مطالعات ترجمه
سال:1385 | دوره:4 | شماره:16 |تعداد مقالات:7

این مقاله جنبه های عملی و راهکارهای اجرایی فرایند ترجمه را بررسی می کند یعنی مسایل و مشکلات واقعی که مترجم با آنها سر و کار دارد. برای این منظور و برای افزایش هر چه بیش تر خود آگاهی مترجمان و برآوردن انتظارات آنان در امر یادگیری مهارت ها و فنون کاربردی ترجمه، پژوهشگر بر آن شد که یک بررسی پیکره ای مقابله ای بر ترجمه یکی از مقولات دستوری به نام «عبارت مصدری» از زبان انگلیسی به فارسی انجام دهد و بر اساس تجزیه و تحلیل تغییرات (shift analysis). هنجارهای متداول (norms) که معادل ترجمه ای عبارات مصدری انگلیسی در زبان هدف هستند کشف کند. در نتیجه این تحلیل، پژوهشگر توانست به چهار الگوی مختلف تعادلی متداول در زبان هدف دست یازد و بر اساس آنها، راهکارهایی را که مترجم در انجام این ترجمه به کار برده بود، مشخص نماید و سرانجام برای برجسته سازی تغییرات، هنجارهای متداول و راهبردهای ترجمه، به توصیف آنها پرداخت تا از این طریق توجه ترجمه آموزان، مترجمان آماتور و حتی مترجمان حرفه ای را هر چه بیشتر به این نوع مشخصه های عملی فرآیند ترجمه جلب نماید تا آنان این گونه آگاهی ها را برای عملکرد آینده و تصمیم گیریهای بعدی خود در معادل یابی ترجمه مورد استفاده قرار دهند و بدین ترتیب توانایی و مهارت ترجمه ای خود را افزایش دهند.

این مقاله نقش حرکت در ترجمه را در قالب دستور همگانی بررسی می کند. محصول حرکت ساختهایی متفاوت از یک جمله است که نسبت به ساخت بی نشان نشاندار محسوب می شود و ایجاد سبک می کند. حرکت همواره به جایگاه مخصص صورت می گیرد و در مواردی منجر به آغاز گر شدن سازه هایی به غیر از فاعل می شود که می توانند در گفتمان نقش ایفا کنند و گفتنتاجهای (این اصطلاح را نگارنده برای اشاره به استنتاجهای گفتمانی به کار برده است) زبانی تولید نمایند. حرکت سازه ها از طریق افزوده شدن نیز امکان پذیر است. ضمیر انداز بودن یا نبودن زبان مبدا و مقصد نیز عاملی است که به موازات حرکت به ایجاد سبک و ساختهای گوناگون کمک می کند. آگاهی مترجم از امکان یا عدم امکان حرکت در زبان مبدا و مقصد و محاسبه میزان نشانداری می تواند کمک موثری به مترجم در ترجمه و سبک آفرینی باشد.

این مقاله به معرفی یکی از واژه های چالش برانگیز در ترجمه متون فارسی (به ویژه ترجمه متون ادبی) اختصاص دارد. این واژه «فلان» است که از دو جهت قابل توجه است؛ نخست اینکه واژه ای کاملا متن - بنیاد است، چرا که در خارج از بافت قابل درک نیست، و دوم اینکه واژه ای فرهنگ - بنیاد است و الزاما در زبانهای دیگر برابر نهاد ویژه ای ندارد. همین دو مورد باعث می شود که مترجم به هنگام ترجمه این واژه (که در متون ادبی فارسی به کرات به کار می رود) با مشکل مواجه شود. در این مقاله نمونه های این کلمه در متن دیوان حافظ، مثنوی معنوی و گلستان و بوستان سعدی با ترجمه های معتبر آنها بررسی شده است و نتایج حاصل ارایه شده اند.

در سالهای اخیر پیکره های الکترونیکی نقش مهمی در حوزه های مختلف زبانشناسی مانند آموزش و یادگیری زبان، واژه شناسی، ترجمه و بسیاری از حوزه های دیگر ایفا نموده اند. گفته می شود که بهره گیری از پیکره های یک زبانه و دو زبانه می تواند تا حد زیادی به مترجمان (خواه انسانی، خواه ماشینی) کمک نماید. این مقاله سعی دارد تا تاثیر یک پیکره یک زبانه تخصصی را در ترجمه با هم آیی های گوناگونی که معمولا یک مترجم کار آموز در ترجمه متون سیاسی انگلیسی به فارسی با آنها مواجه می شود نشان دهد. این پژوهش جالب صحت ترجمه با هم آیی ها را با استفاده از منابع سنتی (واژه نامه های یک زبانه و دو زبانه) و یک پیکره یک زبانه تخصصی مقایسه می کند. نتایج نشان می دهد که استفاده از ابزار ترجمه مبتنی بر پیکره تا چه اندازه کیفیت ترجمه انجام شده به وسیله یک دانشجوی مترجمی را بهبود می بخشد. به بیان واضح تر، این پژوهش بهبود 51,3 درصدی در یافتن معادل های صحیح با هم آیی ها را هنگام استفاده از یک پیکره یک زبانه تخصصی به عنوان ابزار کمکی ترجمه نسبت به هنگامی که از واژه نامه های یک زبانه و دو زبانه استفاده می شود گزارش می نماید.

