پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1391 | دوره:9 | شماره:1 (پیاپی 30) |تعداد مقالات:7

برآورد دقیق میزان ارتعاشات محیطی ایجاد شده ناشی از حرکت قطارهای سریع السیر بر خطوط بالاستی، از دو دیدگاه بهره برداری و تعمیر و نگهداری دارای اهمیتی کلیدی است. بررسی صورت گرفته در خصوص تحقیقات انجام شده در زمینه ارزیابی ارتعاشات محیطی ناشی از بهره برداری از خطوط ریلی نشان دهنده آن است که در این روش ها نقش اجزای روسازی خط مشتمل بر ریل، ادوات اتصال، تراورس و بالاست به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته ولی در شرایطی که خط بر خاکریز واقع شده مطالعات جامعی در این مورد صورت نگرفته است. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که وجود اینرسی قابل ملاحظه ناشی از جرم خاکریز و همچنین مشخصات سختی و میرایی آن می تواند نقش قابل ملاحظه ای در تغییر مشخصات ارتعاشی خط ریلی داشته و به عنوان یک عامل بالقوه امواج انتشار یافته به محیط اطراف را کاهش دهد. بنابراین، در تحقیق حاضر با استفاده از روش عددی اجزای محدود به کار رفته در نرم افزار محیط پیوسته ABAQUS تاثیر پارامترهای خاکریز بر انتشار امواج در محیط اطراف مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راستا بار ناشی از عبور محورهای قطار به صورت تاریخچه زمانی بار پله ای به برنامه معرفی شده و از طرف دیگر از المان های نامحدود برای منظور کردن شرایط مرزی محیط نامحدود اطراف استفاده شده است. در یک مطالعه پارامتریک، اثر بار محوری و سرعت عبور لکوموتیو از یک سو و از سوی دیگر اثر پارامتر های خاکریز شامل ضخامت (عرض شانه، شیب، ارتفاع)، مدول الاستیسیته (سختی) و میرایی بر میزان ارتعاشات خط و محدوده اطراف آن بررسی شده است. نتایج حساسیت سنجی در مورد پارامترهای خاکریز، نشان دهنده تاثیر قابل ملاحظه سرعت و بار محوری قطار و همچنین ارتفاع خاکریز بر سطح ارتعاشات در محیط اطراف می باشد.

در این مقاله با انتخاب محور ریلی خراسان به عنوان پر تردد ترین محور ریلی کشور به پیش بینی تقاضای سفر در زمان های اوج تقاضای سفر (فروردین و شهریور) و غیراوج پرداخته شده است. با توجه به اینکه تقاضای سفر در ایام اوج تقاضا معمولا بیش از ظرفیت ریلی موجود بوده است، مقدار واقعی این تقاضا در این ایام، مشخص نبوده و در نتیجه همه تحقیقات پیشین با فرض برابر بودن تقاضای اوج با میزان مسافر جا به جا شده (ظرفیت موجود) در این محور انجام شده است. بنابراین، در این مقاله با شناسایی عوامل موثر بر تقاضای سفر در زمان های اوج از قبیل تعداد روزهای تعطیلی مدارس و ادارات، مناسبات مذهبی و متغیرهای آب و هوا، با استفاده از روش های رگرسیون و شبکه های عصبی مصنوعی، ابتدا میزان تاثیر این عوامل در شرایط غیر اوج به دست آمده و سپس با در نظر گرفتن این متغیرها در شرایط اوج، میزان تقاضای اوج تقریبا 5.3 درصد برآورد شده است. در این تحقیق، مدل های ارایه شده با دقت بیش از 95 درصد، تقاضای سفر در مسیر تهران-مشهد را پیش بینی کردند. مدل های ایجاد شده در این مقاله توانسته اند با بهره گیری از متغیرهای مختلفی از نوع اقتصادی-اجتماعی، مذهبی، آب و هوایی، رقابتی و ... دقت پیش بینی را نسبت به مدل های موجود در ادبیات بهبود بخشند و نیز برآوردی از تقاضای پاسخ نگفته توسط سیستم ریلی را در زمان اوج تقاضا به دست دهند. مدل رگرسیون خطی از دقت عمومی نسبتا بیشتری در پیش بینی برخوردار است. ولی مدل شبکه عصبی در پیش بینی تقاضای اوج سفر بهبود حاصل کرده است. میزان تقاضای افزون بر ظرفیت برآورد شده توسط مدل شبکه عصبی در ایام اوج سفر، 5.27 درصد می باشد. با استفاده از آمار کل مسافران مشهد مقدس در ایام اوج و تعمیم آن به سفر ریلی، حجم تقاضای واقعی ریلی در ایام اوج و با توجه به آن، درصد تقاضای ارضا نشده، از این روش محاسبه شده و با درصد برآورد شده توسط شبکه عصبی مقایسه شده است.

