علوم و فناوری بذر ایران
سال:1399 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

زوال بذر یکی از عوامل مهم کاهنده کیفیت فیزیولوژیکی بذر است که در شرایط نامساعد محیطی خسارت آن شدت می یابد. اثر پراکسید هیدروژن در بهبود وضعیت فیزیولوژیکی و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان بذور زوال یافته بادام زمینی (Arachis hypogaea L. ) تحت تنش خشکی طی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار بررسی شد. پیش تیمار پراکسید هیدروژن در غلظت های صفر (هیدروپرایمینگ)، 50، 100 و 150 میکرو-مولار و سطوح خشکی صفر، 4/0-، 6/0-و 8/0-مگاپاسکال مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پیش تیمار بذور با پراکسید هیدروژن در سطوح مختلف خشکی موجب افزایش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، بنیه بذر، طول ساقه چه، طول ریشه چه، کربوهیدرات های محلول، پروتئین های محلول و فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز و کاهش متوسط زمان جوانه زنی، هدایت الکتریکی و محتوای مالون دی آلدهید شد. در پتانسیل 8/0-مگاپاسکال، پیش تیمار بذور با غلظت های 50 و 100میکرومولار پراکسید هیدروژن سبب افزایش سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه بذر، کربوهیدرات ها و پروتئین های محلول به ترتیب به میزان 89/27، 24/93، 42/71، 12/46 و 06/27، 73/76، 26/30، 04/51 درصد و همچنین افزایش فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز به ترتیب به میزان 37/26، 79/07، 8/39 و 43/15، 28/5، 51/22 درصد شد. بنابراین استفاده از 50 میکرومولار پراکسیدهیدروژن جهت کاهش اثرات منفی ناشی از زوال در تنش خشکی قابل توصیه است.

جوانه زنی از حساس ترین مراحل زندگی گیاه می باشد که تحت تأثیر عوامل مختلف محیطی از جمله دما و رطوبت قرار دارد. از آنجا که آزمون جوانه زنی استاندارد بذر به تنهایی نمی تواند توصیف دقیقی از سبز شدن گیاهچه در شرایط مزرعه باشد، از آزمون های بنیه بذر مانند آزمون پیری تسریع شده (زوال بذر) استفاده می گردد. در این پژوهش شاخص های جوانه زنی و بیوشیمیایی بذر کتان روغنی رقم نرمن (Linum usitatissimum Var. Norman) در پتانسیل های رطوبتی صفر، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-، 1-و 2/1-مگاپاسکال در دماهای 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی گراد تحت شرایط پیری تسریع شده ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که شاخص های درصد و سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه گیاهچه در بذرهای زوال یافته و بدون زوال به ترتیب با افزایش دما تا 20 و 25 درجه سانتی گراد روند افزایشی و سپس تا دمای 35 درجه سانتی گراد روند کاهشی داشتند و با کاهش پتانسیل آب و در شرایط زوال، پایین ترین حد خود را در هر دما نشان داد. میزان پروتئین محلول، فعالیت آنزیم کاتالاز و محتوی پرولین بذر نیز با کاهش پتانسیل آب و اعمال پیری تسریع شده در هر دما افزایش یافت. همچنین در حالی که با افزایش دما میزان پروتئین و فعالیت آنزیم کاتالاز بذر افزایش یافت؛ محتوی پرولین بذر روند کاهشی داشت. نتایج این پژوهش نشان داد گیاه کتان روغنی در ابتدای مسیر جوانه زنی در شرایط مساعد دمایی گیاهی متحمل به کم آبی و در شرایط بدون تنش اسمزی، گیاهی متحمل در برابر دماهای بالا و پایین می باشد.

