همایش ملی بررسی سیر تحول ادبیات بومی لرستان (کله باد)
سال:1390 | دوره:1 |تعداد مقالات:36

ادبیات بومی لرستان دارای توانایی ها و ویژگی های منحصر به فردی است که متاسفانه هنوز آنچنان که باید و شاید مورد نقد و تحلیل قرار نگرفته است، شاید یکی از دلایل این مساله کم توجهی به چاپ اشعار شاعران محلی سرا باشد، به طوریکه بیشتر اشعار شاعران این دیار، هنوز به طور کامل گرد آوری نشده و به صورت شفاهی در میان مردم رواج دارند، نگاهی اجمالی به وضعیت شعر و شاعری در لرستان نشان می دهد، که مردم این دیار در سرودن اشعار فی البداهه، ذوق و استعداد شگفت انگیزی داشته اند و در میان آنان کسانی بوده اند که با آنکه سواد کافی برای خواندن و نوشتن نداشته اند، اما به دلیل داشتن طبعی موزون و خدادادی، اشعار زیبایی را از خویش به یادگار گذاشته اند که به خوبی معرف فرهنگ و نگرش های زیبایی شناختی مردم لرستان است. یکی از خصیصه های اصلی حاکم بر ادبیات لری شعر عاشقانه و تغزلی است که کم و بیش در آثار اکثر شاعران این منطقه دیده می شود. این گونه از شعر که بیش از هر چیزی، با عواطف و احساسات انسان ها سر و کار دارد، در شعر لری بازتاب گسترده ای داشته است و در بیشتر موارد با توصیفاتی متناسب با فرهنگ وشرایط اقلیمی این منطقه در آمیخته است. ایرج رحمان پور، یکی از شاعرانی است که در عرصه تکامل شعر لری نقش بسزایی داشته است. وی که یکی از خوانندگان و موسیقی دانان صاحب سبک و توانای لرستان است به دلیل داشتن شخصیتی چند بعدی و آشنا به مسایل شعر، توانسته است، نگرش های نوینی را در شعر لری بوجود آورد. یکی از جنبه های اصلی شعر او، اشعار عاشقانه و تغزلات شور انگیزی است که حجم وسیعی از اشعار او را در بر گرفته است، رحمان پور در توصیفات زیبایی که از عشق و معشوق داشته است از فضای بومی و تصاویر متناسب با فرهنگ و اقلیم لرستان استفاده کرده است که صمیمیت خاصی به اشعار او بخشیده است. ذهنیت تغزلی شاعر و در آمیختگی این ذهنیت، با پدیده ها و مسایل اجتماعی و گاه اسطوره ای، باعث ایجاد سبک خاص و منحصر به فردی در شعر لری شده است. در این مقاله به تحلیل و بررسی تغزلات ایرج رحمان پور می پردازیم و مولفه های حاکم بر تغزلات وی را مورد نقد و تحلیل قرار می دهیم.

ملا حقعلی سیاهپوش یکی از شاعران عارف و روشن ضمیر لک زبان از خطه الشتر در سده سیزدهم ه.ق بوده است.با مطالعه دیوان این شاعر در می یابیم که وی از بهره وافری در زمینه علوم اسلامی و ادبیات عرب برخوردار بوده است، به طوریکه کاربرد عبارات و مفاهیم قرآنی و احادیث پیامبر اعظم (ص) و معصومین (ع) و نیز تاثیر فرهنگ و زبان عربی در شعر وی قابل تامل و بررسی است. ما در این مقاله با روش توصیفی و تحلیل محتوی به بررسی تاثیر قرآن کریم در ضمن سه مبحث در شعر او می پردازیم.1- اقتباس لفظی آیات قرآن کریم2- مفاهیم و تلمیحات قرآنی3- کلمات و اصطلاحات قرآنی

مردم لک زبان که عموما در نیمه غربی استان لرستان و مناطقی از استانهای کرمانشاه، ایلام، همدان و ... مقیم هستند؛ اغلب دارای ذوق ادبی و طبع و قریحه شعری می باشند چنانکه - شاید به پای شاعران بزرگ ایران زمین نرسند ولی - با در نظر گرفتن جمیع جهات و همه شرایط، خواننده از خواندن اشعار محلی آنها سرمست و مسحور فصاحت و بلاغت و رقت و دقت این سروده ها می شود. این شعرا در همه قوالب و مضامین و مفاهیم طبع آزمایی کرده، مخصوصا تلمیح به آیات قرآن که مبین باور عمیق قلبی آنها به مبانی دین گرامی اسلام است از یاد نبرده اند. ملاپریشان دلفانی یکی از زعمای متقدم این سرایندگان است که در قرن هشتم هجری می زیسته بر مبانی کلام و عرفان و تصوف، شریعت و طریقت و حقیقت اشراف کامل داشته، بر آیین حروفیه و نقطویه بوده و از همه مهمتر اینکه سراسر دیوان اشعارش مشحون از آیات قرآن است که در مقاله حاضر به همین موضوع پرداخته شده است.

مقاله حاضر به بررسی تجلی آثار، افکار و اندیشه های نظامی بر دیوان ملاحقعلی سیاهپوش با استفاده از روش کتابخانه ای پرداخته است. اهمیت موضوع در این است، بخشی از ادبیات بومی که کمتر بدان توجه شده را می شکافد، و نشان می دهد که شاعران محلی و بومی تا چه حد با شاعران بزرگ، عقاید و سبک آنها ارتباط عمیق برقرار کرده اند. از سوی دیگر ملاحقعلی با آثار غنی، تاثیرپذیری از نظامی را به نمایش گذاشته است. با وجود گذشت زمان اندیشه های شاعرانی مانند نظامی هنوز به حیات خود ادامه می دهند و تجلی آثار او را بر دیوان این شاعر لک زبان (لرستانی) قرن 13 هجری قمری به وضوح مشاهده می کنیم.

