری لایه های زمین شناسی، شکستگی ها، توده های نفوذی و حواشی توده ها و نواحی دگرسانی استخراج گردید. ارتباط مکانی بین اندیس های معدنی به خصوص پورفیری های مس با شکستگی ها، حواشی توده های نفوذی و مراکز نفوذی ها از روش وزن های نشان گر بطور کمی اندازه گیری و تعیین گشت. بر این اساس بیشترین ارتباط بین اندیس های معدنی و پورفیری های مس با شکستگی ها، حواشی توده های نفوذی و مرکز نفوذی ها به ترتیب در فواصل 1 کیلومتری، 2.5 کیلومتری و 1 کیلومتری می باشد. هم چنین بیشترین ارتباط بین نفوذی ها با شکستگی ها، و حواشی توده های نفوذی به ترتیب در فواصل 1 کیلومتری و 1.5 کیلومتری می باشد. پس می توان گفت که مناطق بین گسل های محلی امتداد لغز زون های مناسبی برای جای گیری نفوذی های پورفیری و کانه زایی مس می باشند. در نهایت با استفاده از روش منطق فازی و بر اساس نتایج به دست آمده از روش وزن های نشان گر، اقدام به تعیین مناطق با پتانسیل مناسب نموده، که بر این اساس منطقه مورد مطالعه به چهار منطقه خوب، متوسط، ضعیف و نامناسب از لحاظ پتانسیل مس پورفیری تقسیم شد.

در این تحقیق، سازنده پابده در میادین نفتی زیلائی و اهواز مورد ارزیابی ژئوشیمیائی قرار گرفت. لاگ های ژئوشیمیایی تهیه شده حداکثر کل کربن آلی، TOC، در میدان نفتی اهواز را تا 4.1% و 2.8% برای میدان نفتی زیلائی نشان می دهد. کروژن موجود در هر دو میدان، مخلوط نوع II و III تعیین شد. در این مطالعه از نظر ژئوشیمیایی کل سازنده پابده در میادین اهواز و زیلائی به 3 زون A، B و C تقسیم بندی شده است. زون B دارای TOC بالاتر و در ابتدای مرحله نفت زائی قرار دارد. تفاوت محاسبه شده در بلوغ ماده آلی در دو میدان یاد شده می باشد. سازنده پابده در میدان اهواز به پنجره نفتی نرسیده است، در حالی که در میدان زیلائی Tmax بیش از 430oC اندازه گیری شده و در ابتدای محدوده تولید نفت قرار می گیرد. نتایج این مطالعه بیانگر این نکته است که زون B در این سازنده که حداکثر کل کربن آلی را در خود دارد از جنوب شرق به شمال غرب در اعماق بیشتری ظاهر شده و نشان از عمیق شدن حوضه رسوبی در این راستا دارد. افزایش بلوغ در میدان نفتی زیلائی که در شمال میدانی نفتی اهواز قرار دارد این نکته را تایید می نماید. ضمنا نمودار S1 در مقابل TOC بر جا بودن هیدروکربن های موجود در سازنده پابده هر دو میدان را تایید می کند.

شهر مسجد سلیمان از نظر لرزه خیزی منطقه ای فعال است. وقوع زلزله اندیکا با بزرگی 6.3 ریشتر در سال 1380 و نیز رویداد زمین لرزه هایی به بزرگی 4 تا 5 ریشتر طی سال های 1382 و 1383 در منطقه بر این موضوع دلالت دارد. در این مقاله، گسل های پیرامون شهرستان مسجد سلیمان تا محدوده 80 کیلومتری مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس محاسبات انجام شده بزرگی زلزله های ناشی از فعالیت این گسل ها بین 6.4 تا 7 ریشتر می باشند. شتاب های افقی ناشی از این زلزله ها بین 0.09g تا 0.3g و شتاب های عمودی بین 0.04g تا 0.15g محاسبه شده که با توجه به موضوع نشت گاز در منطقه از دیدگاه زیست محیطی بسیار مهم تلقی می گردد. مخزن هیدروکربوری مسجد سلیمان دارای پوش سنگ نامطمئن و ضعیفی است. وجود نشت های قدیمی قبل از هر گونه حفاری در مخزن نشان می دهد که پوش سنگ نمی تواند از نشت گاز مخزن جلوگیری کند. با توجه به این که عمده منطقه نشت گاز در محیط شهری مسجد سلیمان واقع شده، وقوع زلزله در ناحیه با آتش سوزی همراه خواهد بود. بنابراین موضوع مدیریت بحران زمین لرزه در این شهر مستلزم توجه بیشتری است.

