مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی
سال:1383 | دوره:3 | شماره:1 (پیاپی 9) |تعداد مقالات:10

در حال حاضر در واحد های صنایع غذایی هنوز از روشهای سنتی کنترل – بر مبنای بازرسی فرآورده نهایی – استفاده می شود. حرکت جهانی هم اکنون در جهت استفاده از سیستم تجزیه و تحلیل عوامل خطرزا و نقاط کنترل بحرانی (Hazard Analysis Critical Control Point - HACCP) است که ویژگی اصلی آن پیشگیری از بروز عوامل خطرزا در مراحل مختلف تولید می باشد. طرح حاضر با سه هدف کلی انجام شد: 1- تدوین "آیین کار استفاده از سیستم تجزیه و تحلیل عوامل خطرزا و نقاط کنترل بحرانی"، 2 – آشنا کردن مسوولان فنی و صاحبان صنایع غذایی کشور با مفهوم و اصول HACCP و چگونگی تدوین و اجرای سیستم در صنایع غذایی مختلف و 3- استقرار سیستم HACCP در یک واحد تولیدی لبنی منتخب به عنوان نمونه. در اجرای این طرح نسبت به تشکیل گروه های مرکزی و اجرایی در واحد منتخب اقدام گردید و 15 دوره و کارگاه آموزشی طی 39 روز جهت شناساندن سیستم برگزار شد. سپس با توجه به تامین پیش نیازها و روش خوب ساخت سیستم HACCP با موفقیت در واحد منتخب استقرار یافت و در حال حاضر این واحد موفق به اخذ گواهینامه HACCP از سوی شرکتهای ذیربط گردیده است. این طرح نشان داد که استقرار سیستم HACCP در واحدهای تولیدی صنایع غذایی کشور امکان پذیر است. تدوین و اجرای این سیستم گامی بلند در جهت بهبود مدیریت کیفیت، سلامت غذا، ارتقای ایمنی غذایی و حمایت از مصرف کننده است. گسترش این سیستم در کشور، علاوه بر موارد فوق، توانایی رقابت در صحنه بازارهای جهانی از نظر صادرات و تجارت بین المللی مثلا پیوستن به سازمان تجارت بین المللی را نیز در پی دارد.

متعاقب ادغام معاونتهای بهداشتی و درمان و دارو در سطح وزارتخانه و ایجاد معاونت جدید سلامت، بحث ضرورت ادغام این معاونتها در سطح دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران نیز مطرح شده بود. در این تحقیق نظرات و دیدگاههای صاحب نظران مختلف پیرامون جنبه های مختلف این امر بررسی و جمع بندی گردیده است.پژوهش از نوع دلفی بوده و در آن از دیدگاههای صاحب نظران، محققان، مدیران، و کارشناسان داخل و خارج دانشگاه استفاده شده است. در مجموع از 52 نفر به عنوان صاحب نظر جهت شرکت در مطالعه دعوت به عمل آمد که از این میان 42 نفر در مطالعه شرکت کردند. انتخاب صاحب نظران با استفاده از روش Expert Panel صورت پذیرفت. مطالعه در سه دور انجام شد و در دور سوم توافق بین شرکت کنندگان و تعیین دیدگاه آنان نسبت به جنبه های مختلف ضرورت و امکان ادغام مورد سنجش قرار گرفت. برای سنجش توافق از روش لیکرت استفاده شد و چنانچه حداقل دو سوم صاحب نظران با موضوعی موافقت یا مخالفت داشتند به عنوان اتفاق نظر در زمینه فوق در نظر گرفته شد.در نهایت در 27 مورد از مجموع 36 موردی که در دور نهایی مطرح شده بود توافق نسبی حاصل شد. شرکت کنندگان در مجموع با ضرورت ادغام موافقت داشته و در خصوص جنبه های مختلف آن مهمترین یافته ها عبارت بود از:ادغام از نقطه نظرهای سنخیت وظایف دو حوزه، تقویت تفکر جامعه نگری، تجربه انحلال سازمان های منطقه ای بهداشت و درمان، افزایش بهره وری، همسویی با وزارت بهداشت، افزایش کیفیت، اصلاح ساختار اداری ضرورت داشته و مشکلاتی از نظر شیفت منابع به طرف درمان و نیز کاهش سهم بهداشت و درمان به علت کاهش تعداد نمایندگان آن در هیات رییسه رخ نخواهد داد.همچنین شرکت کنندگان در خصوص امکان ادغام به توافق نسبی مثبت دست یافته و معتقد بودند نگرش نیروی انسانی نسبت به ادغام، جامعه نگر نبودن اساتید و دانشجویان پزشکی و مقدور نبودن ادغام در کلیه زمینه ها امکان ادغام را منتفی نمی سازد.در مورد تسهیل عمل دولت به تعهدات جهانی خود، تاثیر ادغام بر انگیزه نیروی انسانی، عدم توانایی سیستم مدیریت دانشگاه در برانگیختن انگیزه کارکنان برای ادغام، روشن نبودن اهداف ادغام، و عدم امکان ادغام در تمام زمینه ها، توافق قابل ملاحظه ای بین شرکت کنندگان مشاهده نشد.

