علوم کشاورزی
سال:1383 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

توسعه کشت و تولید کلزا به دلیل سازگاری مطلوبی که این گیاه به سرما از خود نشان داده است در مناطق سردسیر ایران به سرعت افزایش یافته است. به منظور بررسی ویژگی های فیزیولوژیک روزت در شرایط سرما، 24 رقم کلزای پاییزه در چهار منطقه سردسیر کشور (زنجان، همدان، شهرکرد و کرج) در سال زراعی 80-81 به طور همزمان تحت بررسی قرار گرفت. آزمایشات به صورت بلوک های کاملا تصادفی و در سه تکرار انجام پذیرفت که تیمارهای آزمایشی را چهار منطقه و 24 رقم کلزای پاییزه تشکیل دادند. ویژگی هایی مانند سرعت رشد ارقام در طول دوره رشد اولیه تا مرحله استقرار کامل روزت، پایداری غشا سلولی و محتوای رطوبت نسبی بافت طوقه در طول دوره رشد اولیه کلزا در زمستان و همچنین عملکرد دانه در انتهای مرحله رشد گیاه در تابستان اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تفاوت میان مناطق، ارقام مختلف کلزا و اثر متقابل میان منطقه و رقم با میزان CGR، پایداری غشای سلول های طوقه و عملکرد دانه معنی دار بوده و به طور کلی میانگین محتوای رطوبت نسبی طوقه که از عوامل موثر در تحمل سرمای ارقام کلزا محسوب می شود، در شهرکرد با میزان %47.14 نسبت به سایر مناطق میزان کمتری را نشان داد. همچنان رقم Alice در مجموع چهار منطقه سازگاری مطلوبی را از نظر پایداری غشای سلول های طوقه و رقم Consul نیز در بین 24 رقم توانست ضمن برخورداری از سرعت رشد بیشتر تا استقرار مرحله روزت با %23.4 عملکرد بیشتر نسبت میانگین کل عملکرد دانه و تولید 4.33 تن دانه در هکتار موفق ترین رقم در این آزمایشات باشند. در نهایت محتوای رطوبت نسبی طوقه و سرعت رشد محصول تا مرحله روزت با عملکرد دانه همبستگی معنی داری را نشان دادند.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ های کاشت روی خصوصیات زراعی، عملکرد دانه و اجزای آن در هفت رقم آفتابگردان آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا در سال زراعی 1379 انجام گرفت. این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. دو تاریخ کاشت 79/2/8 و 79/2/21 به عنوان کرت اصلی و هفت رقم، رکورد (Record)، چرنیانکا 66 (ChernienKa66)، وینمیک (VinmiK 3931) 3931، زاریا (Zaria)، لوچ (Louch)، آرماویرسکی (Armavirsky) و پردوویک (Peredovic) به عنوان کرت های فرعی بودند. نتایج نشان داد که ارقام در تاریخ های کاشت، ارتفاع بوته، تاریخ گلدهی، قطر طبق، شاخص برداشت، وزن هزاردانه، مساحت سطح برگ و عملکرد مختلفی داشتند. همه صفات اندازه گیری شده در تاریخ کاشت اول مناسب تر بود. همچنین رقم وینمیک در تاریخ کاشت اول بیشترین شاخص برداشت و وزن هزار دانه و عملکرد دانه را تولید نمود.