یکی از ویژگیهای رایج در اشعار بومی نواحی زاگرس نشین، گنجاندن اسامی عام و خاص در بین ابیات است. این اسامی عمدتا مشتمل بر نام پهلوانان، مناطق، کوهها، گلها، درختان، پرندگان، زنان و دختران ناشناس و حتی مشاغل است. شاید شاعر به نحوی در صدد ابراز توانایی خود در شناخت طبایع و اسامی برآمده است و شاید در این سیاق، جذابیتی نهفته است که اغلب شاعران بومی را بر آن داشته است تا گریزی به این شیوه شاعری زده باشند. ملا حقعلی سیاهپوش در شعر بهاریه حدود 50 درخت، 16 گل، 30 پرنده را نام برده است. ملا منوچهر کولیوند در شعر دنیه بی حاصل نام 34 شغل مختلف و در شعر شمس زرین نام 25 گل را ذکر کرده است. ترک امیر نام بالغ بر 20 شخصیت از شاهنامه، قریب به 40 مورد نام قله ها یا کوه ها در اقصی نقاط جهان را در شعر بنای کهن و نام 40 نوع گل و گیاه را در شعر کله باد به بند می کشد. در شعر بهاریه سید یعقوب ماهیدشتی ذکر نام حدود 17 مورد پرنده، 20 مورد گل و در شعر نیش مژه خاصان ذکر 13 اسم خاص را شاهد هستیم. در این مقاله با بررسی اشعاری از شاعران فوق الذکر به تحلیل بیشتر این موضوع پرداخته شده است.

اقعه عاشورا به سبب جایگاه ویژه آن در تاریخ اسلام، به ویژه تاریخ تشیع، باعث شد که در قالب آثار متعدد هنری از جمله شعر بازتاب داشته باشد.فریدون داوری شاعر برجسته گویش لری از جمله شاعران بومی سرای استان کهگیلویه و بویراحمد است که در اشعار محلی خود بسیارزیاد به واقعه عاشورا نگریسته است.داوری علاوه بر اینکه به بیان تاریخی واقعه عاشورا پرداخته به بعد حماسی واقعه (سازش نکردن با ستمگران، شهادت طلبی، مرگ با عزت برتر از زندگی با ذلت و ...) توجه داشته است.شاعر مذکور با گرایش عاطفی نسبت به امام حسین (ع) و یارانش برای ایشان به مرثیه سرایی پرداخته و اهداف ایشان را از بر پا کردن نهضت عاشورا (امر به معروف و نهی ازمنکر، ایثار، فداکاری و ...) بازگو می کند. و همچنین در شعر داوری بازتاب عقاید و آئین مردم استان کهگیلویه و بویر احمد در مورد واقعه عاشورا فراوان است.

شهرستان هرسین در استان کرمانشاه واقع شده است. مردم این شهرستان به گویش لکی هرسینی - که یکی از گویش های زیرمجموعه زبان کردی است - تکلم می کنند. به دلیل جایگاه بسیار مهم نظریه حاکمیت ومرجع گزینی در بررسی جمله های زبانی از نظر نحوی و هم چنین عدم بررسی گروه فعلی گویش لکی هرسینی از این نظر، نگارنده این تحقیق برآن شد تا با انجام این بررسی، هم به غنا و اثبات جهانی بودن نظریه مذکور کمک نماید و هم تلاشی برای نجات گویش در حال انقراض لکی هرسینی انجام دهد. کار عملی پژوهشگر در جمع آوری پیکره گویش لکی هرسینی به روش میدانی و از طریق ضبط و تحلیل مصاحبه با 30 گویشور بالاتر از 50 سال - با داشتن شرایط هفت گانه مدنظر محقق این مقاله - صورت گرفته است. برای آوانگاری جمله های گویش مورد مطالعه، از فونت آوانگاری به سیستم آمریکایی SILDolousIPA استفاده شده است. در این تحقیق، زیر مجموعه های نظریه حاکمیت و مرجع گزینی- (G.B.) که یکی از مهمترین نظریه های مکتب صورت گرایی در قرن بیستم است- در گروه فعلی گویش لکی هرسینی بررسی می گردد. در این مقاله، نگارنده پس از آوانگاری جمله ها و ترسیم نمودار های آن ها، جملات را بر مبنای چهارچوب نظریه مذکور تحلیل می نماید. نتایج پژوهش کنونی عبارتند از: 1- زیرنظریه های مد نظر در این گویش نیز اجرامی شود. 2- نظریه های تحدید، حاکمیت، تتا و نظارت هم در گویش لکی هرسینی عملی و اجرایی است. 3- این گویش فاقد حالت ذاتی است. 4- از مقوله های چهارگانه تهی صرفا ضمیر فاعلی محذوف، ضمیر انتزاعی و رد گروه اسمی در این گویش مشهود است. 5- چهار حالت ساختاری در این گویش وجود دارد: فاعلی، مفعولی، مفعول متممی، اضافی.

شاعر برای ابلاغ و بیان مفاهیم ذهنی خویش صورتی بر می گزیند و به شیوه های مختلف آن را تعبیر می کند بی گمان ذهن شاعر که از محسوسات مختلف تلقین و تالیفی به عمل می آورد و در ادای معانی ار آن مدد می جوید تحت تاثیر محیط و مشهودات خویش است و هنر هر سرزمین زمانی می تواند بومی باشد که بوی آب و خاک و عواطف سرزمین خود بدهد.با توجه به اینکه غرابت و ابتذال تشبیه و استعارات شاعران زمانی مشخص می شود که تشبیهات و استعارات شاعران هر منطقه با منطقه خود مقایسه شود در این پژوهش تشبیه و استعاره در شعر لری «احمد انصاری فهلیانی» و «مجید نگین تاجی» که هر دو در شهرستان نورآباد ممسنی رشد یافته اند.نتیجه این جستجو 281 تشبیه (بدون در نظر گرفتن تشبیهات تکراری)، 132 استعاره مصرحه و 190 استعاره مکنیه در اشعار لری انصاری فهلیانی تشبیه، استعاره مصرحه و استعاره مکنیه در اشعار نگین تاجی است.با وجود آنکه بسیاری از مشبه ها و مستعارله ها در شعر دو شاعر مذکور مشابه است اما جز در مواردی نادر، در بقیه موارد دارای مشبه به ها و مستعارمنه های متفاوت هستند در تشبیهات و استعارات انصاری فهلیانی طرح و تصویر محیط و منطقه بومی بیشر دیده می شود و از رنگ محلی بیشتری برخوردار است.

یکی از نشانه های جامعیت ادبی یک سرزمین متمدن و با سابقه، استفاده از فرهنگ، آداب، رسوم، ضرب المثل ها ولغات و اصطلاحات عامیانه و بومی در آثار منثور و منظوم بوده که متاسفانه این مهم به وسیله نویسندگان و شاعران پارسی زبان به دلایل مختلف نادیده انگاشته شده است و در واقع آن را نشانه تنزل پایه ادبی خود می پنداشتند و چنین روشی را خارج از قلمرو ادبیت سخن می دانستند. این رویه متداول باعث فراموشی سنت های پیشین و لغات و اصطلاحات محلی و بومی که هر کدام می توانست در انتقال مفاهیم و موضوعات مختلف و اساسی سهم به سزایی داشته و زبان را از ورود نامحدود واژه های بیگانه و غیر ضرور پالایش دهد، شده است.

