روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)
سال:1388 | دوره:6 | شماره:22 |تعداد مقالات:13

پژوهش حاضر به بررسی عوامل اجتماعی ـ شناختی مرتبط با احساس تنهایی نوجوانان پرداخت. نمونه ای از 629 (314 دختر و 315 پسر) دانش آموز دبیرستانی شهر تهران (با میانگین سنی 16 سال) به طور تصادفی به تفکیک جنس، پایه تحصیلی (یکم، دوم و سوم به ترتیب 201، 206 و 221 نفر) و رشته تحصیلی (ریاضی، تجربی و انسانی) انتخاب شدند و مقیاس احساس تنهایی تجدیدنظرشده UCLA (راسل، پپلو و کاترونا،1980) و پرسشنامه خـوداثربخشی کودکان و نوجوانان (موریس، 2001) را تکمیل کردنـد. یافته ها نشان دادند کـه توزیع نمره های احساس تنهایی در هر دو جنس بـرای دانش آموزان سال اول و دوم دارای کجی مثبت و بیانگر گرایش آنان به گزارش سطوح پایین احساس تنهایی بود. این توزیع برای دانش آموزان سال سوم و برای رشته هـای تحصیلی تفاوت معناداری با توزیع نرمال نداشت. همبستگی بین احساس تنهایی و خوداثربخشی اجتماعی در تمام گروهها منفی و معنادار بود. تفاوت بین ضرایب همبستگی در گروهها بر اساس تبدیل فیشر معنادار نبودند. استلزامهای پیشگیری از احساس تنهایی در نوجوانان به بحث گذاشته شد.

نمونـه ای از440 دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحـد مشهد پرسشنامه های باورهای اساسی مذهبی (رجایی و دیگران، 1387)، بحران هویت (رجـایی و دیگـران، 1387)، و سلامت عمومی (گلدبرگ، 1972) را تکمیل کردند.نتایج نشان دادند افرادی که نمره های بالایی در باورهای مذهبی اساسی داشتـند، در بحران هویت نمره هـای کمتر و در سلامت عمومی نمره های بیشتری کسب کردند. بین بحران هویت و سلامت عمومی نیز همبستگی منفی معنادار بـه دست آمـد. تحلیل رگرسیـون چند متغیـری نشان داد که بـاورهای مذهبی اساسی، واریانـس اندکی از بحران هویـت (094/0=2R) و سلامت عمومـی (023/0=2R) را در جوانان تبیین می کنند. یافته ها بر اساس نظریه های شناختی و هیجانی مورد بحث قرار گرفت.

این پژوهش با هدف تحلیل محتوای مقاله هـای علمی ـ پژوهشی در مجله های روان شناسی شکل گرفت.سیصد و هفده مقاله منتشر شده در هفـت مجله علمی ـ پژوهشی بین سالهای 1386-1384، بـه طور تصادفی به 6 پژوهشگر روان شنـاسی ارائه شد تا بر اساس موضوع و روشهای پژوهشی آنها تحلیـل محتـوا شـوند. پژوهشگر دیگری نیز 20 درصد از مقاله های هدف را به طور تصادفی تحلیل کرد (ضریب توافق بین ارزیابها = 85/0). یافته هـا نشان دادند کـه قلمروهای روان شناسی سلامت، تحولی، تربیتی، بالینی و مشاوره ای، فراوانترین مـوضوعها و استانداردسازی آزمون، همبستگی، مدلهای علّی، تجربی و شبـه تجربی فراوانترین روشهای پژوهش بودند. مقاله ای درباره روان شناسی ورزش یا مبتنی بر روشهای کیفی یافت نشد.

به منظور تبیین سبکهای شوخ طبعی بر اساس رگه های شخصیتی، 221 دختر و 127 پسر دانشجـو به پرسشنامه های سبکهای شوخ طبعی (مارتین، 1998) و فـرم کوتاه پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت (NEO-FFI، کاستا و مک کری، 1992) پاسخ دادند. نتایج نشان دادند سبکهای شوخ طبعی سازش ـ  یافته (شامل پیونددهنده و خودفزاینده) با نوروزگرایی همبستگی منفی و با برونگردی، گشودگی، مقبولیت و وظیفه شناسی همبستگی مثبت معنادار داشتند، در حالی که سبکهای شوخ طبعی سازش نایافته (شامل خودشکنانه و پرخاشگرانه) با نوروزگرایی همبستگی مثبت و با چهار رگه دیگر همبستگی منفی معنادار نشـان دادند. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام مشخص کرد که رگه های شخصیتی می تواند واریانس سبکهای شوخ طبعی را به طور متوسط به قرار زیر تبیین کند: الف) نوروزگرایی و برونگردی هر چهار سبک شوخ طبعی (به ترتیب 17/0=2R و 38/0=2R)، ب) مقبولیت، سبکهای خودفزاینده و پرخاشگرانه (025/0=2R)، ج) گشودگی، سبک خودفزاینده (01/0=2R) و د) وظیفـه شناسی، سبکهای شوخ طبعی خودشکنانه و پرخاشگرانه (02/0=2R). نتایج بر اساس رابطه آنها با رگه های اصلی شخصیت مورد بحث قرار گرفت.