امروزه چاقی یکی از مشکلات بهداشتی و تغذیه ای مردم دنیا است که به دلیل عوارض جبران ناپذیر آن به توجه بیشتری نیاز دارد. این مطالعه با هدف تعیین وضعیت چاقی در مادران روستایی شهرستان گرگان در پاییز سال 82 به اجرا درآمده است. روش کار: مطالعه از نوع توصیفی – مقطعی و نمونه گیری از نوع ترکیبی (خوشه ای – تصادفی ساده) می باشد. تعداد 2854 نفر از مادران کودکان زیر 5 سال روستاهای شهرستان گرگان از 20 روستا انتخاب شدند. یک گروه 20 نفره محلی پس از آموزشهای لازم، داده ها را با استفاده از پرسشنامه جمع آوری و با ترازو وزن، و نوارمتر قد، دور کمر و باسن را اندازه گیری کردند. زنان باردار از بررسی حذف شده و وضعیت اقتصادی بر اساس دارا بودن 10 قلم وسایل زندگی (ضعیف: کمتر از سه قلم، متوسط: 4 - 6 قلم، و خوب: 7 - 10 قلم) طبقه بندی شدند. در این مطالعه سه قومیت فارس (بومی)، ترکمن، و سیستانی با یکدیگر مقایسه می شوند. میانگین سنی زنان 28.2 سال بوده و از نظر شاخص نمایه توده بدنی (BMI) {29.9-25}، {39.9-30} و {40 ≥} میزان افزایش وزن به ترتیب 28.3%، 15.9%، 0.5%، می باشد. شاخص {25 < BMI} در زنان فارس (64.1%)، ترکمن (46.4%) و سیستانی (33.1%) می باشد که این اختلاف از نظر آماری معنی دار است (P<0.02). شاخص نسبت دور کمر به باسن (WHR) در 39.1% بالاتر از 0.8 است که این شاخص در زنان ترکمن بالاتر از دو گروه دیگر می باشد. شاخص {25<BMI} در زنانی که وضعیت اقتصادی ضعیف، متوسط و خوب دارند به ترتیب 34.8%، 50.8% و 55.7% است. اختلاف از نظر آماری معنی دار می باشد. میزان شیوع چاقی در زنانیکه باسوادند با زنانی که در سطح دیپلم و بالاتر باسوادند از نظر آماری معنی دار می باشد(P<0.04) .در مجموع نتایج بررسی نشان می دهد که چاقی از مشکلات بهداشتی زنان روستایی شهرستان گرگان است و با بهبود وضعیت اقتصادی شیوع بیشتری پیدا می کند. لذا آموزش تغذیه صحیح و تغییر رفتار زنان می بایست مورد توجه قرار گیرد.

