کنفرانس بین المللی زبان، ادبیات، تاریخ و تمدن
سال:1401 | دوره:8 |تعداد مقالات:29

شناخت نیایشگاه صوفیان در شناخت عقاید ایدئولوژیک و جهان بینی آنان بسیار حائز اهمیت است. ابداع هوشمند خانقاه هاست که عرفان و تصوف در قلمرو اسلامی گسترش پیدا می کند و بخش مهمی از فرهنگ ایرانی را طی چند قرن شکل میدهد. خانقاه در طی تاریخ ایران، به ویژه تا پیش از صفویه، در زمره بناهای پرشمار بوده است. توحیدخانه به عنوان یک نهاد معنوی ویژگی های منحصر به فردی با تاریخ فکری سیاسی صفویان در ایران به وجود آمد به عبارتی آغاز و پایان آن در ایران در سلسله ی صفوی بود به رغم اینکه در سلسله ی صفوی شکل گرفت در فرهنگ عثمانی گسترش و معنا یافت. بعد از رسمی شدن مذهب تشیع تقابل تصوف با تشیع منجر به محدودیت فعالیت صوفیان شد. با این رویکرد توحیدخانه مروج آداب و رسومی شد که به ذکر و ثنا برای پادشاهان صفویه و دعا برای آنان و نشر عقاید تشیع شد.

با روی کار آمدن سلسله صفویه پس از فراز و نشیب های طولانی یک دولت مقتدر در ایران ایجاد شد و این دولت باداشتن ایدئولوژی برخاسته و توأمان دین و ملیت چیزی بیشتر از دو قرن حکمرانی نمود، در این پژوهش که به صورت مروری و بر اساس منابع و اسناد و مدارک کتابخانه ای تدوین گشته؛ سعی بر آن شده است تا به این مهم دستیابیم که آیا دولت صفویه از نقطه نظر ایدئولوژیک دولتی ملی بوده یا خیر؟ با بررسی ویژگی های این دولت به نکاتی خواهیم رسید که وقتی آنها را با علم سیاست تطبیق دهیم به پاسخ این سوال دست خواهیم یافت. هدف از این پژوهش آن است که بدانیم صفویان دولتی با برنامه بوده و یا بدون برنامه قبلی و بر اثر تصادف دولتی تشکیل داده است.

تاریخ ایران پس از اسلام با ظهور سلجوقیان در قرن پنجم شاهد قدرت یافتن و حضور زنان در فعالیتهای سیاسی است. کثرت حضور زنان سلاجقه در امور سیاسی و اجتماعی نسبت به زنان دوران قبل از آنها یک استثنا است. منابع تاریخی دست اول این دوره بر مشارکت زنان در سیاست و حضور آنها در اجتماع مهر تایید می زنند. سلجوقنامه ظهیری نیشابوری از جمله این تاریخنگاری هاست. در این مقاله با تمرکز بر بررسی سلجوقنامه ظهیری نیشابوری به پاسخ این پرسش که به زنان سلجوقی تا چه اندازه و به چه شکل در یک منبع تاریخی عصر سلجوقی پرداخته شده می پردازیم.

اکنون در دوره ای قرار داریم که بدلیل عواملی همچون مدرنیته و افزایش سطح ارتباطات، جهانی سازی و تبادلات فرهنگی، بحران هویت یکی از دغدغه های جوامع بشری به حساب می آید و مدرن اندیشی، جوامع انسانی را با داشته های فرهنگی و معنوی خویش بیگانه ساخته است. لذا حفظ و تقویت عوامل دخیل در هویت در عین حفظ ارتباط با جهان پیرامون، اهمیت بیشتری می یابد. دغدغه اصلی این مقاله، هویت است و سعی برآن شده تا مسئله هویت را از منظر ارتباط متقابل معماری و تاریخ با روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای بررسی نماییم. معماری بناها به عنوان بستر شکل گیری تاریخ، در مطالعات تاریخی نقش بسزایی داشته اند. اطلاعاتی شامل پراکندگی و چگونگی استقرار، سبک زندگی، فنون، آیین و آداب و رسوم را می توان از بررسی بناها بدست آورد. همچنین شناخت تاریخ، خود از عوامل شکل دهی هویت تاریخی بوده و هویت تاریخی از عوامل تاثیر گذار بر هویت ملی است و این سلسله مراتب در جایی اهمیت خود را می نمایاند که اهمیت هویت را می شناسیم. در واقع هویت لازمه رشد اجتماعی است. هویت یک عامل مهم در وحدت و استقلال و عزت نفس جامعه است و به موجودیت جامعه معنا می بخشد. از طرفی همانگونه که معماری در انتقال مفاهیم هویتی و فرهنگی از گذشتگان برای امروز نقش آفرین بوده، امروز نیز معماری و محیط انسان ساز می-تواند عامل انتقال معنا و در نقش عنصری هویت ساز عمل نماید. ساختمان و فضا می تواند گویا و منعکس کننده فرهنگ جامعه باشد تا ناخودآگاهِ انسانی که در این فضا قرار می-گیرد، ارتباط معنایی با فضا ایجاد نماید.

