ADABIYAT-E PARSI-YE MOASER (CONTEMPORARY PERSIAN LITERATURE)
Year:2012 | Volume: | Issue: |Papers Count:6

این مقاله جستاری تحقیقی درباره بررسی روان کاوی شخصیت های رمان سمفونی مردگان، اثر «عباس معروفی»، است. عباس معروفی نویسنده داستان های روان شناختی نو است؛ قصه ای که در ادبیات انگلیسی به نام «قصه جریان سیال ذهن» یا «تک گفتاری درونی» خوانده می شود. عباس معروفی با گریز به خاطرات کودکی و گذشته شخصیت های داستانش، هم چون یک روان کاو، به بررسی مشکلات و تعارضات درونی آن ها می پردازد. هدف این مطالعه تحلیل اختلالات و بیماری های روحی شخصیت های داستان سمفونی مردگان بر اساس نظریات روان کاوی زیگموند فروید (S. Freud) و شاگردان او، آلفرد آدلر (A. Adler) و ژاک لاکان (J.Lacan)، است. در ابتدای این مقاله، خلاصه ای از رمان آورده شده و در ادامه به تحلیل روان کاوانه شخصیت های «آیدین» و «اورهان» بر اساس نظریات فروید درباره ذهن و ساختار شخصیت، انواع عقده ها، و تاثیر غریزه جنسی در منش فرد پرداخته شده است. بخش پایانی این مقاله به نتیجه گیری اختصاص دارد.

عارف قزوینی و فرخی یزدی دو تن از چهره های شعری دوره مشروطه اند که زندگی شان با حوادث و رخدادهای عصر خویش پیوند خورده است. آن ها با سلاح شعرشان علیه بیدادگری ها و ظلم و ستم های روزگار به مبارزه برمی خیزند. از همان آغاز، طرف داری و حمایت خود را از نهضت مشروطه اعلام و در سروده هایشان منعکس می کنند. بعد از استقرار مشروطیت نیز، به مبارزه خود با عوامل استبداد داخلی و استعمار خارجی ادامه می دهند و در این راه سختی ها و رنج های فراوانی متحمل می شوند، ولی دست از مبارزه برنمی دارند. سرانجام نیز یکی به دست دژخیمان در زندان کشته می شود و دیگری در تبعید و تنهایی و انزوا جان می سپارد.وظیفه خطیر اشعار فرخی و عارف بیداری توده مردم است. جهان بینی آن ها بر اساس حوادث و مقتضیات زمان شکل می گیرد. مضمون اغلب اشعارشان بر محور آزادی، وطن، دفاع از طبقه رنجبر، مبارزه با جهل و خرافات، و انتقادهای اجتماعی می چرخد. مقایسه اندیشه های سیاسی اجتماعی آن ها نشان می دهد، که با وجود اختلافات بسیار، نقاط اشتراکشان نیز کم نیست. در این مقاله تلاش می شود نقاط اختلاف و اشتراک اندیشه های این دو شاعر برجسته عصر مشروطه در موضوعاتی چون آزادی، وطن، انتقاد از عملکرد دستگاه های دولتی، عشق، و اسطوره با شواهد شعری آن ها نشان داده شود.

نئوکلاسیسیسم نوعی بازگشت به معیارها و آداب نویسندگی قدماست و به رغم تفاوت هایی در محتوای آثار، غالبا به همان اصول کلاسیک معطوف است؛ شعر مشروطه هم در مقابل شعر قبل از آن، نئوکلاسیسیسم در مقابل کلاسیسیسم است. تقلید از طبیعت، تقلید از قدما، پیروی از خرد، ایجاز و وضوح، حقیقت نمایی، برازندگی، و قانون سه وحدت اصول مکتب نئوکلاسیسیسم اند که می توان آن ها را در اشعار دوره مشروطه هم مشاهده کرد. تقی رفعت از شعرای این دوره است که آثار اندکی از او به دست ما رسیده است، اما در همین آثار اندک هم می توان رد پای نئوکلاسیسیسم را مشاهده کرد.

