گیاه رازیانه در سه مرحله به شرح زیر از مزرعه گیاهان دارویی واقع در ایستگاه تحقیقاتی البرز جمع آوری گردید: سرشاخه گلدار (اواخر خرداد)، گل آذین همراه میوه نارس (اواسط تیرماه)، میوه رسیده یا دانه (اواسط شهریور). اندامهای جمع آوری شده پس از 24 ساعت خشک شدن در دمای محیط و در سایه، به روش تقطیر با آب و بخار آب اسانس گیری شد و اسانس به صورت یک لایه روغنی شفاف و بیرنگ با بازده های مختلف بدست آمد. قابل توجه است که بیشترین بازده اسانس به میزان 5% (وزنی-وزنی) نسبت به وزن خشک، از گل آذین همراه میوه نارس بدست آمد. ترکیبهای تشکیل دهنده اسانس در هر مرحله، با دستگاه های گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) از نظر کمی و کیفی مورد شناسایی قرار گرفتند. در مجموع 22 ترکیب در اسانس رازیانه در زمان گلدهی شناسایی گردیدند که غلظت آنها در مراحل رشد بعدی تغییر یافته به این صورت که برخی افزایش یافته و برخی دیگر کاهش پیدا کردند. ترکیب اصلی تشکیل دهنده اسانس رازیانه یعنی ترانس آنتول از 48.7% در اسانس حاصل از مرحله گلدهی به 75% در اسانس حاصل از میوه رسید، در حالی که برخی ترکیبهای دیگر در اسانس میوه کاهش پیدا کرده و یا حذف شدند. به طور کلی می توان گفت که ترکیبهای عمده تشکیل دهنده اسانس رازیانه عبارتند از: ترانس آنتول (48.7-75.2%)، لیمونن (8.8-25.6%) و فنکون (7.9-10.9%) که درصد هر کدام از این اجزا با توجه به زمان برداشت گیاه متفاوت است.

تحقیقات متعدد و مختلف نشان داده است که غلظت بالای پلاسما و اکسیداسیون لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) نقش مهمی در آتروژنز دارد. تمایل LDL به گیرنده کلاسیکش در اثر اکسیداسیون کاهش می یابد و بیشتر به وسیله گیرنده رفتگر موجود در ماکروفاژها جذب می شود. در نتیجه سلول های کف مانند تشکیل می شوند که در افزایش لایه چربی زیر اندوتلیال عروق نقش عمده دارند. در این تحقیق اثر آنتی اکسیداتیو 8 ترکیب فرار موجود در اسانس های گیاهی به نام های آنتول (Anethol)، اوژنول (Eugenol)، لیمونن (Limonene)، لینالول (Linalool)، پارا ـ سیمول(P-Cymol)، پولگون (Pulegone)، تیمول (Thymol) و ژرانیول (Geraniol) همچنین تأثیر آنها بر میزان تمایل LDL طبیعی و اکسیده (با ++CU )بر گیرنده اش در سلول های بافت آدرنال گوسفند در حضور LDL نشاندار با فلورسئین ایزوتیوسیانات ( FITC) مورد بررسی قرار گرفت.نتایج آزمایش های فوق نشان می دهند که اوژنول و تیمول از خاصیت آنتی اکسیداتیو بالاتری برخوردار هستند و بیشترین اثر را نیز بر روی برداشت LDL (اکسیده و طبیعی) توسط سلول های آدرنال دارند. ترتیب اثر این ترکیبات برروی LDL اکسیده به صورت زیر:پولگون < آنتول < لینالول < پارا ـ سیمول < ژرانیول < لیمونن < اوژنول ≤ تیمول و بر روی LDL طبیعی به ترتیب زیر می باشد: آنتول < پولگون < ژرانیول < لیمونن < پارا ـ سیمول < لینالول < تیمول ≤ اوژنولبررسی انجام شده نشان می دهد که این ترکیبات به خصوص تیمول و اوژنول دارای اثر آنتی اکسیداتیو بوده و احتمالاً به خاطر دارا بودن خاصیت چربی دوستی (لیپوفیلیک) توانسته اند بر ذره LDL تأثیر گذارده و تمایل آن را به گیرنده اش تغییر دهند. لذا پس از تحقیقات بیشتر می توان از این ترکیبات جهت استفاده های بالینی به خصوص آترواسکلروز و کاهش کلسترول استفاده نمود.

