فضای جغرافیایی
سال:1393 | دوره:14 | شماره:46 |تعداد مقالات:15

وجود ناامنی و نرخ بالای بزهکاری از مسایل مهم مناطق اسکان غیررسمی بی سیم و اسلام آباد در شهر زنجان است. هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی ویژگی ها و نوع و میزان جرایم و الگوهای جغرافیایی بزهکاری در این مناطق است و می کوشد تا ویژگی های کالبدی مشترکی را که با وقوع بزهکاری در آن ها ارتباط دارد، تحلیل نماید.روش پژوهش حاضر توصیفی، تحلیلی است و داده های مورد استفاده به روش های اسنادی و میدانی گردآوری شده است. برای شناسایی و تحلیل الگوهای مکانی بزهکاری در این مناطق، مدل های آماری و گرافیک مبنا در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی و نرم افزارهای Case و Crime Analysis به کار گرفته شده است.یافته های پژوهش نشان می دهد، هر دو منطقه جزء مکان های تمرکز جرایم ارتکابی در شهر زنجان هستند. بیش از 23 درصد از جرایم شهر زنجان در این گستره کوچک (3.7 درصد از مساحت شهر) به وقوع پیوسته است. الگوهای بزهکاری این دو منطقه کاملا متفاوت است، بیشتر جرایم ارتکابی در بی سیم، جرایم مواد مخدر، شرارت و درگیری است، در حالی که خرید و فروش اموال مسروقه و قاچاق کالا مهم ترین جرایم ارتکابی در اسلام آباد است. آزمون های آماری نشان می دهد، در هر دو منطقه وقوع بزهکاری حالت خوشه ای دارد، به نظر می رسد نرخ بالای تراکم جمعیت، نارسایی های کالبدی و نابسامانی های نظام کاربری اراضی در شکل گیری الگوهای بزهکاری در این محدوده ها موثر بوده است.اقداماتی چون بهسازی، نوسازی و توانمند سازی بافت این محلات و اختصاص سرانه های تاسیساتی و تجهیزاتی، برقراری برنامه گشت های انتظامی، نورپردازی مناسب و حذف نقاط کور، مهم ترین راهکارهای افزایش ایمنی در این محدوده ها است.

در این تحقیق از داده های ساعتی گرد و غبار (قدرت دید افقی و کدهای هواشناسی) 87 ایستگاه سینوپتیکی کشور در سال 2008 استفاده شده است. بعد از استخراج روزهای گرد و غباری سال 2008 برای هر ایستگاه، روز 1 ژوئیه 2008 به خاطر داشتن قدرت دید افقی کمتر از 1000 متر (معیار تشخیص طوفان های گرد و غباری در این مطالعه) در اکثر ایستگاه های مورد مطالعه در نیمه غربی ایران به صورت موردی برای مطالعه انتخاب گردید. همچنین برای آشکار سازی پدیده گرد و غبار بر روی تصاویر ماهواره ای، از تصاویر مودیس ماهواره های آکوا و ترا در روز 1 ژوئیه ساعت های 7:15، 7:20 و 8:55 دقیقه استفاده شده است. در این مطالعه به منظور آشکار سازی گرد و غبار ایران بر روی تصاویر مودیس از شاخص بصری ترکیب رنگی کاذب و شاخص های کمی NDDI6، BTD7،BTDI8 و LRDI9 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که شاخص رقومی LRDI و همچنین شاخص بصری ترکیب رنگی کاذب از قدرت تفکیک بهتری نسبت به شاخص های دیگر برای آشکار سازی گرد و غبار برخوردار می باشند. طبق مطالعات صورت گرفته و تصویر ماهواره ای طوفان های گرد و غباری غرب ایران منشا خارجی داشته و منابع عمده آن صحاری سوریه، عربستان، شمال آفریقا و بسترهای خشک دریاچه ای عراق می باشد.