امروزه آموزش و پرورش، به منزله یکی از مهم ترین نهادهای اجتماعی- تربیتی، نقش بسیار برجسته و بی بدیلی در امر فراگیری، بهبود، و ارتقای شاخص های اخلاقی، فرهنگی، و تربیتی دارد. این نهاد، با تهیه محتوا، روش، و ابزار مناسب، می تواند باعث تکامل و تعالی جامعه و متضمن آینده ای روشن و امید بخش باشد. در پژوهش پیش رو، با هدف بررسی سیمای زن در کتاب های فارسی دوره های راهنمایی و دبیرستان، پارامترهایی نظیر تصویرها، صفات، ویژگی ها، نقش و جایگاه، حضور و تاثیر، و شاخصه های متمایز از زن در کتاب های این دوره بررسی و تحلیل شده است. حضور فیزیکی زنان و دختران در کتاب های فارسی این دوره ها بسیار کم تر از حضور مردان و پسران است؛ به طوری که کم تر از 0.017 تصاویر و نقوش این کتاب ها مربوط به زنان و دختران است. از آن جایی که بخش ناچیزی از محتوای کتاب های فارسی به زنان و نقش های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی آنان اختصاص یافته است صفاتی که معرف زنان است، به طور قابل توجهی، کم تر از مردان است. صفات مرتبط با مردان بیش تر در حوزه های شناختی و بعضا در حوزه های اجتماعی و اخلاقی است؛ مانند دانایی، سخت کوشی، کنجکاوی، شجاعت، و جوان مردی. در حالی که بیش تر صفات زنان در حوزه های اجتماعی و اخلاقی قرار دارد؛ مانند مهربانی، پاکیزگی، و فداکاری. به طور کلی نتایج تحقیق نشان داد که کتاب های فارسی مقاطع راهنمایی و دبیرستان حاوی کلیشه های جنسیتی بوده و نتوانسته اند نقش اجتماعی زنان و مردان را از طریق محتوا انتقال دهند؛ از این رو باید اذعان کرد که این کتاب ها نیازمند اصلاحات و تحولاتی اند که همه افراد را، صرف نظر از جنس، دربرگیرد. سیمای زنان و مردان را در شرایط گوناگون خانوادگی، شغلی، علمی، سیاسی، و ادبی و به گونه ای متناسب و متوازن ترسیم کند و زمینه وسیعی از توانایی های انسانی را در اختیار هر دو جنس بگذارد.

ژاک لاکان (J.Lacan, 1901-1981)، روان کاو معاصر فرانسوی، در گسترش مفاهیم نظریه زیگموند فروید (S. Freud) سهمی بسزا دارد. او دیدگاه های فروید را در باب ناخودآگاه پذیرفت و آن را گسترش داد و گفت ضمیر ناخودآگاه ساختی زبان مانند دارد. این سخن لاکان، که تحت تاثیر نظریات زبان شناسی فردینان دوسوسور (F.De Saussure) نیز هست، راهی نوین در پژوهش های روان کاوی باز کرد. او روند رشد یک کودک را از بدو تولد تا بزرگ سالی در چهارچوبی از شناخت روان و زبان و با اصطلاحاتی نظیر «ساحت خیالی»، «ساحت نمادین»، «فاز آینه»، «فقدان»، «نام پدر»، و « ابژه دیگری کوچک و بزرگ» تبیین می کند.هدف از نگارش این مقاله نقد و بررسی شعر «تا انتها حضور» از منظر رشد روانی سوژه در نظریه روان کاوی لاکان است. با توجه به قرینه های یافت شده در این شعر نظیر «کلمات»، «گفت»، «واژه»، «صحبت»، و درون مایه اصلی این شعر (پدیدآمدن دگرگونی به سبب حضور زبان) که اساس نظریه لاکان، یعنی زبان، را القا می کند این نتیجه حاصل شده است که این روش برای بررسی این اثر کاربرد دارد. هم چنین با توجه به این باور پساساختارگرایان که «واقعیت یک متن زبان شناختی است»، نقد حاضر نیز موید نقد دیگری بر این اثر از منظر پساساختارگرایی است

در این مقاله، یکی از مقولات نظری هنر و ادبیات با نام «گروتسک» (grotesque) از جهاتی بررسی می شود. گروتسک به مثابه نوعی نگاه به دنیا، انسان، و رفتارهای آدمیان از دیرباز در میان آثار ادبی- هنری دنیا نمونه هایی دارد. در قرن های پیشین توجه بسیار اندکی به این مقوله شده است، اما در قرن اخیر نظریه پردازان نام داری چون میخائیل باختین (M.Bakhtin) به طور گسترده ای به آن پرداخته اند. در این مقاله علاوه بر بررسی نگاه منتقدان به مقوله گروتسک، تعاریف و توضیحات نظری پیرامون گروتسک کاویده شده و نیز به دو رویکرد اصلی، که در مورد این مقوله ادبی- هنری مطرح است، نگاهی شده است. این دو رویکرد عبارت اند از: 1. رویکردی که بر جنبه طنز و کارناوالی تاکید دارد؛ 2. رویکردی که جنبه های هراس آمیز آن را می بیند. سپس عناصر، اهداف، و کارکردهای گروتسک، به ویژه بر اساس نگاه فیلیپ تامسون (Ph.Thomson)، بررسی شده است. بخش پایانی مقاله بررسی تعدادی از داستان های کوتاه شهریار مندنی پور، نویسنده معاصر، است که خصلت ها یا عناصر گروتسک موجود در داستان های او از چند جنبه بررسی شده است.