پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1393 | دوره:20 | شماره:1 (71) |تعداد مقالات:10

استفاده مناسب از فناوری اطلاعات در فرایند تدریس- یادگیری می تواند به ارتقای کیفیت تدریس و نیز دستاوردهای یادگیری بینجامد. استفاده از فناوری اطلاعات در کلاس درس حالتهای مختلفی را شامل می شود که می توان آنها را بر روی یک طیف قرار داد. به طوری که یک سوی آن به کار بردن پاورپوینت و در سوی دیگر، استفاده از سیستم های یادگیری الکترونیکی آمیخته قرار داشته باشد. در این صورت تمام حالتهای یادشده ممکن است به بهبود کیفیت تدریس و نیز ارتقای یادگیری نینجامد. از این رو، سوالی که مطرح می شود این است که آیا در یک موقعیت معین استفاده از فناوری اطلاعات همراه با ارتقای کیفیت تدریس و یادگیری بوده است؟ پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه میزان استفاده اعضای هیات علمی از فناوری اطلاعات و کیفیت تدریس آنان در دانشکده های روانشناسی و علوم تربیتی و علوم اجتماعی دانشگاه تهران انجام شد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی به شیوه همبستگی و حجم نمونه شامل 30 نفر از اعضای هیات علمی دو دانشکده دانشگاه تهران بود. داده ها با استفاده از دو پرسشنامه استفاده از فناوری اطلاعات و پرسشنامه کیفیت تدریس گردآوری، تنظیم و سپس، با روش همبستگی اسپیرمن تحلیل شدند. قابلیت اعتماد پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه اول 0.87 و برای پرسشنامه دوم 0.90 به دست آمد و طبق نظر متخصصان هر دو پرسشنامه از روایی محتوایی قابل قبولی برخوردار بودند. نتایج نشان داد که اعضای هیات علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی و دانشکده علوم اجتماعی از نظر میزان استفاده از فناوری اطلاعات در فرایند تدریس- یادگیری در سطح مطلوب و از نظر کیفیت تدریس در سطح نسبتا مطلوبی قرار دارند و بین میزان استفاده اعضای هیات علمی از فناوری اطلاعات و کیفیت تدریس آنان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. با توجه به نتایج به دست آمده، پیشنهاد شد برای استفاده به روز اعضای هیات علمی از فناوری اطلاعات آموزشهایی در این زمینه به طور مستمر صورت گیرد تا آنها بتوانند با آخرین یافته ها در این زمینه آشنا شوند. همچنین، کارگاههای آموزشی روش تدریس برگزار شود و از اعضای هیات علمی موفق در تدریس برای ارائه تجربه های موفق خود دعوت به عمل آید.

سوال مهم برای برنامه ریزان مالی آموزش عالی در سطح کلان این است که الگوی حال حاضر تخصیص منابع به دانشکده ها چگونه است و چه عواملی بر این الگوی تخصیص منابع درون دانشگاهی تاثیر می گذارند. برای پاسخگویی به این سوال لازم است الگوی تخصیص منابع مالی داخل دانشگاه شناخته شود. هدف این پژوهش شناسایی عواملی بود که بیشترین سهم را در میزان تخصیص منابع مالی به دانشکده ها از سوی دانشگاه- تخصیص درون دانشگاهی- دارند؛ به عبارتی، هدف پاسخ به این سوال است که دانشگاهها در سالهای کمبود منابع مالی چه عواملی را در تخصیص منابع مالی به دانشکده ها دخالت می دهند؟ در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی با استفاده از مدل رگرسیونی با داده های طولی- مقطعی استفاده شد. جامعه آماری شامل همه دانشگاههای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و نمونه آماری شامل 15 دانشکده و 4 پژوهشکده برای دوره زمانی چهار ساله (76 نمونه) بود. ابزار پژوهش فرم جمع آوری اطلاعات مالی- آموزشی بود که اطلاعات آن از پایگاه اطلاعاتی دانشگاه نمونه جمع آوری شد. به دلیل کمبود مشاهدات مقطعی، در تحلیل داده ها از روش رگرسیونی داده های تابلویی (یا پانل) با اثرهای ثابت استفاده شد. در این روشها داده های سری زمانی با داده های مقطعی تلفیق می شوند. یافته های تحقیق نشان داد که متغیر تعداد اعضای هیات علمی بزرگ ترین ضریب مثبت را در تابع تخصیص منابع مالی به دانشکده ها دارد. متغیر تعداد دانشجویان معنادار نشد و نشان داد که درون دانشگاه تخصیص منابع مالی به صورت سرانه انجام نمی گیرد.

