روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)
سال:1388 | دوره:5 | شماره:19 |تعداد مقالات:10

مقـاله ای کـه به نکـات کلی آن در شمـاره پیشین اشاره شـد، بر مبنای مرور ادبیات سلامت حرفه ای بـا تمرکز بـر مشارکتهای ارزنده آن و روان شناسی سلامت حرفه ای در علوم رفتاری، هیجانی و مدیریتی شکل گرفته است. نویسندگان این مقـاله مروری با برجسته ساختن تاکید خاص قلمروهای پژوهشی بر تنیدگی و موضوعهای مرتبط با آن در پانزده سـال گذشته، ضرورت نگاه تازه ای به شیوه های گسترش و غنی سازی بررسی سلامت حرفه ای را مطرح و پژوهشهای نسبتا جدید در قلمرو سلامت حرفه ای را در دو مجموعه پژوهشی مقوله بندی کرده اند.در این شماره اولین مجموعه چهار پیشرفت مثبت یعنی سلامت مثبت، رهبری، خلق و هیجان و انواع مداخله به منزله حرکت سلامت حرفه ای به سوی آینده ای مثبت تر معرفی می شود و در شماره آینده، مجموعه دوم با عنوان افقهای تازه که به چگونگی سازمان دهی پژوهشهای جدید در قلمروهای فناوری، اشتغال مجازی، جهانی شدن و افزایش سن اختصاص دارد، مطرح خواهد شد.

«این کتاب نخستین کتاب ویرایش نشده درباره استفاده از شناخت درمانگری در سالمندان است. . . این کتاب قویا به سنت شناخت درمانگری وفادار است و به درمانگران کمک می کند تا در روی آوردشان به کارکردن با سالمندان به روشی تجربی عمل کنند. . . این کتاب درسی تجربه جمعی چهار پژوهشگر و متخصص بهداشت روانی سالمندان را منعکس می کند که بیش از یک دهه برای توسعه و ارزشیابی مراقبتهای لازم در بهبود بهداشت روانی سالمندان و ارایه راه حلهای ابتکاری برای حل مشکلات بالینی آنان تلاش کرده اند.»آنچه آمد، عباراتی برگرفته از پیشگفتار کتاب «شناخت ـ رفتار درمانگری سالمندان» به قلم آرون تی. بک بنیان گذار شناخت ـ رفتار درمانگری است به تالیف کن لایدلاو، لاری دبلیو. تامپسون، لی دیک ـ سیسکین، دالورس گالاگر ـ تامپسون و به ترجمه کافی و ازغندی، به عنوان منبع اصلی درس آسیب شناسی روانی 1 و 2 به ارزش 3 واحد توسط سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) در 328 صفحه، در سال 1387 انتشار یافته است.

روابـط بین آمـوزش هوش هیجانی، ناگویی خلـقی، سلامت عمومـی و پیشـرفت تحصیلی در دانش آموزان دبیرستانی در این پژوهش نیمه تجربی بررسی شدند. به منظور ارزشیابی ماهیت تغییر هوش هیجانی بر اساس اکتساب خودآگاهی و تحقق توان بالقوه هوش هیجانی، 40 دانش آموز دختر دبیرستانی به طور مساوی به دو گروه آزمایشی و گواه تقسیم شدند و آزمونهای اندازه خودسنجی هوش هیجانی (شات و دیگران، 1998)، مقیاس ناگویی خلقی تورنتو (تیلور و باگبی، 2000)، پرسشنامه سلامت عمومی (گلدبرگ، 1972) و فهرست تجدید نظر شده نشانه های مرضی (فرم کوتاه؛ نجـاریان و داودی، 1380) را تکمیل کردند. گروه آزمایشی در 10 جلسه آموزش هوش هیجانی مبتنی بر الگوی نظری سالوی و مه یر (1990)، در خـلال 5 هفته شرکت کردند. در پایان آموزش، آزمونهای پیشین برای دومین بار اجرا شدند. نتایج تحلیل واریانس و کوواریانس داده ها نشان دادند که آموزش هوش هیجانی فقط افزایش مهارتهای اجتماعی (زیر مقیاس هوش هیجانی) و کاهش دشواری در توصیف احساسها (زیر مقیاس ناگویی خلقی) را به دنبال داشت. تفاوت معناداری در پیشرفت تحصیلی و سلامت عمومی گروههای آزمایشی و گواه مشاهده نشد.

