مطالعات ترجمه
سال:1386 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:6

این مقاله، قرآن را به منزله متنی ادبی بررسی می کند. ابتدا به (عدم) جواز ترجمه قرآن اشاره و دیدگاه های مخالفان و موافقان بررسی می شود. آن گاه پیشینه مطالعه قرآن از منظر متنی ادبی مطرح شده و از ترجمه متون ادبی و روشهای حاکم بر آن به اختصار ذکر به میان می آید. در آخر، ترجمه های گوناگون فارسی و انگلیسی مولفه های زبانی (عمدتا آوایی و واج شناختی) و بلاغی قرآن به لحاظ ترجمه (نا) پذیری مطالعه می شود. برخی از این مولفه ها عبارتند از: همگونی آوایی؛ جفتهای کمینه مانند موسیقی کلمات و بازیهای کلامی و موسیقی آیات در قالب قافیه، وزن و سجع. در پایان این نتیجه حاصل می آید که ظرافتهای زبانی و بلاغی قرآن اگر نه تماما ترجمه ناپذیر، که سخت ترجمه پذیر است.

علی رغم وجود تحقیقات مختلف در خصوص ترجمه ماشینی در ایران، در حال حاضر فقط دو نرم افزار ترجمه ماشینی به نامهای مترجم پارس و پدیده به بازار راه پیدا کرده است. هدف این مقاله، مقایسه تطبیقی این دو نرم افزار با ترجمه انسانی در مرحله اول و مقایسه این دو نرم افزار با یکدیگر در مرحله دوم می باشد. ابتدا خلاصه ای از مبحث ارزیابی خروجی سیستمهای ترجمه ماشینی ارایه می گردد. سپس تحقیقات مهم در این زمینه دوره خواهد شد و در انتها، فرآیند انجام تحقیق و نتایج آماری آن گزارش خواهد شد. جمع بندی این تحقیق نشان دهنده آن است که نرم افزار ترجمه ماشینی می تواند ابزاری مفید برای مترجمین باشد و نیز ترجمه ای قابل فهم برای فارسی زبانان تولید نماید. علیرغم برتری آماری نرم افزار پارس بر پدیده، مواردی نیز در حین تحقیق مشاهده شد که نرم افزار پدیده نیز توانسته بود به درک متن توسط فارسی زبانان کمک شایانی نماید و تا حدی نیز پابه پای مترجم انسانی به کمک مخاطب بیاید. (اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

در این مقاله ضمن تحلیل گفتمان شعری در چارچوب زبان شناسی سیستمی - نقش گرای هلیدی (هلیدی، (1994, 1985، بر اهمیت مفاهیم «سیستم» و «نقش» در تحلیل، تاویل و ترجمه شعر تاکید خواهیم کرد و با ارایه مصادیقی از ترجمه شعر انگلیسی به فارسی و بالعکس، بر ضرورت انعکاس رویکرد شاعر به فرانقشهای سه گانه زبان و مشخصا فرانقشهای اندیشگانی و متنی صحه خواهیم گذاشت. استدلال خواهیم نمود که گزینشهای مترجم از نشانه های زبانی و نحوه ترکیب آن گزینه ها در نظام مقصد حتی المقدور باید با فرازهای اندیشگانی و الگوهای متنی شعر مبدا هم راستا (و نه لزوما منطبق) باشند. ضمن اینکه لازم است محصول نهایی ترجمه با معیارهای مقبولیت متنی و تجربه بینامتنی خوانندگان نظام مقصد از ژانر زبانی شعر همخوانی داشته باشد.

