مجله دامپزشکی ایران (دانشگاه شهید چمران اهواز)
سال:1389 | دوره:6 | شماره:3 (مسلسل 28) |تعداد مقالات:13

یکی از نژادهای گاو بومی استان خوزستان نژاد نجدی می باشد که از مشخصات بارز آن وجود برجستگی کوهانی در ناحیه جدوگاه حیوان است. از آنجا که هیچ گونه اطلاعاتی در خصوص غلظت الکترولیت های سرم خون گاوهای نجدی سالم در خوزستان وجود ندارد، هدف از انجام این مطالعه تعیین مقادیر طبیعی برخی از الکترولیت های سرم خون گاوهای نجدی به ظاهر سالم در دو فصل سرد (زمستان) و گرم (تابستان) و در گروه های سنی و جنسی مختلف بود.تعداد 180 نمونه خون از گاوهای نژاد نجدی به ظاهر سالم در دو فصل زمستان (80 راس) و تابستان (100 راس) اخذ گردید و غلظت الکترولیت های مورد نظر با استفاده از روش های رایج آزمایشگاهی مورد سنجش قرار گرفت. غلظت سرمی کلسیم و فسفر در دام های ماده تحت تاثیر فصل قرار داشته به طوری که غلظت سرمی کلسیم در فصل تابستان و غلظت سرمی فسفر در فصل زمستان بیشتر بود(p<0.05) . غلظت سرمی فسفر در گاوهای ماده بالغ به طور معنی داری کمتر از گاوهای ماده نابالغ است ولی سن اثر معنی داری بر غلظت سرمی کلسیم در دام های نر و ماده نداشت و جنسیت نیز هیچ یک از عناصر کلسیم و فسفر را تحت تاثیر قرار نمی داد. غلظت سرمی سدیم فقط در دام های نابالغ در فصل تابستان به طور معنی داری بیشتر از فصل زمستان بود. در فصل تابستان گاوهای ماده بالغ غلظت سدیم سرمی کمتری نسبت به گاوهای نابالغ داشتند ولی جنسیت بر غلظت سرمی سدیم بی تاثیر بود. غلظت سرمی پتاسیم در دام های ماده با سن بیشتر از 6 ماه در فصل تابستان، بیشتر از فصل زمستان بود ولی سن و جنس بر غلظت سرمی پتاسیم بی تاثیر هستند(P>0.05) . غلظت سرمی کلر در دام های با سن بالاتر از 6 ماه در فصل زمستان، به طور معنی داری بیشتر از فصل تابستان بود. دام های ماده با سن بالاتر از 6 ماه نسبت به دام های کمتر از 6 ماه دارای غلظت سرمی بیشتری از کلر بودند و گوساله های ماده با سن کمتر از 6 ماه نسبت به نرهای هم سن خود غلظت بیشتری از کلر را نشان دادند(P<0.05) .

هدف از این مطالعه، تعیین اثر جنس و ناحیه آناتومیکی بر ویژگی های هیستومورفومتریک مری در مرغان بومی شهرکرد بود. 20 قطعه از مرغان بومی (10 نر و 10 ماده) مورد استفاده قرار گرفتند. مقاطع بافتی از چینه دان و بخش های میانی نواحی گردنی و سینه ای مری نشان داد که ضخامت طبقه ی مخاطی به طور معنی دار در بخش سینه ای مری بیشتر از بخش گردنی آن و در بخش گردنی مری بیشتر از چینه دان است(P<0.05) . ضخامت طبقه زیرمخاطی نیز در بخش سینه ای مری بیشتر از بخش گردنی آن و در بخش گردنی مری بیشتر از چینه دان بود اما این اختلافات از لحاظ آماری معنی دار نبود(P>0.05) . شمار غدد مخاطی به طور معنی دار در بخش سینه ای مری بیشتر از بخش گردنی این اندام بود(P<0.05) . ضخامت طبقه ماهیچه ای در بخش گردنی مری به طور معنی دار بیشتر از بخش سینه ای و در بخش سینه ای بیشتر از بخش چینه دان بود(P<0.05) . اختلاف آماری معنی داری بین جنس نر و ماده از نظر ضخامت طبقات بافتی مورد اشاره مشاهده نگردید(P>0.05) .

