مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی
سال:1389 | دوره:8 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

زمینه و هدف: با توجه به کم توجهی به مقوله ارتقای سلامت نوجوانان به علت تلقی ناشی از سالم بودن آنان در بیشتر کشورهای جهان، بر آن شدیم تا با انجام این مطالعه به ارزیابی پیشگویی کننده های کیفیت زندگی دختران نوجوان از طریق تحلیل مسیر بر اساس مدل ارتقای سلامت پندر دست یابیم.روش کار: مدل ارتقای سلامت پندر چهارچوب این مطالعه را تشکیل داد. این مطالعه مقطعی، بر روی 500 نمونه دختر نوجوان (پایه 9 الی 11) با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی از بین 20 دبیرستان دخترانه در 4 منطقه شهرستان کاشان، اجرا شد. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از داشتن پایه 9 الی 11 و رضایت نامه کتبی از سوی اولیا، مربیان و از سوی دختران نوجوان. پرسشنامه های استاندارد: موانع درک شده، خودکارآمدی درک شده، عواطف درک شده، حمایت اجتماعی درک شده، سبک زندگی مروج سلامت و کیفیت زندگی بین دختران نوجوان توزیع و از طریق مصاحبه توسط کارشناسان دوره دیده جمع آوری شد. سپس، داده ها از طریق روش آماری تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزارهای SPSS 18 و LISREL8.8 تجزیه و تحلیل شدند.نتایج: کلیه سازه های مدل ارتقای سلامت و سبک زندگی مروج سلامت ارتباط معنی داری با کیفیت زندگی دختران نوجوان داشتند. سازه خودکارآمدی و عواطف درک شده به ترتیب بیشترین قدرت پیشگویی کنندگی (p<0.01) 0.70=(b و ( (b=0.21 (p<0.01کیفیت زندگی را داشتند. سبک زندگی مروج سلامت به عنوان میانجی %39 از کیفیت زندگی دختران نوجوان را تبیین کرد. 73% از تغییر میزان کیفیت زندگی توسط دختران نوجوان این مدل برازش یافت.نتیجه گیری: یافته های مطالعه نشان داد که مدل ارتقای سلامت، کاربرد مناسبی برای تبیین و پیشگویی کنندگی کیفیت زندگی دختران نوجوان را دارد. بر این اساس، به برنامه ریزان سلامت بکارگیری مدل ارتقای سلامت پندر بمنظور ارتقای کیفیت زندگی در این جمعیت پیشنهاد می شود.

زمینه و هدف: امروزه در بسیاری از محیط های شغلی نظیر صنایع هسته ای، نظامی و شیمیایی بروز یک خطای انسانی می تواند به حادثه ای فاجعه بار منتهی شود. ویژگی عمومی سامانه های بزرگ فن آوری این است که مقادیر عظیمی از مواد بالقوه خطرناک در یک واحد متمرکز هستند و توسط چند کاربر، کنترل می شوند. اتاق کنترل به عنوان قلب تپنده یک سامانه می باشد و هر گونه خطا در وظایف کاربرها می تواند پیامدهای جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی خطاهای انسانی در اتاق کنترل یکی از صنایع پتروشیمی با استفاده از روش Cognitive Reliability Error Analysis Method (CREAM) به انجام رسید.روش کار: مطالعه حاضر، یک مطالعه مورد پژوهی توصیفی - تحلیلی می باشد که در اتاق کنترل یکی از صنایع پتروشیمی که دارای 39 نفر شاغل می باشد، اجرا گردید. در ابتدا با روش تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی (HTA) وظایف شغلی تحلیل گشته و سپس با استفاده از روش اولیه و گستردهCREAM ، کنترل های محتمل کاربر و خطاهای احتمالی شناختی برای وظایف شغلی تحلیل شده تعیین گردید.نتایج: بر اساس نتایج روش اولیهCREAM ، برای وظایف اقدام، بردمن و سرپرست نوبت کار نوبت کار، نوع سبک کنترلی لحظه ای و برای وظیفه نوبت کار ارشد اتاق کنترل، نوع سبک کنترلی تاکتیکی تعیین گردید و بر اساس نتایج روش گستردهCREAM ، از تعداد کل خطاهای شناسایی شده، خطای اجرا (51.70%)، خطای تفسیر (19.55%)، خطای برنامه ریزی (14.94%) و خطای مشاهده (13.81%) بدست آمد.نتیجه گیری: مطابق با روش اولیه CREAM عواملی CPCs مرتبط با کاهش اطمینان عملکرد شامل، انجام دو یا چند کار بطور همزمان، زمان انجام کار (ریتم سیرکادین) و کیفیت آموزشهای موجود و تجربیات کاری می باشد که باعث ایجاد سبک کنترلی لحظه ای می گردد. و مطابق با روش گسترده CREAM بیشترین خطاهای شناختی شامل خطای اجرا و مهمترین فعالیت های شناختی مرتبط با فرایند کنترلی در این اتاق کنترل، فعالیت ارتباط، اجرا، تشخیص، پایش و برنامه ریزی بوده که توجه به تهیه و تدوین دستور العمل های کاری، برگزاری دوره های آموزشی، برنامه نوبت کاری، بهینه سازی سامانه ارتباطی و ایجاد تغییرات لازم در نرم افزار کنترلی ضروری می باشد.

