JOURNAL OF MARINE SCIENCES AND TECHNOLOGY
Year:2011 | Volume: | Issue: |Papers Count:8

دریای خزر به عنوان بزرگترین دریای بسته جهان، از نظر بین المللی دارای اهمیت زیادی می باشد. از نظر منابع نفت و گاز بسیار مهم است. هم چنین نقش شاخصی در زمینه های کشتیرانی، بازرگانی، اقتصاد ملی داشته و تاثیر زیادی بر آب و هوا و اقلیم منطقه می گذارد. این دریا به علت تنوع آب و هوایی، میزان تبخیر و درون ریز آب های شیرین، شرایط اقلیمی بسیار متفاوتی دارد. هم چنین نوسان تراز آب دریای خزر، نقش اساسی در تغییرات و دگرگونی های مناطق ساحلی ایفا می کند که گاهی به صورت پیشروی و گاهی به صورت پسروی اتفاق می افتد.یکی از مهمترین پدیده های دریای خزر، افزایش تراز آب آن در سال های اخیر می باشد. نوسانات تراز آب دریای خزر ممکن است حاصل عوامل مختلفی مثل تغییرات اقلیم، تغییر آب و هوایی حوزه آبریز، تغییر دبی رودخانه، بارش منطقه ای، تبخیر، دما، تنش باد، بالا آمدگی (surge)، تغییرات ریخت شناسی بستر دریا، تغییر در الگوی جابجایی اتمسفری و هم چنین فعالیت های بشری مثل ساخت سدها بر روی رودخانه های اصلی باشد. بیشتر مطالعات هواشناسی در منطقه دریای خزر و تراز آب با نتایج قابل قبولی همراه بوده است. در این تحقیق تغییرات تبخیر و بارش در 5 ایستگاه ساحل جنوبی دریای خزر برای سال های 2008-1993 مورد مطالعه قرار گرفته و عوامل موثر بر بارش، تبخیر و دما در این دوره زمانی تعیین گردیده است. تبخیر متوسط محاسبه شده در این دوره زمانی 922.9 میلی متر است که از تبخیر محاسبه شده برای دراز مدت (1007 میلی متر در سال) کمتر است. میانگین بارندگی در سال های مورد مطالعه برای مجموع پنج ایستگاه خزر جنوبی 1292.6 میلی متر است که از میزان بارش محاسبه شده برای دراز مدت (221 میلی متر در سال) بیشتر است. بنابراین در ساحل جنوبی دریای خزر، افزایش بارش و کاهش تبخیر می تواند نقش مهمی در افزایش تراز آب دریا داشته باشد. هم چنین شاخص آماری و همبستگی بین پارامترهای جوی در این تحقیق مشخص و مورد بحث قرار گرفته است.

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر مورفولین بر ضریب بازگشت ماهی سفید از سال 1384 تا 1387 در مرکز تکثیر و پرورش شهید انصاری صورت پذیرفت. ماهیان مولد پس از انتقال به کارگاه (از رود خانه خشکرود) به صورت ترکیبی تکثیر شده و از لارو و بچه ماهیان حاصل برای انجام آزمایشات استفاده گردید. به منظور تعیین مناسب ترین زمان تاثیر پذیری از مورفولین (5-10×5 میلی گرم بر لیتر) تعداد 10450 عدد ماهی سفید در مراحل لارو دارای کیسه زرده، لارو با تغذیه فعال، بچه ماهی 2-3 گرم و بچه ماهی 4-5 گرم تحت تاثیر دوزهای مختلف مورفولین قرار گرفته و با روش تگ های الاستومر علامتگذاری و از طریق رودخانه خشکرود به دریای خزر رهاسازی گردیدند. جهت صید ماهیان علامتگذاری شده در سال 1387 از تور سالیک استفاده گردید. نتایج حاصل از تاثیر مورفولین در دوره های مختلف رشد حاکی از وجود اختلاف معنی دار در نرخ بازگشت به خانه ماهیان در دوره لاروی با تغذیه فعال (1 درصد) در مقایسه با سایر تیمارها (0.23 درصد درخصوص لارو دارای کیسه زرده 0.23 درصد درخصوص بچه ماهی 2-3 گرم و 0.26 درصد درخصوص بچه ماهی 4-5 گرم) و شاهد (0.13 درصد) می باشد. بیشترین طول و وزن به هنگام صید به ترتیب شامل 620 میلیمتر و 1700 گرم بود. نتایج حاکی از وجود اختلاف معنی دار در نسبت جنسی (210 ماده و 295 نر) در کل ماهیان صید شده میباشد. نسبت جنسی در ماهیان تگ دار برگشتی (14 ماده و 20 نر) با نرخی معادل 1.42 درصد با غالبیت نرها محاسبه شد. (x2=6.4, a=0.05, df=1). در مجموع با استفاده از تکنیک تگ گذاری الاستومر، ضریب بازگشت شیلاتی ناشی از تاثیر پذیری از مورفولین در ماهی سفید 6.7 درصد محاسبه گردید. نتایج کلی نشان دهنده افزایش معنی دار نرخ بازگشت به خانه ماهی سفید به هنگام تاثیر پذیری از مورفولین (0.32 درصد) در مقایسه با شاهد (0.09 درصد) میباشد.

