پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1397 | دوره:24 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

رشد و توسعه اقتصادی کشورها به صورت معنا دار تابعی از ظرفیت تولیدی آنهاست. در این پژوهش سعی شد تا به این پرسش پاسخ داده شود که کدام یک از مولفه های اقتصاد دانش بنیان بر ظرفیت تولیدی کشورها نقش معنا دار تری داشته است. به منظور سنجش ظرفیت تولیدی، از یکی از به روزترین شاخص ها؛ یعنی شاخص پیچیدگی اقتصادی استفاده شد. در این مطالعه با به کار گیری روش داده های تابلویی در دوره زمانی 11 ساله (2016-2006) برای 113 کشور تاثیر متغیرهای اقتصاد دانش بنیان بر شاخص پیچیدگی اقتصادی بررسی شد. با بهره گیری از روش تحلیل مولفه های اساسی، متغیرهای اقتصاد دانش بنیان به چهار مولفه اصلی (آموزش، نهاد اقتصادی، نوآوری و فاوا) تبدیل شدند. نتایج نشان داد که مهم ترین و اثرگذارترین متغیر بر پیچیدگی اقتصادی مولفه آموزش است. سپس، به ترتیب بیشترین ضرایب مثبت و معناداری از آن مولفه های رژیم نهاد اقتصادی، نوآوری و فناوری های اطلاعات و ارتباطات است.

رشد اقتصادی یکی از اهداف اصلی جوامع است که در راستای آن رفاه اقتصادی تحقق می یابد. تا کنون نظریه های گوناگونی درخصوص عوامل موثر بر رشد اقتصادی مطرح شده است، لیکن در این پژوهش با به کارگیری یک الگوی اقتصادسنجی به صورت همزمان نقش سرمایه انسانی و تغییرات ساختاری بر رشد اقتصادی بررسی شد. مطالعه موردی پژوهش طی دوره 1986 تا 2015 درخصوص کشورهای منطقه MENA انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که سرمایه انسانی (مخارج صرف شده دولت در آموزش عالی) اثر مثبت و معنادار بر رشد اقتصادی دارد، ولی تغییرات ساختاری (صنعتی شدن) نتوانسته است بر رشد اقتصادی منطقه موثر باشد. ضمن آنکه اثر برهم کنش سرمایه انسانی و تغییرات ساختاری بر رشد اقتصادی بی معنا بوده است؛ به بیان دیگر، مخارج صرف شده در آموزش عالی در کشورهای مورد بررسی نتوانسته است در فرایند صنعتی شدن موثر واقع شود. به علاوه، باز بودن تجارت و سرمایه گذاری اثر مثبت و معنادار بر رشد اقتصادی، ولی دو متغیر اندازه دولت و رشد جمعیت اثر منفی و بی معنا بر رشد اقتصادی دارند.

امروزه، روابط علت و معلولی بین دانشگاه ها و مناطق حاکی از آن است که در صورت هم افزایی بین نظام دانشگاهی و منطقه ای ارزش افزوده نصیب هر دو طرف خواهد شد. هدف پژوهش حاضر ارائه مدل مناسب و کارآمد برای تحلیل توسعه روابط دانشگاه و منطقه بود. در این مطالعه از روش پژوهش ترکیبی از نوع طرح اکتشافی استفاده شد. در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون با مصاحبه با 15 نفر از مطلعان و در بخش کمی از رویکرد مدلسازی ساختاری-تفسیری(ISM) بهره برده شد. از آنجا که این رویکرد مبتنی بر نظر خبرگان است، از نظرهای 29 متخصص در حوزه دانشگاه و منطقه استفاده شد. نتایج به دست آمده به سطح بندی عوامل موثر بر توسعه روابط دانشگاه و منطقه و طراحی مدلی از این عوامل منجر شد. یافته ها نشان داد که توسعه پایدار و پژوهش محور، رابطه دانشگاه و منطقه و مدیریت راهبردی و توسعه گرا به ترتیب از مهم ترین عوامل در توسعه تعاملی دانشگاه و منطقه هستند.

در مطالعه حاضر با بهره گیری از روش تحقیق کیفی اکتشافی موانع مربوط به نظام دانش آفرینی در دانشگاه ها شناسایی شد. در این پژوهش با 14 نفر از متخصصان حوزه دانش آفرینی به روش اکتشافی نیمه ساختاریافته مصاحبه شد و اطلاعات به دست آمده با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شدند. تحلیل یافته ها نشان داد که موانع دانش آفرینی دانشگاهی کدام اند؛ به عبارتی، مشخص شد که اعضای هیئت علمی برای خلق دانش انگیزه کافی ندارند و برای انجام دادن پژوهش های بنیادی و کاربردی وقت لازم را صرف نمی کنند. همچنین آنها در مهارت های مورد نیاز و پایه برای دانش آفرینی ضعیف اند و به اشتراک گذاری دانش در دانشگاه برایشان مهم نیست. افزون بر این موارد، ساختار سازمانی مناسبی وجود ندارد و فرهنگ دانش آفرینی در دانشگاه دیده نمی شود. همچنین تا به حال از مدیران ارشد دانشگاه برای تولید دانش حمایت کافی نشده است و نظام های توسعه منابع انسانی در دانشگاه به اندازه کافی وجود ندارد و به مقطع تحصیلات تکمیلی بی توجهی شده و در سطح ملی و بین المللی ارتباطات کافی برقرار نشده است؛ علاوه بر این، شبکه دانش در دانشگاه ها طراحی نشده و استقرار نیافته، مطالعات میان رشته ای و بین رشته ای به حد لازم صورت نگرفته، امکانات و تجهیزات (سخت افزاری و نرم افزاری) نامناسب و ناکافی و منابع مالی کافی به دانشگاه اختصاص داده نشده و سیاست های مشخصی برای برقراری ارتباط موثر میان صنعت و دانشگاه تدوین نشده است. درنهایت، در راهبردها و خط مشی های دانشگاه نقش دانش آفرینی کمرنگ بوده است. این موانع در سه دسته عوامل سازمانی، فردی و پشتیبانی طبقه بندی شده اند.