افسانه های پریان به عنوان بخشی از ادبیات شفاهی حامل مفاهیم، حکمت ها، پندها و اندیشه های اقوام هستند، که در گذر زمان سینه به سینه، نقل به نقل از نیاکان کهن به ما رسیده اند. ولادمیر پراپ افسانه های پریان را به این صورت که، دراین گونه افسانه ها به شخصیت های مختلف نقش ها (خویشکاری یا کارکردها)ی مشابه واگذار و این نقش ها را به مثابه عناصر پایدار قصه ها، تعریف می کند. پراپ نقش های تشخیس داده شده را نامحدود نمی داند اما، از ترکیب آنها می توان به تعداد نامحدودی افسانه رسید. بدین گونه پراپ بر اساس نحوه ترکیب این خویشکاری ها تحلیلی ریخت شناسانه از افسانه ها به دست می دهد (پراپ،1371). او در واقع محتوا را عنصری دست دوم تلقی نموده است.

«افسانه» یا «متل» نوعی از ادبیات شفاهی و غیر رسمی «فرهنگ و هنر» یک قوم یا ملت محسوب می گردد که انتقال آن از نسلی به نسل دیگر و ازراه زبان صورت پذیرفته است. بسیاری از متل های موجود در جهان به یکدیگر شباهت دارد، در حالیکه ممکن است بین جوامع مولد آن ها فاصله مکانی زیادی وجود داشته باشد. این «نوع» ادبی در لرستان نیز به وفور یافت می شود.مقاله حاضر در پی پاسخ به این سوال که ؛ «آیا آثاری مشابه با برخی از «متل های لری» در بین ملل و اقوام دیگر وجود دارد؟» به بررسی تطبیقی سه عنوان «متل» از؛ «لرستان»، «روسیه» و «ویتنام» می پردازد و در طی بررسی این آثار، نتایج زیر حاصل می آید:نخست: این آثار از نظر ساختاری کاملا منطبق بر تعریف «افسانه» می باشد.دو: این سه اثر از نظر موضوعی و محتوایی، بسیارشبیه به هم است چنانکه گمان می رود ؛ یکی از دیگری گرته برداری شده است.نوع مطالعه، روش و نحوه اجرای تحقیق:به منظور تهیه این مقاله از روش اسنادی و مصاحبه هدفمند و عمیق استفاده بعمل آمده است.ابزار گردآوری داده ها:1- کتابخانه ای (اسنادی).2- میدانی (به منظور ثبت متل لری).

حسین پناهی شاعر، نویسنده و هنرمندی است که زبان خاص او زبان ایما و اشارات است و در هر زمینه ای که به خلقت آثار هنری خود پرداخته، رمز و رازهای بسیاری بکار گرفته است تا بتواند فلسفه ذهنی خود را بهتر و زیباتر به تصویر بکشد. فلسفه ای که بر خاسته و برگرفته شده از درد هجران و فراقی است که از بارگاه قدس همراه آدم خاکی هبوط کرده و میل و اشتیاق بازگشت به حریم حرم عشق را همچنان در او زنده نگه داشته است و این راز بزرگ تلاش های خستگی ناپذیر انسان است.

ادبیات و اسطوره در طول تاریخ ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته، و این ارتباط دو سویه موجب غنی و تقویت هر یک از این دو مقوله شده است. شناخت دقیق پدیده های اسطوره ای، چگونگی شکل گیری آنان و نوع تاثیری که از لحاظ معنوی بر نوع بشر دارند، می تواند در تجزیه و تحلیل تاریخی اسطوره ها موثر واقع شود. از سوی دیگر به منظور شناخت هرچه بهتر اساطیر، در گذر زمان شاخه ای از ادبیات پدیدار گردید که وظیفه اصلی آن شناخت اسطوره ها و تجلی آن در انواع ادبی برای ادوار مختلف بشری است.با این اوصاف، این مقاله بر آن است تا با ارایه تعاریف چند از اسطوره و تبیین مفهوم ادبیات بومی، ارتباط این دو مقوله را به روش مطالعه کتابخانه ای مورد بحث و بررسی قرار دهد.

پژوهش حاضر به بررسی وابسته های اسم در گروه اسمی گویش لری خرم آبادی بر مبنای نظریه حاکمیت و مرجع گزینی پرداخته است. نظریه حاکمیت و مرجع گزینی دانش زبان را به صورت مجموعه ای در هم تنیده از زیر نظریه ها می داند که مشتمل بر اصول و پارامترها می باشد. گروه اسمی در این گویش می تواند تنها از یک اسم تشکیل شود و یا از یک اسم به عنواه هسته و تعدادی وابسته تشکیل شود که در دو طرف هسته قرار گرفته اند. وابسته هایی را که قبل از اسم قرار می گیرند وابسته های پیشین و آنهایی را که پس از اسم قرار می گیرند وابسته های پسین می نامند. هر اسم در گویش لری خرم آبادی می تواند حداکثر سه وابسته پیشین و پنج وابسته پسین داشته باشد که هر کدام جایگاه و رفتار منحصر به فردی دارند. ساختمان گروه اسمی لری شامل یک هسته واژگانی و وابسته های پیشین و پسین است. وابسته های پیشین اسم در گروه اسمی به ترتیب نزدیکی به هسته عبارتند از: صفت پیشین، عدد و معدود، صفت ترتیبی، صفت برترین/ صفت حصر و حرف اشاره، حرف تعجب، حرف پرسشی و وابسته های پسین اسم در این گویش عبارتند از: وابسته صفتی، وابسته اسمی، وابسته بدل، وابسته حرف اضافه ای و بند موصولی.

امروزه ادبیات عامه جایگاه خود را در نزد قشر تحصیل کرده باز کرده؛ به گونه ای که توجه به ادبیات عامه رشد چشم گیری داشته است. در فرهنگ عامه کرد شاهد ترانه ها، لالایی ها، قصه ها و ... برای کودکان و یا در ارتباط با آنان می باشیم که از ساده دلی، امید و آمال این مردمان حکایت دارد. پژوهشگران پیرامون ادبیات عامه در گویش های سورانی و کرمانجی تحقیقات قابل توجهی انجام داده اند، اما کمتر پژوهشی به ادبیات کردی جنوبی پرداخته است؛ بنابراین در این جستار نویسندگان می کوشند ابتدا پیرامون زبان کردی جنوبی اطلاعاتی به دست دهند، سپس نمونه هایی از ترانه ها (ترانه های فکاهی، زبان زد ها، ترانه های هووره، ترانه های موور و ...) و لالایی های کردی -که عمدتا یادگار فرهنگ عامه کرد هستند- را ذکر می نمایند.