فلزات سنگین به دلیل پایداری زیاد با تجمع در بافت های آبزیان، قابل انتقال به سطوح مختلف غذایی و در نهایت انسان می باشند و به این ترتیب باعث بروز پیامدهای خطرناک آلودگی به این فلزات می شوند. بندر امام خمینی بزرگ ترین بندر ایران واقع در شمال غرب خلیج فارس می باشد که تردد فراوان کشتی ها در این بندر و همچنین وجود صنایع مختلف به خصوص صنایع پتروشیمی در اطراف این بندر سبب تخلیه ناپاکی های فراوان آلی و معدنی از جمله فلزات سنگین به این منطقه می شود. در این مطالعه به منظور آگاهی از سطوح فلزات سنگین در بافت نرم دو کفه ای Crassostrea gigas، نمونه برداری از صدف های متصل به اسکله های بندر امام خمینی در اسفند ماه 1388 در 5 ایستگاه به صورتی که کل منطقه بندر امام خمینی پوشش داده شود به نام های اسکله پتروشیمی، داک سرسره، اسکله 15، اسکله 28 و اسکله 33 انجام و پس از انتقال به آزمایشگاه و عملیات آماده سازی و هضم شیمیایی توسط اسید نیتریک، میزان فلزات سنگین نمونه ها توسط دستگاه اسپکتروفتومتری جذب اتمی (AAS) اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که میانگین سطوح جیوه، کادمیوم، سرب و مس در بافت نرم دو کفه ای های جمع آوری شده از ایستگاه های مختلف به ترتیب 2.97±3.12، 3.62±7.56، 3.30±7.1 و 66.17±440.57 میکروگرم بر گرم وزن خشک می باشد. مقایسه آماری میزان فلزات جیوه، کادمیوم، سرب و مس در دو کفه ای های مربوط به ایستگاه های مختلف اختلافات معنی داری را نشان داد (P<0.05). مقایسه مقادیر این فلزات با استانداردهای بین المللی نشان داد که میزان هر چهار فلز سنگین در صدف های منطقه بندر امام بالاتر از حد استانداردهای بین المللی می باشد. با توجه به فعالیت های پتروشیمی بندر امام و سایر صنایع فعال در منطقه، پایش زیست محیطی مداوم فلزات سنگین در منطقه لازم به نظر می رسد.

یکی از مهمترین مراحل عملیات هیدروگرافی، تعیین چارت دیتوم و تبدیل عمقهای اندازه گیری شده نسبت به این سطح مبنا می باشد. برای انتخاب چنین سطحی بایستی نوسانات آب دریا در اثر جزرومد و سایر عوامل مشخص گردد. در روشهای کنونی هیدروگرافی از تایدگیجهای ساحلی برای اندازه گیری تغییرات جزرومدی سطح آب دریا استفاده شده و نهایتا چارت دیتوم بر مبنای پایینترین سطح آب تعیین می گردد که به علت وجود اختلاف زیاد بین دامنه و فاز جزرومد در نقاط مختلف، این روش برای تعیین چارت دیتوم در مناطق دور از ساحل مناسب نبوده و باید از روشهای دیگری بجای آن استفاده شود. روش مورد استفاده در این تحقیق استفاده از ارتفاع سنجی ماهواره ای است، در این روش با استفاده از داده های ماهواره ارتفاع سنجی Jason-1 در بازه زمانی 2002 الی 2008 در محدوده خلیج فارس و دریای عمان، چارت دیتوم در نقطه عمق یابی نسبت به بیضوی WGS84 محاسبه می گردد از مهمترین دستاوردهای این تحقیق می توان به حذف اثر جزرومد و تعیین چارت دیتوم در نقاط دور از ساحل اشاره کرد.