در این مطالعه تغییرات ایجاد شده در اراضی جنگلی منطقه گرگان در فاصله زمانی 1988-2007 بررسی شده و سپس مدل سازی تغییرات جنگلی با روش رگرسیون لجستیک انجام شد. برای تهیه نقشه تغییرات اراضی جنگلی، نقشه های کاربری زمین منطقه در سال های 1988 و 1998 و 2007 با استفاده از تصاویر ماهواره ای تهیه و سپس آشکارسازی تغییرات با روش Post-Classification Comparison در نرم افزار Idrisi انجام گردید. همچنین، نقشه های کاربری زمین برای استخراج متغیرهای مدل استفاده شدند. نتایج حاصل از اجرای مدل نشان داد که تغییرات اراضی جنگلی در این دوره زمانی روند کاهشی داشته است. اعتبارسنجی نتایج مدل با محاسبه معیارهای Pseudo- R2 و ROC انجام شد. میزان ارزش Pseudo-R2 و ROC برای مدل در دوره زمانی مورد مطالعه به ترتیب بیش از 0.27 و 0.91 به دست آمد که مقادیری مطلوب هستند. در مرحله بعد، شرایط آینده اراضی برای سال های 2016 و 2025 با استفاده از مدل پیش بینی گردید. نتایج این مطالعه می تواند به مدیران و تصمیم گیران جهت نظارت و جلوگیری از تخریب اراضی جنگلی کمک نماید. نقشه های خروجی حاصل از اجرای مدل با تعیین محل های با احتمال تغییر بالا، به مدیریت و کاهش موثر تخریب اراضی و کنترل نحوه تغییر کاربری زمین منطقه در آینده کمک می نماید.

لزوم توجه به اصول اکولوژی در برنامه ریزی کاربری اراضی، با توجه به تاثیراتی که یک برنامه ریزی اشتباه می تواند بر تخریب ساختارهای اکولوژیک مانند پوشش گیاهی درون و مجاورت شهرها و در نتیجه کاهش تنوع زیستی و پایداری فرایندهای اکولوژیک منطقه داشته باشد، امری ضروری است، بنابراین یک برنامه ریزی شهری کارآمد نمی تواند بدون توجه به اصول اکولوژی صورت گیرد. از همین رو در این تحقیق از متریک های سیمای سرزمین (تعداد لکه، نسبت مساحت طبقه، متوسط اندازه لکه، متوسط نزدیک ترین فاصله همسایگی) به صورت منفرد و توامان، برای تحلیل وضعیت اکولوژیکی فضای سبز شهر بیرجند استفاده شده است. سپس با توجه به رابطه تنگاتنگ بین فضای سبز و پارک های شهری به بررسی وضعیت پایداری اکولوژیکی پارک های شهری (در دو مقیاس محله ای و منطقه ای) پرداخته شده است. نتایج این تحقیق بیانگر این موضوع است که فضاهای سبز عمومی موجود در سطح شهر بیرجند از نظر ترکیب و توزیع فضایی دارای شرایط مطلوبی نیستند و در حال حاضر شبکه موزاییک لکه های فضای سبز شهری از وسعت و پیوستگی لازم برای ارائه خدمات اکولوژیکی برخوردار نمی باشد. لذا باید از طریق ایجاد پیوستگی بین مناطق دارای لکه های سبز گسسته و با مساحت های کم، در بهبود وضعیت این مناطق، برداشت، که این موضوع در مکان یابی پارک های جدید بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

تخمین صحیح مقدار رسوب و نقش آن در طراحی و مدیریت پروژه های منابع آب با در نظر گرفتن مشکلات فنی و اقتصادی، امکان احداث و بهره برداری از ایستگاههای رسوب سنجی، همیشه نقش حیاتی در پیشبرد صحیح مطالعات مهندسی رودخانه دارد. بنابراین ارائه راهکاری مناسب جهت برآورد دقیق بار معلق رودخانه ها بسیار سودمند خواهد بود. به علت عدم دستیابی به اطلاعات کامل و دقیق پارامترهای تاثیرگذار در فرآیند رسوب و همچنین ساختار کاملا غیرخطی برای مدل بندی آن در روش های مذکور نمی توان مدل جامعی به علت برآورد نه چندان دقیق و عدم امکان بررسی تغییرات زمانی رسوبات حمل شده توسط جریان معرفی نمود. هدف از این تحقیق، بررسی قابلیت مدل های شبکه عصبی مصنوعی و برنامه ریزی ژنتیک به منظور پیش بینی رسوب معلق در رودخانه اهرچای می باشد. در این مدل ها برای تخمین بار معلق از دبی جریان، بارش، دما و داده های رسوب پیشین استفاده شده است. این مدل ها در حوضه اهر چای واقع در استان آذربایجان شرقی به کار برده شده و نتایج آن با داده های مشاهداتی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. به منظور ارزیابی کارایی هر یک از مدل های فوق، مقادیر مشاهداتی و مقایسه آن با مقادیر محاسباتی توسط هر یک از مدل ها، از معیارهای ضریب تبیین(R2)، معیار نش- ساتکلیف(E) و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) استفاده گردید. در نهایت مدل برنامه ریزی ژنتیک به عنوان بهترین مدل در برآورد رسوب رودخانه اهرچای شناسایی و توصیه می-شود.