هـدف این پژوهش، بررسی تاثیر یادگیری مشارکتی بر افـزایش تفکـر انتقـادی بود. برای ایـن منظور 60 دانشجوی دختر رشته ریاضی (30 نفر گـروه آزمـایشی و 30 نفر گـروه گواه) با استفاده از پرسشنامه تفکـر انتقادی او- سی- آر (OCR، 2000) آزمون شدند. پس یک واحد درسی در گـروه آزمایشی به شیوه مشارکتی و در گروه گواه به شیوه سخنرانی آموزش داده شـد. نتایج تحلیل کوواریانس چند متغبری نشان دادند که هر سه مهارت تفکر انتقادی (تحلیل انتقادی، اعتبار شواهد و ارزشیـابی انتقـادی) در گـروه آزمـایشی بیش از گـروه گواه بود. چگونگی تاثیر یادگیری مشارکتی بر مهارتهای تفکر انتقادی مورد بحث قرار گرفت.

به منظـور بررسی تاثیر آموزش خودآموزی کلامی بر کاهش نشانه هـای بـرانگیختگی دانش آمـوزان دارای اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی (ADHD)، 30 پسـر کلاس سوم و چهارم ابتدایی مبتلا به ADHD، بر مبنای فهرست نشانه مرضی کودک (گدو و اسپرافکین، 1999) و مصاحبه بـالینی منطبق بر ملاکهـای تشخـیصی ADHD در DSM-IV-TR (2000) انتخاب و بر مبنای سن، پایه تحصیلی و هوش (آزمون هوش ریون) همتا شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه قرار گرفتند (هر گروه 15 نفر). گروه آزمایشی در 8 جلسه یکساعته برنامه آموزشی خودآموزی کلامی را دریافت کردند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان دادند که بین به کارگیری خودآموزی کلامی و کاهش نشانه های برانگیختگی رابطه معناداری (P<0.01) وجود دارد. در مجموع، مداخله آموزشی خودآموزی کلامی موجب کاهش نشانه های برانگیختگی در دانش آموزان مبتلا به ADHD شد.

در این پژوهش اثربخشی روش درمانگری پسخوراند عصبی بر نشانه های آسیب شناختی بیماران مرد وابسته به مواد مخـدر بررسی شد. 20 معتـاد مراجعه کننده بـه کلینیکهـای تـرک اعتیاد، پس از پـاسخدهی به فهرست تجدیدنظر شـده نشانه های مرضی (SCL-90-R؛ دروگاتیس، 1975) در دو گروه آزمایشی و گواه جایگزین شدند. بیماران گروه آزمایشی علاوه بر دارو درمانگری، 30 جلسـه درمانگری پسخوراند عصبی دریافت کردند و بیماران گروه گواه تنها تحت دارو درمانگری بودند. نتایج تحلیل کواریانس چند متغیری، کاهش معنادار شدت نشانه های خود بیمار پنداری، وسواس، حساسیت در روابط بین فردی، پرخاشگری و روان گسسته واری را در گروه آزمایشی نشان دادند. درمان پسخوراند عصبی همراه با دارو درمانگری، در بهبـود نشانگان آسیب شنـاختی روانی معتادان موثرتر از دارو درمانگری تنهاست.