زمینه و هدف: بیماری های قلبی عروقی علت عمده مرگ در جهان به شمار می روند. عوامل مختلفی از جمله تغییر در شیوه زندگی در میزان بروز این بیماری ها دخالت دارند. ریشه بیماری های قلبی عروقی به دوران کودکی بر می گردد بنابراین پیشگیری زود هنگام از بیماری های قلبی عروقی بهتر است از زمان کودکی و نوجوانی برای اصلاح عوامل خطر انجام شود.روش کار: این پژوهش یک مطالعه توصیفی - مقطعی می باشد که با هدف تعیین شیوع عوامل خطر بیماری های قلبی - عروقی در سبک زندگی نوجوانان شهر همدان در سال 1386 انجام شده است. نمونه های پژوهش را 1000 نفر از نوجوانان شهر همدان تشکیل دادند که به روش نمونه گیری طبقه ای - خوشه ای انتخاب شدند. نتایج با استفاده از آمار توصیفی ارایه گردید.نتایج: یافته های پژوهش نشان داد که واحدهای مورد پژوهش دارای سابقه خانوادگی فشار خون بالا (23.1%)، دیابت (9.5%)، چربی خون بالا (23.3%) و سکته قلبی (13.5%) در خانواده خود بودند. یافته ها همچنین نشان داد که واحدهای مورد پژوهش دارای شاخص توده بدنی بالاتر از 25 کیلوگرم بر مترمربع (10.6%)، بدون پیاده روی (8.2%)، نداشتن فعالیت ورزشی (59.1%)، استفاده بیش از 5 ساعت کامپیوتر در روز (10.8%)، استفاده از تلویزیون بیش از 5 ساعت در روز (29.2%)، مصرف روغن های اشباع در خانواده (50.8%)، مصرف مواد لبنی پرچربی (33.1%)، استفاده از غذاهای آماده (48.6%)، استفاده از تنقلات (پفک و چیپس) (75.4%)، استفاده از روش سرخ کردن بعنوان متداول ترین شیوه پخت غذا در خانواده (35.9%)، مواجهه با دود سیگار بستگان نوجوان (67.7)، استعمال سیگار در دوستان نوجوان (25%) و استعمال سیگار در خود نوجوان (3.4%) بودند.نتیجه گیری: در این مطالعه مشخص گردید که اکثر نوجوانان در معرض یا مستعد انواع عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی هستند با توجه به اهمیت این بیماری ها به نظر می رسد که باید اقدامات آموزشی وسیع و گسترده به منظور افزایش سطح آگاهی و سپس عملکرد مردم خصوصا نوجوانان در مورد پیشگیری اولیه از بیماری ها صورت پذیرد.

زمینه و هدف: تالاسمی بعنوان یک بیماری هتروژن، یکی از شایعترین بیماری های تک ژنی در دنیا محسوب میشود. هدف از این مطالعه بررسی ارتباط بین شاخص های خونی و شدت جهش های ژن بتاگلوبین در ناقلین بتاتالاسمی می باشد.روش کار: در این تحقیق مقطعی، 30 جهش ژن بتاگلوبین در 1206 فرد ناقل بتا تالاسمی غیر منصوب مورد بررسی قرار گرفت. همچنین شاخص های خونی آنها که شامل CBC و الکتروفورز می باشد نیز تهیه گردید. سپس با استفاده از برنامه نرم افزاری SPSS و آزمون آماری T-testارتباط بین یافته های ژنتیکی و نتایج شاخص های خونی آنان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج: در این مطالعه ارتباط بین شدت جهش های ژن بتاگلوبین) نوع ضعیف، b+ و نوع شدید،(bo، در ناقلان بتاتالاسمی و میانگین شاخص های خونی آنان، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دهنده این بود که جهش های b+ از نظر آماری از میانگین MCV وMCH  بالاتری نسبت به جهش های bo برخوردار بود. بدین وسیله می توان با صرف زمان و هزینه کمتر به نتیجه مطلوبی در راستای ارتباط آماری معنی دار بین طیف خاصی از شاخص های خونی با برخی از جهش ها دست یافت.نتیجه گیری: نتایج تاییدکننده ارتباط معنی دار دو شاخص خونی، با انواع خاصی از جهش های ژن بتاگلوبین در ناقلان بتا تالاسمی می باشد.