سبک شناسی ابزاری مفید برای شناسایی بسیاری از شاخص های زبانی و فکری شاعر است. رو یکرد سبک شناسی ساختگرا که با روش لایه ای همراه است یکی از روش های سبک شناسی نوین است. در این روش، متن ادبی را به عنوان کلان لایه، به لایه هایی ریزتری تجزیه کرده و با بررسی خردلایه های متنی و تشخیص ویژگی های برجسته یا پربسامد، به مطالعة سبک می پردازد. در همین راستا پژوهش پیش روی به بررسی دو داستان اسفندیار و بیدرفش از دقیقی و گردافرید و سهراب از فردوسی از منظرسبک شناسی لایه ای پرداخته و اشعار این دو را در لایه های زبانی، فکری و ادبی با رویکردی توصیفی-تحلیلی کاویده است. دستاورد پژوهش نشان می دهد، دقیقی و فردوسی از شاعران صاحب سبک خراسانی هستند که در سروده های ایشان مشخصه های سبک فردی به چشم می آید: برجسته سازی مفاهیم و مضامین که عمدتاً آرمانی و ایدئولوزیک هستند و در قالب وطن دوستی و تبلیغ دین زرتشتی نمود پیدا می کند، استفاده از واژههای نشان دار که در موسیقی کناری نقش عمده ای دارند، استفادة از عناصر بلاغی همچون استعاره ها و تشبیهات از ویژگی های بارز سبکی این دو بشمار می روند که در عین سادگی و روانی بیان شده و به مخاطب عرضه گشته است.

زمینه و هدف: بیشتر رویدادگویی ها از کردارهای مزدک و مزدکیان در بن مایه های اسلامی آمده است. در این کتابها درباره مزدک، اندیشه و رفتار او و پیروانش سخنان گوناگونی آمده و پیوسته به او القاب و دشنام هایی داده اند. هدف این جستار، مطالعه چگونگی پژواک جنبش مزدک در نوشته های اسلامی سده های سوم تا ششم ه. ق. و یافتن شوندهایی برای داوری های مورخین اسلامی است. مواد و روش ها: روش پژوهش در این مقاله توصیفی-تحلیلی و به صورت کیفی است که با گردآوری منابع و اسناد از کتابخانه ها و پس از فیش برداری، به تحلیل اطلاعات پرداخته شده است. ملاحظات اخلاقی: در مراجعه به کتابها، صداقت و امانتداری در پژوهش، استناد به منابع و انتشار آنها رعایت شده است. یافته ها: بازگفت خیزش مزدک در بن مایه های اسلامی متأثر از ترجمه های خداینامه ها و بن مایه های پهلوی است. خدای نامه ها بیشتر محصول اندیشه های موبدان زرتشتی است و آنها همگی از مزدک به بدی یاد کرده اند. نتیجه گیری: در این جستار نشان داده شد که گفتارهای متفاوتی درباره مزدک و هم کیشانش در بن مایه های اسلامی به چشم می خورد، اما بیشتر این روایتها یکسویه و منفی است. گزارشهای منابع اسلامی درباره جنبش مزدک بیشتر تکرار همان ادعاهای موبدان و بلندپایگان دوره ساسانی است که در آن جنبش آسیب دیده بودند، اما به ناخواست این گزارشها که غالباً بر ضد مزدک هستند در نوشته های نظام الملک چنین مضمونی را می توان یافت؛ مزدک یکی از روحانیون بود که برای اصلاح دین زرتشتی، برخاسته و مورد پذیرش توده های مردم قرار گرفت. با این وجود نظام الملک او را ((طرار نابکار)) و ((سگ)) هم خوانده است.

بعد از روی کار آمدن سلسله صفویه و فراز و نشیب های طولانی در ایران که توانسته اند یک حکومت ملی مقتدر ایجاد و مذهب کشور را رسما شیعه دوازده امامی معرفی و رسمی نمایند در این دوره شاهد پدیده ای اجتماعی به شکل گسترده به نام پناهندگی هستیم که در این تحقیق به دنبال جواب برای این پرسش هستیم علت و علل پناهندگی خارجی به ایران صفویه چه بوده است؟ با بررسی موضوع در این دوره به علل مختلفی می رسیم که می توان آن ها را به مذهب مشکلات اقتصادی فرهنگی و علمی و کشور داری قوی در منطقه و جهان اشاره و هدف از این تحقیق آن است که بتوان مشخص کرد تا حد مقدورات این پناهندگی و از این پدیده اجتماعی آن دوره درسهایی برای این دوره تاریخ ایران گرفت این تحقیق با مراجعه به کتابخانه و اسناد و مدارک تهیه شده است

اصطلاح نماد مفهوم بسیار وسیعی دارد آنچنان که می توان از آن برای توصیف هر شیوه ی بیانی به صورت غیر مستقیم استفاده کرد. نماد در قلمرو ادبیات و شعر از پیشینه ای طولانی برخوردار است. نماد عبارتست از هر علامت و نشانه و اشاره که بر معنی و مفهوم ورای آنچه ظاهر آن می نماید، دلالت کند. نمادگرائی فقط نشان دادن یک مفهوم به جای مفهوم دیگر نیست، بلکه به کارگیری از تصاویر عینی و ملموس برای بیان افکار و ذهنیات انتزاعی نیز هست. دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی نیز یکی از این شاعرانی است که با بهره گیری از استقلالِ اندیشه وکاربرد زبان و ترکیب زبان با فرهنگِ غنی ایرانی و با آگاهی کامل از پیشینه ی تاریخی، سیاسی و اجتماعی کشورش ایران، توانسته در عرصه ی شعرِ معاصر از نمادها به نحوِ مطلوبی استفاده نماید. ودر واقع به سمبولیسم اجتماعی در شعر دست یابد. در این پژوهش پس از تشریح و تعریف نمادها، طیف مفهومی آن ها با ذکر نمونه یا نمونه هائی از هرکدام تشریح گردید.