با توجه به محرومیت جامعه روستایی، بررسی و تحلیل کیفیت زندگی این قشر از جامعه به عنوان یک ملاک سنجش در برآورده شدن نیازهای مادی و غیرمادی خانواده های روستایی و درک ذهنی و رضایت آن ها از این نیازها ضرورت می یابد. این مقاله نیز در پاسخ به این نیاز در دهستان مهبان شهرستان نیکشهر (در استان سیستان و بلوچستان) انجام شده است. هدف اصلی آن، ارزیابی و سنجش میزان رضایت مندی ساکنان روستایی از کیفیت زندگی و تبیین عوامل موثر بر آن در دو بعد اقتصادی و اجتماعی می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی (آماری) مبتنی بر تکمیل پرسشنامه است. داده های تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی از 273 سرپرست خانوار نمونه در 19 روستای بالای 20 خانوار به دست آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری (همبستگی، آزمون T تک متغیره و تحلیل واریانس) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که میزان رضایت مندی روستاییان از کیفیت زندگی در ابعاد اقتصادی و اجتماعی پایین تر از حد متوسط می باشد. امکانات خدماتی بیشترین (0.361) و تسهیلات دولتی کم ترین (0.193) تاثیر را بر میزان رضایت مندی از کیفیت زندگی دارند. هم چنین مولفه های میزان تحصیلات و وضعیت شغلی با میزان رضایت مندی از کیفیت زندگی دارای ارتباط معناداری می باشند.

دانش سنجش از دور به طور فزاینده ای در دهه گذشته برای ارزیابی پدیده های اتمسفری به کار گرفته شده است. با توجه به معضل طوفان های گرد و غبار در مناطق غربی ایران، استفاده از مزایای سنجش از دور در بررسی منطقه ای و محلی این طوفان ها لازم و ضروری می باشد. در تحقیق حاضر سعی شده ارتباط و همبستگی بین داده های PM10 استخراج شده از سنجده مودیس و داده های PM10 ثبت شده در ایستگاه زمینی شهر سنندج با استفاده از مدل رگرسیون غیر خطی برای ماه های خرداد و تیر سال 1388 تعیین شود و با استفاده از تصاویر RGB و همچنین تصاویر نوع 1B سنجده مودیس (MODIS) با نام (MOD021KM)، الگوهای حرکتی طوفان های گرد و غباری که این منطقه را تحت تاثیر قرار می دهند، مورد ارزیابی قرار گیرند. بیش ترین مقدار میانگین ماهانه PM10 در تیرماه و بیشترین مقدار میانگین ساعتی PM10 در طول شبانه روز در ساعت 12 ظهر مشاهده شد. ارتفاع لایه اتمسفری از سطح زمین در کوه های زاگرس و شدت باد در شرق عراق از مهم ترین عوامل موثر در ورود طوفان های گرد و غبار به مناطق غربی ایران هستند. میزان تغییرات زمانی و مکانی PM10 ثبت شده در ایستگاه زمینی سنندج با تصاویر ارائه شده توسط سنجده مودیس در ماه های خرداد و تیر یک رابطه مثبت و نسبتا قوی را از خود نشان دادند (R=0.85) که بیانگر قابلیت و قابل اطمینان بودن تولیدات مودیس در بررسی الگوهای حرکتی طوفان های گرد و غبار و همچنین برآورد میزان غلظت ذرات جامد معلق در هوای شهر سنندج است، به خصوص که سنجده مودیس با در اختیار قرار دادن اطلاعات خصوصیات این طوفان ها در خارج از مرزهای ایران مانند کشورهای عراق و عربستان می تواند ما را در ارائه برنامه هایی مدیریتی راهبردی در راستای کاهش و کنترل این طوفان ها یاری دهد.