امروزه، تامین شغل مناسب و پایدار برای دانش آموختگان یکی از نگرانیهای اصلی نظام آموزش عالی هر کشوری است. موضوع قابلیت اشتغال به عنوان راهکاری نوین در سیاستگذاری و هدایت فرایندهای مرتبط در این خصوص مطرح شده است. هدف این پژوهش رتبه بندی نقش مهارتهای کلیدی منتقل شده به واسطه محتوای برنامه درسی در شکل گیری قابلیت اشتغال میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته های کشاورزی دانشگاه تهران بود که به روش توصیفی همبستگی انجام شد. جامعه آماری پژوهش دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (1491 نفر) بودند که از میان آنها به صورت تصادفی و با رعایت انتساب متناسب 310 نفر انتخاب شدند. ابزار تحقیق پرسشنامه ای با قسمتهای مختلف برای اندازه گیری سازه های مورد مطالعه بود. روایی پرسشنامه بر اساس نظر جمعی از استادان رشته ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران و به روش روایی صوری تایید شد. برای بررسی پایایی نیز از مقدار آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار 0.81 نشان داد پایایی مناسبی برای ابزار وجود دارد. به منظور داده پردازی از تحلیل عاملی مرتبه دوم و به روش مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که در شکل گیری قابلیت اشتغال هر سه بعد مورد مطالعه نقش معناداری دارد و اهمیت کسب مهارت توسعه کسب و کار بیشتر از دو مهارت توسعه فردی و مهارت آکادمیک است. لذا، توجه به محتوای برنامه درسی به گونه ای که سبب ایجاد مهارتهای توسعه کسب و کار بیشتر شود، از مهم ترین اولویتهای ایجاد کیفیت در آموزش عالی کشاورزی کشور می تواند باشد.

تقلب دانشجویان در آزمون یکی از مشکلات شایع در نظام آموزش عالی کشور است. بررسیها نشان می دهند که وضعیت تقلب علمی در کشور بسیار تکان دهنده است، به طوری که از مرحله آسیب خارج شده و به مرحله بحران رسیده است. هدف تحقیق حاضر شناسایی عوامل موثر بر تقلب دانشجویان در آزمونهای دانشگاهی بود. روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود که به صورت پیمایشی انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دوره کارشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان بود که حداقل یک نیمسال تحصیلی را گذرانده بودند (401=N). از این میان، تعداد 196 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و در نهایت، 180 پرسشنامه جمع آوری شد (180=n). ابزار پژوهش پرسشنامه ای ساختارمند حاوی سوال های بسته پاسخ بود که روایی و پایایی آن با پانل متخصصان و آزمون آلفای کرونباخ تایید شد. از روشهای آمار توصیفی و غیرپارامتری برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شد. نتایج توصیفی تحقیق نشان داد که اجازه به سایر دانشجویان برای دیدن برگه آزمون بدون تقلب خودم (86.70%)، رونویسی از پاسخهای دانشجویان کناری با هماهنگی آنان (%80) و استفاده از زبان ایما و اشاره به خصوص انگشتان برای شماره ها (%70) بیشترین میزان تقلب پاسخگویان در آزمونهای دانشگاهی است. نتایج حاصل از ضریب همبستگی نشان داد که بین متغیرهای جمعیت شناختی و روان شناختی پاسخگویان با میزان تقلب آنها در آزمونهای دانشگاهی رابطه معنادار وجود دارد. در آزمون رگرسیون چندگانه خطی متغیرهای نگرش به تقلب در آزمون، انگیزه برای تقلب در آزمون، سن و سنوات تحصیلی توانایی تبیین 39 درصد از تغییرات میزان تقلب پاسخگویان در آزمونهای دانشگاهی را دارا بودند.

باورهای معرفت شناختی جهت گیری های اساسی افراد در باره موضوعات یادگیری را نشان می دهد و از این رو منشا بسیاری از تحولات پایدار در زندگی تحصیلی و اجتماعی دانشجویان قرار می گیرد. هدف از پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل ابعاد باورهای معرفت شناختی دانشجویان بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی بود و نمونه ای بالغ بر 361 نفر از دانشجویان دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد به تفکیک دانشکده های پزشکی و غیر پزشکی بررسی شد. ابزار پژوهش پرسشنامه استاندارد باورهای معرفت شناختی شومر (1993) بود که برای تعیین روایی مطابق با نظر کارشناسان علوم تربیتی از روایی سازه بهره گرفته شد و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 0.79 به دست آمد. در تحلیل توصیفی و استنباطی داده ها از مقایسه میانگینها، t تک متغیره و t دو گروه مستقل استفاده شد. نتایج حاکی از نبود اعتقاد به سادگی و قطعیت در ساختار دانش و توانایی ذاتی و سریع در مفاهیم یادگیری دانشجویان است. تجزیه و تحلیل نتایج تحقیق در خصوص متغیرهای تعدیل کننده نیز نشان داد که دانشجویان دوره کارشناسی ارشد نسبت به دانشجویان دوره کارشناسی باورهای معرفت شناختی ساده اندیشانه پایین تری دارند. اما بین باورهای معرفت شناختی زنان و مردان و همچنین، دانشجویان دانشکده های پزشکی و غیر پزشکی تفاوت آماری معناداری مشاهده نشد.