گیاه رازیانه که در صنایع مختلف دارویی، غذایی، بهداشتی و آرایشی کاربردهای فراوانی دارد، جهت بررسی مواد موثر موجود در اسانس ،گیاه در زمانهای مختلف جمع آوری شده و اقدام به استخراج اسانس از اندامهای مختلف گردید. در مرحله اول اسانس برگ و ساقه قبل از گلدهی گیاه، در مرحله دوم اسانس برگ، ساقه و گل در زمان گلدهی گیاه و در نهایت در زمان رسیدن میوه (بذر) اسانس از ساقه و بذر گیاه با استفاده از دستگاه تقطیر با آب و بخار آب (Kaiser) استخراج گردیدند و به کمک دستگاه های GC و GC/MS مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفتند. بازده اسانس در اندامهای مختلف گیاه عبارت بودند از: بذر (2.5%)، گل (2.8%)، برگ در زمان قبل گلدهی و زمان گلدهی به ترتیب (1.08% و 1.20%) و ساقه در زمان قبل از گلدهی، زمان گلدهی و زمان رسیدن بذر (42.0%-0.47%-0.26%). ترکیبهای عمده اسانس گل و بذر، ترانس آنتول (68.4%-84.1%)، فنچون (4.6%-7.7%)، استراگول (2.5%-3.5%) و لیمونن 1+ و 8 سینئول (19.3%-3.9%) بودند و مقدار آنها در ساقه و برگ به مرحله رویشی گیاه بستگی داشت. ترکیبهای شاخص برگ در مرحله قبل از گلدهی و گلدهی به ترتیب عبارتند از: ترانس آنتول (58.6%-28.3%)، فنچون (2.9%-2.5%)، استراگول (1.7%-1%) و لیمونن 1+ و 8 سینئول (27.1%-58.5%). مقدار این ترکیبها در ساقه در زمان قبل از گلدهی، زمان گلدهی و زمان رسیدن بذر به ترتیب عبارتند از: ترانس آنتول (0.3% و 44.2% و 78%)، فنچون (0.3% و 1.8% و 2.5%)، استراگول (0.6% و 2.1% و 1.7%) و لیمونن 1+ و 8 سینئول (56.5% و 23.65 و 4.6%). با افزایش سن برگ و ساقه میزان ترانس آنتول کاهش و لیمونن افزایش یافت.

با توجه به سوراخ شدن لایه ازن و افزایش پرتوهای فرابنفش و نظر به اثرات زیانبار این پرتوها بر گیاهان، در بررسی حاضر به مطالعه تاثیر پرتوهای فرابنفش حاصل از لامپ 40 وات uv بر کمیت و کیفیت اسانس اندامهای مختلف گیاه رازیانه در مراحل مختلف رویشی و در شرایط مزرعه ای پرداخته شد. گیاه رازیانه از تیره چتریان و از جمله گیاهان دارویی ارزنده ای است که در صنایع داروسازی، عطرسازی، صنایع آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی کاربرد وسیعی دارد. بذر این گیاه دارای مقدار زیادی اسانس است که خواص دارویی گیاه را به آن نسبت می دهند. اسانس بذر، گل، برگ در زمان قبل از گلدهی و زمان گلدهی و نیز ساقه در سه مرحله قبل از گلدهی، گلدهی و زمان رسیدن بذر گیاهان شاهد و پرتودهی شده به روش تقطیر با آب و بخار آب (روشKaiser ) استخراج گردید و به کمک دستگاه GC و GC/MS مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. مقدار اسانس در برگ، ساقه، گل و بذر گیاه در اغلب موارد کاهش یافت و ترکیبهای تشکیل دهنده آنها دستخوش تغییر شد. میزان ترانس آنتول که مهمترین و عمده ترین ترکیب اسانس این گیاه می باشد، در بذر و گل گیاهان تحت تیمار کاهش یافته و در ساقه با وجود میزان کم اسانس در این اندام، ترکیب مذکور افزایش یافته است و در برگ، در مرحله قبل گلدهی کاهش و در زمان گلدهی افزایش داشته است. استراگول، فنچون و لیمونن که از دیگر ترکیبهای عمده اسانس گیاه می باشند در اکثر موارد تحت تاثیر پرتوهای فرابنفش افزایش یافتند. نتایج نشان دادند که گیاه رازیانه نسبت به پرتوهای فرابنفش حساس است.