در سرزمین مادری من لرستان که ترانه گاه (کمانچه است و سرنا و دوپا و خاصه کم را را) و شاهنامه ناسروده بلوط وکوه، در اشترانکوه و «هشتاپهلی واسبی کو»، دیار فلک الافلاک و سنگ نوشته و تاق پیل، ناله های کشکان و سیمره و «پل اشکسه»، نغمه هایی سروده شده است که ظرافت و زیبایی شان دل هر شنونده ای را رام سرپنجه ها لطیف هنر مندان و دلربایی آوای جان نواز خوانندگانش می کند. نغماتی که بر گرفته از روح بلند سرایندگان این ترانه های زیباست.

ادبیات و اسطوره در طول تاریخ ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته، و این ارتباط دو سویه موجب غنی و تقویت هر یک از این دو مقوله شده است. شناخت دقیق پدیده های اسطوره ای، چگونگی شکل گیری آنان و نوع تاثیری که از لحاظ معنوی بر نوع بشر دارند، می تواند در تجزیه و تحلیل تاریخی اسطوره ها موثر واقع شود. از سوی دیگر به منظور شناخت هرچه بهتر اساطیر، در گذر زمان شاخه ای از ادبیات پدیدار گردید که وظیفه اصلی آن شناخت اسطوره ها و تجلی آن در انواع ادبی برای ادوار مختلف بشری است.با این اوصاف، این مقاله بر آن است تا با ارایه تعاریف چند از اسطوره و تبیین مفهوم ادبیات بومی، ارتباط این دو مقوله را به روش مطالعه کتابخانه ای مورد بحث و بررسی قرار دهد.

ورود به ادبیات بومی کرمانشاه انسان را با دنیایی بکر و سرشار از تازگی روبرو می کند در واقع ادبیات بومی با لحن و انسجام خاص خود به مخاطب نگرشی بدیع می بخشد. نمادها و اسطوره هایی که در این ادبیات مطرح می شوند بدلیل وجود اشتراک میان آرزوها و احساسات بشری شباهتهای بسیاری با اسطوره های سایر ملیت ها دارند. حتی در سطح کلان وقتی به ادبیات ملی میرسیم می بینیم که از باورهای بومی نشات می گیرند. در این بین وجود اسطوره ها در قصه ها و افسانه های بومی می توانند آینه تمام نمای خواسته های بشری باشند. وجود اسطوره ها در ادبیات بومی کرمانشاه تجلی خاصی به این نوع از اذبیات می بخشد. جلوه های گوناگون این اسطوره ها را در ادبیات داستانی و شعر می توان دید. در حوزه ادبیات داستانی می توان به علی محمد افغانی با کتاب شوهر آهو خانم و علی اشرف درویشیان با سالهای ابری اشاره کرد. این نویسندگان با پدراخنن به شخصیت هایی چون آهو خانم در کتاب شوهر آهو خانم و بی بی در کتاب سالهای ابری توانسته اند اسطوره هایی جاودان پدید آورند. در این مقاله بر آنیم که با بررسی دقیق زبانشناختی این اسطوره ها تصویری جدید با رویکردی نو از این اسطوره ها ارایه دهیم. در همین راستا این آثار را به بررسی دقیقتر گذاشته تا با پرداختن به جنبه های زبانی بکار رفته به دیدگاههایی نوین و بدیع دست یابیم.

ادبیات غنی پارسی دریای بیکرانی است که درهای گرانبهایی را درون خود نهفته دارد فرهنگ و ادبیات بومی ما بزرگترین گنجینه ارزشمندی است که از نیاکان ما به جا مانده است.فرهنگ و زبانی که از هزاران سال پیش در عرصه گیتی خود نمایی کرده است. در میان این فرهنگها گویش لری یکی از گویشهای غرب کشور ایران می باشد، وجود دارد.در میان گویشهای گوناگون و فراوان که در پهنه ایران پراکنده می باشد، این گویش از جایگاه ویژه ای برخوردار است زیرا کمتر دچار دگرگونی زبانی شده و ساختار کهن خویش را بیش از دیگر گویشهای بومی ایران پاس داشته است و هنجارها و کاربردهای کهن موجود در پارسی دری و دوره های باستانی را هنوز در خود نهفته دارد. واژه های دست نخورده دوران کهن، گواه قدمت این گویش است.در میان واژه های مرسوم در گویش لری، واژه های پهلوی و اوستایی وجود دارند که با تغییرات کمتری نسبت به فارسی، به زبان لری تغییر یافته و یا به گویش لری تلفظ می گردند.در این مقاله به بررسی برخی از آنها پرداخته می شود. واژگانی که گواه قدمت این گویش می باشند و با کوچکترین دگرگونی، واژگان اصیل پهلوی و اوستایی را به یاد می آورند.با بررسی زبان شناسی و ریشه یابی این واژگان میتوان به ریشه باستانی آنها پی برد و پیوستگی این گویش را با زبانهای ایران باستانی تایید کرد. این واژگان هم اکنون نیز بر زبان قوم کهن لر جاری است در حالی که در زبان فارسی برای بسیاری از آنها معادلی یافت نشده است.از دیدگاه علم زبان شناسی، پژوهش و کاوش در واژگان و گویشهای مختلف سرزمین ایران، ارزشمند و ضروری می باشد چون در گویشهای پهنه ایران زمین، روزانه واژگان اصیلی که زبان ریشه دار این مرز و بوم هستند به موازات حرکت و پیشرفتهای علمی، اجتماعی، فرهنگی تغییر و دگرگونی می یابند و اصالت خود را از دست داده و می دهند و باعث می گردند واژه های رایج فارسی و علمی جایگزین واژگان بومی شوند و آنها را به فراموشی بسپارند.در این مقاله به دنبال آنیم تا به تشابهات یکی از گویشهای غرب ایران (لری خرم آبادی) با زبان کهن و اصیل پهلوی و اوستا که قرابت با واژه های کنونی لرستان داشته است بپردازیم در ضمن در حد توان از متون کهن و فرهنگهای مختلف جهت جمع آوری این تشابهات استفاده شده است.اینجاست که ارزش و اهمیت گردآوری گویشهای این سرزمین پهناور آشکار می گردد.