ماهی شیربت با نام علمی Barbus grypus یکی از ماهیان بومی و با ارزش مناطق غرب و جنوب غربی ایران به ویژه استان خوزستان است که شرکت سهامی شیلات ایران ماهی مذکور را به تازگی به مجموعه ماهیان استخرهای پرورشی اضافه نموده است. با توجه به بازارپسندی بالای این ماهی در نزد اهالی منطقه، انگل های مشترک آن از لحاظ بهداشت عمومی دارای اهمیت ویژه ای می باشند. در تحقیق حاضر 40 قطعه ماهی شیربت از آب های رودخانه کرخه در استان خوزستان در کنار یخ به آزمایشگاه بخش بهداشت و بیماری های آبزیان منتقل گردید. ماهیان به روش استاندارد کالبدگشایی شده و کرم های دستگاه گوارش و محوطه بطنی به کمک الک شماره 100 جدا سازی شدند. سپس انگل های جدا شده در محلول حاوی 70 درصد اتانول و 5 درصد گلیسرین تثبیت شدند. در نهایت نماتود های جدا شده پس از شفاف سازی با لاکتو فنل، با کانادابالزام مونته شده و زیر میکروسکوپ نوری مورد بررسی قرارگرفتند و با استفاده از کلیدهای تشخیص در حد جنس شناسایی گردیدند. نتایج بررسی حاضر نشان داد که این ماهیان به 3 نوع نماتود زئونوز، شامل آنیزاکیس به میزان 10 درصد، کاپیلاریا به میزان 5 درصد و کونتراسکوم به میزان  47.5درصد آلودگی داشتند و نماتود آنیزاکیس برای اولین بار از ماهی شیربت گزارش می گردد.

سلول های تیره لایه های فاسیکولاتا و رتیکولاریس ناحیه قشری غده فوق کلیوی گوسفند از لحاظ مورفولوژی بسیار شبیه سلول های آپوپتوتیک بوده و به نظر می رسد که از سلول های روشن همان ناحیه حاصل شده اند. هدف از این مطالعه، تمایز سلول های تیره از سلول های روشن آپوپتوتیک در ناحیه قشری غده فوق کلیوی گوسفند پس از القا تجربی آپوپتوز توسط داروی دگزامتازون می باشد. برای انجام این مطالعه، 16 راس گوسفند نر سالم 11-8 ماهه از نژاد قزل انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه مساوی تیمار و شاهد توزیع گردید. به گروه تیمار، روزانه داروی دگزامتازون به میزان 0.4 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و به گروه شاهد، سرم فیزیولوژی با همان حجم به مدت 2 هفته به صورت عضلانی تزریق شد. 4 ساعت بعد از آخرین تزریق، تمام حیوانات آسان کشی شده و از غدد فوق کلیوی آن ها نمونه برداری و برش هایی با ضخامت 5 میکرومتر تهیه گردید و مورد رنگ آمیزی های هماتوکسیلین-ائوزین و تانل جهت نمایش آپوپتوز قرار داده شد. به منظور اطمینان از تاثیر دگزامتازون بر غده فوق کلیه در گروه تیمار، نسبت ناحیه قشری به کل غده در هر دو گروه شاهد و تیمار محاسبه و مورد مقایسه قرار گرفت. سلول هایی که تانل مثبت بودند تحت میکروسکوپ نوری مورد شمارش و آنالیز قرار گرفتند. برش های نازکی نیز جهت مطالعه با میکروسکوپ الکترونی انتقالی تهیه گردید. در مشاهدات ریزبینی، ضخامت قشر فوق کلیوی در گوسفندان گروه تیمار به طور معنی داری کمتر از گروه شاهد بود(P<0.01) . میانگین تعداد سلول های آپوپتوتیک این ناحیه از غده فوق کلیه گوسفندان گروه تیمار که با رنگ آمیزی تانل به رنگ قهوه ای تیره درآمده بودند، به طور معنی داری بیشتر از گروه شاهد برآورد گردید(P<0.01) . در میکروسکوپ الکترونی، سلول های تانل مثبت گروه تیمار دارای مشخصات تیپیک آپوپتوز به صورت چروکیدگی شدید هسته، انباشتگی و افزایش تراکم الکترونی کروماتین و قطعه قطعه شدن آن بود، در حالی که سلول های تیره گروه شاهد، فاقد مشخصات فوق بوده و تنها با هسته ای  نامنظم و دانسیته الکترونی بالا قابل مشاهده بودند. نتایج به دست آمده از این بررسی، مشخص می کند که سلول های تیره نواحی فاسیکولاتا و رتیکولاریس قشر غده فوق کلیوی گوسفند سلول های آپوپتوتیک نمی باشند.