مطالعه حاضر با هدف ارزیابی تاثیر بنزوآلفاپایرن (BaP) به عنوان یکی از مهمترین هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای (PAH) بر سطوح کورتیزول پلاسما و فرآیند اسپرماتوژنز از طریق ارزیابی سطوح پلاسمایی هورمون تستوسترون در نرهای رسیده شانک زرد باله Acanthopagrus latus صورت گرفت. بدین منظور و برای بررسی اثرات کوتاه مدت و بلند مدت بنزوآلفاپایرن، ماهیان به سه گروه شاهد، پایه و تیمار تقسیم شدند. به گروه تیمار بنزوآلفاپایرن محلول در روغن گیاهی (mg/kg 50 بنزوآلفاپایرن به ازای وزن بدن ماهی در 2 ml/g روغن به ازای وزن بدن) به صورت درون صفاقی تزریق شد و به گروه شاهد2 ml/g  روغن گیاهی به ازای وزن بدن تزریق گردید. در گروه پایه هیچ گونه تزریقی صورت نگرفت. از هر گروه پس از 3 ساعت نمونه خون و گناد تهیه شد. برای بررسی اثرات دراز مدت، و رهایش آرام آلاینده، ایمپلنت 50 mg/kg بنزوآلفاپایرن به ازای وزن بدن در 10 ml/g روغن گیاهی به ازای وزن بدن به صورت درون صفاقی انجام شد. برای ماهیان شاهد 10 ml/g روغن گیاهی به ازای وزن ایمپلنت گردید. پس از 72 ساعت از هر گروه نمونه گیری صورت گرفت. نتایج به ترتیب افزایش و کاهش معنی دار سطوح پلاسمایی کورتیزول و تستوسترون را در استرس کوتاه مدت و بلند مدت نشان داد. به نظر می رسد افزایش کورتیزول به علت ایجاد اختلال توسط بنزوآلفاپایرن در مسیرهای بیوسنتز و آشفتگی در محور هیپوفیز-هیپو تالاموس-اینتررنال باشد. کاهش سطح تستوسترون می تواند ناشی از فعال شدن رسپتورهای آریل هیدروکربن در گنادها و تاثیر بر مسیرهای بیوسنتز تستوسترون و یا اختلال در عملکرد محور HPG باشد. آشفتگی در سطوح هورمون های تستوسترون و کورتیزول به ویژه در نر های رسیده سبب ایجاد اختلال در تولیدمثل موفق و بقای نسل ماهی شانک زرد باله می شود.

دما وفتوپریود از فاکتورهای مهم در پرورش زئوپلانکتونها بخصوص آنتن منشعب ها است زیرا بر رشد و پارامترهای تولیدمثلی تاثیرات مهمی دارند. تاثیرات دما و فتوپریود بر رشد و هم آوری Moina macrocopa با کشت بر روی جلبک سبز Scenedesmus quadricauda در فلاسک 500 میلی لیتر آزمایش شد. تیمارهای مورد استفاده برای دمای آب (سانتی گراد) وفتوپریود (ساعات نور: تاریکی) به ترتیب 25، 30 و 35 درجه سانتی گراد و 12 :12، 0 :24: و 24 :0 بود. بالاترین تراکم جمعیت (310.5 فرد در فلاسک)، بالاترین میزان رشد ویژه (0.387 فرد در روز)، کوتاهترین زمان دو برابر شدن جمعیت (1.79 روز) و بیشترین هماوری (8.5 فرد به ازا مولد) در دما 30 درجه سانتی گراد به دست آمد. همچنین بالاترین تراکم جمعیت (320.7 فرد در فلاسک)، بالاترین میزان رشد ویژه (0.538 فرد در روز)، کوتاهترین زمان دوبرابر شدن جمعیت (1.28 روز) و بیشترین هماوری (7.54 فرد به ازا مولد) در فتوپریود 24 ساعت روشنایی کامل به دست آمد. در مجموع این تحقیق نشان داد که رشد و تولید مثل گونه M. macrocopa در دمای 30 درجه سانتی گراد و 24 ساعت روشنایی عملکرد معنی داری (P<0.05) در مقایسه به سایر تیمارهای آزمایشی دارد. کشت انبوه این گونه در این شرایط نوری و دمایی می تواند غذای زنده مناسبی را برای استفاده در پرورش لارو ماهیان فراهم نماید.