حس آمیزی آمیختن دو یا چند حس از حواس پنج گانه (بینایی، شنوایی، چشایی، بویایی و لامسه) در کلام است، چنان که ذهن را به کنجکاوی وا دارد و با ایجاد موسیقی معنوی، بر تأثیر و زیبایی سخن بیفزاید. این آرایه از عوامل مهم زیبایی، خیال آفرینی و عاطفه انگیزی در شعر به شمار می رود. مولانا جلال الدین محمد بلخی، معروف به مولوی، شاعر قرن هفتم هجری و از جمله شاعران با شهرت جهانی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل ماهیت آرایه حس آمیزی، نمونه های کاربرد آن در اشعار مولانا و تأثیر این آرایه بر حسن منظور شعر او نگاشته شده است. به همین جهت، ضمن معرفی مولوی و شرح تعریف آرایه حس آمیزی و اقسام و انواع آن، به بیان و تحلیل نمونه هایی از حس آمیزی در آثار مولوی، پرداخته شده است. نتیجة این پژوهش مبیّن آن است که حس آمیزی یکی از اصلی ترین ارکان خیال پروری، خلق زیبایی و آفرینش گیرایی در اشعار مولوی بوده و جایگاه ویژه ای در ادبیات وی دارد.

این مقاله به تجربیات زیسته دانشجویان دانشگاه فرهنگیان از تحریم های اقتصادی آمریکا بر علیه نظام جمهوری اسلامی ایران می پردازد. دولت امریکا بیش از چهار دهه است که کشور ایران را تحت تحریم های سنگین اقتصادی سیاسی قرار داده است. یکی از موضوعاتی که در مساله تحریم ها مورد توجه قرار می گیرد تاثیر این تحریم ها بر گروههای اجتماعی مختلف است. گروههای اجتماعی در ایران تجربیات زیسته متفاوتی از این تحریم ها دارند. تجربیات زیسته دانشجویان دانشگاه فرهنگیان بعنوان یکی از گروههای مرجع در نظام تعلیم و تربیت می تواند بسیار مهم و تاثیر گذار باشد. این تجربیات زیسته دانشجویان در سالهای آینده بر عملکرد حرفه ای آنها در تدریس و آموزش اثر خواهد داشت. این تجربیات زیسته در سالهای آتی از طریق آموزش و تدریس در کلاسهای درس به دانش آموزان مدارس نیز انتقال می یابد. روش پژوهش در این مقاله از نوع روش های کیفی است. جامعه آماری مورد بررسی، دانشجویان دانشگاه فرهنگیان البرز هستند. نمونه آماری بر اساس نمونه های در دسترس از 15 نفر از دانشجویان رشته آموزش تاریخ انتخاب شدند. روش جمع آوری داده ها، روش مصاحبه روایی و روش تحلیل داده ها، روش تحلیل مضمون بوده است. پس از جمع آوری مصاحبه ها، روایتهای دانشجویان بر اساس 4 مضمون: ابعاد اقتصادی تحریمها، ابعاد سیاسی تحریمها، ابعاد اجتماعی تحریمها و ابعاد انسانی تحریمها مقوله بندی شدند. نتایج تحلیل روایتها نشان می دهد که نگرشها و گرایشهای دانشجویان نسبت به تحریمهای اقتصادی آمریکا تا حد زیادی با سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران هماهنگ و هم جهت است.

فنون بلاغت ازکتب بلاغی دوره ی معاصراست که جلال الدین همایی ادیب ونویسنده ی معاصرآن را به نگارش درآورده است. موضوع کتاب؛ معانی، بیان و بدیع است. در این پژوهش پس از مقدمه، با معرفی قسمت های مختلف کتاب اعم از نام کتاب، تاریخ چاپ نسخه ی اصلی، ناشر، تعدادصفحات کتاب، نویسنده، فهرست مطالب کتاب، رابطه ی این کتاب با سایر کتاب ها و آوردن چندپاره از کتاب به معرفی اجمالی این کتاب می پردازیم که با توجه به بررسی های به عمل آمده می توان گفت که فنون بلاغت یکی از بهترین و جامع ترین کتاب ها در زمینه ی آموزش فنون بلاغی به دانشجویان ودانش آموزان دوره دوم و سایرعلاقه مندان به یادگیری زبان وادبیات فارسی است. در پایان نیز به نتیجه گیری پرداخته می شود. این پژوهش برپایه ی توصیف کتاب انجام شده است. روش پژوهش در این مقاله به صورت کتابخانه ای می باشد.

برجسته سازی ویژگی و مشخصه ی زبان ادبی است. اثر ادبی وسیلة بیان از واقعیت موجود جهان واقع است و ساحت آشنای متن را آشنایی زدایی می کند. ژانر «واژانه» نیز از این شیوه برای افزودن معنا یا معناهای ثانویه بر واحد اولیة زبانی سود برده است. «واژانه» از ژانرهای مکتب زبان شناسی فراساختارگرا در مکتب اصالت کلمه است که در خلق متن، به شکل نوشتار و دیداری تر کردن متن و پیوند آن با معنا و عاطفه متن توجه کرده است. کاربرد اشکال و چیدمان های گوناگون، بریده بریده نوشتن کلمات، تکرار کلمات در هندسه ای خاص و کاربرد انواع نشانه های شمایلی، نمایه ای و نمادین. . . از مهم ترین شیوه هایی هستند که در «واژانه» مورد استفاده قرار می گیرد تا تصاویر، صداها، شکل طبیعی گفتار و کنش بین واژگان، معنایی ثانویه علاوه بر معنای متعارف و معمول واژگان و معنای استعاری آن ها را به خواننده نشان دهد. استفادة متفاوت از شکل نوشتار و طرز چیدمان واژگان در یک نوشتار که با مراقبه ی شناور ساختار همراه باشد و فرمی از طبیعت را منطبق بر احساسی خاص دانسته تا معنایی مضاعف را القا کند بر تأثیر عاطفی و درک اندیشگی متن خواهد افزود. خواننده علاوه بر قوه ی شنوایی، می بایست قوه ی بینایی و فراتر از آن برای درک ارتباط بین واژگان در یک تصویر از سطح آگاهی برتر بهره گیرد. تا در آفرینش متن با نویسنده و شاعر دست به مشارکت بزند. در این مقاله سعی ما بر آن است که انوع هنجارگریزی ها را در متون «واژانه» مبتنی بر آثار نیلوفر مسیح بررسی کنیم.