عامل بیماری کوکسیدیوزانگل تک یاخته ای از جنس آیمریا است که در مجرای روده تکثیر و موجب آسیب رساندن به بافت روده می شود که نتیجه آن اختلال در تغذیه، مراحل هضم و جذب مواد غذایی، از دست دادن آب بدن، خون ریزی و افزایش حساسیت به سایر عوامل بیماری زا می باشد. بررسی منابع نشان می دهد در خصوص شناسایی گونه های آیمریانکاتریکس و آیمریا تنلا به روش اندازه گیری میکروسکپی و  PCR مطالعه ای انجام نشده است. هدف از این مطالعه شناسایی آیمریانکاتریکس و آیمر تنلا در مدفوع مرغ های بومی از راه شناسایی ژن ITS-1 با استفاده از روش های اندازه گیری میکروسکوپی و مولکولی اُاُسیست ها می باشد. به این منظور 50 نمونه مدفوع از مرغ های بومی مشکوک به بیماری کوکسیدیوز به طور تصادفی جمع آوری شدند. از هر کدام از مرغان 2 نمونه یکی جهت روش متداول اندازه گیری اُاُسیست و دیگری جهت PCR گرفته شد. نمونه ها بلافاصله به آزمایشگاه انگل شناسی دانشکده دامپزشکی اهواز منتقل شدند و به 2 روش متداول اندازه گیری اُاُسیست ها (میکروسکپی) و روش PCR مورد آزمایش قرار گرفتند. اُاُسیست های هر نمونه مدفوع با استفاده از محلول شناور کننده جدا شدند و به کمک میکروسکپ نوری و با استفاده از شکل و اندازه اُاُسیست، اندازه گیری شدند. در روش PCR اُاُسیست های موجود در هر 50 نمونه مدفوع به روش شناورسازی و خالص سازی جدا و شستشو داده شدند. پس از استخراجDNA ، آزمایش PCR انجام گرفت. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد میزان آلودگی در آزمایش میکروسکپی و  PCRبرای آیمریا تنلا به ترتیب 34 و 48 درصد می باشد و برای آیمریا نکاتریکس در آزمایش میکروسکپی و PCR به ترتیب 10 و 6 درصد است. نتایج نهایی بیانگر این است که روش PCR روش مطمئن و مناسب تری نسبت به روش اندازه گیری انواع آیمریاها می باشد، میزان آلودگی مرغ های بومی نسبت به آیمریا تنلا بیشتر از آیمریا نکاتریکس است، آلودگی مرغ های بومی به آیمریا تنلا و آیمریا نکاتریکس بسیار بالا (57%) می باشد، مرغ های بومی احتمالا نقش مهمی در اپیدمیولوژی و انتشار آلودگی کوکسیدیوز در مزارع مرغ های صنعتی دارند. ضریب هم بستگی دو آزمایش PCR و روش متداول اندازه گیری برای آیمریا تنلا 0.24 و آیمریا نکاتریکس 0.47 است.

باکتری ها مکانیسم های متعددی را برای کسب آهن از سلول میزبان بکار می گیرند. آئروموناس سالمونیسیدا که یک باکتری بیماری زای ماهی است در شرایط فقر آهن حداقل یک سیدروفر از نوع کاتکل تولید می کند. در مطالعه قبلی ژن های مربوط به بیوسنتز این سیدروفر شناسایی گردید. هدف از این مطالعه، بررسی خصوصیات و اهمیت گیرنده سیدروفر واقع در غشای خارجی سلول باکتری تحت عنوان FstA بود. آزمایش RT-PCR نشان داد که ژن fstA تحت تاثیر میزان غلظت آهن، تنظیم و بیان می شود. به منظور بررسی ماهیت این ژن، بوسیله تغییر آلل این ژن حذف شد و رشد سویه موتانت و سویه وحشی باکتری در شرایط کمبود آهن، بررسی و مقایسه گردید. سویه موتانت باکتری قادر به رشد در شرایط کمبود آهن نبود که دلیل بر ضروری بودن این ژن برای رشد باکتری در شرایط کمبود آهن و همچنین انتقال سیدروفر در باکتری بود.