با توجه به شیوع قابل ملاحظه انگل توکسوپلاسما در سطح جهان و امکان سقط جنین، زایمان زودرس و سایر ناهنجاریهای مادرزادی در کودکانی که از مادران آلوده به این انگل به دنیا می آیند، و از طرف دیگر شیوع متفاوت آن در اقشار جامعه، اطلاع از جمعیت زنان و دختران غیرایمن به انگل توکسوپلاسما، ضروری به نظر می رسد. روش IFAT، روش مناسبی جهت تعیین آلودگی به این تک یاخته است.در این مطالعه توصیفی - تحلیلی که طی سالهای 82-1381 در مرکز آموزش و تحقیقات بهداشتی اصفهان صورت گرفت، تعداد 414 نفر از دختران دبیرستانی مناطق مختلف شهر اصفهان به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و از هر کدام به میزان دو لوله هماتوکریت نمونه خون گرفته شد و با روش ایمونوفلورسانس غیرمستقیم در رقت 1:100 آنتی بادی های موجود در سرم ارزیابی شد. نمونه های مثبت با تیتر 1:100 از لحاظ تیتر رقیق تر مورد آزمایش قرار گرفت. در این پژوهش، ملاک تعیین آلودگی و یا سابقه آلودگی تیتر 1:100 بود. جهت تعیین برخی عوامل موثر بر آلودگی، پرسشنامه ای تنظیم و اطلاعاتی از قبیل سن، شغل پدر و مادر، سابقه تماس با گربه، سابقه خوردن گوشت های کم پخته، خوردن جگر خام، سابقه نگهداری طیور در منزل، میزان آگاهی افراد در مورد بیماری و سابقه بیماری توکسوپلاسموز در فرمهای اطلاعاتی ثبت شد.میزان پادتن توکسوپلاسما گونده ای در بین دختران دبیرستانی در محدوده سنی 19-14 ساله برابر با 18.4% بود. این میزان در نواحی مختلف متفاوت و بیشترین آن در ناحیه یک آموزش و پرورش معادل 27.5% و کمترین آن در ناحیه پنج برابر 14.5% بود. نتایج بررسی نشان داد که از بین متغیرهای مورد آزمون، تنها بین سابقه تماس با گربه و سابقه نگهداری طیور در منزل با میزان پادتن توکسوپلاسما اختلاف معنی دار وجود دارد (P<0.05) و در مورد سایر عوامل مثل میزان آگاهی افراد، عادات غذایی، شغل پدر و مادر و غیره هیچ ارتباط معنی داری یافت نشد. در هیچ کدام از افراد مورد مطالعه، علایمی مانند تب و لنفادنوپاتی و غیره دیده نشد.بر اساس نتایج حاصله ملاحظه می شود که بیش از 80% از افراد مورد مطالعه از لحاظ سرولوژیک IFAT منفی می باشند و با توجه به حساسیت این افراد احتمال ابتلا آنان و فرزندانشان در آینده به بیماری توکسوپلاسموز وجود دارد، ضمنا مطالعات نشان می دهند که میزان موارد سرولوژی مثبت با افزایش سن افزایش می یابد. از طرفی تنها 2.4% این افراد آگاهی قابل قبولی در مورد بیماری داشته و اکثرا فاقد آگاهی اطلاعاتی در زمینه این بیماری بوده اند، لذا پیشنهاد می شود که آزمایش توکسوپلاسموز به یکی از آزمایشهای اجباری قبل از آبستنی تبدیل شود و همچنین آموزش بهداشت و ارتقای آگاهی برای دختران و مادران به منظور پیشگیری از تولد نوزاد دارای ناهنجاریهای مادرزادی مورد تاکید قرار گیرد.

