مطالعات ترجمه
سال:1387 | دوره:6 | شماره:21 |تعداد مقالات:8

از آنجایی که برگردان اسامی خاص همواره یکی از مباحث پیچیده و چالش برانگیز در امر ترجمه بوده است. هدف عمده این مقاله آن است که توجه خوانندگان و مترجمین را به برخی از مشکلات عمده در ترجمه اسامی خاص از یک زبان به زبان دیگر معطوف سازد و راهکارهایی مفید در این خصوص ارایه نماید. بدین منظور، پس از طرح برخی مشکلات عمده در روند ترجمه این اسامی از زبان مبدا به زبان مقصد، به تقسیم بندی کلی اسامی خاص از لحاظ معنایی پرداخته ایم؛ سپس مثالهای متعددی در خصوص برگردان اسامی خاص در نامگذاری اشیا، اشخاص و اماکن جغرافیایی و در نهایت راهکارها و پیشنهادهایی در جهت بهبود امر ترجمه اسامی خاص ارایه کرده ایم. هدف نهایی این مقاله تنویر فکری خوانندگان و جلب توجه و مداقه بیشتر مترجمین، علاقمندان و دست اندرکاران در این زمینه از ترجمه است.

احساسات معمولا از طریق استعاره های مفهومی یا ذهنی بیان می شوند. بسیاری از مفاهیم احساسی تجسم می یابند، یعنی بر مبنای تجارب جسمی شکل گرفته اند. مفهوم تجسم بر نقش جسم انسان در تجربه شناختی او از جهان هستی تاکید دارد. این پژوهش بر آن است تا نشان دهد گویشوران فارسی و انگلیسی چگونه نقش جسم را در احساسات و تاثیر احساسات را بر جسم درک می کنند و این امر چگونه در این دو زبان جلوه گر می شود. در حقیقت هدف از این مقاله مشخص ساختن این امر است که چگونه مفاهیم احساسی در دو زبان تجسم می یابند و در نتیجه شباهتها و تفاوتهای این دو زبان را در به کارگیری استعارات مربوط به اعضای داخلی بدن مشخص می سازد. علت انتخاب اعضای داخلی بدن این بود که درک کارکرد این اعضا و ارتباط آنها با یکدیگر، در مقایسه با اعضای خارجی بدن، مستلزم توجه بیشتری به تفاوتهای فرهنگی است. مطالب مورد نیاز برای این تحقیق از منابع و لغت نامه های متعدد مرتبط با ترجمه آرایه های ادبی به ویژه استعاره گردآوری شده است. استعاره های فارسی از سه فرهنگ لغت، و استعاره های انگلیسی از دوازده فرهنگ لغت جمع آوری شدند. سپس استعاره های هر دو زبان با یکدیگر مقایسه شدند تا مشخص شود اعضای داخلی بدن در این دو زبان چه احساساتی را بیان می کنند و نیز معلوم گردد که تا چه اندازه این اعضا بیانگر احساسات یکسان یا متفاوتی در دو زبان هستند. نتایج این تحقیق تجسم مفاهیم احساسی را در تجارب انسانها و نیز این واقعیت را که گویشوران زبان فارسی در بیان احساساتشان از اعضای داخلی بدن بیشتر بهره می گیرند، نشان داد.

این مقاله ابتدا به معرفی نظریه واژی - نقشی می پردازد که نظریه ایست با واقعیت روان شناختی و از نظر محاسباتی دقیق، و بین سطوح مختلف زبان ارتباط برقرار می کند. در ادامه جملاتی را بررسی می کند که برای ماشین ترجمه مبهم اند و در نتیجه ماشین برای آنها دو ساخت سازه ای متفاوت به دست می دهد: مانند تمایز «فعل گروهی + گروه اسمی» از «فعل + گروه حرفه اضافه ای» و تمایز «گروه اسمی + گروه حرف اضافه ای» از «گروه اسمی» و «گروه حرف اضافه ای». برای رفع ابهام از این گونه جملات، راه حلی که مترجم انسانی پیش می گیرد، یعنی استفاده از اطلاعات معنایی، با استفاده از نظریه تطابق واژگانی برای ماشین شبیه سازی می شود.