زمینه و هدف: در بسیاری از مطالعات، بقای بیماران مبتلا به سرطان معده یعنی زمان تا وقوع مرگ این بیماران، مورد بررسی قرار گرفته است. این در حالی است که با وجود درمان پذیری سرطان معده در مراحل ابتدایی توسط عمل جراحی، احتمال عود بیماری پس از این روش درمان وجود دارد. بنابراین به منظور دست یابی به برآورد دقیق تر بقای بیماران لازم است هر دو رخداد عود بیماری و مرگ مورد بررسی قرار گیرند. هدف این مطالعه استفاده از روش رقابت جویی خطرات به منظور برآورد توابع تجمعی بروز عود بیماری و مرگ و در نتیجه برآورد بقای بیماران پس از عمل جراحی می باشد.روش کار: این پژوهش شامل اطلاعات 330 بیمار مبتلا به سرطان معده است که از ابتدای سال 1374 تا فروردین 1378، به انستیتو کانسر ایران مراجعه کرده و تحت عمل جراحی قرار گرفته اند. به منظور دست یابی به بقای 5 ساله، این بیماران حداقل به مدت 5 سال مورد پی گیری قرار گرفته اند. برخی خصوصیات دموگرافیک، بالینی و درمانی بیماران، همچنین نوع و زمان اولین رخداد (عود بیماری و یا مرگ) پس از جراحی از پرونده بالینی آنان جمع آوری گردید. برآورد توابع تجمعی بروز عود بیماری و مرگ با استفاده از روش پارامتری مستقیم انجام شد. مدل رگرسیون پارامتری جهت تطبیق اثر برخی متغیرهای کمکی به کار برده شد. از نرم افزار R جهت تحلیل داده ها استفاده گردید و سطح معنی داری 0.05 درنظر گرفته شد. یافته ها با نتایج حاصل از عدم درنظر گرفتن رخدادهای رقیب مقایسه گردیدند.نتایج: میانه مدت زمان پی گیری در این مطالعه 37.9 ماه بود. 13% بیماران عود بیماری و 60.9% مرگ را به عنوان اولین رخداد پس از جراحی تجربه کردند. توابع تجمعی بروز عود بیماری و مرگ 5 سال پس از عمل جراحی و با در نظر گرفتن اثر متغیرهای کمکی به ترتیب 11.0% و 68.6% برآورد گردیدند. متغیرهای سن، مرحله بیماری و دریافت درمان تکمیلی رابطه معنی داری با تابع تجمعی بروز مرگ نشان دادند در حالی که تنها دریافت درمان تکمیلی ارتباط آماری معنی داری با تابع تجمعی بروز عود داشت. مشاهده گردید افزایش سن و پیشرفته شدن مرحله بیماری احتمال تجمعی بروز مرگ پس از عمل جراحی را افزایش می دهند. همچنین دریافت درمان تکمیلی احتمال تجمعی بروز عود بیماری پس از جراحی را کاهش در حالی که احتمال تجمعی بروز مرگ را افزایش می دهد. بقای بیماران پس از گذشت 5 سال از عمل جراحی (با لحاظ کردن اثر متغیرهای کمکی) 20.4% بدست آمد.نتیجه گیری: استفاده از روش رقابت جویی خطرات در تحلیل داده های بقا به دلیل قابلیت درنظر گرفتن رخدادهای رقیب و در نتیجه دست یابی به برآورد دقیق تر بقای بیماران توصیه می گردد. دست یابی به نتایج دقیق تر با استفاده از این روش با توجه به برآوردهای کوچک تر واریانس پارامترهای مدل و فواصل اطمینان باریک بدست آمده برای برآورد توابع تجمعی بروز رخدادهای رقیب قابل ملاحظه می باشد. متاسفانه نتایج بدست آمده حاکی از آن است که نرخ بقای بیماران مبتلا به سرطان معده در ایران پایین است.

