بررسی و تحلیل اصول، مبانی، مدل ها و راهکارهای علمی و اجرایی اصلاح الگوی مصرف
سال:1388 | دوره:1 |تعداد مقالات:16

امروزه تولید زباله به طرز چشمگیری رو به افزایش است به گونه ای که باعث ایجاد چالشهای بسیاری از جمله ایجاد عوارض و مشکلات زیست محیطی، تاثیر سوء بر بهداشت و سلامت جوامع بشری و سایر معضلات به دلیل تاثیر بر سلامت آب،خاک و هوا بصورت مستقیم و غیر مستقیم دارد، بدین منوال در آینده بجای نگرانی برای غرق شدن در آب به دلیل تغییرات اقلیمی و ذوب شدن یخهای قطبها باید بیشتر نگران غرق شدن در زباله ها بود.در صورت عدم بکار گیری راهکارهای مناسب در برنامه ریزی های عمرانی شهری و عدم اصلاح الگوی مصرف در زیر ساختهای مناسب در آینده نزدیک این امر جوامع بشری را با چالشهایی جدی خواهند کشاند، اگر چه جوامع شهری و روستایی هم اکنون دارای مشکلات زیادی در این حیطه نیز می باشند.بر این اساس دفع بهداشتی زباله ها یا به عبارتی لندفیلها می بایست توسط تصمیم گیرندگان امر در برنامه ریزی های عمرانی بعنوان یک زیرساخت مورد نیاز برای فائق آمدن بر معضل مذکور بیش از پیش مورد توجه و اصلاح قرار گیرد.بدین جهت در این مقاله به روش دفن بهداشتی زباله ها (Landfill) با در نظر گرفتن کمترین خطر ممکنه برای سلامت جوامع بشری و نحوه اصلاح الگوی مصرف بخصوص در امر ایجاد زیرساختهای ضروری و بی خطر، پرداخته می شود که در نهایت امر میتوان بواسطه این راهکار بجای نگرانی از پیامدهای منفی آن، شاهد ایجاد پارک، ورزشگاه و نیز جذب توریسم پس از طی زمان ماند کافی بر روی این ساختارهای پیشرفته بود.

علم اقتصاد بیان کننده تخصیص منابع کمیاب در جهت ارضای نیازهای نامحدود بشری است. به بیانی نیازمندی های بشر است که منجر به فکر، ایده و سپس اختراع و درنهایت تولید و توزیع و مصرف می شود. امروزه با گسترش وسایل ارتباطی اعم از ماهواره ها، سایت های اینترنتی و ... مرزهای زمانی و مکانی شکسته شده و تولیدکنندگان به منظور یافتن بازار محصولات خود بدون محدودیت دست به درج تبلیغات در این نمادهای ارتباطی می زنند.تبلیغاتی که از ویژگی های برتر کالایی می شود باعث شکل گیری نوعی نیاز روانی در ذهن مصرف کننده می شود و به تبع آن، خواستار نوع مخصوصی از یک کالا با همان ویژگی های ذکر شده در تبلیغ می شود. اکثر کالاهایی که به صورت قاچاق وارد کشور می شوند بواسطه همین عامل تبلیغات می باشد. بنابر این عامل تبلیغات درشکل دهی نیاز به کالا و پدیده قاچاق بسیار حایز اهمیت است.هدف اصلی نگارندگان، بررسی ابعاد وجودی عامل تبلیغات محصولات از طریق رسانه های مطرح در عصر اطلاعات و اثرات آن بر مصرف کننده و توزیع کننده و در نتیجه شکل گیری قاچاق و استفاده از همین عامل بمنظور استفاده از محصولات داخلی است و در پی آن اهداف فرعی همچون اطلاع رسانی به مصرف کنندگان در بیان زیان های اقتصادی ایجاد شده در اثر پدیده قاچاق می باشد.این تحقیق بر مبنای روش کتابخانه ای تهیه شده، که با تحلیل محتوایی منابع گوناگون و بدست آمدن نتایجی از سوی محققان با توجه به مسایل مطرح شده در منابع گوناگون اطلاعاتی، بیان گردیده است.