در خصوص مبنای مسوولیت متصدیان حمل و نقل، رژیم های حقوقی متفاوتی حاکم است. در قانون مدنی ایران از نظریه تقصیر لازم الاثبات پیروی شده است، در حالی که در قانون تجارت، مسوولیت متصدی حمل و نقل مبتنی بر نظریه فرض مسوولیت است. در سطح بین المللی اندیشه وضع مقررات متحدالشکل در زمینه حمل و نقل ریلی در نهایت منجر به تدوین کنوانسیون کوتیف 1980 شد، که در زمینه حمل و نقل کالا، دارای مقرراتی تحت عنوان CIM می باشد. کنوانسیون مزبور در طی سالیان متمادی مورد اصلاحیه های مختلف قرار گرفته و در نهایت منتهی به تصویب پروتکل ویلنیوس یا کوتیف 1999 گردید. در این مقررات مسوولیت حمل کننده مبتنی بر فرض مسوولیت است؛ به این ترتیب که به محض تحقق ضرر مسوولیت وی مفروض است و تنها در صورتی از مسوولیت معاف می شود که ثابت نماید که علت وقوع خسارت، حادثه ای خارجی و احتراز ناپذیر بوده است ولی در مقررات 1999 در خصوص مسوولیت حمل کننده در صورت تلف شدن یا خسارت دیدن وسایل نقلیه ریلی و تجهیزات راه آهنی، از نظریه اماره تقصیر پیروی شده است و بنابراین، با اثبات بی تقصیری و انجام اقدامات متعارف از مسوولیت معاف می شود.

نقص در توجه و تمرکز، یکی از علل بزرگ سوانح ترافیکی محسوب می شود و علت بین 20 تا 50 درصد سوانح شامل شکل هایی از کم توجهی و حواس پرتی است. این پژوهش به دنبال بررسی تاثیر انواع مهارت های توجه بر رانندگی ایمن بوده است. بنابراین ،اقدام به اندازه گیری و مقایسه توجه متمرکز و پراکنده و تحمل توجه دو گروه راننده با حادثه و بدون حادثه کرده است. دو گروه مورد مطالعه شامل 155 راننده با بیش از یک حادثه رانندگی با تقصیر و 145 راننده بدون حادثه، که هر دو گروه بیش از 2 سال سابقه رانندگی فعال داشتند و به روش همتاسازی گروهی وارد پژوهش شده بودند، به کمک آزمون های توجه متمرکز و پراکنده، آزمون استروپ و آزمون عملکرد پیوسته، توجه انتخابی، پراکنده و گوش به زنگی آنها مورد سنجش قرار گرفت. میزان پاسخ صحیح در آزمون همخوان و ناهمخوان استروپ، زمان واکنش به محرک در همخوان و نا همخوان استروپ و پاسخ صحیح در توجه متمرکز و پراکنده به طور معنی داری بین گروه بدون حادثه و با حادثه تفاوت داشت. بین سن و زمان واکنش در همخوان و ناهمخوان استروپ و توجه متمرکز ارتباط مثبت و معنی داری وجود داشت. اما بین سن و پاسخ صحیح همخوان استروپ و توجه متمرکز و توجه پراکنده ارتباط منفی معنی داری وجود داشت.آزمون های شناختی توجه می تواند راننده های ایمن را از راننده های مستعد حادثه تشخیص دهد. همچنین لازم است به افت توانایی های شناختی توجه در نتیجه افزایش سن دقت گردد. اما به دلیل محدودیت های هنجاریابی این نوع آزمون ها در تعمیم نتایج، بایستی احتیاط شود.