تحقیق توصیفی- همبستگی حاضر با هدف بررسی و تحلیل اثرات اجرای طرح هادی در مناطق روستایی شهرستان زنجان صورت پذیرفت. جامعه آماری این پژوهش را تمامی سرپرستان خانوارهای روستایی در کلیه روستاهای بالای 100 خانوار در شهرستان زنجان که طرح هادی روستایی تا پایان سال 1389 در آن ها اجرا و تکمیل شده بود، تشکیل می دادند (N=8748) که با توجه به جدول کرجسی- مورگان، 370 نفر از آنان از طریق روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با نظر گروهی از کارشناسان و متخصصان مورد تایید قرار گرفت. به منظور تعیین قابلیت اعتماد ابزار تحقیق پیش آزمون انجام شد که مقدار آلفای کرونباخ محاسبه شده برای مقیاس های اصلی پرسشنامه بالاتر از 0.75 بود. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزارهای SPSS و LISRE مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به منظور شناسایی و دسته بندی عامل های مرتبط با سازه اثرات اجرای طرح هادی در مناطق روستایی شهرستان زنجان از تحلیل عاملی اکتشافی و برای بررسی شاخص برازش نیکویی مدل تحقیق از تحلیل عاملی تاییدی (مدل معادلات ساختاری) استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد که پنج عامل فیزیکی- عمرانی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، بهداشتی و محیطی در حدود 67.71 درصد از واریانس کل اثرات اجرای طرح هادی در مناطق روستایی شهرستان زنجان را تبیین می نمایند.

تخمین صحیح حجم رسوبات حمل شده بوسیله رودخانه در طیف وسیعی از مسائل مهندسی آب حائز اهمیت بالایی است. سیستم های هوش مصنوعی که مبتنی بر داده کاوی بوده و دارای توانمندی بالای محاسباتی می باشند برای شبیه سازی فرایند انتقال رسوب در رودخانه ها مورد توجه قرار گرفته است. فرایند اصلی این تحقیق عبارت است از پیش بینی بار کل رسوبی رودخانه آجی چای به کمک سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی که برای نیل به این هدف مدل های متعددی متشکل از انواع پارامترهای هیدرولیکی رودخانه به صورت هم دیمانسیون و غیر هم دیمانسیون و لگاریتمی، با ترکیبات متعدد نرمال شده در شبکه های عصبی شعاع مبنا، پیش خور، رگرسیون عمومی و عصبی فازی تطبیقی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصله حاکی از این است که شبکه های عصبی شعاع مبنا و رگرسیون عمومی قابلیت و کارایی بهتری نسبت به مدل های دیگر از خود نشان دادند.

بر هم خوردن تعادل سیستم اقلیمی ناشی از افزایش گازهای گلخانه ای بر اهمیت بررسی اثر تغییر اقلیم بر روی پارامترهای هیدرولوژیکی همچون تبخیر و تعرق می افزاید، از سوی دیگر پیش بینی های اقلیمی جهت استفاده در برنامه ریزی های کلان کشور ضروری به نظر می رسند. مدل LARS-WG یکی از مشهورترین الگوهای مولد داده های تصادفی وضع هوا است که مقادیر تولیدی توسط مجموعه داده های اتمسفری شبیه سازی شده اند و به منظور بررسی اثرات تغییر اقلیم می توانند مورد استفاده قرار بگیرند. در این تحقیق، با استفاده از داده های مشاهداتی بارش، دمای کمینه و بیشینه، ساعات آفتابی منطقه در دوره پایه و به کمک نوسانات اقلیمی حاصل از مدل گردش عمومی HadCM3 تحت سناریوهای انتشار A1B،A2 وB1 به بررسی میزان پتانسیل تبخیر و تعرق در سطح استان آذربایجان غربی پرداخته شده است. نتایج حاصل از مدل LARS-WG نشان می دهد در سطح استان در بازه زمانی (2065-2046) نسبت به (2030–2011) میانگین مجموع پتانسیل تبخیر و تعرق، دمای متوسط، و مجموع بارش سالیانه تحت سناریوی A1B به ترتیب 50.40 میلی متر و 2.13 درجه سانتی گراد افزایش، و 113.89 میلی متر در سال کاهش، و تحت سناریوی A2، به ترتیب 30.82 میلی متر و 1.57 درجه سانتی گراد افزایش، و 4.81 میلی متر در سال کاهش و تحت سناریوی B1، به ترتیب 32.49 میلی متر، 1.25 درجه سانتی گراد و 33.07 میلی متر در سال افزایش خواهد داشت. نتایج حاکی از بحرانی بودن وضعیت منطقه تحت سناریوهای A2 و A1B به ترتیب برای دو دوره (2030–2011) و (2065-2046) می باشد.