امروزه اهمیت جیوه (II) به عنوان یک یون فلزی مضر در ایجاد سمیت دستگاه تولید مثل مدل های جانوری و نیز اثرات نامطلوب بر باروری مردان، به خوبی مد نظر بوده و هدف ما نیز در پژوهش حاضر بررسی توان آنتی اکسیدانی اسکوربات و آلبومین در نمونه های اسپرم گاو تیمار یافته با کلرید جیوه، در شرایط آزمایشگاهی است. نتایج نشان داد که 100mM جیوه قادر به القا پراکسیداسیون چربی ها به طور معنی دار طی یک دوره زمانی سه ساعته است. افزودن اسکوربات (700mM و 1000 میکرومولار) و آلبومین (0.25 و 0.5 درصد) موجب کاهش میزان پراکسیداسیون چربی های محیط گردید. اما در مقابل، کاربرد 1300mM اسکوربات و آلبومین 1 درصد دارای اثرات منفی بوده، به طوری که موجب گسترش هر چه بیشتر پراکسیداسیون چربی ها گردیدند. علاوه بر این، تیمار جیوه موجب کاهش و افت معنی دار در قدرت تحرک و نیز درصد اسپرم های زنده در محیط های متفاوت گردید. در این قسمت نیز فقط غلظت های کم از اسکوربات و آلبومین موثر واقع شده و اثرات منفی جیوه را خنثی ساختند. از سوی دیگر، افزودن جیوه به نمونه های هموژن شده اسپرم گاو، موجب کاهش قابل توجه و معنی داری در میزان گلوتاتیون احیا شده محیط گردید که در همراهی غلظت های کم از این دو آنتی اکسیدان، این اثر منفی نیز معکوس شده و ذخایر آسیب دیده گلوتاتیون احیا شده سلول های اسپرم ترمیم گردید. جالب توجه آن که در این قسمت کاربرد 1300mM اسکوربات و نیز آلبومین 1 درصد موجب افزایش نسبی سطوح گلوتاتیون احیا شده محیط گردیده و می توان آن را در ارتباط با القا پراکسیداسیون چربی ها و سپس آزادسازی گلوتاتیون احیا شده از منابع درون سلولی، ارزیابی نمود. بنابراین، پژوهش حاضر نشان می دهد که جیوه به عنوان یک آلاینده فعال در طبیعت عمل نموده و قادر به القا ناباروری در سلول های اسپرم جانوران از طریق ایجاد تغییر در جنبه های بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی آنان می باشد. در ضمن به پژوهشگران توصیه می شود که آنتی اکسیدان ها رابه عنوان یک تیغ دو لبه در نظر گرفته و به هنگام به کارگیری محدوده های ظریف غلظتی از این مواد، جنبه های منفی احتمالی این کاربرد را نیز مد نظر داشته باشند.