یکی از رخدادهای مهم تاریخ اسلام، پیمان صلح میان امام حسن (ع) با معاویه است که بی تردید این سازش، نقش راهبردی در حیات تشیع داشته است. صلح حضرت (ع) با معاویه، از موارد مبهم و مناقشه برانگیز تاریخی بوده و لازم است از جهات مختلف، به آن پرداخته شود. هدف از این مقاله، بررسی و تحلیل مواضع اعتراضی برخی شیعیان و غیرشیعه به این موضوع است که ضمن طرح علت اصلی صلح امام حسن (ع) با معاویه، سؤال اصلی در پژوهش، این است که بررسی و تحلیل شود چه افرادی، در چه گروه بندی ها و با چه انگیزه هایی به صلح امام، معترض شدند؟ در این مقاله از روش توصیفی –,تحلیلی و ابزار الکترونیکی و کتابخانه ای و مطالعات آرشیوی استفاده شده است. به نظر می رسد که دو گروه اصلی در چند زیرشاخه، با صلح، مخالف و به آن معترض بودند. ازیک طرف، عده ای مرید ناآگاه و یا دین دار متعصب و از طرف دیگر، افرادی سودجو و مغرض، یا دین گریز، با روایات ساختگی، قصد تحریف و تخریب شخصیت امام حسن (ع) و زیر سؤال بردن ضرورت تحقق این صلح و یا تفسیر به رأی آن را داشته و دارند که روشنگری در این موضوع، تأثیر مهمی در فهم درست تاریخ تشیع و مقام ولایت امام معصوم را دارد.

بررسی شرایط مذهبی، اجتماعی و اقتصادی دشت گرگان و اهمیت این منطقه در دوران صفوی، نشان از شرایط لازم جهت شکل گیری یک مکتب ایالتی در استرآباد دارد. مطالعه نسخه های منسوب به مکتب استرآباد، که به دلیل پراکندگی و عدم شناخت از آنان تا به حال مورد تحلیل جامع واقع نشده اند، دارای ویژگی های خاص بومی هستند که استقلال آنان از دیگر مکاتب هم دوره خود، کاملاً مشهود است. با معرفی و بررسی نسخه های ارائه شده در موزه های بریتانیا و نیز 15 نگاره از یک شاهنامه در موزه ملک تهران، به عنوان تنها نسخه منسوب به شاهنامه استرآبادی موجود در ایران می توان به آن ویژگی های منحصربفرد پی برد. در این پژوهش، با رویکرد تاریخی و شناخت شرایط اقتصادی، مذهبی و اجتماعی استرآباد در دوره صفوی، که البته درک ریشه های فرهنگی آن، نیاز به درک تحولات استرآباد در دوره های قبل از صفویان دارد، و نیز تغییر رویکرد حمایت از هنر در زمان شاه تهماسب صفوی و تعطیلی کارگاه قزوین و حضور تعدادی از هنرمندان دربار صفوی در استرآباد و برقراری آرامش سیاسی که زمینه ساز فعالیت های فرهنگی است و پیدایش دو دوره آرامش سیاسی شناخته شده در این منطقه، وجود کارگاه هنری ایالتی در حکومت محلی استرآباد را محتمل می سازد. همچنین با بررسی منتخبی از نگاره های شاهنامه های این دوره، به لحاظ، فضای تصویری و انتخاب محدوه رنگی، خصوصیات بومی در رنگ آمیزی و صحنه پردازی و تنوع کیفیت این تصاویر، علاوه بر نمایان شدن هویت منحصربفرد آنان، حضور و فعالیت چندین نگارگر در تولید این نسخ که نشان از وجود کارگاه هنری مستقل است مشخص می گردد. روش تحقیق در مباحث تاریخی به شیوه تحلیلی-تاریخی و در مطالعه نسخه و نگاره ها، به شیوه توصیفی، تحلیلی می باشد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی پیام های متنی ثبت شده در بخش «گفت و گوی عمومی» در صفحات آموزش مجازی و براساس اصول تعاملی گرایس می باشد. جامعة آماری پژوهش از دو گروه کلاس های آموزشیِ درسی و آزاد تشکیل شده است. نمونة آماری تحقیق شامل 441 نمونه پیام متنی از هشت کلاس درسی و 767 نمونه پیام متنی از هشت کلاس آزاد است. داده ها از متون نوشتاری ثبت شده در بخش «گفت و گوی عمومی» استخراج و با درنظر گرفتن شاخصه های تأثیرگذار بر کیفیت گفتار در اصول تعاملی گرایس، ارزش گذاری و به سه دستة «مشارکت فعال»، «مشارکت نیمه فعال» و«حضور» تقسیم شدند. نتایج آزمون های آماری نشان می دهد که میزان رعایت اصول تعامل و به تبع آن میزان مشارکت فعال در کلاس های درسی، نسبت به کلاس های آزاد بیشتر می باشد. همچنین، جنسیت شرکت کنندگان تأثیری بر به کارگیری اصول تعامل و در نتیجه افزایش یا کاهش مشارکت آنان نداشته و دو گروه جنسیتی مردان و زنان در کلاس های درسی و آزاد مشارکت تقریباً یکسان داشته اند. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند برای فراگیران، معلمان و برنامه ریزان آموزشی مفید باشد.