به منظور ارزیابی اثر تنش شوری بر جوانه زنی و غربال ژنوتیپ های چغندرقند، آزمایش های جداگانه ای با استفاده از 15ژنوتیپ با زمینه تحمل به خشکی و 20 ژنوتیپ چند جوانه چغندرقند در آزمایشگاه (به روش جوانه زنی بین کاغذ و روش سریع جوانه زنی داخل ارلن) در دو سطح شوری صفر(شاهد) و 20 دسی زیمنس بر متر انجام شد. همچنین این ژنوتیپ ها در آزمایش دیگری در آزمایشگاه (به روش سریع جوانه زنی داخل ارلن) و در گلخانه (مرحله استقرار) در سطوح شوری صفر(شاهد) و 16 دسی زیمنس برمتر به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. تنش شوری در روش داخل ارلن باعث کاهش درصد جوانه زنی ژنوتیپ های متحمل به خشکی و ژنوتیپ های چند جوانه، به ترتیب 80 و 99درصد نسبت به شاهد شد. روش جوانه زنی سریع داخل ارلن نسبت به روش بین کاغذ در ارزیابی ژنوتیپ های چغندرقند تحت تنش شوری بهتر عمل کرده و دارای مزیت می باشد. همچنین مشخص شد ژنوتیپ هایی که در مرحله جوانه زنی در ارلن دارای شاخص پتانسیل ظهور مزرعه بالایی بودند در مرحله استقرار در گلخانه نیز در شرایط شوری دارای وزن خشک بیشتری بودند. به دلیل مثبت بودن همبستگی شاخص پتانسیل ظهور در مزرعه در دو سطح شوری 16 و 20 دسی زیمنس بر متر، به نظر می رسد آزمون جوانه زنی سریع داخل ارلن و محاسبه شاخص پتانسیل ظهور مزرعه در هدایت الکتریکی 16 دسی زیمنس بر متر در ارزیابی تعداد زیاد ژنوتیپ ها نسبت به تنش شوری مناسب تر باشد.

به منظور مطالعه اثر پیری تسریع شده و پرایمینگ بذر با اسید جیبرلیک بر خصوصیات جوانه زنی، پر اکسیداسیون لیپیدها، پروتئین محلول، فنل کل و هدایت الکتریکی بذر گندم (رقم پیشتاز) یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1395 انجام شد. عوامل آزمایش شامل پیری بذرتحت شرایط دمای 40 درجه سانتی گرادو 100% رطوبت در سه سطح [زوال کم (4 روز)، زوال متوسط (6 روز) و زوال زیاد (7 روز)] و پرایمینگ بذر با اسید جیبرلیک در 4 سطح (0، 25، 50 و 100 پی پی-ام) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر پیری بذر، پرایمینگ با اسید جیبرلیک و اثر متقابل دو عامل بر تمامی صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. بر اساس نتایج مقایسه میانگین صفات با افزایش مدت زمان پیری درصد و سرعت جوانه زنی، پروتئین محلول و فنل کل کاهش یافت؛ اما میزان مالون دی آلدئید و هدایت الکتریکی به علت آسیب وارده به غشای سلولی با افزایش سطوح پیری افزایش یافت. بررسی اثرات متقابل دو عامل نشان داد که پرایمینگ با اسید جیبرلیک اثرات منفی پیری بذر بر تمامی صفات اندازه گیری شده را کاهش می دهد.

به منظور کمی سازی دمای کاردینال و مدل هیدروتایم بذور زیره سبز، آزمایشی به صورت کاملاً تصادفی با 3 تکرار در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1396 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل دما-های 0، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سانتیگراد و پتانسیل پایه 0، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0-، 1-و 2/1-مگاپاسکال بود. برآورد دماهای کاردینال مورد نیاز برای کسرهای 10، 50 و 90 درصد جوانه زنی با استفاده از چهار مدل بتا، بتای اصلاح شده، دندانه ای و دو تکه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. از شاخصهای مختلف آماری مانند ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE)، ضریب تبیین (R2) و شاخص آکائیک (AICc) برای مقایسه بین مدلها استفاده شد. نتایج نشان داد مدل بتا نسبت به سایر مدلها واکنش سرعت جوانه زنی زیره سبز به دما را بهتر توصیف کرد، همچنین دمای کمینه جوانه زنی زیره سبز بین 7/0 تا 90/0 سانتی گراد، دمای بهینه بین محدوده 20 تا 21 درجه سانتیگراد و دمای بیشینه 35 درجه برآورد شد. همچنین بر اساس نتایج مدل هیدروتایم ضریب هیدروتایم بذور زیره 5/97 و استانه تحمل به تنش 46/0-مگاپاسکال تخمین زده شد.

