مدرس علوم انسانی
سال:1383 | دوره:8 | شماره:ویژه نامه مدیریت(پیاپی 36) |تعداد مقالات:8

هدف این مقاله مقایسه بین مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول است. به منظور نیل به این هدف دو سوال پژوهشی مطرح می شود: سوال اوّل: تفاوت پیش فرضها، پیش نیازها و زمینه های اساسی مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول چیست؟ سوال دوّم: تفاوت مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول چیست؟ نوع این تحقیق بنیادی – کتابخانه ای و روش آن نظری- تحلیلی است. ابتدا به منظور پاسخ به سوال پژوهشی تفاوت معرفی انسان از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب به اختصار بیان می شود؛ سپس سازمان از دیدگاه مدیریت رایج و مدیریت اسلامی معرفی خواهد شد. به منظور پاسخ به سوال پژوهشی دوّم و مقایسه مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول، موارد زیر مطالعه می شوند: الف) مقایسه مفاهیم مدیریت و رهبری رایج و معمول با مفاهیم مدیریت اسلامی؛ ب) مقایسه اهداف مدیریت رایج و معمول با اهداف مدیریت اسلامی؛ پ) مقایسه ماهیت مدیریت رایج و معمول با ماهیت مدیریت اسلامی؛ ت) مقایسه اصول مدیریت رایج و معمول با اصول مدیریت اسلامی؛ ث) مقایسه ویژگیهای مدیران معمول و مدیران اسلامی؛ ج) مقایسه اجمالی مدیریت اسلامی و مدیریت رایج و معمول.

در حـال حاضر که کشور ما دوران حساسـی را می گذرانـد، نقش سازمانهای اداری، صنعتی و آمـوزشـی در چرخه اقتصـاد و توسعـه مملکت انکارناپذیـر است. امـا اینکه آیـا تمـام آنهـا در   تـلاش بـرای حصول اهداف تعییـن شده موفـق بوده انـد، حقیقتا جـای تامل است، زیرا برخی از آنها در انجـام وظایف خویـش موفقتر از بقیـه جلوه می کنند. با نگاهی به سازمانهای موفق می توان به وجود عوامل کلیدی و مشترک بین آنها که زمینه ساز و شاید عامل اصلی موفقیت آنها بوده است، پی برد.یکی از عوامل کلیدی، فرهنگ قوی و مسلطی است که این سازمانها در آن فعالیت می کنند. در واقع شناخت اینگونه عوامل و تقویت آنها گامی در جهت کامیابی سازمانها و نیل به سمت اهداف عالی آنها خواهد بود.در ایـن مقاله ابتدا فرهنگ و فرهنگ سازمانی از بُعد نظری بررسی می شود؛ سپس بهره وری نیروی انسانی تشریح می گردد، آنگاه نظریه های موجود در باره رابطه بین فرهنگ سازمانی و بهره وری نیروی انسانی نیز بیان می شود. دانشکده های مدیریت همچنین با استفاده از آزمون تحلیل واریانس رتبه دانشکده های مدیریت دانشگاههای مجتمع آموزش عالی قم، تهران، علامه طباطبایی و شهید بهشتی از نظر تاثیر فرهنگ سازمانی بر میزان بهره وری تعیین شده است. ضمنا با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن رابطه فرهنگ سازمانی با بهره وری دانشکده ها با توجه به شاخصهایی که برای بهره وری بیان شده است تجزیه و تحلیل می شود. در پایان نیز شاخصها و مولفه های فرهنگ سازمانی با استفاده از آزمون فریدمن رتبه بندی شده اند.

یکی از علتهای عمده ای که اشتغالزایی را در بخش صنعت به راهبردی الزام آور تبدیل  می کند، عبارت است از: امکان گسترش صادرات غیر نفتی و افزایش درآمدهای ارزی از طریق توجه به رشته فعالیتهای صنعتی با شدت کاربری بالا. لازم به ذکر است که در کشور ما عامل کار از وفور نسبی بهره مند بوده؛ مواد اولیه و منابع مورد نیاز بخش نیزدر آن  قابل تجهیز است. بخش صنعت نیز قابلیت زیادی در اثرگذاری بر روند توسعه اقتصاد کشور دارد. باید به منظور تسهیل در دستیابی به توسعه اقتصادی، افزایش کارایی، توان تولیدی و اشتغالزایی بخش صنعت رشته فعالیتهای صنعتی کشور که قابلیت بالاتری برای ایجاد اشتغال مولد دارند؛ شناسایی و معرفی شوند. این مقاله به دنبال پاسخگویی به این سوال است که رشته فعالیتهای صنعتی قابلیت دار با هدف ایجاد اشتغال کدامند؟ بنابراین اولویتهای اشتغالزایی زیر بخشهای صنعتی کشور که با استفاده از شاخصهای علمی تعیین شدت کاربری (مطابق کدهای ISIC ) و روش تاکسونومی عددی تعیین شده است، بترتیب زیر است: 1 - صنایع نساجی؛                                  4 - صنایع ماشین آلات؛                        7 - صنایع متفرقه؛ 2 - صنایع کانی؛                                    5 - صنایع مواد غذایی؛                           8 - صنایع فلزات اساسی؛ 3 - صنایع چوب؛                                    6 - صنایع کاغذ وچاپ؛                            9 - صنایع شیمیایی.