هدف پژوهش حاضر توصیف، تحلیل و ترکیب تحلیل های ارائه شده در زمینه عوامل موثر بر بالندگی اعضای هیئت علمی از طریق بررسی تحقیقات گذشته و روش پژوهش فراتحلیل بود. در این پژوهش آثار مکتوب مرتبط با موضوع اعم از پایان نامه ها و مقالات مندرج در بانک اطلاعاتی ایران داک، مگ ایران، اس. آی. دی و نورمگز در بین سال ها ی 1708-2008 بررسی شدند که از میان آنها 15 پژوهش برای بررسی عمیق برگزیده شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با کمک سه نرم افزار CMA2، Excel و Spss22 صورت گرفت. در سطح آمار توصیفی از فراوانی و درصد فراوانی و در سطح آمار استنباطی برای محاسبه اندازه اثر از g هگز و مدل اثرهای ثابت و اثرهای تصادفی، برای بررسی معنا داری فراوانی پژوهش ها از روش شمارش کای اسکوئر و برای ترکیب اندازه اثرها از روش ترکیب احتمالات t واینر استفاده شد. از نمودار فونل برای بررسی وجود سوگیری انتشار در مطالعات اولیه استفاده و برای رفع آن، از آزمون برازش دووال و توییدی برای هر دو مدل اثرهای ثابت و تصادفی استفاده شد. برای بررسی همگنی مطالعات از آزمونI2 وQ استفاده شد که نشان داد مطالعات اولیه همگن نیستند. اندازه اثر محاسبه شده برای مطالعات تحت هر دو مدل اثرهای ثابت 612/0 و اثرهای تصادفی برابر253/2 است که از نظر آماری برای متغیر مورد بررسی معنادار بود. همچنین نتایج ترکیب احتمالات t واینر نشان داد که بین اندازه اثرها ی ترکیب شده تفاوت معنادار وجود دارد. در نهایت، 112عوامل اثرگذار بر بالندگی اعضای هیئت علمی شناسایی و اثرگذاری آنها معنا دار ارزیابی شد که عوامل درونی و فردی بیشترین فراوانی را نسبت به سایر عوامل داشت.

هدف پژوهش حاضر مفهوم پردازی پدیده سایش از منظر اعضای هیئت علمی دانشگاه های جامع شهر تهران بود. این پژوهش در سپهر فلسفی تفسیرگرایی با رویکرد کیفی و بر اساس روش پژوهش نظریه مبنایی (با رهیافت ساخت گرایانه چارمز) صورت گرفته است. برای جمع آوری داده ها از اطلاع رسان ها، مصاحبه های عمیق و بدون ساختار مورد استفاده قرار گرفت و انتخاب اطلاع رسان های پژوهش به صورت هدفمند و با استفاده از راهبردهای نمونه گزینی با حداکثر تنوع و نمونه گزینی نظریه ای صورت پذیرفت. اطلاع رسان های پژوهش شامل 32 نفر از اعضای هیئت علمی (استادیار، دانشیار و استاد) دانشگاه های جامع شهر تهران بودند. داده ها در سه مرحله کدگذاری اولیه، کانونی و نظری تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که پدیده سایش در آموزش عالی ایران دارای ابعاد کلامی و اجتماعی است. این پدیده به دلیل شرایط سازمانی و فردی ظهور یافته، به واکنش هایی چون اجتناب، تقابل و پذیرش منجر شده است. این واکنش ها تحت تاثیر پاسخگویی مسئولان، تاب آوری افراد در زمینه ساختار و فرهنگ دانشگاهی بروز پیدا کرده و به آسیب پذیری شغلی، فردی، اجتماعی منجر شده اند. ریشه این پدیده را می توان در خانواده، آموزش و پرورش و فرهنگ عمومی جامعه جست وجو کرد. از جمله راهکارهای سیاستی می توان به «تبدیل کردن سایش به گفتمان کلان اجتماعی-ساختاری، توجه به مدیران به عنوان مهم ترین موانع بروز و مواجهه با پدیده و راه اندازی سازوکار فرجام خواهی با قدرت ساختاری» اشاره کرد.