این آزمایش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی مهرگان کرمانشاه اجرا شد. والدین ذرت هیبرید رقم 704 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار کشت شد. در این بررسی از 10 ترکیب کودی با عناصر پر مصرف و کم مصرف بصورت کاربرد در خاک و محلول پاشی در مرحله 6 تا 8 برگی استفاده شد. کشت در اول اردیبهشت انجام شد و آبیاری به روش بارانی (کلاسیک ثابت) صورت گرفت. در پایان مرحله رشد، پایه های پدری حذف و بذر پایه های مادری برداشت شد. بر روی بذر حاصل از تیمارهای مختلف علاوه بر تعیین مقادیر عناصر پر مصرف، کم مصرف، پروتئین، نشاسته و ماده خشک بذر، سایرآزمایش های کیفیت بذر شامل قوه نامیه، میزان رشد گیاهچه، سرعت جوانه زنی، شاخص بنیه گیاهچه، پیری زودرس (تسریع شده) و سرما انجام شد. نتایج نشان داد که محلول پاشی تفاوت معنی داری در مقدار عناصر غذایی در بذر ذرت ایجاد نکرد. علیرغم عدم تفاوت معنی دار در مقدار عناصر غذایی موجود در بذر اما مقدار رشد گیاهچه و سرعت جوانه زنی در برخی از تیمارها برتری نشان داد، بطوریکه بیشترین مقدار رشد گیاهچه در تیمار محلول پاشی با پتاسیم بود. بیشترین سرعت جوانه زنی نیز مربوط به تیمار محلول پاشی با عناصر پر مصرف(نیتروژن و پتاسیم) بود.

به منظور بررسی مولفه های جوانه زنی و تعیین دماهای کاردینال جوانه زنی بذر علف هرز مهاجم فرفیون خوابیده، بذور در دماهای ثابت 2 تا 45 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. نتایج نشان داد که که بذر فرفیون خوابیده در دماهای 2، ٥ ، ١ 0، و ٤ ٥ درجه سانتی گراد جوانه نزد و بهترین دما برای جوانه زنی بذر، دمای 30 درجه سانتی گراد (91 درصد) بود. جهت تخمین دماهای کاردینال ٣ مدل دوتکه ای، دندان-مانند، چندجمله ای درجه ٢ مورد استفاده قرار گرفتند. با توجه به ضریب تبیین و جذر میانگین مربعات خطا، بهترین مدل جهت تعیین دماهای کاردینال جوانه زنی بذر فرفیون خوابیده، مدل خطوط متقاطع بود. دماهای کمینه، بهینه و بیشینه برآورد شده توسط این مدل به ترتیب 80/9، 33/28 و 16/43 درجه سانتی گراد بودند. برای بررسی اثر پتانسیل آب بر جوانه زنی در دمای بهینه 28 درجه سانتی گراد بذور در معرض پتانسیل های اسمزی (0، 2/0-، 4/0-، 6/0-و 8/0-0 مگاپاسکال) قرار گرفتند. بر اساس مدل سیگموئیدی سه پارامتره مقدار برای سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاهچه و وزن تر ریشه چه به ترتیب 53/0، 48/0، 51/0، 48/0 و 52/0 مگاپاسکال بود. ثابت هیدروتایم و پتانسیل آب پایه (آستانه پتانسیل آب برای شروع جوانه زنی) بذرفرفیون خوابیده در دمای 28 درجه سانتی گراد به ترتیب 32/291 مگاپاسکال ساعت و 20/1-مگاپاسکال براساس مدل هیدروتایم بر مبنای توزیع نرمال برآورد شد. بدین ترتیب این علف هرز پتانسیل زیادی برای پراکنش به سایر مناطق از جمله ها استان های دارای اقلیم خشک تر نسبت به گلستان را دارا خواهد بود و اقدامات لازم در جهت جلوگیری از پراکنش آن ضروری می باشد.