در این تحقیق اثرات عصاره هیدروالکلی گل بابونه بر فعالیت حرکتی در حضور و فقدان غدد جنسی در موش های کوچک آزمایشگاهی نر و ماده بالغ نژاد NMRI در تست میدان باز مورد بررسی قرار گرفت. حیوانات نر و ماده در گروه های 7 تایی سالم، شاهد جراحی، فاقد غدد جنسی و دریافت کننده دوزهای مختلف عصاره هیدروالکلی بابونه (30 و 50 میلی گرم بر کیلوگرم) تقسیم شدند. دستگاه نمایش دهنده فعالیت حرکتی جهت ارزیابی شاخص های فعالیت حرکتی (تعداد حرکت آرام و سریع، تعداد حرکات کلیشه ای آرام و سریع و تعداد بلند شدن آرام و سریع) کلیه گروه ها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان دادند که: 1) عصاره هیدروالکلی بابونه در دوز 50 میلی گرم بر کیلوگرم شاخص های فعالیت حرکتی را در موش های نر، در هر دو حالت با حضور و فقدان غدد جنسی آنها کاهش داد اما دوز 30 تغییری ایجاد ننمود. 2) عصاره هیدروالکلی بابونه در دوز 50 میلی گرم بر کیلوگرم شاخص های فعالیت حرکتی را در موش های ماده، در هر دو حالت با حضور و فقدان غدد جنسی آن ها افزایش داد اما دوز 30 تغییر معنی داری ایجاد ننمود. 3) حذف غدد جنسی در موش های نر تاثیری در میزان شاخص های فعالیت حرکتی نشان نداد. 4) حذف غدد جنسی در موش های ماده شاخص های فعالیت حرکت را کاهش داد. به نظر می رسد تفاوت اثر عصاره بابونه بر فعالیت حرکتی در حضور و غیاب غدد جنسی در موش های نر و ماده، مربوط به تداخل اثر ترکیبات فیتواستروژنیک این گیاه با گیرنده های هورمون های جنسی موش ماده باشد و ترکیبات فوق احتمالا از طریق مسیر مشابه با استروئیدهای تخمدانی باعث افزایش فعالیت حرکتی می شوند. این ترکیبات احتمالا با گیرنده های هورمون های جنسی بیضه ای تداخل نداشته و ممکن است از طریق دیگری باعث تغییر فعالیت سیستم های درگیر در فعالیت حرکتی شوند.

روغن کنجد یکی از روغن های گیاهی است که اثرات متعددی بر عملکردهای بدن دارد. شواهدی نشان می دهند که اسیدهای چرب غیر اشباع فرایندهای یادگیری و حافظه را تعدیل می نمایند. لذا در این کار پژوهشی اثر روغن کنجد بر یادگیری و حافظه فضایی موش های صحرایی نر بالغ نژاد N-MRI مورد بررسی قرار گرفت. حیوانات به طور تصادفی در 6 گروه تقسیم شدند (n=7). بخش اول آزمایش شامل 3 گروه بود گروه کنترل که هیچ گونه تزریقی نداشتند. گروه های شاهد سرم فیزیولوژی و آزمایش روغن کنجد که هر روز 45 دقیقه قبل از آموزش به ترتیب 0.1 میلی لیتر سرم فیزیولوژی و روغن کنجد به صورت داخل عضلانی دریافت می کردند. در بخش دوم آزمایش ابتدا حیوانات در ناحیه CA 1 هیپوکامپ کانول گذاری می شدند و سپس در 3 گروه تقسیم می شدند: گروه کنترل که هیچ گونه تزریقی نداشتند. گروه های شاهد سرم فیزیولوژی و آزمایش روغن کنجد که هر روز بلافاصله قبل از آموزش به ترتیب 0.5 میکرولیتر سرم فیزیولوژی و روغن کنجد داخل ناحیه CA 1 هیپوکامپ دریافت می کردند. آموزش توسط دستگاه ماز Y شکل و به مدت 5 روز متوالی و هر روز 30 بار صورت می گرفت. همه گروه ها یکماه پس از آخرین روز آموزش یکبار در دستگاه ماز Y شکل قرار می گرفتند و تست حافظه می شدند و نتایج آن با روز پنجم آموزش مقایسه گردید. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که تزریق داخل عضلانی و داخل هیپوکامپی روغن کنجد باعث افزایش یادگیری گردیده است ولی در حافظه یک ماه بعد تغییری ایجاد نکرده است. بنابراین چنین به نظر می رسد که احتمالا روغن کنجد از طریق اسیدهای چرب غیر اشباع خود تغییر در سیالیت غشاهای عصبی به ویژه نواحی CA 1 هیپوکامپ و همچنین از طریق لسیتین موجود در ترکیبش به عنوان پیش ساز استیل کولین فرایندهای یادگیری را تعدیل می کند.