تاثیر حیرت آور رسانه های صوتی - تصویری بر جهان، دست اندرکاران حوزه ترجمه را واداشته است تا به فکر یک تعریف جامع تر و قابل انطباق تری از ترجمه بیفتند که در برگیرنده اشکال جدید انتقال زبانی و فرهنگی باشد. اگر چه ترجمه به صورت زیرنویس از جنبه های گوناگون با ترجمه متن متفاوت است، اما به عنوان یک ترجمه خاص در نظر گرفته می شود (حتیم و میسون، (1997. سرآغاز ترجمه به صورت زیرنویس باز می گردد به دوران فیلمهای صامت (شوارز، (2002 و این نوع ترجمه به صورت یک روش معمول در برخی از کشورهای کوچک همچون کشورهای اسکاندیناوی استفاده شده است (بروداسن، (2006. با وجود این، این نوع ترجمه در اکثر کشورها یک پدیده جدید می باشد، از جمله در ایران که ترجمه به صورت زیرنویس غالبا به فیلمهای سینمایی عرضه شده در فروشگاه های عرضه محصولات فرهنگی اختصاص می یابد. ترجمه فیلم به صورت زیرنویس، که ممکن است به طرزی فریبنده ساده به نظر برسد، یک کار پیچیده با قید و بندهای خاص خود که نشات گرفته از ساختار صوتی - تصویری منحصر به فردش می باشد در نظر گرفته می شود (شومه، (2004. در این مقاله سعی بر این است تا علاوه بر تشریح ویژگیهای این نوع ترجمه خاص، معیارهای رایجی که باید در این رشته رعایت شود مورد بررسی قرار گیرند. (اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)

این پژوهش به تحلیل معادل یابی واژگانی در فرآیند ترجمه از منظر نشانه شناسی می پردازد. در این پژوهش ضمن معرفی و تحلیل چندین صورت ممکن از وضعیتهایی که ممکن است در ترجمه از زبانی به زبان دیگر پدید آید استدلال شده است که مترجم در ترجمه با جایگزینی واژگانی دو زبان مواجه نیست بلکه از منظر نشانه شناسی در ترجمه این تصاویر صوتی دو زبان می باشند که با هم مقابله می گردند. در این فرآیند که به نوعی بازی کشف و جستجو شباهت دارد. مترجم به روش آزمون و خطا آنقدر این فرآیند را ادامه می دهد تا نزدیک ترین تصویر صوتی در زبان مقصد برای تصویر صوتی مربوط در زبان مبدا بیابد. در این پژوهش استدلال شده است که به دلیل انتزاعی بودن این تصاویر صوتی مترجم ناچار است این فرآیند را که با واژه در زبان مبدا آغاز کرده است با واژه در زبان مقصد تمام کند.

یکی از مهمترین جنبه های نمایشنامه و به طور قطع ترجمه نمایشنامه قابلیت اجرای آن می باشد. جهت حفظ این خصیصه مترجم باید نقشهای ارتباطی اشکال زبان شناختی متن را تشخیص دهد و منتقل نماید. همان طور که تعدادی از محققین برجسته مطالعات ترجمه این مساله را مورد توجه قرار داده اند (برای مثال اسنل - هورنبای 1988 و هتیم 1998)، کنشهای گفتاری نقشی حیاتی در این روند ایفا می کنند. مترجمین ممکن است راهکارهای مختلفی را برای غلبه بر مشکلات ترجمه کنشهای گفتاری بکار برند. آگاهی از مشکلات و راهکارهای ترجمه کنشهای گفتاری در نمایشنامه و (به خصوص اشکال زبان شناختی متنوع آنها در زبانهای مختلف) می تواند به مترجمین برای ایفای وظیفه ای که به عنوان ارتباط دهنده بر عهده دارند کمک نماید. مطالعه کنشهای گفتاری به عنوان ابزاری زبان شناختی که به ارایه ترجمه هایی با کیفیت بهتر کمک می کند و تشخیص راهکارهایی که مترجمین در برخورد با کنشهای گفتاری بکار می برند می تواند راهگشای پیشرفتهایی در این زمینه باشد و مترجمین را به ابزاری برای تصمیم گیریهای بهتر در طول ترجمه مجهز نماید. در این تحقیق که بر پایه مطالعه موازی و مطالعه تطبیقی متون قرار دارد، محقق سعی کرده است با تجزیه و تحلیل صفحاتی از نمایشنامه های فارسی، پربسامدترین کنش گفتاری در نمایشنامه های فارسی را یافته و اشکال زبان شناختی را که برای بیان آن مورد استفاده قرار می گیرد، ارایه دهد. (اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است)