خستگی سازه یکی از مهم ترین فاکتورهای موثر روی ساختمان هواپیماهای نظامی و حمل و نقلی بوده که ایمنی پروازها را به خطر انداخته و روی طول عمر آن تاثیر می گذارد. یکی از عوامل به وجود آورنده خستگی، تغییرات بارهای وارده بر سازه می باشد. به همین دلیل تحقیقات و مطالعات فراوانی به منظور تعیین و محاسبه بارهای وارده بر سازه هواپیما به خصوص بارهای وارده حین دوره سرویس دهی انجام شده است. بارهای اعمال شده روی سازه یک هواپیما، به دو بخش بارهای اینرسی و آیرودینامیکی تقسیم می شوند. میزان بارهای اینرسی به عملکرد شتاب عمودی و شتاب زاویه ای پیچشی روی توزیع جرم قطعات هواپیما بستگی دارد. محاسبه این شتاب ها در حین اجرای مانورهای مختلف از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد. در این مقاله نحوه محاسبه بارهای اینرسی وارده بر هواپیما در طول دوره بهره دهی آن ارایه شده است. به این منظور یک هواپیمای آموزشی به عنوان نمونه انتخاب شد و بدنه آن در راستای طولی به صد جزء تقسیم شده است. سپس توزیع جرم در راستای بدنه به دست آمده و جرم هر جزء محاسبه شده است. در ادامه برای محاسبه بارهای اینرسی برشی محلی وارده بر هر جزء با استفاده از روش های تحلیلی، معادله ای بر حسب شتاب های خطی و زاویه ای تاثیرگذار بر میزان بارهای موصوف تعیین شده است. به منظور به دست آوردن مقادیر شتاب های به کار رفته در این معادلات، شبیه سازی هواپیمای یاد شده انجام شده و نتایج حاصل از شبیه سازی با اطلاعات به دست آمده از آزمایشات پروازی اعتبارسنجی شده است. در نهایت بارهای اینرسی وارده بر بدنه هواپیما، با به کار بردن پارامترهای به دست آمده از شبیه سازی به عنوان نمونه در حین اجرای مانور لوپ محاسبه شده است. آشکار است روند محاسبات انجام شده قابل تعمیم برای هواپیماهای پهن پیکر ترابری نیز می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که این روش برای محاسبه توزیع بارهای اینرسی وارده بر بدنه هواپیما (در طول دوره سرویس دهی) با هزینه کم و دوری از ریسک پذیری پرواز واقعی مناسب است.

روند رو به رشد شهر نشینی معضلات فراوانی را به همراه داشته که در بسیاری موارد بسیار پیچیده هستند. یکی از بزرگ ترین و اصلی ترین مشکلات شهرها، به ویژه شهرهای بزرگ، معضل ترافیک است. با توجه به آثار معضل ترافیک شهری بر ابعاد مختلف زندگی شهروندان و اهمیت حمل و نقل به عنوان نبض حیات شهرها، تعیین راهبرد و سیاست گزاری برای کنترل و کاهش ترافیک اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش با استفاده از مدل سازی دینامیکی در قالب روش تحلیل پویایی های سیستم، مساله ترافیک در ابعاد کلان و استراتژیک مدل شده و با استفاده از شبیه سازی رفتاری در محیط نرم-افزار Vensim، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بنابراین، ما به مدلی دست یافتیم که پدیده حمل و نقل شهری را توصیف کرده و با استفاده از شبیه سازی، رفتار آن را در افق زمانی 15 سال آینده پیش بینی می کند. در این مقاله از اطلاعات مربوط به شهر تهران به عنوان نمونه استفاده شده است. با آزمون راه کارهای مختلف در محیط شبیه سازی، سیاست ها و راه کار هایی برای کنترل و بهبود ترافیک کلانشهر تهران ارایه شده است که مهم ترین آنها عبارتند از: اصلاح معماری شهری، توسعه خدمات الکترونیک، افزایش قیمت پارکینگ حاشیه خیابان ها و توسعه مترو. همچنین نتایج شبیه سازی اثر راه کارهای مختلف بر اساس مدل در محیط نرم افزار Vensim نشان می دهد که رفتار اجتماعی شهروندان در حمل و نقل شهری اهمیت زیادی داشته و بدون مدیریت تقاضا مبتنی بر شناخت رفتاری شهروندان نمی توان نسبت به حل مساله ترافیک امیدوار بود.

مساله مسیریابی وسیله نقلیه باز (OVRP) یکی از مهم ترین گسترش های مساله مسیریابی وسیله نقلیه (VRP) است که امروزه به علت کاربردهای فراوان در مسایل صنعتی و خدماتی توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. هدف در این مساله کمینه سازی هزینه برای مسیرهای یک ناوگان از وسایل نقلیه است که از انبار کالا شروع به حرکت کرده و تقاضاهای مشتری ها را برآورد می کنند. باید توجه کرد که در این مساله وسایل نقلیه مجبور نیستند که به انبار بازگردند. این مقاله، یک روش موثر رقابتی فراگیر (ICA) به عنوان یک الگوریتم جدید فرا ابتکاری برای حل این مساله ارایه می کند. الگوریتم پیشنهادی روی بیست و دو مثال OVRP شامل 50 تا 480 مشتری مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج محاسباتی نشان می دهد که الگوریتم پیشنهادی با دیگر نتایج روش های فراابتکاری برای حل OVRP قابل رقابت است. همچنین نه عدد از بهترین جواب هایی که تاکنون حاصل شده، با استفاده از الگوریتم پیشنهادی به دست آمده است.