برنامه ریزی استراتژیک با نگاهی به آینده و تمرکز بر آینده پیش بینی شده، سعی در همگرایی با تغییرات مستمر و پیچیده برمبنای تجزیه و تحلیل روندهای کنونی دارد. این نوع برنامه ریزی با تجزیه و تحلیل های جامع محیطی چارچوبی به وجود می آورد تا در قالب آن بتوان به فرصتها، چالشها، اتفاقات و بحرانهای به وجود آمده، ازطریق مدلهای از پیش تعیین شده پاسخ دهد. بر این اساس برنامه ریزی استراتژیک بدون داشتن شناخت صحیح و منطقی از آینده امکان پذیر نیست. از طرفی آینده پژوهی علم و هنر کشف آینده، شکل بخشیدن به دنیای مطلوب فردا و شناخت حرفه ای پارادایم های آینده پیش از وقوع آنهاست. در این علم سعی برآن است که پیش از وقوع حوادث و شرایط آینده، آنها را پیش بینی کرد و از هم اکنون خود را برای رویارویی با آن آماده ساخت. در این میان بررسی، مطالعه و پیش بینی میزان و نوع استفاده از منابع و چگونگی الگوهای مصرفی دریک جامعه در آینده نه تنها به اتخاذ تصمیماتی در زمینه برنامه ریزی چگونگی بهره بردار از منابع و تدوین الگوهای مصرفی می شود بلکه باعث خواهد شد برنامه هایی برای تنظیم بین عرضه و تقاضا در زمان حال نیز انجام گیرد. روش های مختلفی برای آینده پژوهی مصرف وجود دارد که هر کدام آنها دارای مزایا و ضعف های خاص خود می باشند و انتخاب هر کدام از این روشها به به زاویه دید ما از موضوع الگوی مصرف بستگی دارد. در این مقاله سعی برآن است تا ضمن اشاره ای مختصر به ماهیت و اهمیت آینده پژوهی و تاثیر آن در برنامه ریزی درازمدت مصرف، مهمترین روش های آینده پژوهی مصرف، موثر در اصلاح الگوی مصرف معرفی شده و علاوه بر مقایسه این روش ها با یکدیگر پیشنهادات علمی و عملی در جهت برنامه ریزی اصلاح الگوی مصرف بر مبنای آینده پژوهی ارایه گردد.

الگوی مصرف هر جامعه نقشی تعیین کننده در تخصیص منابع تولید، نوع کالاهای تولیدی و شیوه توزیع آنها دارد، زیرا تخصیص بهینه منابع برای تولید کالاها و ارایه خدمات به منظور تامین نیازهای ضروری و حیاتی جامعه و رفع فقر و محرومیت، تا حد زیادی به شناخت الگوی صحیح مصرف و اجرای آن بستگی دارد و این امر مبتنی است بر جهت دهی معقول و منطقی به افکار، عقاید، آداب و رسوم و ارزشهای مورد قبول جامعه یا به طور خلاصه، فرهنگ عمومی مردم می باشد. این مقاله اصلاح الگوی مصرف را از نظر ارزشهای دینی به خصوص قرآن و روایات مورد بررسی قرار داده است. تا هم آگاهی و شناخت لازم برای تشخیص الگوی صحیح مصرف به دست آید و هم در مرحله عمل، ویژگیهای الگوی مناسب مصرف برای افراد جامعه از نظر دین روشن شود.

