چکیده عربی:الأدب فی رؤیة میخائیل نعیمة هو التعبیر عن الإنسان و کل حاجاته و طموحاته تعبیرا جمیلا صادقا، و الأخلاق هی مجموعة من الأصول والمبادئ التی تشرف علی مسیر الحیاة والکمال و سعادة الإنسان. الأدب و الأخلاق فی آثار نعیمة ممزوجان، وثمة علاقة وثیقة بینهما و یتمخضان عن معین الفکر الواحد و یتتابعان الأهداف المشترکة، منها: الوصول إلی معرفة النفس و مکنوناته والغایة من وجودها التی تسفر عن معرفة الله والاتحاد به.و لا یمکن فصل الأدب والأخلاق فی آثاره إلا فی العنوان، لأنه کان شدید الالتصاق بالقضایا العامة، و وقوفه الصامد فی مناصرة الأخلاق والقیم و فی مقدمتها قیم الحریة و احترام الإنسان و حقوقه. و کان نعیمة أدیبا فکریا أخلاقیا، و شعوره مفعمة بالمعرفة والأخلاق السامیة الرفیعة. نری أن أدب نعیمة مرآة صافیة لفکره و عواطفه و آلامه و آماله، و کان صدی حقیقی للمجتمع و ما وقع فیه. و له رسالة سامیة یقظة فی تغذیة الوجدان البشری، و إفاقة الضمیر الإنسانی، و تنمیة الفضائل الأخلاقیة. و أیضا کان أدبه معبرا عن النفس البشریة و بث الخیر والفضائل والتمسک بالقیم الإنسانیة.عزلته من الناس فی زمان و عدم زواجه خلال عمره تحکیان عن أمانیه و طموحاته فی النیل إلی معرفة الحیاة وربها، بینما الحیاة العائلیة فی رؤیته تحول دون الوصول إلی هذه الغایة.الملاحظة الهامة فی هذه المقالة هی أن أدب نعیمة أدب ملتزم ورسالی بقی أمینا لرسالته، و یصور منهج الحیاة المضیء للماشین والحائرین فی ظلمات الجهل والوهم والشک، کما هو أدب إنسانی موجه یجعل الذات البشریة محورا له.و قد کرس نعیمة جهده فی سبیل سعادة الإنسان والحریة و إرواء القلب والفکر والروح. من هنا کلما نتحدث عن أدب نعیمة، نکشف عن الفضائل الإنسانیة و آرائه القیمة التی تشمل کل قضایا الإنسان والحیاة.
چکیده فارسی:ادبیات از دیدگاه میخائیل نعیمه پرده برداشتن از تمامی نیازها، روحیات و آرمان های انسان، با رویکردی صادقانه و زیباست، و اخلاق مجموعه ای از اصول و مبانی است که ناظر بر فرایند زندگی و کمال و سعادت انسان است.در آثار نعیمه ارتباط و انسجامی عمیق میان ادبیات و اخلاق است که از آبشخور اندیشه ای واحد سرچشمه می گیرد و اهدافی مشترکی را دنبال می کند. اهدافی همچون: خودشناسی، شناخت نهفته های انسان و هدف از وجودش که به معرفت خداوند و یکی شدن با او منتهی می شود.ادبیات و اخلاق در آثار نعیمه تنها در عنوان از یکدیگر جدایند، چرا که وی پیوندی عمیق با مسائل عمومی داشت و در یاری کردن اخلاق و هنجارها، و در طلیعه آن ارزش های آزادی و احترام به انسان و حقوقش سخت پایداری می ورزید. نعیمه ادیبی متفکر و اخلاقی است با احساساتی سرشار از معرفت و اخلاق عالی.ادبیات نعیمه آیینه ای بی غبار از اندیشه ها و عواطف و دردها و آرزوهای او و بازتاب دهنده حقیقی جامعه و حوادث آن است. ادبیات نعیمه رسالتی والا و بیدار در پویایی و بالندگی وجدان بشری و بیدار کردن وجدان انسانی و توسعه و شکوفایی فضیلت های اخلاقی دارد. همچنین تعبیری از نفس بشری و انتشار خیر و فضیلت ها و پایبندی به ارزش های انسانی است.دوری وی از مردم و ازدواج نکردنش بیانگر آرمان خواهی او در رسیدن به شناخت زندگی و خالق آن است، چرا که از دیدگاه او، زندگی زناشویی مانع رسیدن به این هدف است.آنچه در این مقاله شایان ذکر است اینکه ادبیات نعیمه ادبیات متعهد و مکتبی است که نسبت به رسالت خود امین و وفادار است و راه روشن زندگی را برای کسانی که در تاریکی های نادانی و توهم و شک سرگردانند ترسیم می کند.نعیمه همه تلاش خود را برای سعادت انسان، تحقق آزادی و زنده کردن قلب و فکر و روح مبذول داشته است، از این رو هرگاه از ادبیات نعیمه سخن می گوییم، در حقیقت از فضیلت های انسانی و اندیشه های ارزشمند وی که همه مسائل انسان و زندگی را فرا می گیرد پرده بر می داریم.