زمینه و هدف: با توجه به اثرات حاد و مزمن حلال های آلی، که نقاشان خودرو در مواجهه طولانی مدت با آنها هستند، ارزیابی و کنترل آنها برای حفظ سلامت کارکنان از اهمیت خاصی برخوردار است. در این تحقیق قصد بر آن است به منظور ارزیابی صحیح میزان مواجهه و انتخاب راه کارهای صحیح کنترلی، مهمترین عوامل تاثیرگذار در انتشار آلودگی با تاکید بر ارزیابی مواجهه با بنزن، تولوئن، زایلن و اتیل بنزن (BTEX)، شناسایی و تعیین گردد.روش کار: در این تحقیق با مطالعه دقیق فرایند رنگ آمیزی یک شرکت خودروسازی، عوامل احتمالی تاثیرگذار، حلال های آلی موجود در رنگ و ایستگاه های انتشار حلال های آلی شناسایی شده و سپس با توجه به تعداد متغیرهای مورد بررسی و سطوح آنها و 5 نمونه به ازای هر ترکیب از متغییرها و نمونه های شاهد، 240 نمونه هوا تعیین شد. نمونه ها بر اساس روش 1501 NIOSH جمع آوری، آنالیز و تعیین مقدار گردید، و در نهایت اطلاعات بدست آمده بوسیله نرم افزارspss11.5  و آزمونهای رگرسیون چندگانه و آنالیز واریانس مورد تحلیل قرار گرفتند.نتایج: در بین حلال های مورد مطالعه، مواجهه با بنزن در کلیه وظایف شغلی و مواجهه با تولوئن در ایستگاه ها رنگ رویه و رنگ آستر بالاتر از حدود مجاز مواجهه تشخیص داده شد (p<0.05). مواجهه با اتیل بنزن و زایلن کمتر از حدود مجاز بود (p<0.05). مهمترین عوامل تاثیرگذار بر میانگین مواجهه با هر چهار حلال مورد مطالعه به ترتیب میزان اثرگذاری عبارت از: وظیفه شغلی، نوع پیستوله و نوع رنگ مصرفی بوده است (p<0.05).نتیجه گیری: از دلایل تاثیر متغیرهای وظیفه شغلی ،نوع پیستوله و رنگ بر میزان مواجهه باBTEX ، متفاوت بودن بار کاری هر وظیفه شغلی ،کارایی متفاوت دو نوع پیستوله مورد استفاده و تفاوت در فرمولاسیون حلال های رنگ است. همچنین به دلیل وجود بنزن به صورت ناخالصی در حلال رنگ، میزان مواجهه با آن بیشتر از حد مجاز می باشد. بنابراین توجه به عواملی تاثیرگذار در حین ارزیابی و کنترل جهت کسب نتایج مطمئن تر توصیه می شود.

زمینه و هدف: خواص ویژه و منحصر به فرد نانوذرات، خطرات احتمالی منحصر به فردی نیز به دنبال خواهد داشت. به علاوه این مواد در شرایط مختلف ممکن است سمیت های مختلفی داشته باشند، لذا در این تحقیق به بررسی سمیت نانوذرات TiO2 و Fe-doped TiO2 (Fe:TiO2) در دو حالت تماس یافته با فنل و بدون تماس با فنل پرداخته شده است.روش کار: ابتدا محلول استوک نانو مواد مورد بررسی ساخته شده و با فنل مواجهه داده شد. پس از تهیه غلظت های مختلف از محلول استوک، دافنیا مگنا با نانومواد مواجهه یافته و مواجهه نیافته با فنل تماس داده شد. میزان مرگ دافنی ها با استفاده از مدل پروبیت در نرم افزارSPSS 16  تجزیه و تحلیل شد وLC50 ، NOEC و غلظتی که در آن 100% مرگ و میر رخ می دهد در زمانهای 12 تا 96 ساعت پس از تماس محاسبه گردید.نتایج: طبق نتایج به دست آمده، 48 LC50 ساعته TiO2 و Fe:TiO2 در حالت بدون مواجهه با فنل به ترتیب 2705 و بیش از15000 mg/l  و در حالت تماس با فنل، به ترتیب 414 و 1258 mg/l محاسبه شد 48 NOEC .ساعته در مورد نانوذرات TiO2 مواجهه یافته و مواجهه نیافته با فنل به ترتیب 41 و 1253 mg/l و در مورد Fe:TiO2 به ترتیب 789 و بیش از 15000 mg/l بدست آمد. همچنین غلظت 100% مرگ و میر 48 ساعته در مورد نانوذرات TiO2 مواجهه یافته و مواجهه نیافته با فنل به ترتیب بیش از 1090 و بیش از 1253 mg/l و در مورد Fe:TiO2 به ترتیب بیش از 2108 و بیش از 15000 mg/l بدست آمد.نتیجه گیری: با توجه به 48 LC50 ساعته این مطالعه نشان داد که سمیت نانو Fe:TiO2 و نانوTiO2  به علت مواجهه با فنل به ترتیب بیش از 12 برابر و 6.5 برابر افزایش می یابد. اما به طور کلی با توجه به شاخص LC50 در حالتهای مختلف می توان گفت سمیت نانو Fe:TiO2 که از خواص کاتالیستی بهتری نیز برخوردار می باشد، در مقایسه با نانوTiO2  کمتر می باشد. بنابراین در کاربردهای مختلف باید استفاده از آن به جای TiO2 خالص مورد بررسی قرار گیرد زیرا این ماده خطر کمتری را برای محیط زیست در بر خواهد داشت.