به منظور ارزیابی تغییرات بیوشیمیایی در طی زوال بذر سویا، تحقیقی به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل قوه نامیه در دو سطح قوه نامیه 80% و 90%، سه میزان رطوبت اولیه بذر شامل رطوبت پایین (10%)، رطوبت متوسط (12%) و رطوبت بالا (14%) و دو شرایط انبارکردن شامل انبار متداول نگهداری بذر سویا در مغان و انبار با دما و رطوبت کنترل شده در نظر گرفته شد. صفات درصد جوانه زنی، بنیه، میزان پروتئین، قندهای محلول، مالون دی آلدئید، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز مورد سنجش قرار گرفتند. بررسی تغییرات بیوشیمیایی بذرهای زوال یافته در طی انبار کردن نشان داد که با افزایش زوال بذرها میزان قندهای محلول و درصد پروتئین کاهش یافت و نگهداری بذرها در شرایط نامناسب باعث کاهش معنی دار در میزان قندهای محلول و پروتئین کل بذر شد. همچنین با افزایش رطوبت بذر که افزایش زوال بذر را در پی داشت از محتوای قندهای محلول و پروتئین کل به-طور معنی داری کاسته شد. بین بذرهای با قوه نامیه اولیه متفاوت تفاوت معنی داری دیده شد و بذرهای با قوه نامیه اولیه 90 درصد به طور معنی داری محتوای قندهای محلول و درصد پروتئین بالاتری داشتند. همچنین با اندازه گیری میزان مالون دی-آلدئید و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز مشخص گردید بین میزان زوال بذر با میزان مالون دی آلدئید و فعالیت آنزیم های تنظیف همبستگی بالایی مشاهده گردید. همراه با کاهش میزان جوانه زنی و کیفیت بذر سویا پس از انبارکردن، میزان پراکسیداسیون چربی ها افزایش و زوال بذر از فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز در طی انبارکردن کاست.

تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر تیمارهای خراش دهی شیمیایی با اسیدسولفوریک (0، 3، 6 و 9 ساعت)، حذف درون بر و چینه سرمایی (0، 21 و 31 روز ) بر درصد جوانه زنی بذور ارقام زیتون کرونایکی، زرد و شنگه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. بالاترین درصد جوانه زنی در ارقام زیتون با حذف درون بر و چینه سرمایی بین 21 تا 31 روز بدست آمد بطوریکه بیش از 84 درصد بذور جوانه زدند. خراش دهی شیمیایی با اسیدسولفوریک 97 درصد به مدت 6 تا 9 ساعت در کلیه ارقام موجب بالاترین درصد جوانه زنی به حدود 40 الی 50 درصد شد. رشد دانهال های زیتون نیز با حذف درون بر به طورقابل توجهی، به خصوص در رقم زرد افزایش یافت. بیشترین ارتفاع بوته، قطر تنه گیاهچه و طول ریشه در تیمار 6 ساعت خراش دهی با اسید سولفوریک در 750 ساعت چینه سرمایی در رقم زرد بدست آمد. با تیمارهای حذف درون بر، خراش دهی شیمیایی (به طور میانگین 6 ساعت با اسید سولفوریک)، و چینه سرمایی (به مدت 31 روزساعت) می توان درصد جوانه زنی و رشد دانهال بذر زیتون را به طور قابل توجهی افزایش داد.

تولید بذر غلات از جمله گندم و جو به عنوان یکی از مهم ترین محصولات استراتژیک، گسترده ترین چرخه تولید بذر در کشور را تشکیل می دهد یکی از اهداف بسیار مهم در بخش کشاورزی، تولید و توزیع بذور استاندارد و گواهی شده غلات در سطح وسیع می باشد. به همین منظور سازمان جهاد کشاورزی و بخش خصوصی در سطح استان خراسان رضوی اقدام به عقد قرارداد با پیمانکارانی که شرایط لازم را برای تولید بذر غلات داشته باشند نموده و در طول دوره رشد، کارشناسان فنی مربوطه اقدام به بازدیدهای متناوب از مزارع جهت تایید مزارع تکثیر بذر می نمایند. مشکل مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که همه ساله در حدود 30 درصد از این مزارع علیرغم صرف هزینه بالا به دلایل مختلف تایید نمی گردند. بنابراین هدف از اجرای این پژوهش، بررسی عوامل اقتصادی و مدیریتی موثر بر تایید مزارع تولیدکنندگان بذری گندم و جو می باشد. در تحقیق حاضر با استفاده از داده های مقطعی سال زراعی 92-1391 و با بهره گیری از الگوی لاجیت، عوامل موثر بر تایید مزارع بذری گندم و جو مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که متغیرهای سطح تحصیلات، کل سطح زیرکشت بذری، استفاده از کارشناس فنی، رضایت از قیمت محصول بذری و رضایت از نحوه پرداخت وجه توسط شرکت های خرید بذر دارای رابطه مثبت و معنی دار، و متغیر تعداد قطعات کشت نیز دارای رابطه منفی و معنی دار با متغیر وابسته تایید مزارع بذری می باشند.