برنامه ریزی استراتژیک در سالهای اخیر بار دیگر به عنوان یک فرایند کلیدی مدیریتی مورد توجه قرار گرفته است. علی رغم وجود منابع مکتوب علمی زیاد درباره برنامه ریزی، تحقیقات اندکی در زمینه اندازه گیری اثربخشی نظام برنامه ریزی استراتژیک انجام شده است. این مقاله، یک مدل یا ابزار عارضه یابی برای سنجش اثربخشی نظام برنامه ریزی استراتژیک شرکتها ارائه می دهد. بیست ویژگی اساسی برای اندازه گیری اثربخشی نظام برنامه ریزی موثر استخراج و در قالب مدل مذکور در یکی از شرکتهای بزرگ دولتی در ایران آزمایش شد؛ سپس نتایج آن در مقاله حاضر ارائه گردید.

یکی از مهمترین ابزارهای تعیین نقاط قوت، ضعف عملکرد، شناسایی فرصتها و تهدیدهای بیرونی شرکتها، رتبه بندی شرکتها است. از جمله مشکلات اساسی روشهای موجود رتبه بندی شرکتها، تاکید عمده آنها تنها بر یک شاخص اصلی نظیر فروش یا درامد و عدم جامعیت آنها است. به عبارتی دیگر، این روشها به جای تعیین برترین شرکتها، حجیمترین و بزرگترین آنها را تعیین می کنند. این مقاله درصدد رفع مشکل فوق از طریق ارائه مدل جامع رتبه بندی شرکتها، مبتنی بر عملکردشان است. اگر چه مدل پیشنهادی، بر اساس مدل ارزیابی متوازن شرکتها (BSC) طراحی شده، ولی تفاوتهای عمده ای با آن دارد. در مدل پیشنهادی، پس از مطالعه جامع ادبیات تحقیق، جهت تبیین جامعتر عملکرد شرکتها و تعیین دقیقتر نقاط قوت و ضعف شرکتها، به جای 4 مولفه مذکور در مدلهای BSC از شش مولفه اصلی بهره گرفته شده است. این مولفه ها عبارتند از: مالی، فرایندهای داخلی، مشتری، توسعه و نواوری، نیروی انسانی و مدیریت. با مطالعه جامع ادبیات تحقیق، 422 شاخص عملکردی جهت ارزیابی و رتبه بندی استخراج شد. با توجه به تعدد شاخصها و جهت امکانپذیر کردن قضاوت نهایی و جمعی در خصوص رتبه نهایی هر شرکت از مدل تصمیم گیری چند شاخص بهره گرفته شد. براساس داده های بازار بورس اوراق بهادار تهران در خصوص تعدادی از شرکتهای خودروساز عمده ایران و با بهره گیری از تکنیک وزندهی آنتروپی شانون و تاپسیس، مدل پیشنهادی مورد آزمون عملی قرار گرفت و نتایج آن در انتهای مقاله ارائه شد. جامعیت مولفه ها و شاخصهای پیشنهادی در کنار امکان بهره گیری از مدلهای تصمیم گیری چند شاخصه، عمومیت و قابلیت کاربرد آن در ارزیابی جامع عملکرد و رتبه بندی شرکتهای سایر صنایع کشور (غیر از صنعت خودروسازی) را نیز ممکن و میسر کرده است.