در دنیای آشفته کنونی با توجه به تغییرات سریع و پرشتاب نیاز به حرکتهای جمعی (فکری و جسمی) انسانها جهت اداره امور عمومی می باشد. در این راستا، نقش مشارکتی سازمان های غیر دولتی و تشکل های محلی به خوبی می تواند مشکل گشا باشد. داوطلبانه بودن خدمات این گونه سازمان ها و لمس نزدیک تر معضلات - به دلیل تشکیل شدن بی واسطه آن از سوی افراد جامعه - سبب خواهد شد تا سازمان های غیر دولتی به خوبی بتوانند ضمن شناخت جنبه های آشکار و پنهان این گونه معضلات، با کارآیی بیشتری به رفع آنها بپردازند. این سازمانها به دلیل مردمی بودنشان از نفوذ اجتماعی قابل توجهی برخوردارند و این امتیازی است که دستگاههای دولتی به راحتی قادر به کسب آن نیستند.امروزه نیاز به کالاهای مصرفی و خدمات یک نیاز ضروری و اجتناب ناپذیر است که هرگونه اختلال در تولید و توزیع آنها می تواند جامعه و مدیریت آن را به چالش بکشاند و علاوه بر زیانهای مادی صدمات و زیانهای معنوی را نیز متوجه مصرف کننده نماید. همچنین با توجه به محدودیت شدید منابع مادی و اهمیت بهره وری در رشد و توان رقابتی سازمانها، اصلاح الگوی مصرف و بهینه کردن استفاده از امکانات مادی کشور برای رفع احتیاجات فردی و اجتماعی از ضروری ترین نیازهای فعلی کشور است.با توجه به اینکه اصلاح الگوی مصرف در بیشتر موارد یک امر داوطلبانه است، بنابراین با فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و اقدامات تبلیغی و ترویجی مناسب میتوان گامهای موثری را در این راستا برداشت. بر همین اساس سازمانهای غیردولتی که ماهیتی داوطلبانه، مشارکتی، غیردولتی، غیرسیاسی و غیرانتفاعی دارند می توانند بیشترین تاثیرگذاری را در این خصوص داشته باشند. این سازمانها تعهد اجتماعی بالایی دارند، همواره با مردم در ارتباط بوده و از توانایی نوآوری و خلاقیت عملی برخوردارند.سازمانهای غیردولتی، هم توانایی تاثیرگذاری بر رفتار افراد در زمینه اصلاح الگوی مصرف داشته و هم توانایی نظارت بر اصلاح الگوی مصرف و بهینه سازی مصرف در سازمانهای عمومی را دارا می باشند. بنابراین زمینه سازی، هدایت و حمایت از سازمانهای داوطلبانه فعال در زمینه اصلاح الگوی مصرف از عوامل اصلی موفقیت جامعه در این خصوص می باشد.

تحولات پیچیده و پرشتاب جهانی در عرصه های مختلف و نیز اهمیت و توجه روزافزون به بحث انرژی، بسیاری از کشورهای موفق جهان را بر آن داشته است تا اهداف، روشها و ساختار خود را در جهت شناخت هر چه بیشتر انرژی و نیز استراتژیهای غیر قیمتی کاهش مصرف انرژی، هدایت کنند. از این رو هدف اصلی در این مطالعه، طراحی و معرفی راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی در صنعت ساخت و ساز می باشد، به گونه ای که بدون کاهش رفاه و برخورداری از خدمات انرژی، تلفات انرژی کاهش یابد. برای این منظور، در این مطالعه، به بررسی تطبیقی و توسعه ای راهکارهای کاربردی غیرقیمتی بهینه سازی مصرف انرژی در بخش ساخت و ساز کشور پرداخته شده است.یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد در کشور ایران به دلیل اینکه تقریبا تمام زنجیره تامین و عرضه انرژی در کلیه صنایع از جمله صنعت ساخت و ساز در اختیار دولت می باشد، دولت می تواند با انجام تحقیقات علمی و هدفمند کردن سرمایه گذاری ها در بخش صنعت و نیز به کارگیری راهبردهای متعددی از جمله قیمت گذاری، آموزش شیوه های نوین در ساخت و ساز، ترویج فرهنگ استفاده بهینه از منابع طبیعی موجود، معرفی راهکارهای کاهش تلفات انرژی در ساختمان، استفاده بهینه از انرژی های نو و تجدیدپذیر،الگو برداری از معماری قدیم در طراحی ساختمانهای جدید همراه با بکارگیری تکنولوژی های جدید، استفاده بهینه از مواد و بازیابی آن ها و ... گامی بلند در راستای بهینه سازی مصرف انرژی بردارد.

