مطالعات ترجمه
سال:1385 | دوره:4 | شماره:13 |تعداد مقالات:9

بحث اصلی این مقاله تحلیل گفتمان مترجمین ایرانی در چارچوب الگوی آموزش زبان ریچاردز و راجرز (2001) برای کشف مبانی و الزامات طراحی آموزشی در حوزه ترجمه است. این الگو زمینه شکل گیری روش علمی آموزش زبان را به ارمغان می آورد که در حوزه ترجمه نیز قابل اجرا است. این الگو سه مرحله دارد: رویکرد، طراحی، و اجرا. در مرحله رویکرد، در خصوص نظریه ها و عقاید درباره ترجمه و نحوه کسب توانش ترجمه اطلاعاتی به دست می آوریم. در مرحله طراحی ویژگی ها و نوع اهداف اهداف، انتخاب محتوی و نقش معلم و یادگیرنده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و سرانجام در مرحله اجرا نوع فعالیت های کلاسی و روش تدریس مشخص می گردد. این مقاله با رویکردی تحلیلی - توصیفی از طریق روش برون نگری و مصاحبه رویکرد مترجمین حرفه ای را بررسی کرده است. نتیجه نشان می دهد که %97 مترجمین معتقد که بین توانش زبانی و توانش ترجمه ای رابطه معنادار و مثبت وجود دارد و درصد 67.41 مترجمین به وجود رابطه مثبت بین کنش زبانی و کنش ترجمه ای هستند. ماهیت داده های این پژوهش، مبین وجود رابطه علت و معلولی بین متغیرها است که در فرایند برنامه ریزی آموزشی نباید از آن غفلت نمود.

این مطالعه تلاشی است جهت بررسی توسعه الگوهای نهادی (thematic patterns and developments) ساختارهای نهاد - گزاره (Theme-Rheme structurew) متن، و اینکه متون انگلیسی (STs) پس از ترجمه به فارسی (TTs) دچار چه تغییرات و فرآیندهایی می شوند. همچنین سعی شده است فرضیه اول فریز (Frise, 1995) مبنی بر اینکه الگوهای مختلف توسعه نهادی با ژانرهای (gener) گوناگون همبستگی دارند بررسی شود. بدین منظور، ده گزارش خبری صدای آمریکا (VOA) به زبان انگلیسی و ترجمه آنها به زبان فارسی، که توسط دو بخش خبری انگلیسی و فارسی VOA پخش شده بودند، به صورت تصادفی انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق حاکی از این بود که ساختارهای نهادی TTs اساسا مشابه STs بودند. همچنین بیشتر متون خبری همبستگی نهاد - گزاره های چشمگیری را با نوع خاصی از توسعه نهادی – یعنی توسعه نهادی بر اساس یک مفهوم مشترک (A progression of Themes derived from a general notion) – نشان دادند. در پایان، سوالات و فرضیه هایی جهت پژوهش بیشتر پیشنهاد می شود.

این مقاله مفاهیم کلیدی «متن اصلی» و «متن ترجمه» را در نوشته های ژاک دریدا دنبال می کند و در پی این است که رابطه این دو را تحلیل نماید و سوال زیر را بپرسد: آیا ترجمه به متن اصلی زندگی دوباره ای می بخشد و بقای آن را تضمین می کند یا اینکه متن اصلی را از بین می برد و متنی زوال یافته به جا می گذارد؟ژاک دریدا به نوبه خود دو درونمایه از مقاله بنیامین درباره ترجمه را گرفته و به آنها معنایی کلی تر می بخشد: دریدا مفاهیم «خویشاوندی زبانها» و «بقا» را در کنش ترجمه بررسی می کند و آن گاه آنها را در فهم نوی خود از متن قرار می دهد. بحث من در این مقاله بر این اساس است که دریدا ترجمه را گریزناپذیر می داند. ترجمه به این معنی گریزناپذیر است که معانیمتعدد درون متن اصلی را حفظ کرده و به نوبه خود ترجمه های جدیدی جهت معانی جدید طلب می کند. ترجمه به عنوان کنشی تفسیری هر متنی را در معرض ترجمه های متعددی قرار می دهد که هیچ کدام از دیگری معتبرتر نیست، اما متن همیشه نیازمند ترجمه است چرا که این راز بقای متن است.در میزگردی درباره مساله ترجمه و بنیامین، دریدا خوانش خود را از نظریه زبان بنیامین جمع بندی می کند. او از قرارداد دوطرفه ای بین متن ترجمه و متن اصلی سخن می گوید. ترجمه و متن اصلی نه تنها یکدیگر را طلب می کنند و زوال دیگری را به تعویق می اندازند بلکه از طریق این رابطه دوطرفه بقای زبان را تضمین می کنند.

این مقاله می کوشد تا ضمن معرفی تاریخچه مختصری از ترجمه ماشینی، به بررسی مزایا و معایب آن در مقایسه با ترجمه انسانی بپردازد. ما معتقدیم که استفاده از کامپیوتر در امر ترجمه نه تنها تهدیدی برای حیات شغلی مترجمان انسانی محسوب نمی شود بلکه استفاده از ترجمه ماشینی و نیز ابزار ترجمه از جمله حافظه ترجمه می تواند به کار مترجمان انسانی سرعت بخشیده، آنها را از انجام کارهای تکراری و خسته کنند رها سازد. ملاکهایی مانند "نیاز" و "استفاده" می توانند برای مقایسه کیفیت نسبی ترجمه ماشینی و ترجمه انسانی در نظر گرفته شوند که هر کدام از این دو نوع ترجمه بسته به نوع تقاضای ترجمه می توانند در جای مناسب کاربرد داشته باشند. ترجمه ماشینی که با هدف کاهش موانع زبانی بین ملتها انجام می شود می تواند تاثیر بسیار زیادی در پیشبرد امر گفتگوی بین تمدنها و جوامع با زبانها و فرهنگهای مختلف داشته باشد.