تصویرسازی در شعر، فرایندی است که در بستر آن، شاعر به کلمات، عناصر و اشیاء پیرامونی رنگی از حیات می بخشد. تصویر سازی اگرچه سابقه ای دیرین در ادبیات فارسی دارد، اما تا پیش از مشروطه عمده تصاویرش شعری، عمدتا تصاویری عمومی و مشترک میان شاعرانی بوده که از سبک خاصی پیروی می کردند. اما همراه جنبش مشروطه و تحولات بعد از آن در جامعه ادبی ایرانی، شاهد ارتقاء، شخصی شدن، تحول و سیر تکاملی تصاویر شعری شاعران خصوصا در دهه های اخیر بوده ایم. بر این اساس اشعار شاعرانی چون هوشنگ ابتهاج اگرچه در برهه ای از زمان، وامدار نگاه و اندیشه کلاسیک در خلق تصاویر است، اما با شگردهای گوناگون، صور خیال، تجلی گاه خلق تصاویر نو و تازه ای بوده است که تشبیه های زیبا و منحصر به فرد از ویژگی شاخص آنها بوده است. عمده این تصاویر از سطح به سوی عمق حرکت کرده و از نظر مضمونی نیز متنوع بوده و نشانی از تحولات و حوادث اجتماعی زمان زندگی شاعر دارد و اگرچه گاهی بسیار شخصی می شوند ولی می توان آن تصاویر را برش هایی گویا از حوادث روزگار معاصر بشمار آورد.

شعر درباره مرگ بیشترین دل مشغولی شاعران در همه دوران ها بوده است. کسانی مانند مولانا که مرگ را ستوده اند و به گرمی از آن استقبال کردند. مولوی مرگ را پایان زندگی نمیداند بلکه میگوید تولد یا آغاز زندگی جاودانه دیگری است. در واقع مرگ جزو اصلی زندگی و تکامل روح میداند. اما در اشعار و غزلیات شکسپیر گاهی مرگ را رهایی و گاهی هم اتفاقی است که میگوید برای همه پیش میاید و به نوعی گذرعمر است. هدف از این مقاله بررسی تطبیقی مرگ در اشعار مولانا و غزلواره ها شکسپیر است. در بررسی این مقاله در میابیم که دو شاعر مختلف که در قرون و ملیت ها متفاوت زندگی کرده اند چه دیدگاه نسبت به مرگ داشته اند. روش این پژوهش تحلیلی توصیفی بوده است و بر اساس مطالعات کتابخانه ای به گردآوری اطلاعات پرداخته است.

خسرو یکم ساسانی فرزند قباد، مشهور به انوشیروان، بیست و دومین شاهنشاه ساسانی و از بزرگترین پادشاهان این سلسله است. انوشیروان در دوران حکومت خود، تاثیرات فرهنگی و سیاسی و اقتصادی زیادی بر ایران گذاشت و به حکومت ساسانیان و ایران بخشید، در آثار ادبی شاعران و نویسندگان بزرگ ایرانی، خسرو انوشیروان ساسانی، مقامی بسیار ارجمند دارد. در آثار برجسته و معروف مشاهیر ادبیات عصر طلایی تمدن و فرهنگ ایرانی-اسلامی در قرون چهارم تا هفتم هجری، انوشیروان دارای سیرت شکوهمند و فضایل انسانی و والا می باشد. عدالت و دادگری، بارزترین فضیلت انوشیروان در ادبیات فارسی است. شاعران هنگام ستایش از ممدوحان خود، با یادآوری فضائل وی، ممدوح را به نیک نامی و صفت ارزشمند دیگر او می ستایند. برجسته ترین فضایل را در دادگری و عدالت میدانند زیرا هر کس دارای فضیلت دادگری باشد، به فضایل دیگر نیز موصوف است، انوشیروان مظهر پادشاهی نیکو و عدالت در ادبیات فارسی است. چهره او در بسیاری از متن های منظوم و منثور فارسی، چه به عنوان شاهنشاه و چه به عنوان یک شخصیت اسوه انسانی، آمیخته با مضامین پند و اندرز و تعلیم با محوریت عدالت و خرد و دانش تصویر شده است. توجه فوق العاده شاعران نامدار ایران زمین در قرون چهارم تا هفتم هجری، نشان از بزرگی و تاثیر گذاری کردار و خصال انوشیروان در تاریخ و فرهنگ ایران است. با مطالعه آثار و کتاب های قدیمی مربوط به دوره مذکور می توان پی برد که اشعار متعددی در دیوان های شاعران و بخش های زیادی از آثار ارزشمندی چون شاهنامه، گلستان و قابوسنامه، به زندگی و سخنان و کردار خسرو انوشیروان اختصاص داده شده است. در نوشتار حاضر، برخی از آثار مورد ملاحظه و بررسی قرار گرفته و با تکیه بر آنها به بررسی بازتاب شخصیت خسرو انوشیروان در ادبیات فارسی قرن چهارم تا هفتم هجری پرداخته شده است.

بسیاری از شاعران سبک خراسانی، شادی را لازمه شعر خود می دانستند و این در شعر این دوره ملموس است. آن ها با بهره گرفتن از هنر های مختلف در شعر خود، جان تازه ای در روح ادبیات پارسی دمیدند. با توجه به سادگی اشعار، مفاهیم بنیادین و عمیقی را بیان کردند. مهم ترین عنصری که از آن الهام گرفتند طبیعت بود و توانستند از تمام پدیده های طبیعی در اشعار خود بهره بگیرند و علت آن رابطه ی جداناپذیر انسان از محیط زندگی اش بود. یکی از مهم ترین عواملی که در توسعه شعر و شاعری در سبک خراسانی تاثیر فراوان داشت، وجود سلسله های ایران دوستی مانند سامانیان بود، که به شکوفایی فرهنگی و تمدنی دست یافته بودند و با مدارا و اجتناب ازتعصب و تنگ نظری و به خاطر علاقه زیادی که به زبان و ادب پارسی داشتند از ادیبان و شاعران حمایت می کردند، آن ها را تشویق می کردند تا گام های بلندی برای احیای ادبیات پارسی بردارند، به این خاطر آثار نفیسی در این دوره به وسیله این ادیبان با حمایت این امیران و وزیران فرهنگ پرور به رشته نگارش درآمد.