مصرف نوعی عمل اجتماعی است که تابع فرهنگ هر جامعه است. فرهنگ مجموعه ای از باورها، ارزشها، هنجارها و نمادهاست. عمل انسان با قواعد و هنجارهایی همراه است که این قواعد و هنجارها مبتنی بر ارزشها و باورهاست. مصرف نیز به عنوان یک عمل تابع هنجارهایی است و آنچه با عنوان الگوی مصرف از آن یاد می شود در واقع همان هنجارهای حاکم بر عمل مصرف است. اصضلاح الگوی مصرف یعنی اصلاح هنجارهای رایج بر عمل مصرف. به نظر میرسد هنجارهای حاکم بر رفتار مصرف در جامعه ما در حال حاضر تناسب چندانی با ارزشهای موجود در متون و منابع دینی یعنی کتاب و سنت ندارد وای بسا منبعث از فرهنگ مصرف گرای مدرن باشد. نخستین گام برای اصلاح الگوی مصرف شناخت ارزشهای اسلامی مربوط به مصرف است. دراین مقاله تلاش شده تا با بهره گیری از برخی متون اصلی دین یعنی قرآن و سخنان پیامبر و امام علی ارزشهای مربوط به مصرف معرفی شوند. این ارزشها اجمالا درحوزه مفهومی اسراف و میانه روی قرار میگیرند. به عبارت دیگر تکیه اساسی این متون تاکید بر میانه روی و پرهیز از اسراف است.

در میان متغیرهای اقتصادکلان مصرف بخش خصوصی یکی از مهمترین اجزای تقاضای کل اقتصاد است به نحوی که سهم بالایی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد. لذا شناسایی تابع مصرف خصوصی می تواند جهت گیریها و سیاست های اقتصادی آینده را در زمینه اصلاح الگوی مصرف مشخص کند.در اقتصادی مثل اقتصاد ایران که بخش دولتی سهم بالایی از اقتصاد را به خود اختصاص می دهد دولت دارای نقش مهمی در اقتصاد کلان است و فعالیت های بخش خصوصی مانند مصرف را تحت تاثیر قرار می دهد. هدف این مطالعه شناسایی تابع مصرف واقعی بخش خصوصی است و در این راستا با وارد کردن درآمدهای نفتی و سرمایه گذاری دولتی نقش دولت در مورد این متغیر مهم مورد آزمون قرار خواهد گرفت.در این تحقیق، کشور ایران به عنوان یک مورد مطالعه ای در دوره (1386-1338) مورد بررسی قرا می گیرد و از تکنیک ARDL برای برآورد ضرایب مدل استفاده شده است. جهت انجام مراحل مختلف به ویژه پردازش داده ها، اندازه گیری و برآورد مدل تحقیق از نرم افزارهای Microfit, Excel استفاده می شود.نتایج معادلات پویا و بلندمدت نشان می دهد که کل ضرایب برآورد شده غیر از ضریب درآمدهای نفتی دارای تاثیر معنی داری بر مصرف بخش خصوصی هستند که البته مطابق انتظارات تئوریک است. نتایج الگوی تصحیح خطا نیز حاکی از آن است که هر دوره 45 درصد از عدم تعادل در مصرف بخش خصوصی تعدیل شده و به سمت رابطه بلندمدت نزدیک می شود.از نتایج به دست آمده، مشاهده می شود که با انتقال بیشتر درآمدهای نفتی به سمت سرمایه گذاری واقعی دولتی می توان مصرف بخش خصوصی را کاهش و زمینه را برای افزایش ظرفیت اقتصادی کشور فراهم آورد.