در این مقاله راهکارهایی مختلفی که برای کلام تعارف آمیز در فارسی و انگلیسی به کار گرفته می شود مطالعه شده و نمونه هایی از تعابیر نادرست برخی تعارفات که غالبا ریشه در بدفهمی های فرهنگی مضمون در هنگام ترجمه از فارسی به انگلیسی دارند اشاره خواهد شد.مطالعه گفتار تعارف آمیز موید بر این مطلب است که در فارسی، برخلاف انگلیسی، شرط ادب گوینده اغلب بر نفی یا رد تعارف طرف مقابل قرار می گیرد. به علاوه، متکلمین فارسی در گفتار خویش متواضع تر، غیر صریح تر، ابهام آمیزتر، مبهم تر و پر گوتر از گویندگان انگلیسی هستند به طوری که در اغلب موارد بر طبق عادات فرهنگی و اجتماعی خویش جواب تعارفات را تا حدودی مبهم باقی گذاشته و از بیان گزاره های مستقیم و قطعی اجتناب می نمایند و نامحتمل نیست که چنین تفاوتهای فرهنگی باعث نوعی انتقال یا برگردان متفی در روند ترجمه از زبان مادری (مبدا) به زبان مقصد گردد.این مقاله با هدف روشن نمودن دیدگاه ها نسبت به فهم بهتر آیین های قراردادی جهانشمول که از لحاظ فرهنگی و زبانشناختی در فارسی و انگلیسی وجود دارد در پی ایجاد ارتباط بین حوزه کاربردشناسی اجتماعی زبان و حوزه ترجمه است. علاوه بر آن، چنین مطالعه ای می تواند اطلاعات ذیقیمتی در خصوص مسایل و مشکلات تلاقی فرهنگی در هنگام ترجمه گفتار تعارف آمیز در فارسی و انگلیسی فراهم آورده و بنابراین از ارزش خاصی برای علاقمندان هم در زمینه ترجمه و هم در زمینه آموزش زبان برخوردار گردد.

آنچه در مقاله حاضر بدان پرداخته شده بازنمایی انتزاعی به عنوان جزیی مهم در ترجمه ماشینی است که در ابتدای دست زدن متخصصان رایانه به این امر مورد توجه قرار گرفت و این مساله با کمک زبانشناسان و بحث معناشناسی منطقی تا حدی تحقق یافت. البته به واسطه پیچیدگی این مفهوم و همچنین مشکلات ناشی از عدم پیشرفت کافی فناوری رایانه گروهی از متخصصان رایانه بدین فکر افتادند تا بدون توجه به معنا و تنها با استفاده از ابزارهای مکانیکی به ترجمه ماشینی دست یابند و بدین علت روش های مثال - بنیان و آماری را که سعی در دور زدن معنا داشتند بنیان گذاری نمودند. اما پس از تلاشهای گسترده، روشهای فوق نیز نتوانستند مساله را حل نموده، هر چند در این راه کمکهایی انجام دادند. در جدیدترین روشهای ترجمه ماشینی از مجموعه نقاط قوت روش های گذشته بهره می گیری می گردد که در این میان بازنمایی انتزاعی نیز جایگاه ویژه ای دارد. البته به نکته مهمی که در روشهای گذشته و جدید همچنان جای آن خالی است تلاش جهت ارایه بازنمایی انتزاعی واحدهای فراتر از جمله مانند متن است.

قرآن کریم به زبان عربی نازل شده و از مکانیسم زبان عربی برای برقراری ارتباط بهره جسته است. این در حالی است که قرآن ویژگی های زبانی و غیرزبانی خاص خود را دارد. قرآن مجید به عنوان کتاب هدایت و برای نشان دادن راه و رسم زندگی به مسلمانان بر پیامبر اسلام صلی اله علیه و آله وحی شده است. متاسفانه، اکثر مسلمانان زبان عربی را حتی در حد درک معنای تحت اللفظی قرآن نیز نمی دانند و برای جبران این نقیصه مجبورند از ترجمه های قرآن استفاده نمایند. جای بسی تاسف است که تقریبا تمامی ترجمه های قرآن دارای اشکال های فراوان و گوناگونی است. شاید بتوان گفت بسیاری از این نقایص در نتیجه نادیده انگاشتن نقش زبان شناسی کاربردی، زبان شناسی مقابله ای و نظریه های ترجمه در برگردان از یک زبان به زبان دیگر به وجود آمده است. در این مقاله تلاش گردیده است تا اهمیت به کارگیری معنای تلویحی گفتاری از منظر گرایس در درک پیام الهی و برگردان آن به زبان های فارسی و انگلیسی نشان داده شود.

هدف از نگارش این مقاله بررسی ابعاد گوناگون مطالعه علمی ترجمه است. سوال مد نظر این مقاله آن است که آیا امکان بررسی ترجمه به صورت علمی وجود دارد یا خیر. برای پاسخ به این سوال ابتدا به توصیف «زبانشاسی» یعنی بررسی علمی زبان پرداخته شده است، سپس با در نظر گرفتن سطوح زبان شناسی به عنوان سطوح مقایسه، سطوح مطالعاتی جدید برای ترجمه تعریف گردیده اند. لازم به ذکر است که به منظور حفظ سادگی و قابل فهم بودن مطالب، از ارایه هر گونه بحث تخصصی و فنی خارج از حوصله خوانندگان اجتناب گردیده است.