نام سید ضیاءالدین طباطبایی با کودتای سوم اسفند 1299 گره خورده است. پس از دوره 100 روزه نخست وزیری، نمایندگی یزد در دوره چهاردهم مجلس شورای ملّی را باید مهم ترین فعالیت سیاسی سیّد ضیاءالدّین طباطبایی قلمداد کرد. هدف این مقاله بررسی عملکرد سیّد ضیاءالدّین طباطبایی در دوره 14 مجلس شورای ملّی است. برای این منظور از 4 شاخص حضور و غیاب در جلسات مجلس، پرسش از دولت، اظهار نظر نسبت به طرح و لوایح و برنامه های مطروحه، و نطق های قبل و بعد از دستور استفاده شد. روش مطالعه، کتابخانه ای و با تکیه بر مشروح مذاکرات دوره ی 14 مجلس شورای ملی است. نتایج این مقاله نشان می دهد که سیّد ضیاء در هیچ یک از شاخص های مورد استفاده عملکرد قابل قبولی در دوره 14 نداشت، به طوری که در بیش از 45 درصد از جلسات و آن هم تا حد نزدیک به 100 درصد به صورت بی اجازه غایب بود. همچنین، وی در هیچ از 106 جلسه ای که حاضر بود مبادرت به نطق قبل و یا بعد از دستور نکرد و فقط در دو مورد در مقام دفاع از خود برآمد. علاوه بر این، فقط یک بار پرسش از دولت را وجهه همت خود قرار داد، ضمن آن که در خصوص طرح ها و لوایح و برنامه ها نیز فقط در یک مورد شاهد اظهارات قابل توجه وی در مورد برنامه دولت ساعد مراغه ای هستیم.

همواره یکی از مباحث چالش برانگیز، اثرات منفی رسانه های اجتماعی بر ادبیات است. برخی معتقدند رسانه های اجتماعی علاوه بر کاهش ارتباط کاربران با ادبیات به دلیل ماهیت اعتیادآور خود، منجر به جایگزینی مطالعه با جستجو در تلفن همراه شده و اثر منفی بر عادت های مطالعه دارد. به عنوان مثال در پژوهشی بیان شد که کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک در هفته بین یک تا پنج دقیقه به مطالعه می پردازند درحالی که میانگین مطالعه دیگر افراد بین یازده تا پانزده ساعت در هفته است. از این روی باید به این نکته توجه نمود که جهان در حال تغییر است، به ویژه پس از گسترش ویروس کرونا، رسانه های اجتماعی به بخش اجتناب ناپذیری از زندگی تبدیل شده اند. با این حال دیدگاه های موافق، مخالف و میانه رویی در خصوص رسانه های اجتماعی و ادبیات وجود دارند. از این روی بررسی چگونگی اثرگذاری رسانه اجتماعی بر ادبیات و تأثیر آنها بر بهبود یکدیگر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر این اساس در این پژوهش که به شیوه مروری و با مطالعه اسنادی انجام گرفته است به اهمیت شناخت رسانه های اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین ابزار اثرگذار بر ادبیات پرداخته شده و تعاریف رسانه های اجتماعی و نیز تأثیر رسانه های مختلف بر ادبیات ارائه شده است. مطالعه این پژوهش می تواند در آگاهی بخشی به افراد جامعه و کاربران رسانه های اجتماعی به منظور تقلیل آثار منفی بر ادبیات، مؤثر واقع شود.

شاپور یکم، پسر اردشیر بابکان و از برجسته ترین پادشاهان شاهنشاهی ساسانی بود که سیاست دینی قابل توجه و فعالی در مواجهه با پیروان اقلیت های دینی داشت، او در برهه حساسی که حکومت نوپای ساسانی در حال تثبیت و دین رسمی زرتشتی در حال تکوین بود، با مسیحیان، یهودیان، بوداییان و مانویان و پیروان دیگر مذاهب مهم، روبرو شد و موجب شد تا این پادشاه نگرش دینی و تدبیر قابل توجهی را در قبال اقلیت های دینی مذکور اتخاذ کند. شاپور اول، دارای شخصیت و روحیه ای مذهبی بود که تلاش می کرد تا میان دین و دولت موازنه ایجاد کرده و نقایص ناشی از اختلافات مذهبی را از کشور رفع کند. در دوره پادشاهی شاپور تحولات مذهبی مهمی به وقوع پیوست که ظهور مانی از یک سو و ترقی دستگاه روحانیت زرتشتی از سوی دیگر، مهمترین این تحولات بودند. مانی در دوره شاپور به دربار او راه یافت و برای تبلیغ دین خود در قلمرو ساسانیان از وی اجازه کتبی گرفت و دین او در زمان شاپور، پیشرفتی شگرف داشت. دین مسیحیت که در حال پیشرفت و تبدیل شدن به دین غالب در غرب شاهنشاهی بود و همچنین یهودیت که سابقه حضور طولانی در ایران داشت، نقش پررنگی را در جامعه آن روزگار ایفا می کردند. آیین بودا، در اوج توسعه خود در شرق قرار داشت و دولت ساسانی ناگزیر با پیروان و عناصر آن دین هم برخورد کردند. در این پژوهش سعی شده است به روش توصیفی-تحلیلی، وضعیت چهار اقلیت دینی مهم دوره شاپور یکم یعنی مانویان، مسیحیان، یهودیان و بوداییان مورد بررسی قرار گیرد و با سنجش سیاست های تسامح گرایانه یا سخت گیرانه دینی شاپور اول و دولت ساسانی در تعامل با آنان، تا حد امکان، به علل و عوامل اتخاذ روش های برخورد با اقلیت های دینی توسط ساسانیان در دوره شاپور یکم پرداخته شود.