کبوتران اهلی (Columba livia domestica) تقریبا در تمامی نواحی دنیا یافت می شوند اما علی رغم انتشار وسیع و اهمیت این پرندگان مهاجر دست آموز، اطلاعات اندکی از آلودگی آنها به انگل های کرمی وجود دارد. هدف از مطالعه حاضر تعیین نوع و میزان آلودگی به انگل های کرمی دستگاه گوارش کبوتران اهلی در شهرستان تبریز است. در مدت 13 ماه (اردیبهشت 1385 الی خرداد 1386) تعداد 72 قطعه کبوتر اهلی بالغ از نواحی مختلف شهرستان تبریز، به دلیل داشتن ضایعات مشکوک به سل پرندگان در مفاصل اندام های حرکتی خود جمع آوری و به دقت کالبد گشایی شد. دستگاه گوارش از ناحیه مری تا کلواک، به طور کامل بررسی و آلودگی کرمی محتویات آن پس از شستشو، جمع آوری و شمارش مورد شناسایی قرار گرفت. روده باریک تنها قسمت آلوده دستگاه گوارش بود. در این بررسی، %55.55 کبوتران (40 قطعه) غیر آلوده و در %44.45 (32 قطعه) آلودگی کرمی روده باریک به یک یا چند گونه قطعی شد. از بین کبوتران آلوده، %65.63 حداقل به یک نوع کرم (%37.5 نماتود و %28.13 سستود) و %34.37 دارای آلودگی مخلوط بودند. هیچ ترماتودی در کبوترهای کالبدگشایی شده یافت نشد. کرم های جدا شده عبارت بودند از: آسکاریدیا کلومبه، کاپیلاریا ابسیگناتا، جنس رآیله تینا، رآیله تینا ماگنی نومیدا، رآیله تینا اکینوبوتریدا، رآیله تینا تتراگونا. در این مطالعه، نزدیک به نیمی از کبوتران آلوده به انگل های گوارشی بودند. بیشترین و کمترین آلودگی به ترتیب مربوط به آسکاریدیا کلومبه و کاپیلاریا ابسیگناتا بود. نتایج به دست آمده با بررسی های مشابه صورت گرفته در منطقه معتدل شمالی از جمله ترکیه و اروپای شرقی مطابقت داشت که دلایل آن را می توان در شباهت آب و هوایی و نزدیکی جغرافیایی این مناطق با شمال غرب ایران دانست.

با اندازه گیری دو فلز سرب و آهن در چهار مزرعه پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان در استان چهارمحال و بختیاری با هدف مقایسه این فلزات بین گوشت ماهیان، غذا و آب مصرفی مزرعه نتایج زیر حاصل گردید: میزان آهن و سرب به ترتیب در کل نمونه های آب مزارع مختلف برابر با 4.4±60.6 و 0.2±2.5 میکروگرم در لیتر، در کل نمونه های خوراک مصرفی مزارع مختلف برابر با 183.8±563.4 و 1.1±3.3 میلی گرم در کیلوگرم و همچنین در کل گوشت ماهیان مزارع مختلف برابر با 3.9±8.7 و 0.1±0.3 میلی گرم در کیلوگرم بوده است. با توجه به مقادیر بدست آمده از دو فلز فوق هیچ گونه تفاوت معنی داری بین آب های مناطق مختلف مشاهده نشد ولی بین خوراک مصرفی و گوشت ماهیان تفاوت آماری معنی داری مشاهده گردید(p<0.05) . همبستگی بین میزان دو فلز در خوراک و گوشت ماهیان تغذیه شده از همان غذا دیده می شود. با توجه به مقادیر پیشنهادی استانداردهای میزان حضور فلزات سنگین در غذا (مثل استانداردهای ارایه شده توسط (FAO و مقایسه آن با مقادیر بدست آمده در تحقیق حاضر، میزان این فلزات در آب، غذا و عضلات ماهی از حداکثر مجاز پیشنهادی کمتر می باشد. لذا خطری از جانب این منابع متوجه مصرف کنندگان بعدی مثل انسان نیست.

کوکسیدیوز یکی از مهم ترین بیماری های موجود در صنعت طیور است. عامل ایجاد کننده بیماری، تک یاخته ای از جنس آیمریا بوده، که سالیانه خسارات اقتصادی بسیار زیادی به صنعت طیور، وارد می کند. هدف از بررسی حاضر ارزیابی اثر داروی سولفاکینوکسالین به همراه دیاوردین بر کوکسیدیوز تجربی در جوجه های گوشتی می باشد. بدین منظور 225 قطعه جوجه گوشتی از سویه راس (Ross) به طور تصادفی به سه گروه 75 قطعه ای تقسیم شدند و تحت شرایط  یکسان بر روی بستر پرورش داده شدند. هر گروه شامل 3 تکرار 25 قطعه ای بود. جوجه های گروه 1 و 2 در سن 25 روزگی با مخلوطی از آیمریاها شامل آیمریا نکاتریکس، آیمریا آسرولینا، آیمریا ماگزیما و آیمریا میواتی از راه دهان آلوده شدند. جوجه های گروه 3 به عنوان شاهد غیرآلوده باقی ماندند. پس از مشاهده نشانه های بالینی کوکسیدیوز و افزایش تعداد اُاُسیست در مدفوع از روز پنجم بعد از آلودگی، جوجه های گروه 1 توسط سولفاکینوکسالین همراه با دیاوردین درمان شدند. نتایج بررسی حاضر نشان داد که استفاده از داروی مذکور اثر مثبتی در کاهش نشانه های بالینی و کاهش ضریب تبدیل غذایی دارد، بنابراین استفاده از این دارو اثر مثبتی بر روی جوجه های گوشتی مبتلا به کوکسیدیوز خواهد داشت.