در این تحقیق 8 ایستگاه واقع در تالاب انزلی بر اساس مجاورت مناطق مسکونی و کشاورزی، رودخانه های ورودی و رودگاهای خروجی انتخاب گردید. نمونه برداری از لایه سطحی آب، بصورت فصلی و هر فصل یکبار به اجرا در آمد. در این بررسی از هر ایستگاه 3 بار نمونه برداری انجام گرفت و در مجموع 96 نمونه در مدت یکسال در شرایط استریل با دمای 4 درجه سانتی گراد، در مجاورت یخ و کمتر از 24 ساعت به آزمایشگاه منتقل شد. میزان آلودگی کلیفرمی با روش MPN و برای رشد و شناسایی سایر باکتریها از روش شمارش صفحه ای و از محیط های کشت افتراقی و اختصاصی استفاده گردید. در این مطالعه جنس های مختلف باکتریها از نمونه ها جداسازی و مورد شناسایی قرار گرفت که عبارت بودند از: اشریشیا کلی 19.65 درصد، شیگلا 18.21 درصد، کلبسیلا 17.86 درصد، پروتئوس 13.21 درصد، آنتروباکتر 11.07 درصد، مورگانلا 9.65 درصد، سالمونلا 3.92 درصد، سراشیا 2.5 درصد، پروویدنسیا 2.14 درصد و سیتروباکتر 1.79 درصد از خانواده آنتروباکتریاسه بودند. از خانواده ویبریوناسه جنس ویبریو 47.55 درصد، آئرو موناس 28.67 درصد، پلزیو موناس 4.9 درصد بودند و از گروه باکتری های گرم منفی غیر تخمیری، جنس سودموناس 18.88 درصد بوده است. میزان آلودگی باکتریایی در 8 ایستگاه مختلف تفاوت معنی دار(P<0.05)  داشت. بیشترین میزان میانگین آلودگی کلیفرمی در تابستان با 171.36±147.71 تعداد در سانتیمتر مکعب و بیشترین میانگین آلودگی کلیفرم مدفوعی با 173.19±135.125 تعداد در سانتیمتر مکعب تعلق داشت. به طور کلی آلودگی در تابستان بیشتر از بقیه اوقات سال بود و بالا رفتن دما و کاهش حجم آب در تابستان، و در پاییز بارندگی شدید همراه با شستشوی خاک و طغیانی شدن رودخانه ها و تخلیه فاضلاب های سطحی از عوامل مهم در افزایش آلودگی این فصل نسبت به زمستان بوده است. رودخانه پیر بازار و پسیخان و شنبه بازار روگا حجم بالایی از فاضلاب های خانگی و کشاورزی و حیوانی را در بر داشته و بخش غربی تالاب که بزرگترین بخش آن است از کمترین میزان آلودگی بر خوردار بوده است.

در این مطالعه پراکنش، تراکم و میزان توده زنده ماهیان جوان آب های ساحلی استان خوزستان واقع در شمال غربی خلیج فارس بین دی ماه 1385 تا آذر ماه 1386 مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری به صورت ماهیانه از 10 نقطه از آبهای خوزستان شامل 5 نمونه برداری در بخش غربی منطقه و 5 نمونه برداری در بخش شرقی منطقه با استفاده از تور ترال با قطر چشمه 24 میلیمتری که توسط شناور 360 اسب بخاری کشیده می شد انجام گرفت. نقشه پراکنش گونه های غالب، همچنین توده زنده و صید به ازای واحد سطح (CPUA) برای ماهیان جوان منطقه به دست آمد. بیشترین مقدار CPUA در مهر ماه برابر 629 کیلوگرم در کیلومتر مربع و کمترین مقدار آن در آذرماه با 76 کیلوگرم در کیلومتر مربع به دست آمد. بیشترین میزان توده زنده ماهیان جوان در تابستان و اوایل پاییز تخمین زده شد. نتایج آزمون آنالیز همبستگی بین نتایج حاصله و عوامل محیطی نشان دهنده رابطه معنی دار بین شوری و تعداد گونه ها در هر ماه و همچنین رابطه معنی دار بین دما و توده زنده ماهیان جوان بود که تایید کننده نقش عوامل محیطی در پراکنش ماهیان به ویژه در مراحل اولیه دوره زندگی می باشد.