توده های بومی، حاوی ژنوتیپ های زیادی هستند که در طول سال های متمادی کشت، توسط انتخاب طبیعی غربال شده و نسبت به شرایط طبیعی مناطق مورد کشت خود سازگاری یافته اند و از نظر به نژادگران گیاهان زراعی ماده اولیه با ارزشی محسوب می شوند. گندم نان رقم سرداری با سابقه اصلاحی بسیار قدیمی از بین توده های بومی انتخاب و معرفی شده و در حال حاضر، در مساحتی بالغ بر نیم میلیون هکتار در مناطق دیم سردسیر شمال غرب و غرب کشور کشت شده و سازگاری خوبی نسبت به شرایط منطقه دارد. در این بررسی طی سال های زراعی 1374-1375 و 1375-1376 صفات و خصوصیات زراعی و مورفوفیزیولوژیکی 106 لاین خالص که از طریق انتخاب سنبله از گندم سرداری (سفید) به دست آمده بودند، مورد مطالعه قرار گرفت. صفات و خصوصیات مورد بررسی عبارت بود از: رنگ سنبله، رنگ دانه، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، درصد پروتیین دانه، ارتفاع گیاه، تعداد پنچه های بارور، وزن هزاردانه، تاریخ رسیدن و واکنش به سرمای زمستانه، ورس و زنگ زرد گندم. نتایج نشان داد که از نظر خصوصیات و صفات زراعی و مورفوفیزیولوژیکی، تنوع زیادی در بین لاین های خالص وجود داشت. با وجود حساسیت سرداری در برابر بیماری زنگ زرد، ورس و میزان پروتیین پایین دانه (خاصیت نانوایی ضعیف تا متوسط)، برخی از لاین های انتخاب و خالص شده به بیماری زنگ زرد و ورس مقاومت نشان دادند و هم چنین دارای میزان پروتیین دانه بالاتری بودند. وجود تنوع در صفات مورد بررسی، پایداری عملکرد و سازگاری سرداری به شرایط متغیر محیطی مناطق سردسیر دیم را توجیه می کند. با توجه به نتایج به دست آمده از این بررسی، گندم سرداری از منابع مهم و با ارزش از نظر پایه ژنتیکی برای اصلاح گندم دیم محسوب می شود و محافظت از آن، جهت جلوگیری از فرسایش ژنتیکی ضروری به نظر می رسد.

به منظور بررسی امکان استفاده از سوخت های با منشا گیاهی در موتورهای اشتغال تراکمی، متیل استرکلزا به عنوان بیودیزل تهیه و در یک موتور دیزل به کار گرفته شد. بیودیزیل مورد نظر از ترنس استریفیکاسیون روغن کلزا با متانول در حضور هیدروکسید پتاسیم به عنوان کاتالیست تهیه گردید. به منظور مقایسه عملکرد موتور دیزل ترکیبات مختلف سوخت ها به کار گرفته و مشخصه های عملکرد موتور اندازه گیری گردید. آزمون ها به صورت آزمایش فاکتوریل 5×7 در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد نظر شامل سوخت در 5 سطح )سوخت دیزل مرسوم در ایران به عنوان مرجع و ترکیبات حاوی 25، 50، 75 و %100 بیودیزل بر مبنای حجمی( و دور موتور در 7 سطح 550) تا 1150دور بر دقیقه با فواصل 100 دور در دقیقه( انتخاب گردید. نتایج آزمون های سوخت نشان می دهد که گرانروی بیودیزل خالص 1.15 برابر و عدد ستان آن %15.9 بیشتر از سوخت دیزل می باشد. ارزش حرارتی بیودیزل %7.8 کمتر از دیزل بوده و مقدار گوگرد آن بسیار کمتر از سوخت دیزل است. نتایج تست های کوتاه مدت موتور نشان می دهد که توان ترمزی و گشتاور بیودیزل خالص نیز به ترتیب %18.1 و %20.3 کمتر از سوخت دیزل می باشد. همچنین مصرف سوخت و توان حرارتی بیودیزل خالص نیز به ترتیب با کاهشی معادل %7.8 و %17.6 نسبت به سوخت دیزل همراه است. به طور کلی مصرف سوخت ویژه ترمزی ترکیبات بیودیزل کمتر از سوخت دیزل می باشد به طوری که بیشترین مقدار مربوط به سوخت دیزل خالص و کمترین مربوط به سوخت شامل %25 متیل استرکلزا است که %16.6 کاهش را نشان می دهد. سوخت شامل %25 عملکرد مشابه سوخت دیزل رایج داشته و کاهش اندکی در توان ترمزی و گشتاوری تولیدی به ترتیب معادل %1.83 و %2.4 را نشان داده است.