انتخاب و به کارگماری شایسته‏ترین افراد در هر شغل، یکی از مهمترین مسائل و تصمیمات مدیریتی محسوب می‏شود. اینگونه تصمیمات در سازمانها به طور مرسوم از طریق انطباق ساده شاغل و شغل» انجام می‏پذیرد. از کاستیهای این روش، انطباق شاغل با شغل در «سطح فردی» است در حالی که با توجه به اهمیت فراینده «کار گروهی» در سازمانها، انجام انطباقهای دیگر ضروری به نظر می‏آید. در این مقاله «انطباق افراد شاغل با یکدیگر» علاوه بر انطباق دادن شاغل و شغل در نظر گرفته شده و بر این اساس الگوی نوینی برای انتخاب و به کارگماری نیروی انسانی نیز پیشنهاد و توسعه داده شده است. به منظور مقایسه الگوی پیشنهادی (مبتنی بر سطح تحلیل گروهی) با الگوی مرسوم (مبتنی بر سطح تحلیل فردی)، مدل ریاضی آن در قالب یک مدل غیر خطی (درجه دوم) فرموله شده؛ سپس به وسیله «شبکه عصبی بازپختی» با استفاده از نرم‏افزار Matlab حل شد. نتایج تحلیل آمـاری نشـان می‏دهد که بین میانگین جوابهای به دست آمده از الگوی پیشنهادی و میانگین جوابهای بـه دست آمده از الگوی مرسوم، با توجه به معیار هزینه، اختلاف بسیار معناداری وجود  (P-Value=0.000,t(19)=-10.966)در نتیجـه استفـاده از الگـوی پیشنهـادی بـرای انتخاب و به کارگماری نیروی انسانی در مشاغل و پستهای سازمانی به جای الگوی مرسوم توصیه می‏شود.

مقاله حاضر اثار اجتماعی، روحی و روانی بازنشستگی در میان اعضای هیات علمی دانشگاه تهران را بررسی می‏کند. این موضوع به دلیل مسائل خاص بازنشستگان و سالمندان در جوامع مختلف اهمیت بسزایی دارد و مورد توجه اقشار مختلف جامعه نیز است؛ زیرا تا زمانی که وضعیت اقتصادی، اجتماعی، روحی و روانی یک بازنشسته سر و سامان نداشته باشد، کارکنان امروز به دلیل نگرانی از اینده خود با دلگرمی و علاقه فعالیت نخواهند کرد و بهره‏وری انها به شدت کاهش پیدا می‏کند. در این مقاله از طریق یک مطالعه پیمایشی، وضعیت بازنشستگی اعضای هیات علمی دانشگاه تهران و آثار و عواقب بازنشستگی این قشر بررسی می‏‏شود. بر اساس یافته‏های این تحقیق اعضای هیات علمی بازنشسته علاوه بر مشکلات معیشتی و اجتماعی دارای مشکلات متعدد روحی و روانی از جمله: افسردگی، نگرانی از اینده، احساس پوچی و بی‏مصرفی می باشند. برای کاهش این مشکلات، براساس یافته‏های تحقیق پیشنهاد «بازنشستگی تدریجی» به جای «بازنشستگی یکباره» ارائه شده است  

در این پژوهش بر اساس مقایسه تطبیقی انجام شده بین استانداردهای 2000 : 9000 ISO با رویکردهای گوناگون ارائه شده از سوی اندیشمندان مشهور جهان مانند مینگ، کرازبی،... و نیز جایزه کیفیت اروپا و جایزه ملی کیفیت مالکوم بالدریج آمریکا هفت معیار اصلی و عناصر فرعی هر یک از این معیارها شناسایی شدند و ضمن تعیین نقاط اشتراک، افتراق معیارها، عناصر رویکردهای TQM بر اساس فوق و الزامات و راهنماییهای استانداردهای 2000 : 9000 ISO برخوردداری این استاندارد از رویکردی توانمند و جامع مشخص شد. در ادامه بر پایه معیارها و عناصر شناسایی شده دو ابزار در قالب پرسشنامه که از جنبه محتوا مشابه اند، برای اندازه‏گیری سطح و میزان اجرای TQM در سازمانهای اجرا کننده TQM و نظرخواهی از خبرگان کیفیت توسعه داده شد. به کمک آزمونهای آماری پایانی و اعتبار این ابزارها از جمله اعتبار ساختاری آنها با استفاده از تجزیه و تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفته و تایید شده است. در نهایت با تجزیه و تحلیل داده‏های جمع‏آوری شده از این ابزارها، اقدام به تعیین شکافهای موجود در خصوص میزان و سطح اجرای عناصر TQM در سازمانهای مورد مطالعه با توجه به دیدگاه و نظرهای خبرگان کیفیت در خصوص اهمیت و اولویت این معیارها و عناصر شد. نتیجه به دست آمده می‏تواند در جهت نیل به استقرار بهینه مدیریت کیفیت جامع در سازمانها و موسسات تولیدی و خدماتی کشور سودمند واقع شود.