این مقاله مرور تاریخی مختصری است در دوره های پیش از عثمانی و عثمانی به منظور کاوش و ارایه مجموعه ای از واژگان/ مفاهیم ترکی ترجمه که برای اولین بار صورت می گیرد. بررسی منابع گوناگون دست اول و دوم و گفتمانهای خارج از متن مرتبط با ترجمه در اینجا تاریخچه ای مختصر عرضه می دارد و همچنین پس زمینه ای مناسب برای مشاهده و درک رفتار های چند گانه ترجمه ای در فرهنگ عثمانی فراهم می کند. بحث من در این مقاله این است که واژگان/ مفاهیم ترکی ترجمه متنوع هستند و اینکه ترجمه در فرهنگ عثمانی باید در مقیاسی گسترده مد نظر قرار گیرد. بدون اینکه چند گانگی و رفتارها و جنبه های خاص فرهنگی آن نادیده گرفته شود. این نظر، با نگاهی به گذشته، به اتخاذ دیدگاهی وسیع در شناخت رفتارهای گوناگون ترجمه می انجامد.در این مقاله، نخست بر واژگان/مفاهیم ترجمه در ترکی شرقی یا ترکی باستان، به خصوص بر ترکی ایغوری (Uyghur Turkish) توجه می کنم، که به خط الفبایی (runiform script) ثبت شده و در دست نوشته های غالبا مذهبی که در آسیای مرکزی تولید می شد به صورت مستند در آمده است. سپس گونه هایی را که در ترکی غربی (ترکی اوغوز- (Oghuz Turkish وجود دارد، یعنی ترکی آناتولی باستان (Old Anatolian Turkish)، که بعدها در آسیای صغیر به ترکی عثمانی تبدیل شد، بررسی خواهم کرد. سرانجام، تعاریف ترجمه موجود در مجموعه واژگان ترکی عثمانی که در اواخر قرن نوزدهم استفاده می شد تجزیه و تحلیل خواهم کرد.

این تحقیق بر اساس تمایز بین دو راهبرد اساسی فرهنگی «بیگانه گرایی» و «بومی گرایی» که ونوتی طرح کرده است در پی کاوش شیوه ای است که ادبیات بیگانه در زمینه فارسی بازنمایی می شود. در راستای این هدف، سه رمان معروف جهان که در اصل به زبان انگلیسی تالیف شده اند با ترجمه های آنها به فارسی مقایسه شده اند. این تحقیق بر اساس الگوهای عملی ترجمه استوار است که از چند تحقیق قبلی نشات گرفته است. این تحقیق توصیفی فراورده- بنیاد پژوهشی است کیفی با هدف توصیف و تحلیل شیوه های عملی راهبردهای ترجمه بیگانه گرایی و بومی گرایی. پرسشهای تحقیق درصدد است راهبرد غالب بومی گرایی را در تقسیم بندی دو گانه بیگانه گرایی و بومی گرایی و نیز گستره کاربرد این دو راهبرد در پیکره تحقیق بکاود. بر اساس نتایج به دست آمده، بومی گرایی رایج ترین راهبرد فرهنگی ترجمه مورد استفاده در پیکره تحقیق و همچنین در جفت های مقایسه شده متن مبدا و مقصد شناخته شده است.

هدف از این مقاله آشنا نمودن مترجمان با ترجمه آزمون است. ابتدا، محقق تمایزی بین ترجمه و اقتباس قایل شده است. بدین معنی که در ترجمه، هدف برابری زبانی بین زبان مبدا و زبان مقصد است، ولی در اقتباس هدف بومی سازی و برابری زبانی و فرهنگی می باشد. برای رسیدن به زبان معادل معمولا به شکل کیفی (ترجمه معکوس و روش بلند فکرکردن) و کمی (استفاده از آمار) و برای رسیدن به فرهنگ و سازه معادل معمولا به شکل کمی و آماری عمل می نماییم. در پایان راهکار های انجمن بین المللی آزمون جهت ترجمه آزمون ارایه شده است.