بر عکس تصور امروزی از قصه که بیشتر در ذهن افراد علمی دنیای مدرن، مفهومی شبیه به خرافه دارد، در دنیای قدیم از اساسی ترین مفاهیم بشری قلمداد می شد و اهداف امروزی از قبیل سرگرمی و ... که بر قصه مترتب است، در درجه دوم از اهمیت قرار داشت. اهمیت قصه تا جایی است که کتب مقدس نیز از آن غافل نمانده اند. برونو معتقد است: «بسیاری از داستانهای تورات و انجیل به قصه شباهت دارند. مانند: یونس و ماهی.» (بونو، 1384 : 89) حتی وجود سوره قصص در قرآن و احسن القصص در آیه ای از قرآن (3/ یوسف) و ... نیز اگر به منزله اهمیت قصه در قرآن نباشد، بی شک اهمیت قصه را در آن دوران ثابت می کند. علت روی آوری کتب مقدس به قصه، ظاهرا از آن روی است که قصه نیاز فطری بشر است. برونو معتقد است: «پدران و مادران هنوز به شدت باور داشتند که داستانهای تورات و انجیل معمای زندگی و معنای آن را حل می کنند ... به عقیده آنان کتاب مقدس پاسخ همه پرسشهای لازم را در برداشت.» (برونو، همان، 87)

یکی از بزرگترین آسیب هایی که گویش شناسی ایرانی از آن رنج می برد، کمبود منابعی است که بتوانند اطلاعات کافی در مورد پیشینه این گویش ها در اختیار گذارند. عدم وجود نظام نوشتاری برای اکثر زبان ها و لهجه های ایرانی، در کنار سنت رایج انتقال «شفاهی» آداب و سنن محلی در طول تاریخ، باعث شده است که برخی از کهن ترین اقوام ایرانی (مانند قوم لر) علیرغم حضور دیرپای خود در پهنه ایران، فاقد تاریخ مدون و منظمی از سیر تکوین و تحول زبان های خود باشند. این مقاله که بخشی از طرح بزرگ تری به نام «پیشینه گویش های ایرانی در متون فارسی» است، به بازمانده های کهن لری در متون فارسی می پردازد، و تلاش دارد تا نشان دهد که چه مفردات و جملاتی را از لری کهن می توان در لابلای متون زبان فارسی یافت. فهلویات، واژه نامه ها، ترانه ها، سنگ نوشته ها و مفردات پزشکی، داده هایی هستند که می توانند از لابلای متون خودنمایی کنند و دید ما را نسبت به تاریخچه زبان لری دچار اصلاح یا گسترش کنند.

مقاله حاضر با هدف توصیف واکه های گویش لکی نورآبادی در تقابل با زبان فارسی نوشتاری معیار نگاشته شده است. بر این مبنا به دنبال مقدمه ای کوتاه مشتمل بر جایگاه این گویش در خانواده زبان های ایرانی به ارایه مجموعه ای از تحلیل های ساختاری در آن می پردازیم. تحلیل فوق واکه های گویشی را در دو دسته بندی عمده در قالب واکه های ساده و مرکب مورد بررسی قرار داده، و با تاکید بر نقش واجی کشش واکه ای در این گویش، واکه های ساده را در چهار دسته 1) پسین و گرد [/u/, /:ɔ/, /ɔ/, /:ɑ/, /ɑ/]، 2) پیشین و گسترده [/i/, /:I/, /I/, /ε/, /a:/, /a/]، 3) پیشین و گرد [/У/, /:f/, /f/] و 4) مرکزی [/ә/, /ɜ/] ارایه و توصیف می نماید. تقسیم بندی فوق مجموعه ای مشتمل بر 16 واکه ممیز را در نظام واکه ای گویش در مقابل نظام 6 واکه ای فارسی برمی شمرد. عدم وجود واکه های مرکب نیز در تحقیق حاضر در گویش مورد تحلیل واقع شده است.

بخش عمده ای از ادبیات بومی لرستان به ویژه اشعار سرایندگان محلی در اوزان و قالب های مختلف - چه زبان لکی، لری و یا فارسی - تحت تاثیر دو منبع فیاض و گرانقدر آیات قرآن مجید و احادیث بوده است.با بررسی های انجام گرفته، مشخص گردید به کارگیری واژه، عبارات یا بخشی از آیات قرآنی و احادیث (اعم از قدسی، نبوی و یا منقول از ائمه علیهم السلام) در سروده های شاعران بومی لرستان امری اتفاقی، تفننی و یا از روی فضل فروشی نبوده بلکه، عواملی از قبیل: شیعی بودن و عشق و ارادت خالصانه به مذهب و بزرگان دین، آشنایی و الفت و انس با قرآن، جایگاه رفیع قرآن در نزد آنان و توجه به جذابیت های بلاغی و معنایی قرآن در آرایش و تزیین دست نوشته های ماندگار این بزرگان نقشی اساسی، بسزا و تاثیرگذار در ادبیات محلی را ایفا نموده و بر غنای ادبی این سامان افزوده است.از عمده ترین اهدافی که در آوردن آیه و حدیث مدنظر این نویسندگان بوده، می توان به: تبرک، استشهاد، بیان اعتقادات، تزیین و آرایش کلام و نکته پردازی اشاره کرد.به هر روی آراستن و تزیین سروده ها توسط سرایندگان بومی علاوه بر اینکه موجبات مقبولیت آثار آنان را فراهم آورده، سبب شده تا این دست نوشته ها در نزد عامه مردم پذیرفتنی و مورد احترام باشند.هر چند اثر پذیری ادبیات از قرآن و حدیث سابقه ای دیرینه و درازای شعر و ادب فارسی دارد اما، پیوند و تلفیق مناسبات لفظی در بافت ادبیات بومی با توجه به اشرافیت و تبحر سرایندگان در مسایل ادبی، موضوعی جذاب و درخور تامل است، به گونه ای که به کارگیری این موارد باعث بر انگیخته شدن التذاذ ادبی و ایجاد حس خوشایند ناشی از درک مفاهیم هنری در خواننده می شود.در این مقاله تلاش شده است تا مصادیق اثرپذیری از آیه و عبارات قرآنی و احادیث با ذکر اصل آیه و حدیث به صورت واژگانی و گزاره ای استخراج و باتوضیحاتی کوتاه در دسترس علاقه مندان و پژوهشگران قرار گیرد.