زمینه و هدف: امروزه باکتری های هتروتروف به صورت شاخص شمارش بشقابی هتروتروف (HPC) به عنوان مکمل شاخص کلیفرم در کنترل کیفی آب مورد توجه قرار گرفته است. سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا حداکثر مجاز تعداد باکتری های هتروتروف را در شبکه های توزیع500 cfu/mL  تعیین کرده است. نظر به اینکه تعیین باکتری های هتروتروف در آب آشامیدنی شهر تبریز جزء آزمایش های معمول نبوده و اطلاعات منتشر شده ای در این زمینه وجود ندارد لذا در این مطالعه، شاخص HPC در آب آشامیدنی شهر تبریز مورد بررسی قرار گرفته و مقادیر آن تعیین شده است.روش کار: 50 نمونه آب از مناطق مختلف شهر تبریز، به گونه ای تهیه شد که کل شهر را پوشش دهد. نمونه ها به صورت تصادفی و تحت شرایط استاندارد تهیه و از نظر شاخصHPC ، کلیفرم، کلر باقی مانده، کدورت، دما وpH  مورد آزمایش قرار گرفتند. برای کشت باکتری های هتروتروف، از محیط های کشت R2A و نوترینت آگار استفاده شده و آزمایش HPC به روش پخش بشقابی انجام گرفت. آنالیز آماری نتایج بدست آمده، از طریق آزمون های آماری رگرسیون و T test صورت گرفت.نتایج: در 50% نمونه های برداشته شده از مناطق مختلف شهر، باکتری های هتروتروف مشاهده گردید. بر اساس نتایج شمارش باکتری، تعداد باکتری های هتروتروف در شش منطقه بالای 500 cfu/mL گزارش شد. نتایج نشان داد که شاخص HPC در شبکه آب شهر تبریز بر اساس محیط نوترینت آگار برابر 184 ± 340 cfu/mL و بر اساس محیط R2A برابر 154 ± 315 cfu/mL بوده ضمن اینکه، در محیط کشت نوترینت آگار رشد بهتری مشاهده شد. بر اساس نتایج آنالیز آماری، ارتباط معنی داری بینHPC  و کلر باقی مانده در هر دو محیط کشت وجود داشت (برای نوترینت آگار p<0.05 و R=-0.347، برایR2A ،p<0.05  و (R=-0.312 همچنین، بین دو شاخص HPC وpH ، ارتباط معنی داری وجود داشت طوری که، با افزایشpH ، HPC نیز افزایش می یافت ( .(p<0.01در نهایت، رابطه بین نتایجHPC  در دو محیط نوترینت آگار و R2A کاملا معنی دار بود (P<0.01، .(R=0.95نتیجه گیری: حضور باکتری های هتروتروف در 50% از نمونه های مورد مطالعه نشان دهنده آن است که این باکتری ها در مناطق مختلف شبکه آب آشامیدنی شهر تبریز حضور دارند لذا، پایش 6 ماهه یا حداقل یک ساله شاخص HPC در کنار باکتری های کلیفرم و مقایسه نتایج پایش دوره های زمانی مختلف می تواند به شناسایی وضعیت شبکه توزیع آب و اصلاح وضعیت مناطق مشکل دار و اطمینان بیشتر از کیفیت آب آشامیدنی کمک نماید.