بر اساس اهمیت موضوع نقش سیاست های فرهنگی در اصلاح الگوی مصرف، در این پژوهش بر رابطه بین نهادهای فرهنگی جامعه و اصلاح الگوی مصرف تاکید می شود. روش تحقیق از نوع پیمایشی است که در جامعه فرهنگیان شهرستان نجف آباد انجام شده است. سوالات تحقیق درباره نقش سیاست های پنج نهاد مهم فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تنظیم شده است. برخی نتایج و یافته های تحقیق عبارتند از:- غنی سازی مطالب کتب درسی دوره های مختلف تحصیلی درباره اصلاح الگوی مصرف از طریق تحلیل محتوای این کتب توسط متخصصان برنامه ریزی درسی و آموزشی مهم ترین سیاست آموزش و پرورش در اصلاح الگوی مصرف به حساب می آید و در مجموع 84 درصد اعضای نمونه سیاست های فرهنگی آموزش و پرورش در اصلاح الگوی مصرف را مهم و موثر می دانند.- انجام مطالعات و تحقیقات پیرامون فرهنگ عمومی در زمینه الگوی صحیح مصرف و استفاده از نتایج حاصل در برنامه ریزی های فرهنگی مهم ترین سیاست وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در اصلاح الگوی مصرف به حساب می آید و در مجموع 78 درصد اعضای نمونه سیاست های فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اصلاح الگوی مصرف را مهم و موثر می دانند.- ساخت برنامه هایی در خصوص آشنا سازی نسل جوان با الگوی صحیح مصرف و نشان دادن برتری فرهنگ اسلامی بر فرهنگ غرب و سایر کشورها در این زمینه مهم ترین سیاست صدا و سیما در اصلاح الگوی مصرف به حساب می آید و در مجموع 81 درصد اعضای نمونه سیاست های فرهنگی صدا و سیما در اصلاح الگوی مصرف را مهم و موثر می دانند.- تبیین سیره پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار (ع) در زمینه الگوی صحیح مصرف مهم ترین سیاست حوزه علمیه در اصلاح الگوی مصرف به حساب می آید و در مجموع 71 درصد اعضای نمونه سیاست های فرهنگی حوزه علمیه در اصلاح الگوی مصرف را مهم و موثر می دانند.- تهیه و ارایه اولویت های پژوهشی مطالعات راهبردی الگوی صحیح مصرف برای موضوعات پایان نامه های رشته های علوم انسانی بصورت فراخوان به دانشگاه ها مهم ترین سیاست وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اصلاح الگوی مصرف به حساب می آید و در مجموع 75 درصد اعضای نمونه سیاست های فرهنگی این وزارتخانه در اصلاح الگوی مصرف را مهم و موثر می دانند.

اصلاح الگوی مصرف به معنی نهادینه کردن روش صحیح استفاده از منابع کشور است. این امر سبب ارتقای شاخص های زندگی و کاهش هزینه ها می شود و زمینه ای برای گسترش عدالت در راستای اقتصاد شهری مطلوب قلمداد می گردد. از طرفی بسیاری از افراد با مشکلات ناشی از تبادل اطلاعات به صورت فرم ها و کاغذها در جریان کارهای اداری و سازمانی آشنا هستند. این تبادل و ذخیره سازی فرم ها در حجم زیاد می تواند بسیار پیچیده باشد و روند پیشرفت کارها را با کندی روبه رو کند. گذار از دوره تولید دستی به صنعتی موجب گردیده که بهره وری تا حد زیادی رشد یابد. دوره کنونی که به عصر اطلاعات معروف است، گسترش اتوماسیون در سازمان ها به عنوان یکی از شاخص های تکنولوژی اطلاعات به بهبود بهره وری کمک شایانی می نماید. امروزه بحث اتوماسیون اداری در سازمان های کوچک و بزرگ جایگاه خاصی یافته و نظر مدیران را به خود جلب نموده است. به عنوان یکی از شاخص های فناوری اطلاعات، پیاده سازی اتوماسیون اداری به عنوان هدفی اولیه و پایه ای جهت نیل به دیگر اهداف و سیاست های تعریفی برای هر حیطه فعالیت تعریف می شود. عدم دستیابی به آن اصولا امکان رسیدن به دیگر اهداف را ناممکن و یا بسیار سخت و با پرداخت هزینه هایی بسیار بیشتر از راه اندازی و اجرای سیستم های اتوماسیون اداری است.

این مقاله با توجه به مشکلات فراونی همچون مصرف بالا، ضایعات فراوان و کیفیت پایین گندم، آرد و نان به تبیین الگوی مصرف و ارایه راهکارهایی برای اصلاح آن پرداخته است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که ایران یکی از بزرگترین مصرف کنندگان نان در جهان به شمار می رود. وجود عواملی همچون پایین بودن عملکرد در هکتار تولید، پایین بودن ضریب مکانیزاسیون، پایین بودن ظرفیت ذخیره سازی گندم و اعمال سیاست خرید تضمینی توسط دولت در سمت عرضه و عواملی همچون پرداخت یارانه از سوی دولت و پایین بودن قیمت نان در طرف تقاضا، از جمله مهمترین دلایل بروز الگوی ناصحیح مصرف این محصول می باشند. قیمت پایین نان در صورتی است که سهم مجموع انواع نان در سبد مصرفی حدود 0.91 درصد می باشد، اگرچه این سهم در دهک های پایین بالاتر است. همچنین بیشترین سهم در آنالیز هزینه نان به ترتیب مربوط به هزینه های دستمزد و آرد می باشد. در نهایت پیشنهاد شده است تا به منظور اصلاح الگوی مصرف در سمت تولید به حذف تدریجی سیاست خرید تضمینی، بهبود فناوری و افزایش ضریب مکانیزاسیون و به منظور اصلاح الگوی مصرف در سمت تقاضا به حذف تدریجی یارانه پرداختی از سوی دولت و آزادسازی قیمت نان اقدام شود.