بدون شک موفقیت هر سازمانی در گرو وجود یک نظام ارزشیابی و نظارت کارآمد و با کفایت است. در واقع ارزشیابی یکی از مهمترین عناصر فرایند مدیریتی را تشکیل می دهد و فقدان یک ساز و کار ارزشیابی موثر در یک بیمارستان، به لحاظ اهمیت بالای این سازمان، نه تنها به افزایش هزینه های درمانی خواهد انجامید، بلکه بخاطر غفلت در ارایه صحیح مراقبت، سلامت کل جامعه را نیز به مخاطره خواهد انداخت.لذا با عنایت به اهمیت فرایند ارزشیابی و تاثیر آن در بهبود عملکرد بیمارستان، پژوهش حاضر به بررسی سطح ادراک و انتظار مدیران و هیات تصمیم گیری بیمارستانهای استان همدان از نظام ارزشیابی بیمارستانها و تعیین شکاف موجود پرداخته است.مشخصات پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی (Applied) بوده که به روش مقطعی (Cross-sectional) انجام گرفته است. جامعه آماری آن شامل روسا، مدیران و اعضای هیات تصمیم گیری بیمارستان ها می باشد. حجم نمونه برابر با کل جامعه پژوهش به تعداد 200 نفر است که به روش سرشماری (census) تعیین شده است. داده های پژوهش با استفاده از پرسشنامه جمع آوری و با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شده است.یافته ها: مهمترین یافته های این پژوهش عبارتند از: طبق نظر مدیران و هیات تصمیم گیری در نظام فعلی ارزشیابی بیمارستانها بیشترین توجه به مولفه «ارزش های متعالی و ضوابط» صورت گرفته است (یعنی بیشترین میانگین امتیاز ادراک (3.63) گروه مورد پژوهش از مولفه های نظام ارزشیابی به این مولفه مربوط بوده است). در حالی که به نظر این گروه در یک نظام ارزشیابی مطلوب بیشترین توجه باید به مولفه «رضایت بیماران» معطوف گردد (یعنی بیشترین میانگین امتیاز انتظار گروه مورد پژوهش از مولفه ها برابر با 4.48 و به این مولفه مربوط بوده است).تمام تفاوتهای بین ادراک و انتظار گروه مورد پژوهش از مولفه های مورد بررسی نظام ارزشیابی معنی دار (P<0.001) بوده است.بیشترین درصد شکاف بین ادراک و انتظار گروه از مولفه های ارزشیابی به مولفه «رضایت کارکنان»، در حدود 56% و کمترین درصد به مولفه «ارزش ها و ضوابط»، در حدود 11.6%، مربوط بوده است.

بررسی میزان آگاهی کارگران از اصول صحیح انجام کار و میزان عملکرد آنها مقوله ای است که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. سایر محققان نیز کم و بیش مطالعاتی را در این زمینه انجام داده اند و به نتایجی دست یافته اند. در بعضی تحقیقات مشخص شده که پس از اجرای برنامه آموزشی افزایش آگاهی افراد گزارش شده در حالی که تفاوت قابل توجهی در رفتار و عملکرد کارگران در مورد سلامتی کمر ایجاد نشده است. در عین حال بعضی تحقیقات نیز، رابطه معنی داری را بین افزایش میزان آگاهی و بهبود عملکرد کارگران به دست آورده اند. برای مثال نشان داده شده که آموزش های انجام شده در جهت افزایش آگاهی و بهبود عملکرد بیماران نسبت به روش درمان معمول اثر بهتری روی درد مزمن دارد. همچنین بررسیها نشان داده اند که Back School روش موثری برای تغییر میزان آگاهی و رفتار کارگران می باشد.تحقیق حاضر با استفاده از دو پرسشنامه که میزان آگاهی و عملکرد کارگران صنایع خودروسازی را می سنجید صورت گرفت. سوالات پرسشنامه با توجه به منابع ارگونومی در چهار بخش با عناوین: ویژگی های بار و نحوه حمل و انتقال آن، وضعیت انجام کار و عوامل فردی، تلاش فیزیکی و ابزار و شرایط محیط کار طراحی شدند.از نظر میزان آگاهی 11% افراد آگاهی ضعیف و 57% آنها آگاهی متوسط و 32% آنها آگاهی خوب داشتند. از نظر میزان عملکرد نیز 52% در گروه ضعیف، 18% در گروه متوسط و 2% نیز در گروه عملکرد خوب و مناسب قرار داشتند. 28% افراد حتی از سطح عملکرد ضعیف نیز برخوردار نبودند. در مجموع یافته های این تحقیق حاکی از آن است که میزان آگاهی افراد در زمینه اصول صحیح کار کردن در مورد کمر در سطح مطلوبی است و این در حالی است که افراد از نظر عملکرد در سطح پایینی قرار داشتند و به این ترتیب رابطه آماری معنی داری بین میزان آگاهی و بهبود عملکرد کارگران بدست نیامد.