بسیاری از مواد غذایی انسانی و دامی مستعد رشد و تکثیر قارچ می باشند. این قارچ ها، تولید کننده های اصلی آفلاتوکسین ها که گروهی از متابولیت های قارچی بسیار سمی و سرطان زا هستند، می باشند. معمولی ترین آفلاتوکسین ها G1، B2، B1 و G2 هستند که آفلاتوکسین B1 بیشترین سمیت را دارد. عمده ترین نشانه های آفلاتوکسیکوز در پرندگان کاهش رشد، افزایش ضریب تبدیل غذایی، کاهش وزن بدن، کاهش تولید و وزن تخم مرغ و تضعیف سیستم ایمنی پرندگان می باشد. در بررسی حاضر میزان آلودگی به انواع قارچ های آسپرژیلوس و آفلاتوکسین در اقلام عمده تشکیل دهنده جیره پرندگان، کنجاله سویا، ذرت و پودر ماهی اندازه گیری شد. بدین منظور 75 نمونه مواد اولیه خوراک پرندگان شامل 25 نمونه از هر یک از اقلام کنجاله سویا، ذرت و پودر ماهی، از دو کارخانه تولید دان پرندگان اهواز و مرغداری های اطراف اهواز طی یک سال جمع آوری شد و میزان آلودگی آن ها به قارچ آسپرژیلوس و سم آفلاتوکسین اندازه گیری گردید. جداسازی قارچ به روش رقت سازی و سپس کشت قارچ به روش پورپلیت انجام شد. استخراج آفلاتوکسین نیز با استفاده از حلال های متانول 55 درصد و به آفلاتوکسین به ترتیب در کنجاله سویا 96 و 40 درصد، در ذرت 88 و 40 درصد و در پودر ماهی 100 و 60 درصد بود. کنجاله سویای وارداتی، ذرت تولید داخل و پودر ماهی تولید داخل بیشترین میزان آلودگی به قارچ آسپرژیلوس را دارا بودند. بیشترین مقدار آلودگی به سم آفلاتوکسین B1 در پورد ماهی تولید داخل به مقدار 15 میکروگرم در کیلوگرم بود.

بافت لنفوئیدی ضمیمه لوله گوارش جزء بافت های لنفوئیدی اولیه به شمار آمده و بخشی از سیستم لنفوئیدی مخاطی را تشکیل می دهد. گزارشات متعددی مبنی بر وجود اختلافات ساختاری در بافت لنفوئیدی ضمیمه لوله گوارش در بین گونه های مختلف ماهیان و همچنین نواحی مختلف لوله گوارش یک ماهی وجود دارد. شناسایی و بیان این تفاوت ها هم از لحاظ ساختار بافتی و هم ایمنی شناسی، علاوه بر تشخیص بیماری های آبزیان، برای واکسیناسیون و کنترل بیماری ها نیز اهمیت ویژه ای دارد. برای انجام این پژوهش تعداد 20 قطعه ماهی بنی بالغ و سالم شامل 10 قطعه ماهی نر با میانگین طولی 46.80±1.46 سانتی متر و میانگین وزنی 1425±150.97 گرم و 10 قطعه ماهی ماده ماده با میانگین طولی 48.40±1.57 سانتی متر و میانگین وزنی 156.53±1570 گرم در فصل تابستان از استخرهای مرکز تکثیر و پرورش ماهیان بومی دشت آزاداگان با درجه حرارت آب 29.7 درجه سانتی گراد مورد مطالعه قرار گرفت. پس از توزین، بیومتری و شماره گذاری ماهیان صید شده، لوله گوارش از ابتدای حباب روده ای تا انتهای روده اصلی خارج شد و نمونه هایی به ضخامت حداکثر 0.5 سانتی متر از نواحی قدامی، میانی و خلفی حباب روده ای و روده اصلی برداشت و بلافاصله در محلول ثبوتی بوئن قرار داده شدند. سپس از نمونه ها به روش استاندارد و معمول تهیه مقاطع بافتی، برش های میکروسکوپی به ضخامت 6-5 میکرومتر تهیه شده و مورد رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین و پریودیک اسید شیف قرار گرفتند. نتایج مشاهدات میکروسکوپی نشان داد که بافت لنفوئیدی در نواحی مختلف حباب روده ای و روده اصلی ماهی بنی در دو منطقه و به دو شکل وجود دارد. منطقه اول، حضور پراکنده سلول های لنفوئیدی در داخل بافت پوششی و منطقه دوم حضور سلول های لنفوئیدی به شکل ساختارهای ستونی شکل درپارین و یا به شکل پراکنده در زیر مخاط می باشد. سلول های لنفوئیدی بیشتر از سلول های لنفوسیت، لنفوبلاست و به تعداد کمتری از از سلول های پلاسماسل و ماکروفاژ تشکیل شده اند. یافته قابل توجه دیگر در این مطالعه عدم مشاهده فولیکول های لنفی و پلاک های پی یر در نواحی مختلف لوله گوارش ماهی بنی می باشد. نتایج هیستومتری نشان داد که بین بخش های مختلف حباب روده ای و روده اصلی، از لحاظ پراکنش و تراکم سلول های لنفوسیتی داخل پوششی در هر یک از جنس ها اختلاف معنی داری وجود دارد (P<0.05)، اما بین دو جنس نر و ماده از این لحاظ اختلاف معنی داری مشاهده نگردید (P>0.05). بیشترین تعداد سلول های لنفوسیتی داخل پوششی در هر دو جنس، در بخش قدامی حباب روده ای و بخش خلفی روده اصلی مشاهده گردید. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که ساختار بافت لنفوئیدی ضمیمه لوله گوارش ماهی بنی از نظر نواحی استقرار، شکل و پراکنش سلول های لنفوئیدی دارای اختلاف گونه ای قابل توجهی می باشد.