انسان از دیرباز برای رفع نیازها و امیال خود رو به مصرف آورده است. مصرف گرایی یعنی استفاده از کالاها به منظور رفع نیازها و امیال که علاوه بر خرید کالاهای مادی، در برگیرنده خدمات نیز می باشد. در جوامع نوین مصرف گرایی به یک فعالیت اجتماعی اصلی تبدیل شده است. برای مصرف گرایی مقدار زیادی وقت، انرژی، پول، خلاقیت و نوآوری تکنولوژیکی مصرف می شود. مصرف گرایی نوین به شکل بی رویه یک آسیب اجتماعی است که مستلزم شناخت علمی و سپس درمان اساسی، یا به عبارت دیگر برنامه ریزی در دو بعد خرد و کلان است. در مقاله حاضر ریشه های فرهنگی مصرف گرایی نوین مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به لزوم برنامه ریزی در این خصوص، آموزش مهارت های زندگی به عنوان یکی از شاخه های برنامه ریزی برای الگوی مصرف گرایی نوین پیشنهاد می گردد.

اندازه گیری میزان تاثیر خصوصی سازی بر بهره وری نکات سودمندی را در بر خواهد داشت. هدف اصلی در این مقاله بررسی و اندازه گیری مقدار تاثیر خصوصی سازی بر مصرف بهینه منابع (نیروی کار - سرمایه) و بهره وری است. همچنین اندازه گیری مقدار تاثیر خصوصی سازی بر GDP (تولید ناخالص داخلی) از دیگر اهداف این مقاله می باشد. تکنیک مورد استفاده تحلیل آنالیز و ضریب همبستگی و محاسبه خط رگرسیون بین متغییرهاست که در سطح معنی دار 95% بررسی می شود. نرم افزار مورد استفاده spss و ExceL بوده که در آن از آمار 17 سال اخیرکشور از نظر خصوصی سازی بعنوان متغیر مستقل و نیروری کار و GDP بعنوان متغیر وابسته و در نهایت محاسبه سرانه بهره وری مورد توجه واقع می شود. نتایج این مقاله نشان می دهد که ارتباط معناداری بین رشد خصوصی سازی و افزایش GDP و همچنین افزایش اشتغال زایی وجود دارد که در نهایت باعث مصرف بهینه منابع و رشد شاخص بهره وری در سطح ملی خواهد شد.

بدون شک گرفتاری اسراف و تبذیر یکی از مشکلات جامعه است و مصرف زدگی و زیاده روی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیاری برای جامعه ایجاد می کند؛ عادت به اسراف در تار و پود جامعه ریشه دوانده است و ترویج درست مصرف کردن و همچنین مصرف درست، به عنوان یک راه حل اساسی در برون رفت از بحران در نظام اقتصادی جامعه اسلامی مطرح می شود. امروزه اسراف و تبذیر به صورت عرف و عادت و گاه یک ارزش درآمده است، حتی بالاترین مقام مدیریتی کشور (مقام معظم رهبری) درپیام تعیین کننده و نوروزی خویش، قبل از هرگونه اشاره ای به مهمترین واقعه سیاسی دهه سوم انقلاب (انتخابات ریاست جمهوری) به این موضوع می پردازند. به نظر می رسد تغییر زیرساخت های عرفی، اخلاقی و فرهنگی جامعه یکی از مهم ترین عوامل برای نابود کردن اسراف باشد که آن هم در گرو درک صحیح این مشکل است؛ با توجه به اینکه قرآن گره گشای بسیاری از مسایل علمی، فرهنگی و اجتماعی است، نگارنده بر آن است که بر اساس مطالعات آزاد و مستقل از تحصیلات دانشگاهی خود و صرفا بر مبنای یک بینش اجتماعی و در راستای یک احساس وظیفه ملی- مذهبی، از دیدگاه قرآن و روایات اشاره ای به پیامدهای ویرانگر اسراف و تبذیر داشته باشد تا با واکاوی مفهوم اسراف و تبذیر، بازشناسی آثار و پیامدهای منفی اسراف و تبذیر، آسیب شناسی و درمان شناسی اسراف و تبذیر به جستجوی الگوی صحیح مصرف از دیدگاه اسلامی بپردازد.