یافته های پـژوهشی حاصل از روش رگرسیون کمترین مجذورهای متداول (OLS) دربـاره غیبت کارکنان، به ویژه به دلیل همبستـگی متغیرهای پیش بینی کننده مـورد انتقاد قـرار گرفتـه است. در این پژوهش نتایـج پیش بینی غیبت کارکنان بر پایه چهار متغیر دلبستگی شغلی، غیبت در مقایسه با دیگران، تنیدگی رویدادهای زندگی و تعداد فرزندان، با دو روش رگرسیونی کمترین مجذورهای متداول (OLS) و تحلیل توبیت (Tobit) مقایسه شد. 197 نفر از کارکنان مرد کارخانه ذوب آهن و فولاد مبارکه اصفهان (با میانگین سنی 28 و انحراف استاندارد 10 سال) به مقیاسهای فهـرست تنیدگی رویدادهای زندگی تویتس (1981)، غیبت در مقایسه بـا دیگران (بابا، 1990)، دلبستگی شغلی (لودال و کجنر، 1965) پاسخ دادند. تحلیل توبیت، غیبت شغلی را نسبتا دقیق تر و با 13 درصد تبیین واریانس بیشتر (R2=42.1) پیش بینی کرد.

به رغم انجام پژوهشهای متعدد در قلمرو رابطه انواع تحریفهای شناختی با رضایت زناشویی، نقش تفکر قطعی نگر کمتر مورد توجه قرار گرفته اسـت. این بررسی با هدف پیش بینی رضایت زناشویی از طـریق تفکر قطعی نگر در 300 زوج تهرانی (با میانگین سنی 36 سال و مدت ازدواج 11 سال) انجام شد. ابزار پژوهش پرسشنامه تفکر قطعی نگر (یونسی و میرافضل، 2007) و فرم کـوتاه فارسی مقیاس رضایت زناشویی انریچ (عسگری، بهمنی، 1385) بود. نتایج، رابطه منفی بین تفکر قطعی نگر و رضایت زناشویی را نشان دادند. چهار زیرمقیاس پرسشنامه تفکر قطعی نگر: تعامل با دیگران، تفکر مطلق نگر، پیش بینی آینده و حوادث منفی توانستـند در حدود 14 درصد واریانس رضایت زناشویی را پیش بیـنی کنند. نتایج این پژوهش می توانند دلالتهای مفیدی برای زوج درمانگری مبتنی بر کاهش تفکر قطعی نگر و مشاوره قبل از ازدواج را در اختیار قرار دهند.

این پژوهش با هدف مقایسه معنادرمانگری و گشتالت درمانگری در کاهش نشانه های پرخاشگری، افسردگی و اضطراب دانشجویان صورت گرفت. بدین منظور 90 دانشجوی مراجعه کننده به مرکز مشاوره دانشگاه آزاد اسـلامی واحد مهاباد به طور تصادفی و بـرابر در دو گروه آزمایشی و یک گـروه کنترل قرار گرفتند. گروههای آزمایشی فنون معنادرمانگـری و گشتالت درمـانگری را در 12 جلسه 1 ساعتی، هفته ای یک بار دریافت کردند. پرخاشگری، افسردگی و اضطراب دانشجویان با استفاده از فهرست تجدیدنظر شده نشانه های مرضی (فرم کوتاه؛ نجاریان و داودی، 1380) و مصاحبه تشخیصی بر اساس DSMIV-TR (2000)، پیش از درمان، پس از درمان و 6 ماه بعد از اتمام درمان ارزیابی شدند. هیچ تفاوت معناداری بین میانگین پیش آزمون سه گروه وجود نداشت. معنادرمانگری و گشتالت درمانگری هر دو نشانه های پرخاشگری و اضطراب را کاهش دادند. کاهش نشانه ها در مرحله پیگیری نیز مشهود بود. معنادرمانگری و گشتالت درمانگری در درمان اضطراب و پرخاشگری تفاوت معناداری نداشتند؛ اما معنادرمانگری در درمان افسردگی موثرتر از گشتالت درمانگری بود.