یکی از دلایل نارضایتی دانشجویان از نمراتشان در امتحانات ترجمه به روش ارزشیابی، ترجمه های آنها مربوط می شود. هر چند که سالهاست درسهای ترجمه در دانشگاه های ایران تدریس می شوند (هم در دانشگاه آزاد اسلامی و هم در دانشگاههای دولتی)، تقریبا هیچ بررسی سازمان یافته ای در خصوص نوع آزمونهای ترجمه و معیارهای ارزیابی ترجمه دانشجویان صورت نگرفته است. مقاله حاضر در صدد است روش مدرسان ترجمه را برای ارزیابی ترجمه های دانشجویان مورد بررسی قرار دهد. از کسانی که در این تحقیق شرکت کردند در مورد روش ترجیحی آنها برای برگزاری آزمون و نیز معیارهایی که برای ارزیابی ترجمه دانشجویان به کار می برند سوال شد. برای رسیدن به اهداف تحقیق، پرسشنامه ای با 22 پرسش در اختیار 36 مدرس ترجمه زن و مرد که در 9 دانشگاه مختلف ایران ترجمه تدریس می کردند قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که در ارزیابی ترجمه های دانشجویان میان مدرسان ترجمه اتفاق نظر وجود دارد. تقریبا تمام مدرسان از سوالات تشریحی در آزمونهای ترجمه استفاده می کردند. این مدرسان همچنین خاطر نشان کردند که به نکات دستوری، معادل یابی واژگانی، ژانر، سیاق و تبدیلها در ارزیابی ترجمه دانشجویان توجه داشته اند. نتایج این پژوهش می تواند برای دانشجویان و مدرسان ترجمه سودمند واقع شود؛ دانشجویان در صورتی که از معیارهای ارزیابی ترجمه آگاه باشند می توانند کیفیت ترجمه هاشان را ارتقا بخشند. آن دسته از مدرسان ترجمه که در تدریس و ارزشیابی ترجمه تجربه چندانی ندارند نیز می توانند برای بهتر انجام دادن این وظایف از نتایج این تحقیق بهره مند گردند.

هدف مطالعه حاضر ارایه رویکردی جدید در مورد بررسی مفهوم جنجال برانگیز «برابری» در ترجمه است. فرض بر این است که به طور کلی نظریه پردازان ترجمه را در عصر حاضر، بر اساس رویکردی که نسبت به مساله مفهوم «برابری» اتخاذ کرده اند، به سه گروه می توان تقسیم کرد: گروه نخست نظریه پردازانی هستند که تعریفی خاص از برابری به دست داده اند و آن را به مثابه مفهومی آرمانی و انتزاعی اما مفید در تعریف یا توصیف یا نقد و آموزش ترجمه به کار می برند. گروه دوم نظریه پردازانی هستند که برابری را مفهومی مبهم یا بی ربط می دانند و آن را به کار نمی برند. و بالاخره، گروه سوم نظریه پردازانی هستند که مفهوم برابری مورد نظر نظریه پردازان سنتی را از دیدگاهی عینی تر مورد بررسی قرار داده اند.مقاله حاضر ابتدا مطالعات انجام شده در زمینه مفهوم برابری توسط نظریه پردازان سرشناس هر یک از گروه های بالا را مرور می کند و بر اساس اصول و مبانی نظریه زبان به مثابه نظامی نشانه شناختی - اجتماعی (هالیدی (1978 به عنوان چارچوب نظری مطالعه، نتیجه می گیرد که «برابری» در ترجمه مفهومی گمراه کننده است و بنابراین باید با مفهوم «ناهمسانی» جایگزین شود. در نهایت به پیروی از هتیم و میسون (1990) پیشنهاد می شود تا هنگامی که شکاف بین گفتمانهای فرهنگ مبدا (انگلیسی) و مقصد (فارسی) از بین نرود بحث در مورد دستیابی به برابری متن مقصد و مبدا اندیشه ای واهی است و بهتر است که به جای تصور آرمانی دستیابی به آن، در راستای کاستن از میزان ناهمسانی بین متن مقصد و مبدا تلاش کنیم.

توانایی ترجمه به منزله توانایی ارتباطی و زبانی رابطه ای تنگاتنگ با توانایی نگارش در زبان دوم دارد. این ارتباط سبب شده است که توانایی ترجمه ابزاری کارآمد برای یادگیری، آموزش و ارزیابی زبان دوم قلمداد شود. مقاله حاضر بر آن است تا رابطه میان توانایی ترجمه، مهارت در زبان خارجی و توانایی نگارش در زبان دوم را آشکار سازد. بدین منظور، عملکرد 114 زبان آموز دختر و پسر ایرانی در آزمون تافل، آزمون انشا مستقیم، و آزمون انشا ترجمه بررسی شد. نتایج نشان داد که مهارت زبانی و توانایی نگارش با توانایی ترجمه همبستگی بالایی دارد و میان توانایی ترجمه و توانایی نگارش رابطه نزدیک و قابل ملاحظه ای وجود دارد. این پژوهش همچنین حاکی از این است که ترجمه روشی پایا و روا برای ارزیابی توانایی نگارش دانشجویانی است که انگلیسی را به عنوان زبان خارجی فرا می گیرند.