«متل» یا «افسانه» نوعی از ادبیات شفاهی و غیر رسمی و به تعبیری «ادبیات عامیانه» یک قوم یا ملت محسوب می گردد، که انتقال آن از نسلی به نسل دیگر و ازراه زبان صورت پذیرفته، هرچند که در دو قرن اخیر تلاش هایی برای ثبت و انتشار آن ها صورت گرفته است.«متل» در تحت عنوان «ادبیات داستانی» [Fiction] قرار می گیرد و ادبیات داستانی نیز در ذیل عنوان کلی؛ «ادبیات»  [Literture]واقع می شود. .(oxford university press)«متل» در گویش لری، به معنای داستان های شفاهی است که ممکن است توسط هر فردی ارایه شود. متل به تناسب شنونده (مخاطب) ازانواع متفاوتی برخوردار است.قصه های کودکان معمولا دارای موضوعات غیر پیچیده ای است که ذهن نو آمد کودکان توانایی درک آن را داشته باشد. پس هرچه مخاطب مسن تر می گردد، قصه مربوط به او نیز دچار پیچیدگی در کلام و ساختار می شود و از نظر محتوایی نیز متعالی می گردد.

در گذر زمان و در معبر هجوم فرهنگ های بیگانه به فرهنگ یک ملت شعر می تواند نگهبانی باشد برای تمام فصول، چنان که حکیم بزرگ طوس با این قلعه مستحکم است که به نگهبانی قند پارسی می ایستد و این گونه ندا بر می دهد که، پی افکندم از نظم کاخی بلندکه از باد و باران نیابد گزند و شعر را نوش داروی و دم مسیحایی می داند که با آن زبان پارسی و تمام هویت واصالت یک ملت را بعد از تکانه های شدید وبی رحمانه احیا کرده و مسرورانه صلا میزند که: عجم زنده کردم بدین پارسی.

گویش های متداول ایران، دارای سرچشمه یگانه ای هستند وبیان این گویشها مارا به سوی چهره اصیل و تاریخی آنها هدایت میکند، که می تواند رمز و رازها و گره های واژگانی و دستوری زبان فارسی را بگشاید. در میان گویشهای گوناگون و فراوانی که در پهنه ایران پراکنده اند، گویش لری از جایگاهی ویژه برخوردار است، زیرا این گویش از درازای تاریخ کمتر دچار دگرگونی شده است و بیش از دیگر گویشهای بومی ایران، ساختار کهن خویش را پاس داشته است. گویشهای لرستان به دو گویش لری و لکی تقسیم می شوند. گویش ساکنان بخش های شمالی و شمال غربی لک و بقیه لری می باشد. توضیح اینکه در این دو لهجه بین ایل های مختلف ویژگیهایی از لحاظ تلفظ وجود دارد. این گویشها، دارای ضوابط دستوری ویژه ای هستند و از واژه های بسیاری برخوردارند که اغلب هنگام برگرداندن کلمات آنها به فارسی، چون قالب کلمه و یا مشابه آنها در فارسی نیست، ناچار بایستی آن واژه ها را توجیه کرد. گویش لری به دلیل همجوار بودن استان لرستان با مناطقی از خوزستان به ویژه دزفول و اندیمشک، دارای واژه های مشترک فراوانی هستند چنانچه یک فرد لر به راحتی می تواند با یک فرد دزفولی ارتباط گفتاری برقرار کند بدون آنکه مشکل چندانی بین آنها وجود داشته باشد. واژه هایی در گویش لری مشاهده می شود که ریشه در زبان اوستایی و پهلوی دارد و این مطلب موید این است که لری گویشی است اصیل و دارای ویژگی و تاریخچه ای غنی و ریشه در چندین هزار سال تمدن این خطه دارد. گویش لری اکنون در منطقه وسیعی از ایران رایج است و میلیونها نفر به آن تکلم می کنند اصولا این گویش را میتوان به شعبه باختری و خاوری تقسیم کرد مرز این دو همان رودخانه دز است که لرستان و بختیاری را جدا می کند در این مقاله به دنبال آنیم که ضمن بررسی محدوده گویش لری (باختری و خاوری) و لکی و نیز قرابت و نزدیکی آن با سایر گویشها، دلیل محفوظ ماندن این گویش را نیز بررسی قرار دهیم و نیز بافت آن بپردازیم که برای مشخص تر شدن این موضوع، دخل و تصرف انجام شده در واژگان لری را دو نوع (تصرف گویشی) و (تصرف معنایی) بررسی کنیم.

هر شعری منبعث از محیط اجتماعی و طبیعی خاص خود است. در گذشته تصویرهای شعری گویندگان بیشتر حاصل مطالعه ای بود که در آثار سخنوران پیش از خود داشتند ولی در شعر امروز صور خیال هر شاعر، از تجربه شخصی او سرچشمه می گیرد. از این روست که به آسانی می توان رنگ محلی را در شعر شاعران امروز احساس کرد. چنان که ما در شعر نیما عناصر زندگی شمال، در شعر منوچهر آتشی عناصر زندگی جنوب، و در شعر فروغ فرخ زاد عناصر زندگی مرکز را می بینیم. (شکیبا، پروین، 319:1373)شعر شاعران لرستان نیز به دلیل این که برگرفته از محیط اجتماعی و طبیعی آنان است به طور قوی عناصری از بومی گرایی را در خود دارد. در این جستار شیوه های بومی گرایی در شعر شاعران لرستان در چهار سطح به شرح زیر مورد بررسی قرار می گیرد:الف- بومی گرایی مبتنی بر کاربرد گویش به جای زبان رسمیب- بومی گرایی در سطح کاربرد واژگان محلی و اصطلاحات بومیج- بومی گرایی مبتنی بر انعکاس جغرافیای طبیعی استان و توصیف طبیعت محلید- بومی گرایی مبتنی بر انعکاس فرهنگ بومی و نمایاندن آداب و سنن قومی

مردم شهرستان هرسین به گویش لکی هرسینی، که یکی از گویش های زیر مجموعه زبان کردی است، تکلم می کنند. به دلیل عدم بررسی فعل گویش لکی هرسینی از نظر ساختواژی، نگارنده این تحقیق برآن شد تا با انجام این پژوهش، بررسی زبانی در جهت حفظ گویش مذکور انجام دهد. این هدف، با جمع آوری پیکره گویش لکی هرسینی به روش میدانی و از طریق ضبط و تحلیل مصاحبه با 20 گویشور بالاتر از 60 سال صورت گرفته است. برای آوا نگاری جمله های گویش مورد مطالعه، از فونت آوانگاری به سیستم آمریکایی SILDolousIPA استفاده شده است. طریقه مجهول کردن افعال در گویش لکی هرسینی متنوع است. فعل گویش لکی هرسینی دارای چهار الگوی اصلی است که هر الگو خود شامل یک الگو برای زمان گذشته و الگویی دیگر برای زمان حال و آینده است. در مجموع هشت الگو جهت مجهول کردن فعل گویش لکی هرسینی وجود دارد. فعل مجهول گویش لکی هرسینی از نظر ساختواژی دارای ویژگی های متعددی است؛ تعدادی از این ویژگی ها عبارتند از: 1- فعل مجهول با تکواژهای به هم چسبیده ساخته می شود. 2- فعل مجهول دارای تغییرات ساختواژی فراوانی است. 3- فعل سببی نیز الگوی ویژه ای برای مجهول کردن دارد. 4- تکواژ /-a/ که به انتهای برخی از مفعول های جمله های معلوم اضافهمی شود؛ در جمله های مجهول نیز، هم چنان در انتهای مفعول ها باقی می مانند (یعنی نشانه مفعول در جمله مجهول حذف نمی گردد). مهمترین پسوندهای ساختارهای مجهول عبارتند از: :/-yâ/ -1 پس از پایه حال برخی از افعال گذرا.  :/-er+yâ/ -2پس از پایه حال برخی از افعال گذرا.  :/-â/ -3 پس از شناسه مفعولی برخی از افعال گذرا.