رویکردهای اعضای هیات علمی به برنامه ریزی درسی مبنای به کارگیری روشهای تدریس، راهبردهای تدریس و فنون ارزشیابی آنهاست. هدف کلی این پژوهش بررسی رابطه بین مدل برنامه ریزی درسی مرجح اعضای هیات علمی با روشها و راهبردهای تدریس و فنون ارزشیابی مورد استفاده آنان بود. روش تحقیق توصیفی- پیمایشی از نوع تبیینی و جامعه تحقیق شامل کلیه اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز شامل 661 نفر در سال 90-1389 بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای 71 عضو هیات علمی انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل مقیاس محقق ساخته مدل برنامه ریزی درسی و پرسشنامه بررسی عملکرد اعضای هیات علمی در فرایند یاددهی و یادگیری بود که پس از محاسبه روایی و پایایی توزیع و جمع آوری شد. داده ها با استفاده از آزمون فریدمن و تحلیل واریانس چندمتغیره تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد که مدل برنامه ریزی درسی نیمه متمرکز مدل مرجح اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز است، رابطه معناداری بین مدل برنامه ریزی درسی مرجح اعضای هیات علمی با روشها و راهبردهای تدریس آنان وجود دارد، تعامل مدل برنامه ریزی درسی و سابقه تدریس اعضای هیات علمی با روشها، راهبردهای تدریس و فنون ارزشیابی آنان رابطه معنادار دارد و تعامل مدل برنامه ریزی درسی مرجح با مرتبه علمی اعضای هیات علمی با روشها و راهبردها و فنون ارزشیابی آنان رابطه معنادار ندارد.

محیط کنونی دانشگاهها عرصه تولید دانش و اطلاعات جدید است. چنانچه این راهبرد بر پایه ویژگیهای شخصیتی کارکنان صورت گیرد، پیشرفت و توسعه مضاعف خواهد شد. هدف از این پژوهش شناسایی رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و هوش سازمانی با مدیریت سرمایه فکری در دانشگاه بوعلی سینای همدان در سال تحصیلی 91-1390 بود. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان غیر عضو هیات علمی به تعداد 294 نفر بود و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 167 آزمودنی تعیین شد. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی NEO-FFI، هوش سازمانی آلبرخت و مدیریت سرمایه فکری بونتیس، پیکه و همکاران استفاده شد. برای تعیین روایی پرسشنامه ها از روایی محتوایی و برای سنجش میزان پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده و به ترتیب 0.82، 0.97 و 0.92 برآورد شد. داده ها با استفاده از آزمون t تک متغیره، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که وضعیت ویژگیهای شخصیتی کارکنان در سطح متوسط و وضعیت هوش سازمانی و مدیریت سرمایه فکری آنان بالاتر از سطح متوسط است. ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین ویژگیهای شخصیتی و هوش سازمانی با مدیریت سرمایه فکری رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه بیانگر آن است که از بین مولفه های ویژگیهای شخصیتی، مولفه وظیفه شناسی و از بین ابعاد هوش سازمانی، مولفه کاربرد دانش بیشترین تاثیر را در پیش بینی مدیریت سرمایه فکری دارند.

تلاشهای نظری و پژوهشی صاحبنظران متعدد موجب گسترش فزاینده ای در تحلیل و تبیین عوامل مرتبط با عملکرد تحصیلی شده است. از آنجا که عملکرد تحصیلی دانشجویان به عنوان معیار مهم کیفیت نظام آموزش عالی در نظر گرفته می شود، مطالعه عوامل مرتبط با آن اهمیت ویژه ای می یابد. پژوهش حاضر با هدف ارتباط ویژگیهای شخصیتی، حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی با عملکرد تحصیلی انجام شد. روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان بود و 250 دانشجوی زن و مرد به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه پنج عاملی شخصیت نئو (NEO-FFI)، مقیاس حمایت اجتماعی شربورن و استوارت (MOS-SSS) و مقیاس رضایت از زندگی داینر و همکاران(SWLS) استفاده شد. ضریب پایایی پرسشنامه پنج عاملی شخصیت با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای هر یک از پنج رگه روان رنجورخویی، برونگرایی، باز بودن به تجربه، توافق پذیری و باوجدان بودن به ترتیب 0.88، 0.80، 0.79، 0.76 و 0.83 و برای مقیاسهای حمایت اجتماعی و رضایت از زندگی به ترتیب 0.97 و 0.87 به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد که بین دو صفت روان رنجورخویی و با وجدان بودن با عملکرد تحصیلی ارتباط معنادار وجود دارد. همچنین، بین حمایت اجتماعی با عملکرد تحصیلی ارتباط معنادار وجود ندارد. در حالی که بین رضایت از زندگی با عملکرد تحصیلی ارتباط معنادار وجود دارد. در مجموع یافته ها موید آن است که عملکرد تحصیلی با ویژگیها و صفات پایدار فردی دانشجویان و با رضایتمندی آنان از موقعیتهای زندگی رابطه دارد. بنابراین، توجه به عوامل فردی و محیطی موثر در پیشرفت تحصیلی دانشجویان و شناسایی عوامل موثر در رضایتمندی آنان می تواند حایز اهمیت باشد.