از تراکتورهای دوچرخ در کشور ما، علاوه بر کاربردهای زراعی برای حمل و نقل بار و مسافر در جاده های خاکی روستایی نیز استفاده می شود. علی رغم تاثیرات سو سروصدای این تراکتورها بر راننده و مسافران، تاکنون تحقیقاتی در این مورد انجام نگرفته است. از این رو، مقاله حاضر نتیجه تحقیقی است که به منظور دستیابی به مدل پیشگویی تراز سروصدا در حمل و نقل روی تراکتور دوچرخ با توان 13 اسب بخار انجام شده است. مکان آزمون بر اساس استانداردهای بین المللی مهیا گردید و سیگنال های صدای ساطع شده از دستگاه اندازه گیری شده و سپس در حوزه زمان و فرکانس در محدوده شنوایی انسان 20) تا 20000 هرتز( مورد تحلیل قرار گرفت. بررسی نتایج نشان داد که تراز سروصدا در موقعیت گوش راننده به 92 dB(A) می رسد که بسیار بیشتر از حد استاندارد 85 dB(A) است. همچنین، سرعت موتور نقش تعیین کننده ای در تولید سروصدا دارد که باید در کاربرهای مختلف تراکتور دوچرخ مورد توجه قرار گیرد، زیرا تغییرات آن تا 7.5 dB(A) در افزایش سروصدا تاثیر دارد. در نهایت مدل پیشگویی تراز فشار سروصدای تراکتور دوچرخ با استفاده از داده های آزمایش تعیین گردید که در تعیین سرعت های مطلوب برای حمل و نقل کاربرد فراوانی دارد.

تاکنون بسیاری از محققان ضایعات سر میگو را به عنوان یکی از منابع غذایی ارزشمند حاوی ترکیبات پروتیینی به میزان حدود 64.1 درصد (بر مبنای وزن خشک) مورد مطالعه قرار داده اند. در این تحقیق مجموعه ای از شیوه های شیمیایی و آنزیمی اعم از pH، افزودن ترکیبات شیمیایی نظیر کلرور سدیم، سولفیت سدیم، ترایتون 100-X و آنزیم پروتئولیتیک آلکالاز جهت استخراج ترکیبات پروتیینی موجود در ضایعات سر میگو به کار گرفته شدند. نتایج آزمایش ها نشان داد که pH بهینه در فرآیند استخراج، برابر 8 بود و حضور هر یک از عوامل سولفیت سدیم، ترایتون 100-X و آنزیم آلکالاز در مقادیر بهینه خود 200) میلی مولار، 1 و 0.5 درصد( موجب شد که میزان حلالیت به نحو معنی داری (P<0.01) افزایش یابد. در این میان تیمارهای آنزیمی، به ویژه با عملکرد توام آنزیم و سولفیت سدیم یا ترایتون 100-X نتایج مطلوب تری نشان دادند. الگوی الکتروفوریتیکی عصاره های حاصله نیز حضور ترکیبات پروتیینی با وزن مولکولی کم 14) الی 20 کیلو دالتون( را تایید می کند که احتمالا به بهبود حلالیت آن ها منجر می گردد. بدین ترتیب نتایج حاصله نشان می دهد که با به کارگیری آنزیم و سولفیت سدیم به صورت توام و یا منفرد، افزایش حلالیت پروتیین های ضایعات سر میگو امکان پذیر می باشد.