منظور از همبستگیهای مکانی وابسته به خود، تکنیکی است که اطلاعات خلاصه شده یی را در خصوص آرایش جغرافیایی داده ها بر روی یک نقشه ارایه می نمایند. در واقع، این نمایه ها، مقادیر عددی داده های مورد نظر در مناطق جغرافیایی همجوار را به منظور ارزیابی میزان تجمع متغیر مورد نظر در مقیاسی وسیع، مورد مقایسه قرار می دهند. زمانی که تعداد زیادی از مناطق همجوار دارای مقادیر بالا و یا پایینی از متغیر مورد نظر باشند، تجمع آن متغیر در مقیاسی وسیع اثبات می گردد. اثبات چنین تجمعی از اهمیت شایان توجهی برخوردار است، چرا که عدم محاسبه و در نظر گرفتن این تجمع می تواند شناسایی یا تشخیص رابطه بین میزان های میرایی و ابتلا با عوامل خطر مربوط به آنها را تحت تاثیر خود قرار دهد و به اشتباه وجود یک رابطه مستقیم میان آنها را نشان دهد. از همین رو این مقاله به معرفی دو نوع از مهمترین این نمایه ها می پردازد که برای داده های کمی پیوسته، نظیر میزانهای میرایی و یا ابتلا، مورد استفاده قرار می گیرند.

تعداد کثیری از تصفیه خانه های آب و فاضلاب با ظرفیتهای مختلف، در اتحادیه اروپا و آمریکای شمالی پرتوتابی با فرابنفش را به عنوان مرحله اصلی گندزدایی انتخاب نموده اند و به نظر می رسد روند رو به افزایش کاربرد این روش منحصر به فرد با کسب تجارب حاصله و همچنین اثبات مزیت های آن در برابر روش های شیمیایی گندزدایی کماکان به عنوان یک فن آوری برتر ادامه داشته باشد. از آنجا که پرتو تابی فرابنفش تنها روشی است که در زمان حاضر ادعا می شود هیچ گونه مشکلی را از لحاظ سلامت کاربران، مصرف کننده و محیط زیست ندارد و حتی در حالت دوزهای بالا پرتو موجب تنزل کیفیت آب و فاضلاب نمی شود، آشنایی با روش صحیح طراحی مرحله گندزدایی با UV جهت تامین اهداف مختلف از تصفیه آب و پساب برای مسوولین تصفیه خانه ها ضروری خواهد بود.رهنمودهای اخیر طراحی در این زمینه بر اساس تست نمودن سیستم فرابنفش تحت بارهای هیدرولیکی مختلف (بر حسب لیتر بر دقیقه برای هر لامپ UV) می باشد تا در نهایت بتوان آن بار هیدرولیکی را که مطابق با تحویل میزان دوز میکروب کشی مورد تقاضا باشد، جهت طراحی سیستم انتخاب نمود. سایر فاکتورهای طراحی مشتمل بر کیفیت آب، ویژگی لامپها و پوششهای کوارتزی به کار گرفته شده می باشد. در روش جدید فرض می شود کاهش بده لامپ بر اثر گذشت زمان تا 50% است و شدت نوراسمی لامپها نیز حداکثر 20% بر اثر کثیف شدن پوششهای کوارتزی کاهش می یابد.در مقاله حاضر اطلاعات مورد نیاز که می باید با انجام تست پایلوت در محل تصفیه خانه جمع آوری شود و نحوه استفاده از آنها در طراحی تشریح شده است. مزیت روش توصیه شده این است که نوسانات مهمترین پارامترهای قابل تغییر مدنظر قرار می گیرد، ضمن اینکه همزمان می توان تعداد لامپهای مورد نیاز را برای یک موقعیت خاص با توجه به سخت ترین مقررات و بدترین شرایط قابل مواجهه محاسبه نمود.