در ادبیات ملل و اقوام مختلف، معمولا انواع ادبی ویژه و کم نظیر دیده می شود که باید اهل فن با تعهد راستین خویش آن ها را گرد آوری و تحلیل نمایند. در این راستا، باید گفت که هرسین که از جمله شهرستانهای استان کرمانشاه است؛ دارای منابع و ذخایر پربار ادبیات عامیانه است و مردم آن به گویش لکی صحبت می کنند.در ادبیات این قوم، اشعار لکی بخش عمده ای از ادبیات را به خود اختصاص داده که کمتر به بررسی جنبه های زیباشناختی و ادبی آن ها پرداخته شده است؛ لذا در پی نیازی که در این مورد احساس می شد. یکی از گونه های این اشعار با عنوان فال چهل سرو مورد پژوهش قرار گرفت.چهل سرو یکی از انواع مهم ادبیات شفاهی هرسین است. این تک بیت ها در آیین های خاص به صورت فال خوانده می شوند. این ابیات در شب های بلند زمستان روشی برای گردهم آمدن و تعاملات اجتماعی است که چهلمین بیت فال هر شخص متضمن تفسیر نیت فرد است. ضمن این که ابیات مذکور در جشن ها و مراسم های دیگر هم کاربرد دارند. در این پژوهش، موضوعات مهم فال چهل سرو و جنبه های ادبی آن بررسی شد.شیوهکار این گونه است که ابتدا اشعار به وسیله گفتگو و مصاحبه و شرکت در مراسم فال گیری، گرد آوری و سپس بر اساس کتب ادبی، به تحلیل آنها پرداخته شد. آنچه در این تحقیق به آن دست یافتیم، این است که با وجود بی سواد یا کم سواد بودن سرایندگان اشعار، ارزش ادبی و رعایت نکات بلاغی و آرایه های ادبی در این اشعار چشم گیر است. همچنین وزن و قافیه در این اشعار تا حد زیادی لحاظ گردیده است.

یکی از مهم ترین چالش ها بر سر راه بالندگی ادبیات اقوام ایرانی، گسست ارتباطی با استادان بزرگ و منتقدین آثار ادبی است.از همین روی ممکن است با تحولات زبانی و محتوایی ادب فارسی فاصله بگیرد. از طرف دیگر هم، بازکاوی شعبه ها و گونه های مختلف زبان و ادبیات اقوام ایرانی به شناخت دقیق تر لایه های گوناگون شعر و ادب فارسی می انجامد؛ شاخه هایی از ادبیات، مثل اشعار محلی، متل ها وحکایت ها، امثال و حکم و اشعار سروده شده به گویش های اقوام ایرانی، وقتی مورد کالبد شکافی قرار می گیرند، چگونگی ارتباطشان با زبان و ادبیات فاخر فارسی، آشکارتر می گردد.مثنوی «دلتنگی های قیصر» یا «فال حافظ» که به گویش بختیاری سروده شده، علاوه بر آن که بازتاب دهنده نگاه نوستالژیک(Nostalgic)  قیصر به طرزی هنرمندانه است؛ نشان دهندی همان ارتباط و مشترکات ادبی نیز هست. دکتر امین پور، اگرچه در دنیای مدرن نفس می کشد و با ویژگی های زبانی و فرهنگی آن آشناست؛ اما با فرهنگ ایلی نیز سرشته و همراه است و نگاهی متین و آگاهانه هم به پیشینه ریشه دار خویش دارد.در این مقاله به جز آشنایی با چگونگی سرایش، آوانگاری، معنی واژه ها، طرز انتشار نخستین این مثنوی گویشی؛ عناصر و نکته های ادبی و زبانی بکار رفته در آن نیز نمایانده می شوند. همچنین با وجود تنگناهایی که در ترجمه یک شعر وجود دارد، بیت به بیت این مثنوی به زبان های انگلیسی و فارسی برگردان شده است.

ترکه میر آزاد بخت از شاعران نامی کرد (متکلم به گویش لکی) در قرن دوازدهم و سیزدهم هجری قمری بوده است. از او اشعاری به کردی گورانی به جای مانده و از آن جایی که این سروده ها سرشار از مضامین عرفانی و مدح حضرت امیر (ع) و نیز پند و اندرز است، پیوسته مورد توجه ادب دوستان عرصه فرهنگ و ادب کردی و به تبع، ادبیات این مرز و بوم بوده است. برخی از پژوهشگران ترکه میر را لر و برخی دیگر کرد دانسته اند؛ در این مقاله سعی نگارنده بر آن است تا ابتدا پیرامون زندگی شاعر اطلاعاتی به دست دهد؛ سپس با بررسی واژگان اورامی در سروده های او، گویش تکلم و نیز زبان شعری سروده هایش را بررسی نماید. در نهایت تاثیر آیات و احادیث در بخشی از مناجات نامه شاعر از پیش چشم می گذرد.

گویش لکی، یکی از گویش های کهن و اصیل زبان کردی است که با سایر گویش های کردی -که در شمار گونه های زبانی ایرانی شمالی غربی جای گرفته اند- نسبت برادری دارد و نه پدر فرزندی؛ تا آن جا که گویش لکی دارای برجستگی خاصی در میان سایر گویش هاست و حالتی «زبان گونه» به خود گرفته است. در این مقاله سعی نگارندگان بر آن است ابتدا پیرامون قومیت لک و نیز گویش لکی اطلاعاتی به دست دهند، سپس ساختمان فعل در گویش لکی را (مطالعه موردی: صحنه و کنگاور) بررسی نمایند.