ساز چنگ، یکی از کهن ترین سازهای تاریخ بشر است که در میان سازهای زهی موجود در تمدن های کهن، جایگاهی ویژه داشته است. تمدن یونان، یکی از درخشان ترین مقاطع تاریخ جهان است که میتوان نمونه هایی از چنگ، لیرا و کیتارا را در این تمدن جست و جو کرد اما با توجه به کاوش های اندک صورت گرفته و همچنین تعداد محدود آثار موسیقایی به دست آمده، مطالعه ی کم تری بر ساز های زهی این سرزمین به خصوص ساز چنگ صورت گرفته است؛ لذا در این پژوهش با استناد بر منابع تاریخی و کاوش های باستان شناختی، به ساختار و نحوه ی اجرای ساز چنگ خواهیم پرداخت. پژوهش حاضر دارای رویکرد توصیفی-تحلیلی است و داده های آن از طریق مطالعات کتابخانه ای جمع آوری شده است. ساختار ساز چنگ، لیر و کیتارا و نحوه اجرا آن ها در این پژوهش شناسایی و به جایگاه این سازها در تمدن یونان پرداخته شده است. از آن جا که تکامل این ساز در یک تمدن رخ نداده است و دلایل مختلفی مانند شرایط فرهنگی، سیاسی و جغرافیایی بر تغییرات این ساز موثر بوده است و میتوان این نتیجه را گرفت که آلات موسیقی میتوانند خاستگاهی واحد نداشته باشند و تحت تاثیر تمدن های دیگر باشد.

همواره در طول ادوار تاریخی، بین ادبیات فارسی و فرهنگ و تمدن رابطه ای متقابل و دو سویه وجود داشته است. هدف این پژوهش این است که، نشان دهد ادبیات فارسی جهت درک بهتر جهان لازم است و به نوعی می توان گفت که ادبیات باعث به وجودآمدن تمدن می شود. به جرات می توان که اغلب جوامع، از این قاعده مستثناء نیستند و به نوعی از تاثیرات متقابل ادبیات و تمدن بهره برده اند. یکی از این جوامع ایران بوده است به گونه ای که ادبیات در راستای حفظ اسلام و تمدن اسلامی نقش مهمی داشته است. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد که، در بررسی تاثیرگذاری ادبیات فارسی بر فرهنگ و تمدن اسلامی، این دو از هم جدا نیستند و به نوعی نقش تکمیل کننده را برای هم ایفا می کنند. روشی که در این پژوهش استفاده شده است منابع کتابخانه ای است که به تحلیل و توصیف آن پرداخته شده است.

یکی از مسائل قابل تأمّل در حوزه ی تعلیم و تربیت بررسی مسائل تربیتی در کتب ادبی است؛ که این کتاب ها، مفاهیم اخلاقی و تربیتی را از طریق داستان، ضرب المثل و دیگر مولّفه های ادبی به مخاطبان خویش انتقال داده اند. و کتاب کلیله و دمنه جز کتاب های است که در آن مولّفه های تربیتی به وضوح در کل آن مشهود است. و درباره ی مفاهیم تعلیم و تربیت در امثال این کتاب ها می توان گفت که: 1-بسیاری از تعالیم فرهنگ اسلامی –,ایرانی در علوم ادبی نهفته است و این کتاب ها بهترین گزینه در امر آموزش به ویژه فرهنگ ملّی به حساب می آیند. 2-رشد و تعالی تربیتی انسان و ایجاد مدینه ی فاضله و روحّیه ی نشاط و همبستگی سازمانی و بهبود خصایص انسانی به کمک علوم ادبی بهتر صورت خواهد گرفت. 3-آموزش و پرورش کودکان با ادبیات نمایشی و به کمک زبان حیوانات آسان-تر انجام خواهد گرفت. 4-زبان داستانی در واقع بهترین زبان و روشی غیر مستقیم و اثرگذار برای انتقال مفاهیم به متربیّان است. پایه های اصلی نظریه های تربیتی شامل 49 مفهوم با کدگذاری باز، و در قالب 16مولّفه با کدگذاری محوری به انجام رسیده است. این مقاله از پژوهش های بین رشته ای در حوزه ی تعلیم و تربیت است که به روش تحلیلی کیفی صورت پذیرفته است.