به منظور دست یابی به شرایط بهینه تهیه خمیر کاغذ نیمه شیمیایی با استفاده از فرآیند حلال آلی اتانول - قلیا، باگاس مغز زدایی شده به روش تراز کارخانه کاغذ پارس واقع در استان خوزستان تهیه گردید. در ابتدا خصوصیات آناتومیکی و شیمیایی باگاس مورد ارزیابی قرار گرفت. میانگین طول، قطر، قطر حفره سلولی و ضخامت دیواره سلولی 120 فیبر به ترتیب معادل 1.53 میلی متر، 21.76، 9.58 و 6.07 میکرون و میانگین 3) تکرار( ترکیبات شیمیایی شامل سلولز، لیگنین، مواد استخراجی و خاکستر نیز به ترتیب معادل 55.33، 21.30، 3.46 و 2.17 درصد محاسبه گردید. لیگنین زدایی باگاس برای تولید خمیر کاغذ، توسط فرآیند حلال آلی با متغیرهای الف) نسبت الکل (درصد وزنی) در چهار سطح 30 و 40 و 60 و %70 ب) نسبت مایع پخت به باگاس (I/w) در چهار سطح 15، 12، 10 و 8 به 1 ج) زمان در چهار سطح 60، 45، 30، و 15 دقیقه د) دما در چهار سطح 195، 185، 175، 165، 145 درجه سانتیگراد ه) سود در چهار سطح 7، 5، 3، 1، 0 درصد انجام شد. به منظور بررسی تاثیر هر یک از متغیرها، سایر عوامل ثابت فرض شد، سپس بر اساس مقدار بازده و لیگنین باقیمانده در خمیر کاغذ، مقدار مناسب متغیر انتخاب گردید. در نهایت پس از انتخاب شرایط مناسب پخت، مقدار لیگنین و درجه روانی اولیه خمیر کاغذها در سه تکرار اندازه گیری و بر اساس طرح کامل تصادفی فاکتوریل مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. شرایط پخت به شکلی در نظر گرفته شد که بازده خمیر کاغذهای تولید شده در محدوده بازده، خمیر کاغذهای نیمه شیمیایی باشد.

در سال های اخیر، توسعه صنایع و سرمایه گذاری های سنگین، کاهش هزینه های جاری تولید را به منظور برخورداری از توان رقابت در بازار فروش محصولات، ضروری و الزامی نموده است. بخشی از هزینه های جاری تولید در هر کارخانه ای از جمله شرکت ایران چوب مربوط به هزینه های نگهداری و تعمیرات ماشین آلات می باشد. صنایع تبدیل مکانیکی و شیمیایی چوب در کشور ایران با مشکلات بسیاری مواجه است که از آن جمله می توان به نحوه نگهداری و تعمیر ماشین آلات در کارخانه ها اشاره نمود. این فعالیت ها عمدتا بدون برنامه و توسط تعمیرکاران در زمان وقوع عیب صورت گرفته و صرفا بحث تعمیرات و رفع عیب مطرح است و معمولا روشی به منظور نگهداری پیشگیرانه، قبل از لزوم انجام تعمیرات ارایه نشده است. در خطوط پیوسته و خطی که وقوع خرابی در یک بخش می تواند به توقف کل خط تولید منجر شود، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می کند. در این مطالعه، مدل اجرایی برنامه نگهداری و تعمیران (نت) واحد تخته خرده چوب شرکت ایران چوب با استفاده از نگرش تحلیل سیستم، طراحی و به عنوان نمونه برای دستگاه خشک کن اعمال گردید. همچنین دستورالعمل نگهداری برای واحد تولید و دستورالعمل نگهداری و تعمیرات برای واحد فنی تدوین شده است.