مقایسه دو نظریه انسجام خود و تایید خود در تغییر بازخورد افراد نسبت به فرد مورد علاقه بر اساس یک طرح عاملی 2×2×2 هدف پژوهش بود. یک نمونه 120 نفری از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی به دو گروه حرمت خود بالا و پایین بر اساس آزمون روزنبرگ (روزنبرگ، 1965). تقسیم شدند. سپس سناریویی مبتنی بر پارادایم ایفای نقش (نیل و دیگران، 2001) در اختیار آنان قرار گرفت که در آن تقاضای یک کودک 10 ساله برای دریافت امضای شخص محبوب آزمودنیها در یک همایش مهم رد می شد. نیمی از آزمودنیها دلیل قابل قبولی برای رد درخواست دریافت می کردند (موقعیت توجیه کافی) و نیمی دیگر دلیل مناسبی برای رد درخواست دریافت نمی کردند (موقعیت توجیه ناکافی). به منظور تعیین دو موقعیت تمرکز بر خود و نامتمرکز بر خود (متغیر مستقل سوم) نیمی از آزمودنیها در هر دو شرایط توجیه کافی و ناکافی پیش از ارائه سناریو و نیمی دیگر پس از مطالعه سناریو آزمون حرمت خود را تکمیل کردند. نتایج نشان دادند که مطابق با نظریه انسجام خود (توجیه کافی و ناکافی) محبوبیت فرد از نظر شرکت کنندگان با حرمت خود بالا کاهش بیشتری داشت. نقش حرمت خود، تمرکز بر خود در فرایندهای ناهماهنگ، منبع ناهماهنگی (رفتار فرد یا دیگری) و پارادایمی که در آن ناهماهنگی رخ می دهد مورد بحث قرار گرفت.

پژوهش حاضر رابطه دو الگوی ارتباطی خانواده (الگوهای گفت وشنود و همنوایی) با حرمت خود، کمرویی و درجه تمایل به مهار را بررسی کرد. صدونودوچهار (97 دختر و 97 پسر) دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی ترجمه فارسی مقیاس تجدیدنظر شده الگوی ارتباطی خانواده (ریچی و فیتز پاتریک، 1990)، پرسشنامه تـمایل به مهار (برگر و کوپر، 1979)، پـرسشنامه حرمت خود (روزنبرگ، 1965) و مقیاس تجدیدنظر شده کمرویی (چیک و باس، 1983) را تکمیـل کردنـد. تحلیل همبستگیهای بنیادی نشان داد افرادی که الگوی ارتباطی گفت وشنود را در خانواده گزارش کرده بودند، برای مهار وقایع روزمره زندگی تمایل بیشتری داشتند، در حرمت خود نمره های بالاتر و در کمرویی نمره های پایین تری به دست آوردند. الگوی ارتباطی همنوایی به طور معناداری با حرمت خود و تمایل به مهار همبستگی منفی و با کمرویی همبستگی مثبت نشان داد.

رابطه بین حرمت خود، مسند مهارگری و بازخورد مذهبی بررسی شد. نمونه ای شامل 175 پسر و 181 دختر دانشجو با میانگین سنی 5/19 سال به مقیاس بـازخورد مذهبی (خدایاری فرد، 1378)، مسند مهارگری (لونسون، 1972) و حرمت خود (کـوپراسمیت، 1967) پاسخ دادند. نتایج تحلیل همبستگی پیرسون بین بازخوردهای  مذهبی، مسندمهارگری  درونی و حرمت خود همبستگی مثبت معنادار را آشکار ساخت. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که مسند مهارگری درونی با 31 درصد و حرمت خود با 4 درصد واریانس بازخورد مذهبی را تبیین می کنند.

این پژوهش رابطه بین سلامت روانی (نشانه های بدنی، اضطراب و بیخوابی، افسردگی و نارساکنش وری اجتماعی)، سبکهای مقابله با تنیدگی (مسئله محور، اجتنابی و هیجان محور) و بازخوردهای مذهبی (اعتقاد به اصول دین، دوستی و بندگی خدا و عمل به مناسک مذهبی) و رضایت از زندگی را بررسی کرد. با یک انتخاب تصادفی120 نفر (55 مرد با میانگین سنی 30 سال و 65 زن با میانگین سنی 27 سال) از مردم شهر اصفهان به پرسشنامه های سلامت عمومی (گلدبرگ و هیلیر، 1979)، مقابله با موقعیتهای تنیدگی زا (پارکر و اندلر، 1990)، بازخوردهای مذهبی (کشاورز، مهرابی و سلطانی زاده، 1387) و مقیاس رضایت از زندگی (دینر، امونس، لارسن و گریفین، 1985) پاسخ دادند. نتایج نشان دادند که رضایت از زندگی الف) همبستگی منفی معنادار با نشانه های بدنی، اضطراب و بیخوابی و سبک مقابله هیجان محور و ب) همبستگی مثبت معنادار با باور به اصول دین، انجام مناسک مذهبی، دوستی و بنـدگی خدا و سبک مقابله مسئله محور داشت. تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که 45 درصد از واریانس رضایت از زنـدگی را نشانه های افسردگی (25 درصد)، دوستی و بندگی خدا (8 درصد)، سبک مقابله هیجان محور (7 درصد)، مقابله اجتنابی (3 درصد) و نارساکنش وری اجتماعی (2 درصد) تبیین می کنند. نقش سلامت روانی، سبکهای مقابله و بازخوردهای مذهبی در رضایت از زندگی بحث شد.