سال 1388 با تدبیر رهبر کبیر انقلاب به عنوان سال «اصلاح الگوی مصرف» اعلام گردید. اصلاح الگوی مصرف عبارت است از نهادینه کردن روش استفاده از منابع به قسمی که سبب ارتقای شاخص های زندگی مردم و کاهش هزینه ها شده و از این منظر زمینه ای برای گسترش عدالت عمومی فراهم آورد. دین مقدس اسلام بهره برداری مشروع از نعمتهای الهی و زیباییهای زندگی را مباح و روا و اسراف و زیاده روی را حرام و ناروا می داند. از نظر اسلام، در حوزه مصرف آنچه مهم است کم مصرف کردن نیست بلکه استفاده درست و صحیح می باشد، زیرا اگر کم مصرف کردن به معنای نادیده گرفتن بخشی از نیازهای فطری و طبیعی بشر باشد، می تواند آسیب جدی به رشد و کمال آن بخش وارد سازد. حد مطلوب بهره مندی از نعمت های الهی آنست که همراه با اعتدال و به قدر کفاف باشد، اعتدال و میانه روی که در قرآن و احادیث به آن اشاره شده است در واقع جلوگیری از اسراف است نه استفاده نکردن. اصلاح مصرف یک معروف اجتماعی است که همه باید از آن حمایت کنند. تلاش برای ترسیم یک الگوی مناسب می تواند گام موثری در راه دستیابی به این الگو باشد. در این خصوص آموزش غیر رسمی مصرف گرایی درست و نادرست از طریق رسانه ها و در نهایت تغییر باورهای افراد به سمت مصرف متعارف و مورد نیاز بسیار موثر خواهد بود.

بدون شک، صرفه جویی، پرهیز از اسراف و اصلاح الگوی مصرف، زمینه ساز پیشرفت و عدالت در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود. با حرکت در جهت اصلاح الگوی مصرف، سیاستگذاری ها، خط مشی ها و برنامه ریزی ها، شکلی کارآمد و اثربخش به خود می گیرد و موجب توزیع متوازن و منطقی منابع می شود که این امر به نوبه خود شرایط را برای رفع محرومیت ها و توسعه متوازن در سراسر کشور فراهم می آورد. با توجه به آمار منتشر شده سالانه نزدیک 30 درصد نان تولید شده در کشور و حدود یک هزار و 200 میلیارد تومان از یارانه توزیع شده توسط دولت در اثر ضایعات نان دور ریخته می شود. بر این اساس یکی از مهم ترین گام ها در جهت دستیابی به الگوی مصرف متعادل، اصلاح الگوی فعلی مصرف نان می باشد. به همین منظور در مطالعه حاضر سعی شده است که با برآورد تابع سرانه ضایعات نان خانوارهای شهر مشهد، عوامل موثر بر ضایعات نان شناسایی شده و سپس راه کارهایی برای اصلاح الگوی فعلی مصرف و کاهش ضایعات این ماده غذایی ارایه شود. به این منظور اطلاعات 352 خانوار مشهدی که به روش نمونه گیری تصادفی ساده در سال 1387 جمع آوری شده است به کار گرفته شد. برآوردها با استفاده از نرم افزار Eviews 5 و SPSS 11.5 انجام گرفتند. بر اساس نتایج حاصل از برآورد تابع ضایعات سرانه نان خانوارهای مشهدی، درآمد، تعداد دفعات مراجعه به نانوایی در هفته، زمان معطلی در نانوایی، نرخ متوسط مصرف نان، ارزان تلقی نمودن قیمت نان از سوی خانوار، تحصیلات سرپرست خانوار، تحصیلات سایر افراد خانوار و روی دست حمل نمودن نان خریداری شده با ضایعات مصرف نان رابطه مستقیم داشته و سایر متغیرهای وارد شده در الگو با سرانه ضایعات رابطه معکوس دارند.