ترویج مکانیزاسیون در راستای توسعه فراگیر و پایدار روستاها همواره در برنامه های توسعه کشور مورد تاکید قرار گرفته است. اما آمارها نشان می دهد که نرخ مکانیزاسیون کشاورزی در کشور هنوز به سطح مطلوبی نرسیده و کشاورزان در پذیرش مکانیزاسیون و به کارگیری ماشین ها در فرایند تولید با مشکلات و چالش هایی مواجه هستند. هدف این تحقیق تعیین به کارگیری میزان مکانیزاسیون در فعالیت های زراعی کشاورزان و بررسی عوامل موثر بر آن بود. جامعه آماری این تحقیق را ذرت کاران نمونه استان فارس تشکیل دادند. یافته ها نشان می دهد که حدود نیمی از کشاورزان مورد مطالعه از میزان مکانیزاسیون در حد «خوب» و «عالی» برخوردار بودند. میزان مساحت اراضی زراعی کشاورزان با میزان مکانیزاسیون آنان رابطه ای مثبت و معنی دار داشته است. بدیهی است که هر قدر کشاورزان از میزان زمین زراعی بیشتری برخوردار باشند، در موقعیت بهتری قرار می گیرند تا از مزیت های نسبی استفاده از ماشین های کشاورزی برخوردار شوند. در این تحقیق بین سطح دانش فنی کشاورزان و میزان مکانیزاسیون آنان رابطه مثبت و معنی داری مشاهده شده است. از آنجا که میزان مشارکت کشاورزان در برنامه های آموزشی - ترویجی رابطه مستقیمی با سطح دانش و آگاهی های آنان دارد، نقش مهم نهاد ترویج و آموزش کشاورزی در توسعه مکانیزاسیون کشاورزی را نشان می دهد.

در شرایطی که آب با کیفیت باشد. آب های غیر متعارف برای استفاده در کشاورزی مورد توجه قرار می گیرد. پساب فاضلاب شهری از جمله منابع غیر متعارف آب است و استفاده از آن در کشاورزی خصوصا در مناطق خشک و نیمه خشک بسیار اهمیت دارد. در این مطالعه پساب فاضلاب تصفیه شده شهری منطقه اصفهان برای آبیاری دو محصول گوجه فرنگی و سیب زمینی مورد استفاده قرار گرفت. فرآیند تصفیه پساب تصفیه خانه مذکور سیستم لجن فعال می باشد. برای دو محصول مورد مطالعه پنج تیمار آبیاری در سه تکرار طراحی گردید. تیمارهای طراحی شده عبارت بودند از: -T1 آبیاری جوی و پشته با آب شبکه آشامیدنی، -T2 آبیاری قطره ای سطحی (DI) با پساب فاضلاب، -T3 آبیاری قطره ای زیر سطحی (SDI) در عمق 15 سانتی متری با پساب فاضلاب، -T4 آبیاری قطره ای زیر سطحی (SDI) در عمق 30 سانتی متری با پساب فاضلاب، -T5 آبیاری جوی و پشته با پساب فاضلاب. آب مورد نیاز گیاه در کلیه تیمارها به وسیله مدل ET-HS تعیین شد. در این مطالعه وضعیت میکروبیولوژیک محصولات مورد آزمایش معین گردید. بررسی های این تحقیق نشان داد که کاربرد فیلتراسیون آبیاری قطره ای در شرایط این تحقق باعث حذف 51 درصد BOD5، 44 درصد مواد معلق، 52 درصد ازت نیتراتی، 84 درصد ازت آمونیاکی، 81 درصد ازت کل، 92 درصد کلیفرم مدفوعی و 57 درصد تخم انگل شده است. همچنین نتایج این مطالعه به این نکته اشاره دارد که کاربرد روش های قطره ای سطحی (DI) و زیرسطحی (SDI) در کنترل آلودگی های زیست محیطی بسیار موثر بوده و در مقایسه با روش آبیاری سطحی کاهش قابل توجه در سطح معنی دار نشان داده است. به علاوه از دیدگاه مسایل بهداشتی در روش SDI، حداقل تماس بین پساب و اندم های هوایی گیاه و در نتیجه کارگران مزارع تحت کشت رخ داده است. به غیر از آن، آزمایشات میکروبیولوژیک روی محصولات نشان داد که در بین تیمارهای دوم تا پنجم، برای محصول گوجه فرنگی تیمار سوم و برای محصول سیب زمینی تیمار دوم کمترین آلودگی میکروبیولوژیک را داشته است.