پریشان نامه ملا ابوالقاسم دلفانی معروف به ملاپریشان لک، مثنوی عرفانی نسبتا کم حجمی است به زبان لکی که از جهاتی با مثنوی معنوی مولانا جلال الدین بلخی قابل مقایسه است و می توان آن را از این کتاب مستطاب متاثر دانست. سرایندگان هر دو مثنوی نیز، ویژگی های مشترک و مشابهت های قابل توجهی دارند: ملاپریشان نیز مانند مولوی عارفی وارسته و شوریده است؛ اشراف او به آیات و روایات نیز کم و بیش مانند شوریده بلخ است؛ و نظر او نسبت به صوفیه مانند نظر مولاناست. در بسیاری از مباحت عرفانی، اخلاقی و حکمی نیز- تا آنجا که در پریشان نامه دیده می شود- حدودا با مولوی هم رای است. اما از آنجا که ملاپریشان آشکارا شیعی است، بخش اعظم سخنانش رنگ مدح مولای متقیان، علی (ع) را به خود گرفته است و از این حیث با مولانا که عارفی به ظاهر سنی است، تفاوت دارد؛ هرچند مولانا بارها از عظمت و مقام بلند و بی نظیر آن امام همام سخن گفته و ملت و مذهب خود را نیز به عنوان یک عارف، از ملل و مذاهب معروف متمایز دانسته است. نکته دیگر در مکتب عرفانی و مذهب کلامی آن دو است؛ مولانا ظاهرا اشعری است و ملاپریشان شیعی؛دیگر آنکه مولوی مستقیما به سلسله های صوفیه متصل نیست؛ در حالی که ملاپریشان جزو  حروفیه و در شمار پیروان استرآبادی است و سوم آنکه ملای روم، مثنوی را به فارسی سروده است؛ حال آنکه پریشان نامه، لکی است. آنچه در این مقاله بررسی خواهدشد، وجوه اشتراک این دو اثر و به عبارت بهتر، وجوه اثرپذیری ملاپریشان از مولوی -در پریشان نامه- است.

ادبیات مکتوب ایرانی که از زبان فارسی دری یا زبان کلاسیک ایرانی بهره می گیرد، سه دوره مهم زبان شناسانه فارسی کهن، فارسی میانه و فارسی نوین را پشت سر نهاده است. در کنار گسترش و همه گیری زبان فارسی به مثابه نماد برجسته زبان شناسانه و هویت بنیادی ایرانیان، گویش های اقوام ایرانی هرکدام در قلمرو فرهنگی خود و تحت شرایط معینی مسیر گویشی خود را طی نموده اند. گویش های گوناگونی مانند لری، تاتی، بختیاری، شهمیرزادی، بیرجندی، بلوچی، اصطهباناتی، گیلکی، بوشهری و چندین گویش دیگر همه حکایت از پراکندگی و استقلال هویت فرهنگی و سخنوری خود را دارند که به راه های متفاوت با زبان فارسی ارتباط درونی خود را نگاه داشته اند. با این که گستره زبان فارسی از غرب چین در فلات پامیر تا افغانستان و تاجیکستان و ایالات غرب ایران پراکنده شده، اما تا کنون بر رده بندی گویش های زبان فارسی پژوهش های سازمان یافته ای صورت نگرفته و به دقت از تعداد و ارتباط زبان شناسانه آنان آگاهی چندانی در دست نیست. بسیاری از آنان به مرور زمان به زبان های مرده (proto languages) مبدل شده اند.

هرسین یکی از شهرستان های استان کرمانشاه است که در 45 کیلومتری کرمانشاه واقع شده است. گویش مردم این شهرستان لکی است. از نظر ریشه و تبار شناسی، این گویش، با زبان اوستایی و پهلوی مشترکات فراوانی دارد. بسیاری از واژه های اوستایی و پهلوی که به فارسی دری راه نیافته اند، بدون تغییر در این گویش به کار می روند مانند: واژه اوستایی هیز /وژ/ به معنی «برداشتن» که در لکی نیز به این صورت تلفظ می شود. گویش لکی هرسینی با لکی نورآبادی، الشتری، کوهدشتی، کنگاوری و ... تفاوت هایی دارد. برای مثال فعل «بخور» را مردم هرسین به صورت بخه /boxa/به کار می برند ولی گویشوران شهرستان های مجاور این واژه را به صورت بر /bar/ به کار می برند.در این مقاله که داده های آن به صورت میدانی گردآوری شده است؛ تعدادی از واژه ها، نام آوا و کنایه های که در گویش لکی کاربرد دارند ولی معادل فارسی ندارند و برای تفهیم آن ها به فارسی زبانان نیاز به توضیح و تفسیر فراوان است؛ بیان می شود. برای مثال برگ/ber/ «چوبی است که به سمت هدفی پرتاب می شود» یا شریق پوق /Šbrstrt/ نام آوایی است برای «صدای رعد و برق» به کار می رود. یا عبارت خش بریه/xeŠ beriya/ در جمله داره خش بریه /dara xeŠ beriya/ کنایه «از میوه دادن بسیار زیاد درخت» است.نتیجه اینکه در گویش غنی لکی هرسینی واژه های زیادی وجود دارد که معادل فارسی ندارند و برای برگرداندن آن ها به فارسی باید از یک جمله یا عبارت استفاده کنیم و وظیفه ما گویشوران حفظ این ذخایر غنی، ریشه دار و در حال انقراض است.

بندر ماهشهر با مساحتی در حدود 2713 هکتار و با ارتفاع سه متر از سطح دریا، در استان خوزستان واقع و پس از اهواز وسیع ترین شهر استان می باشد. این شهر از شمال به اهواز، از غرب به آبادان و خرمشهر، از شرق به هندیجان و بهبهان و از جنوب به خلیج فارس محدود است. ماهشهر از موقعیت استراتژیک و اقتصادی مهمی برخوردار بوده و مشتمل بر دو بخش می باشد: بندر ماهشهر قدیم و ناحیه صنعتی.اکثر قریب به اتفاق مردم این شهر به گویش ماهشهری که به گویش بندری نیز معروف است تکلم می کنند که از لحاظ رده شناختی یکی از گویش های ایرانی نوی غربی است و به دلیل اشتراکاتی که با گونه های مختلف لری دارد در زمره آنها قرار می گیرد.داده های مورد نیاز جستار حاضر که ماهیتی توصیفی دارد و به بازنمایی عمده فرآیندهای آوایی گویش ماهشهری اختصاص یافته است عمدتا به طریق میدانی گردآوری گردیده است.یافته های پژوهش حاکی از آن است که عمده فرآیند ابدال بالاترین و حذف پایانی پایین ترین بسامد را در میان دیگر فرآیندهای آوایی مشاهده شده در این گویش داراست.