نازک شدن لایه اوزن و افزایش نفوذ پرتوهای فرابنفش از جمله مشکلات زیست محیطی هستند که در نتیجه فعالیت های بشر به وجود آمده اند. شدت بالای پرتوهای فرابنفش (220-320nm)B اثرات زیانباری بر گیاهان دارد. گیاه رازیانه از تیره چتریان و از جمله گیاهان دارویی ارزنده است که در صنایع دارو سازی، عطر سازی، صنایع آرایشی، بهداشتی و صنایع غذایی کاربرد وسیعی دارد. بذر این گیاه دارای مقدار زیادی اسانس است که خواص دارویی گیاه را به آن نسبت می دهند. در این پژوهش تغییرات ساختار تشریحی و تغییرات کمی و کیفی اسانس اندام های مختلف گیاه رازیانه، تحت تاثیر شدت های بالای پرتوهای فرابنفش حاصل از لامپ 40 وات uv، در شرایط مزرعه ای و در 3 مرحله قبل از گلدهی و پس از تشکیل بذر مورد بررسی قرار گرفت. تغییرات تشریحی که در تمام مراحل در گیاهان تحت تیمار مشاهده گردید شامل: ضخامت پوستک به ویژه درروپوست فوقانی دمبرگ، کم شدن ضخامت بافت پارانشیم نردبانی (به دلیل کوتاهتر و کوچکتر شدن سلول ها)، گسترش عرضی بافت های کلانشیمی و کاهش گستره عمق آنها، کاهش ترشحی و افزایش ضخامت دیواره در سلول های بافت اسکرانشیم ساقه. قطر کانال های مقدار اسانس در برگ، ساقه، گل و بذر گیاه در اغلب موارد کاهش یافت و ترکیب های متشکله آنها دستخوش تغییر شد، به طوری که در اکثر موارد ترانس آنتول که عمده ترین ترکیب اسانس این گیاه است کاهش یافت و استراگول، فنچون و لیمونن، که از دیگر ترکیب های عمده اسانس گیاه می باشند، در اکثر موارد افزایش یافتند، مجموعه نتایج نشان داد که گیاه رازیانه نسبت به پرتوهای فرابنفش حساس است.

بذرهای گیاه رازیانه (Foeniculum vulgare Mill. ssp. capillaceum) از شش منطقه مختلف ایران (یزد، سنندج، مریوان، همدان، قزوین و سمنان) جمع آوری گردیدند و روغن های اسانسی آنها به دو روش مختلف تقطیر با بخار آب و تقطیر با آب بدست آمدند. راندمان اسانس گیری بر اساس وزن خشک بذور در 1.38% (منطقه همدان) تا 2.56% (منطقه مریوان) متغیر می باشد. به منظور شناسایی کمی و کیفی ترکیبات متشکله، اسانس های حاصل، به دستگاه گاز کروماتوگراف مویی تزریق گردیده و در هر یک از آنها تعداد هیجده ترکیب تشخیص داده شدند که تقریبا تمام وزن اسانس ها را در برمی گیرند. به دلیل تشابه کامل شمای کلی کروماتوگرام های حاصل مشخص گردید که روش اسانس گیری تنها بر کمیت اسانس اثر داشته و بر روی کیفیت آن موثر نیست و لذا، تنها یکی از اسانس ها به دستگاه گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی تزریق گردید. در میان هیجده ترکیب شناسایی شده، به ترتیب ترکیبات (ای) – آنتول (%77.5 – 62.1)، آلفافنچون (%14.4 – 8.8) و متیل چاویکول (%5.5 – 2.5) بیشترین غلظت را به خود اختصاص می دهند.