از آنجایی که اسطوره در ادبیّات، پیشینه طولانی دارد و بخش مهمّی از ادبیّات ما را تشکیل می دهد می توان با شناخت هر-چه دقیق تر آن به تقدّسش در میان جامعه و اثرگذاری آن بر ضمیر انسان ها پی برد. با وجود پیشرفت روز افزون علم و رشد آگاهی مردم، حتّی در میان شعرا ردّ پای باورهای اساطیری و عامیانه به چشم می خورد که این مهم نشانگر پویای ادب شفاهی است که از گذشته های دور تا به امروز ساری و جاری است. باورهایی که به نوعی عجین شده با زندگی مردم روزگاران گذشته بود. استفاده از اساطیر در شعر شاعران ایرانی، با توجّه به تاریخ غنای فرهنگی این سرزمین قدمت بسیاری دارد. تأثیر تبریزی از شاعران قرن دوازدهم دوره بازگشت ادبی است که از اساطیر در بیان مضامین خود بهره برده است. این مقاله به روش تحلیلی-تطبیقی ابتدا به تبیین اسطوره پرداخته وسپس موجودات اساطیری موجود در ادبیات کهن را در دیوان تبریزی بررسی و تحلیل نموده است. نتیجه پژوهش این است که تبریزی جهت غنابخشی به مضامین شعری خود از موجودات اساطیری همچون؛ سیمرغ، عنقا، مار، سمندر، گاو، جن و ملک. . . استفاده کرده است. موجوداتی که ریشه در باورهای گذشتگان ما داشته و به شعر وی حیاتی نو بخشیده اند.

شاهنامه به عنوان اثری ماندگار و عظیم دارای شاخصه های فنی بسیاری است که منجر به پدید آمدن داستان ها حماسی شده است. شاید در صورت وجود نداشتن این اثر بزرگ، بسیاری از عناصر مثبت فرهنگ آبا و اجدادی ما در طوفان حوادث تاریخی نابود می شد. شاهنامه اثری حماسی است که نسبت به خیلی از حماسه های بومی و محلی تقدم زمانی دارد و الگویی حماسی در سرایش حماسه های بعد از خود محسوب می گردد؛ با توجه به اینکه مهم ترین دوران حماسی ادبیات بلوچی، قرن دهم تا دوازدهم هجری است، این آثار از شاهنامه تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم پذیرفته اند. از آنجایی که بیشتر منظومه های روایی و حماسی در بلوچستان همزمان با روی دادن رخداد حماسی توسط افراد کم سواد یا بیسواد سروده شده اند، واضح است که این افراد با حماسه و ساختار آن تا حدودی آشنایی داشته اند و می توان گفت که شاهنامه فردوسی بر حماسه های بومی و محلی ایران زمین تاثیر مستقیم داشته است که بررسی و تطبیق این شاخص ها می تواند زوایای پنهانی از حماسه های بومی و محلی را روشن سازد. با این رویکرد می توانیم به عظمت حماسه ها پی ببریم. مقاله حاضر می کوشد تا با معرفی برخی از شاخصه های فنی در شاهنامه فردوسی و حماسه های بلوچی، به مقایسه تطبیقی این عناصر بپردازد.

دوره صفویان از دوره های درخشان شاهنامه خوانی در ایران محسوب گی شود و شاهان صفوی، نه تنها با شعر و ادب مخالفتی نداشتند؛ بلکه خود از مشوّقان و حامیان شاعران بودند. شخص شاه اسماعیل اول، این اثر ارجمند را در کنار مذهب شیعه، به عنوان دومین عامل انسجام بخش اقوام ایرانی در نظر گرفت؛ چرا که شاه اسماعیل اول و جانشینانش، اولاً خود را ایرانی؛ از نسل پادشاهان ایران باستان و جانشینان آنان می دانستند و شاهنامه را سند هویتی خویش قرار داده بودند؛ ثانیاً از نقش تاریخی شاهنامه در حفظ کیان ایران در طول تاریخ، در کنار مذهب شیعه، در نزد ایرانیان شیعه مذهب آگاه بودند؛ ثالثاً در جنگ با عثمانی ها و ازبک ها، اشعار شاهنامه را به عنوان عامل روحیه بخش سربازان ایران به کار می بردند. از این رو، در نشر و گسترش شاهنامه کوشیدند و آن را گرامی داشتند. ما در این مقاله سعی کرده ایم که اهمیت شاهنامه و شاهنامه خوانی را در میان مردم ایران و همچنین پادشاهان در دوره صفویه را به خوبی روشن سازیم و نقش آن را به عنوان عنصری موثر در قوت بخشیدن به هویت ملی، پر رنگ تر جلوه دهیم. شاهنامه و شاهنامه خوانی نشان میدهد که در کنار جنگ ها و ناملایمات دوره صفوی، هنر و فرهنگ و حماسه ها چقدر دارای اهمیت بوده اند و همواره عنصری جدا ناپذیر از این ملت بوده اند.

از قرن سوم ق به بعد بنا به وضعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، طریقت های متعددی در ایران به وجود آمد. طریقت ها با اصول مشخص در حفظ عقاید و تعالیم مشایخ صوفیه موثر بودند. پس از گسترش تصوف از قرن سوم ق به بعد به تدریج مشایخ صوفیه با کتابت رساله در مباحث نظری و عملی، اصول طریقت های خود را میان مریدان و عموم مردم آموزش دادند. تالیف رساله به طور جدی از قرن 4ق آغاز شد و در قرون بعد ادامه یافت. در این پژوهش به اصول سیر و سلوک الی الله که رعایت آن ها در حیات مادی و معنوی صوفیان مورد توصیه در طریقت سهروردیه بود، پرداخته می شود. این اصول به طور کلی مشتمل بر ورع، زهد، فقر، توکل، رضا و ایثار می شدند. با این هدف که پایبندی و مراعات این موارد در ادعاهای متصوفه سهروردی مورد بررسی قرار گیرد که آیا همچنان صوفیان دست از دنیا کشیده و در عزلت خزیده بودند یا قدرت مادی ای که به آن دست یافتند مسیر حرکت آنان را به جهات دیگری تغییر داد؟ در نتیجه، پژوهشگر ذیلا به معرفی یکی از مهم ترین طریقت های موجود در ایران یعنی طریقت سهروردیه با رویکرد معیشتی، می پردازد و همان گونه که ذکر گردید دیدگاه این طریقت درباره این مقامات، طرح و بررسی خواهد شد.