در تحقیقات کشاورزی، شاخص مخروط برای تعیین مقاومت به نفوذ ادوات و میزان فشردگی خاک استفاده می شود. این شاخص متاثر از تردد تراکتور با ادوات و عوامل دیگری مثل رطوبت، بافت خاک و شرایط محیطی می باشد. در این تحقیق تاثیر تردد و رطوبت خاک بر شاخص مخروط خاک های غالب منطقه زرقان فارس که لومی رسی می باشد، مورد مطالعه قرار گرفت. تاثیر عوامل موثر بر شاخص مخروط خاک در قالب یک طرح آزمایشی (کرت های خرد شده در سه سطح تردد و سه سطح رطوبت با سه تکرار) مطالعه و مدل ریاضی حاصل از رگرسیون چند متغیره تعیین شد. نتایج این تحقیق ضمن تایید مطالعات قبلی محققین نشان داد که شاخص مخروط خاک مستقیما متاثر از تردد می باشد و در نتیجه، تردد بیشتر موجب افزایش شاخص مخروط می گردد. ولی در مطالعه درصد رطوبت نتایج عکس حاصل شد که با افزایش درصد رطوبت، کاهش شاخص مخروط مشاهده گردید. مدل ریاضی حاصل از نتایج این تحقیق برای شاخص مخروط از طریق رگرسیون دو متغیره (درصد رطوبت و جرم مخصوص ظاهری) تعیین شد. ضریب تبیین (R-Square) رگرسیون انجام شده برای دو حالت خطی و غیرخطی به ترتیب برابر 0.86 و 0.88 به دست آمد. با توجه به اختلاف ناچیز ضریب تبیین مدل ها و درجه 4 بودن مدل غیر خطی، مدل ریاضی رگرسیون خطی برای مطالعات بعدی توصیه می گردد.

به منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اسانس دانه زیره سبز در شرایط آب و هوایی تبریز، آزمایشی در فصل زراعی 1380-81 در تبریز به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تاریخ کاشت به فاصله 10 روز از ششم فروردین ماه و چهار تراکم 625، 417، 313 و 250 هزار بوته در هکتار در چهار تکرار اجرا شد. تجزیه واریانس نشان داد که بین تاریخ های مختلف کاشت از نظر ویژگی های مربوط به زمان تا سبز شدن، عملکرد دانه، وزن هزاردانه و درصد اسانس دانه در سطح %1 و از نظر درصد سبز مزرعه، ارتفاع ساقه در مرحله گل دهی و زمان از کاشت تا برداشت در سطح %5 اختلاف معنی دار وجود دارد. بین کلیه ویژگی ها از نظر سطوح مختلف تراکم بوته تفاوت معنی دار در سطح %1 مشاهده گردید. اثر متقابل تاریخ کاشت در تراکم بوته برای صفات مربوط به زمان تا سبز شدن، زمان از کاشت تا برداشت و عملکرد دانه در سطح %1 معنی دار بود. همبستگی بین صفات مربوط به زمان از کاشت تا برداشت با وزن هزاردانه (0.93)، ارتفاع ساقه در مرحله گل دهی با وزن هزاردانه (0.70)، وزن هزار دانه با درصد اسانس دانه (0.91) و عمکرد دانه با درصد اسانس دانه (0.50) مثبت و معنی دار بود. نتایج حاصله نشان داد که با در نظر گرفتن عملکرد دانه برابر 912.50 و عملکرد اسانس 26.83 کیلوگرم در هکتار، تاریخ کاشت ششم فروردین ماه و تراکم 625000 بوته در هکتار به عنوان بهترین تیمار در تبریز شناخته شد.