به منظور بررسی اثر حاصل خیزی خاک و تاثیر آن بر اکوسیستم زراعی این تحقیق در سالهای زراعی 76 و 1375 در موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، مجتمع تحقیقات البرز کرج انجام شد. در این تحقیق از گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare Mill) استفاده گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل سطوح مختلفی از کودهای شیمیایی NPK (سیستمهای زراعی رایج)، مقادیر مختلفی از کود دامی (روش تغذیه ارگانیک) و نیز ترکیبی از نسبتهای مختلف کودهای دامی و شیمیایی (روش تغذیه تلفیقی) در مقایسه با تیمار شاهد بود. این آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار به اجرا در آمد. طبق نتایج این پژوهش، تیمار مخلوط 20 تن کود دامی به همراهK=80 ، 64= P ، 80= N کیلوگرم در هکتار از روش تغذیه تلفیقی، بیشترین درصد اسانس را معادل 3.182 درصد تولید نمود. در اسانس بذر رازیانه، ترکیبهای عمده شامل آنتول، فنچون، لیمونن و متیل کاویکول مورد بررسی قرار گرفتند. در این میان آنتول بعنوان مهمترین ترکیب، در تیمار 30 تن کود دامی به همراه 40= K ، 32= P ، 40=N کیلوگرم در هکتار از روش تغذیه تلفیقی، بالاترین مقدار را داشت و به 74.38 درصد بالغ گردید. که نسبت به شاهد و همچنین تیمارهای شیمیایی خالص و ارگانیک بترتیب 36.10، 28.06 و 20.75 درصد افزایش نشان داد. مطابق با یافته های فوق، کمیت و کیفیت تولید در سیستم تلفیقی وضعیت مطلوبتری را نسبت به سیستمهای شیمیایی رایج و ارگانیک داشت. بنابراین ممکن است که استفاده از این سیستم راهی مناسب به سمت کشاورزی پایدار باشد.

در این بررسی انیسون برای اولین بار در منطقه تبریز کشت شد و اثرات تاریخ های مختلف کاشت و حذف آبیاری در مراحل مختلف رشد بر روی میزان مواد موثره آن مورد مطالعه قرار گرفت. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل و بر مبنای طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. رژیمهای آبیاری شامل پنج سطح به صورت حذف آبیاری در مرحله رشد طولی ساقه (I1)، حذف آبیاری در مراحل رشد طولی ساقه و پر شدن دانه(I2) ، حذف آبیاری در مرحله تشکیل چتر I3 حذف آبیاری در مرحله پر شدن دانه I4، و آبیاری کامل I5 ، و تاریخهای کاشت شامل سه سطح 16فروردین ماه D1 و 28 فروردین ماه D2 و10  اردیبشهت ماه D3 بودند. نتایج حاصل نشان داد که درصد اسانس موجود دردانه های انیسون تحت تاثیر تاریخ کاشت و رژیم های آبیاری قرار گرفت. ولی برهم کنش این عوامل بر روی این صفت معنی دار نبود. درصد اسانس دانه ها در تاریخ کاشت سوم نسبت به دو تاریخ دیگر به طور معنی داری کاهش یافت. همچنین حذف آبیاری در مراحل مختلف رشد گیاه، درصد اسانس دانه ها را افزایش داد. تجزیه و تحللیل کروماتوگرامهای HPLC مربوط به اسانس حاصل از تیمارهای مختلف نشان داد که میانگین آنتول موجود در اسانس دانه ها، که در تاریخ کاشت اول 85.81 درصد بود با تاریخ کاشت دوم تفاوت معنی داری نداشت ولی در تاریخ کاشت سوم به طور معنی داری کاهش یافته و به 64.27 درصد رسید. در رژیمهای مختلف بیماری، سطوح I1 ,I2 از بیشترین و سطوح I4 ,I5 از کمترین درصد آنتول برخوردار شدند. در نهایت بیشترین عملکرد اسانس به مقدار 23-74 لیتر در هکتار مربوط به تیمار I5 و D1 و کمترین آن به میزان 10-12 لیتر در هکتار مربوط به تیمار D2 , I2 بود. در ضمن دانه های انیسون در مرحله مومی شدن (رسیدگی فیزیولوژیک) در مقایسه با مرحله شیری شدن و رسیدگی کامل از میزان اسانس و آنتول بیشتری برخوردار بودند. بنابراین، به منظور تولید هرچه بیشتر مواد موثر توصیه می شود که در صورت امکان دانه های انیسون در این مرحله برداشت شوند.