از بین عناصر غذایی مختلف که بر سرعت تولید اولیه و رشد جلبکی در آب های شیرین اثر می گذارد، فسفر و پس از آن نیتروژن به عنوان عناصر غذایی محدود کننده در آب های شیرین شناخته شده اند که به طور طبیعی غلظت این مواد در دریاچه ها بسیار پایین است اما ورود بار سنگینی از این مواد توسط روان آب های کشاورزی و شهری موجب شکوفایی جمعیت جلبک ها و باکتری های فتوسنتز کننده می شود که علاوه بر آسیب دیدگی دریاچه، سلامت انسان را نیز به مخاطره می اندازد. این تحقیق به منظور بررسی کیفیت آب دریاچه سد کرخه و تعیین میزان غلظت ازت و فسفر و تعیین بیلان آن با حمایت مرکز تحقیقات شیلات خوزستان از دی ماه 1381 لغایت آذر 1382 انجام گرفته است. نتایج آماری نشان می دهد که مقادیر فاکتورهای اندازه گیری شده هر ایستگاه، در اعماق مختلف دارای اختلاف معنی دار آماری نمی باشد (P<0.05). بررسی آزمون همبستگی نشان می دهد که مقادیر اکسیژن محلول با یون نیتریت در ایستگاه های 1 و 3 و 4، با یون نیترات در ایستگاه 1 و با آمونیاک در ایستگاه 3 و مقادیر TDS با یون نیترات در ایستگاه 1 و 2 دارای همبستگی معنی دار می باشد. با توجه به غلظت بالای اکسیژن محلول و عدم اختلاف معنی دار در لایه های مختلف، غلظت کم مواد مغذی، دریاچه سد کرخه را از لحاظ تروفیک می توان جزو دریاچه های فقیر طبقه بندی کرد. هم چنین نتایج حاصل از محاسبه بیلان در دریاچه نشان می دهد که میزان یون اورتو فسفات، نیترات و آمونیاک در ورودی دریاچه بیشتر از خروجی و برای نیتریت بالعکس بوده است و ایجاد شرایط سکون باعث افزایش غلظت این مواد مغذی در ستون آب و رسوبات کف دریاچه شده است.

در این تحقیق تاثیر غلظت های مختلف سدیم بی کربنات بر افزایش ظرفیت پوسته شلتوک در جذب کادمیوم در غلظت های پایین، مورد بررسی قرار گرفت. حداکثر راندمان جذب در pH برابر 6 اتفاق افتاد و زمان تعادل جذب 1.5 ساعت به دست آمد. نتایج آزمایشات شیمیایی همراه با عکسبرداری از انواع مختلف جاذب اصلاح شده، توسط میکروسکپ الکترونی نشان داد که رابطه مناسبی بین تعداد خلل و فرج جاذب و راندمان جذب وجود دارد. همچنین حداکثر بازده جذب کادمیوم توسط پوسته شلتوک 99.1% و در زمان تعادل 1.5 ساعت، 97.6% به دست آمد که مربوط به استفاده از جاذب اصلاح شده توسط محلول با غلظت 0.3 سدیم بی کربنات، می باشد.