برای انجام این پژوهش از داده های روزانه بارش، دمای کمینه (شبانه) و دمای بیشینه (روزانه) ایستگاه همدید کرمانشاه طی بازه زمانی 1/1/1961 تا 31/12/2011 استفاده شد. برای شناسایی نمایه های فرین دما و بارش از 27 نمایه معرفی شده تیم تحقیقاتی شناسایی تغییر اقلیم و نمایه ها و 6 نمایه فرین دیگر بهره بردیم.قبل از انجام هرگونه تحلیلی ابتدا داده ها کنترل کیفی شدند و مقادیر پرت از سری زمانی داده ها حذف شدند.برای آگاهی در مورد رخداد تغییر اقلیم آزمون های آماری پیشنهاد شده توسط سازمان هواشناسی جهانی جهت واکاوی تغییر اقلیم به کار گرفته شد.از آزمون های انحرافات تجمعی و آزمون نسبت درست نمایی ورسلی برای شناسایی همگنی یا ناهمگنی داده ها و مشخص کردن نقاط جهش و تغییر سری زمانی نمایه ها استفاده شد. از آزمون من- ویتنی جهت برآورد معناداری سال جهش بهره گرفتیم. سپس معناداری روند هر کدام از 33 نمایه فرین یادشده توسط روش ناپارامتریک من کندال مورد آزمون قرار گرفت و به کمک تخمین گر شیب سن نرخ شیب روند به ازای هر دهه برآورد و محاسبه شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در کرمانشاه نمایه های فرین های سرد روزهای یخبندان، بزرگ ترین دمای کمینه شب های سرد، روزهای سرد روبه کاهش است درحالی که فرین های گرم روزهای تابستانی، شب های حاره ای، روزهای گرم، شب های گرم، تعداد امواج گرما، میانگین دمای کمینه و میانگین دمای بیشینه افزایش یافته است. نمایه های فرین بارش روزهای همراه با بارش دست کم 5 و 10 میلی متر، دوره های متوالی مرطوب و مجموع بارش روزهای مرطوب سالانه روند کاهشی نشان می دهند. در سال 1976 که جابه جایی مکانی ایستگاه کرمانشاه اتفاق افتاده است نمایه های فرین دما، و دچار جهش و تغییر ناگهانی شده اند. تغییرات رفتار سری زمانی این نمایه ها بعد از سال جهش به لحاظ آماری معنادار است.

بهبود شرایط زیستی و دست یابی به زندگی بهتر از هدف های مهم زندگی بشر بوده است. پس از قرن ها تلاش و کسب تجربه روی آوردن به صنعت به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به عنوان رویکرد غالب از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. چرا که صنعت ضمن ایجاد اشتغال پایدار و دسترسی به رفاه بیشتر، بهبود کیفیت زندگی را برای روستاییان به همراه داشته است. در این پژوهش که به روش توصیفی – تحلیلی بر روی شهرک صنعتی خیام انجام گرفته، کیفیت عینی زندگی روستاییان نیشابور با استفاده از منابع اسنادی، بررسی های میدانی و تکمیل پرسش نامه و به کمک نرم افزار SPSS مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. یافته ها نشان می دهد که فرض برابری شاخص های ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی در مولفه های بهداشتی و درمان، تفریح و اوقات فراغت، سرمایه اجتماعی و مسکن در آزمون t دو نمونه ای تایید گردیده و برای مولفه های آموزش، اشتغال، درآمد، زیرساخت ها و تسهیلات رد شده است. در این راستا بین میزان کیفیت عینی زندگی روستاییان (شاغل در شهرک صنعتی) در قبل و بعد از اشتغال در شهرک صنعتی، تفاوت معناداری وجود دارد، زیرا 135 نفر (81.32 درصد)، از پاسخ دهندگان اعلام داشتند که کیفیت زندگی آن ها بعد از اشتغال در شهرک بهبود یافته است آماره z با -8.421 و سطح معنی داری 99 درصد نیز موید این مطلب است.