کیست تیروگلوسال یک ناهنجاری مادرزادی شایع در انسان است که در حیوانات اهلی بسیار نادر می باشد و تنها چند گزارش از وقوع آن در اسب و گربه وجود دارد، اما گزارشی از وجود این ناهنجاری در گوسفند وجود ندارد. در تشریح معمول، پس از ایجاد مقطع طولی میانی در ناحیه سر سه راس گوسفند، تعداد یک الی سه کیست درون یا زیر بدنه و ریشه زبان مشاهده گردید. برخی از این کیست ها دو مجرا به سمت قدامی یا خلفی زبان نیز داشتند. با بررسی بیشتر مشخص گردید که این مجاری فاقد منفذ به سمت حفره دهان و یا اعضای مجاور هستند. جهت مطالعه ساختار بافت شناسی کیست ها، تعدادی مقطع بافتی تهیه گردید و پس از تهیه اسلایدهای بافتی، رنگ آمیزی هماتوکسیلین و ائوزین صورت گرفت و بوسیله میکروسکوپ نوری بررسی شد. مشاهدات بافت شناسی نشان داد که بافت دیواره حفرات از یک لایه سلول های سنگفرشی ساده پوشیده شده است و توسط رشته های عضلانی مخطط زبان احاطه شده است. بر اساس ناهنجاری های رشد تکاملی زبان و غده تیرویید، موقعیت کیست ها و نیز عدم وجود هر گونه علایم پاتولوژیکی درون و اطراف بافت زبان، مشخص گردید که کیست های زبانی مذکور، کیست تیروگلوسال می باشند. بنظر می رسد که این اولین گزارش از وقوع کیست تیروگلوسال در گوسفند باشد.

با توجه به خطرات و مشکلات تهیه رادیوگراف از استخوان لگن اسب برای تشخیص عوارض استخوانی به خصوص شکستگی ها در این ناحیه، اولتراسونوگرافی به عنوان روشی بی خطر و در دسترس می تواند جایگزین مناسبی برای رادیوگرافی باشد. یک راس اسب مسابقه نر اخته با سابقه لنگش به مدت یک سال در پای راست ارجاع شد. در سابقه حیوان، لنگش پای راست به دلیل تروما و حضور زخم پوست ناحیه برجستگی تهی گاهی نیم لگن راست وجود داشته است. لنگش دام هنگام یورتمه محسوس بود. با مصرف داروهای ضد درد مشکل لنگش حیوان به طور کامل برطرف نمی شد. بلوک عصبی پای راست حیوان، درد در ناحیه نیم لگن راست را تایید می نمود. اولتراسونوگرافی ناحیه با پراب محدب 5-2 مگاهرتز انجام و تصاویر ساختارهای استخوانی ناحیه بررسی شد. در خلف بال تهی گاه نزدیک ابتدای بدنه و در سمت جانبی استخوان انقطاع در امتداد اکوژنیک طبیعی استخوان مشاهده می شد در حالی که در فاصله دو قطعه استخوانی که سایه صوتی مشخصی را نشان می دادند، در یک محدوده حدود 7 میلی متری امواج اولتراسوند از ناحیه انقطاع استخوانی عبور می نمودند. در اطراف این ناحیه در بافت نرم (عضلات)، بخش غیرطبیعی هیپواکو مشاهده می شد که می توانست ناشی از وجود هماتوم در محل باشد. نشانه های فوق، چهره شاخص اولتراسونوگرافی شکستگی استخوانی در ناحیه خلفی- جانبی بال تهی گاه راست بود. این اولین مورد تشخیص شکستگی استخوان لگن اسب با روش اولتراسونوگرافی در ایران است. رادیولوژی در مواردی که اولتراسونوگرافی قادر به تشخیص عارضه و موقعیت آن نباشد می تواند در گام بعدی و در صورت در دسترس بودن مورد استفاده قرار گیرد.