به منظور بررسی تاثیر روشهای حاصلخیزی خاک بر شاخص های فیزیولوژیک رشد، آزمایشی در مجتمع تحقیقاتی البرز، واقع در جنوب شهرستان کرج انجام شد. در این تحقیق از گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare.mill) استفاده گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل مخلوطی از کودهای شیمیایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم، ترکیبی از مقادیر مختلف کودهای شیمیایی به همراه کود دامی و همچنین استفاده از کود دامی خالص در مقایسه با تیمار شاهد بود که بطور منتخب از سه سیستم تغذیه شیمیایی، تلفیقی و ارگانیک انتخاب شدند. آزمایش فوق در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار به اجرا درآمد. در این بررسی شاخصهای فیزیولوژیک رشد از جمله تولید ماده خشک، شاخص سطح برگ و سرعت رشد نسبی تعیین شد. در سال اول آزمایش، تولید ماده خشک، شاخص سطح برگ و رشد نسبی در روش تغذیه تلفیقی (مخلوط 20 تن کود دامی به همراه K=80، P=64 و N=80 کیلوگرم در هکتار) نسبت به سایر روشها وضعیت مطلوبی را حاصل نمود. با توجه به میانگین سالهای آزمایش، در تیمار فوق با افزایش وزن خشک، میزان تولید بذر نسبت به تیمارهای شاهد شیمیایی و ارگانیک به ترتیب 93.2، 14.1 و 8.6 درصد افزایش حاصل کرد. در همین تیمار بیشترین مقدار اسانس موجود در بذر، به میزان 3.18 درصد بدست آمد که نسبت به تیمارهای شاهد و شیمیایی 22.8 درصد و نسبت به تیمار ارگانیک 10.8 درصد افزایش نشان داد. همچنین مشخص گردید که اسانس تولید شده از درصد بالایی از آنتول نیز برخوردار بود. استفاده از روش تغذیه تلفیقی موجب جذب بهتر و یکنواخت مواد غذایی در طول مدت رشد گیاه و همچنین بهبود ساختار فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک و در نتیجه موجب افزایش در حجم کانوپی گیاه، افزایش سطح برگ و استفاده بیشتر از نور خورشید می باشد.

ترکیب شیمیایی اسانس و روغن استخراج شده از دانه های گیاه سیاه دانه با نام علمی (Nigella sativa L) از خانواده آلاله (Ranunculaceae) به وسیله دستگاه های کروماتوگرافی گازی تجزیه ای و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف نگار جرمی تعیین شد. در روغن و اسانس حاصل به ترتیب 8 (شامل 5/99 درصد کل اجزای روغن) و 32 ترکیب (شامل 7/86 درصد کل اجزای اسانس) شناسایی شدند. مواد عمده روغن، اسیدهای لینولئیک (6/55 درصد)، اولئیک (4/23 درصد) و پالمیتیک (5/12 درصد) بودند. اجزای عمده اسانس سیاه دانه عبارتند از : ترانس - آنتول (3/38 درصد)، پارا - سیمن (8/14 درصد)، لیمونن (3/4 درصد) و کارون (0/4 درصد).