تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1394 | دوره:31 | شماره:4 (پیاپی 72) |تعداد مقالات:17

گیاهان دارویی منابعی غنی از متابولیت های ثانویه هستند. در میان این متابولیت ها، آلکالوئیدها گروه مهمی را تشکیل می دهند.Papaver bracteatum Lindl.، Papaver orientale L. و Papaver fugax Poir. گیاهان دارویی از خانواده خشخاش هستند. خصوصیات دارویی این گیاهان مربوط به قابلیت تولید و بیوسنتز گروهی از آلکالوئیدهای بنزوفنانتریدین (از زیرگروه آلکالوئیدهای بنزوایزوکوئینولین) است. مورفینان ها (مورفین، کدئین و تبائین) رده ای از آلکالوئید های ایزوکوئینولین با عملکرد متنوع دارویی هستند. در تحقیق حاضر، گیاهان در مراحل آغازین گلدهی جمع آوری شدند. سونیکاتور و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا به ترتیب برای عصاره گیری و اندازه گیری مورفینان ها استفاده شدند. همچنین برای سنجش آلکالوئید تام از اسپکتروفتومتر استفاده شد. نتایج نشان داد مقادیر نسبتا بالایی از آلکالوئید تبائین در سه گونه فوق وجود دارد. میزان کدئین نسبت به تبائین کمتر بوده اما توزیع این آلکالوئیدها در قسمت های مختلف هر کدام از گیاهان متفاوت بود. طبق نتایج بالاترین میزان آلکالوئید تام در کپسول و ریشه P.Bracteatum و P.orientale وجود داشت، در حالی که بیشترین آلکالوئید P.fugax در ساقه مشاهده شد.

رزماری (Rosmarinus officinalis L.) گیاهی چندساله، دارویی، معطر و متعلق به خانواده نعناعیان (Lamiaceae) است. این گیاه به دلیل تنوع کاربرد در طراحی فضای سبز و همچنین استفاده مواد موثره آن در صنایع مختلف نظیر دارویی، آرایشی- بهداشتی و غذایی مورد توجه بسیار واقع شده است. این تحقیق به صورت دو آزمایش مجزا در قالب طرح کاملا تصادفی به منظور بررسی اثر غلظت های مختلف (0، 1000، 2000، 3000، 4000 و 5000 mgl-1) تنظیم کننده های رشد ایندول بوتیریک اسید (IBA) و نفتالین استیک اسید (NAA) در چهار تکرار بر ریشه زایی قلمه های نیمه خشبی گیاه رزماری انجام شد. قلمه های تیمار شده در زیر سیستم مه پاش نگهداری و درصد و کیفیت ریشه زایی قلمه ها پس از گذشت 70 روز ارزیابی گردید. اثر سطوح مختلف تنظیم کننده های رشد مورد استفاده بر روی همه صفات مورد بررسی موثر (p³%1) بود. نتایج نشان داد که در IBA غلظت های بیشتر و NAA غلظت های کمتر موجب افزایش ریشه زایی و رشد قلمه رزماری گردیدند. در NAA با افزایش غلظت بیشتر از 2000 mgl-1 میزان رشد در مقایسه با شاهد کاهش یافت. بیشترین درصد ریشه زایی مربوط به تیمار (%84) 1000 mgl-1 NAA و (%66) 5000 mgl-1 IBA بود. نتایج حاصل از ارزیابی صفات کیفی در قلمه ها (تعداد، قطر، طول و وزن تر و خشک ریشه های تولیدی، وزن و طول گیاهچه حاصل، وزن تر و خشک ساقه و برگ) نشان داد که بهترین کیفیت قلمه های تولیدی مربوط به تیمار IBA 4000 mgl-1 بود.

جنس 250 Nepeta گونه در دنیا دارد. این گونه در ایران دارای 67 گونه است که 39 گونه آن بومی ایران می باشد. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر صفات کمی و کیفی گیاه دارویی پونه سای خوشه ای (Nepeta racemosa Lam.) آزمایشی در شرایط مزرعه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار در ایستگاه تحقیقات البرز، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور در سال 1390 اجرا شد. سطوح مختلف تنش خشکی شامل 100% (شاهد یا بدون تنش)، 80% (تنش ملایم)، 60% (تنش متوسط) و 40% (تنش شدید) ظرفیت مزرعه ای بود. در مرحله گلدهی ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، تعداد ساقه جانبی، وزن ریشه، طول ریشه، قطر ساقه اصلی، تعداد ساقه گل دار، طول گل آذین ها، طول برگ و عرض برگ، عملکرد برگ، گل آذین، ساقه و سرشاخه، درصد و عملکرد اسانس برگ، گل آذین، ساقه و سرشاخه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه آماری نشان داد که تنش خشکی اثر معنی دار بر ارتفاع گیاه، وزن ریشه، طول گل آذین ها، طول برگ، عرض برگ (a£%1)، طول ریشه و قطر ساقه اصلی (a£%5) داشت. همچنین تنش خشکی اثر معنی دار بر درصد اسانس برگ، درصد اسانس سرشاخه، عملکرد برگ، ساقه، گل آذین و سرشاخه، عملکرد اسانس برگ و گل آذین (a£%1) داشت. بیشترین درصد اسانس برگ (%1.72)، گل آذین (%1.93) و درصد اسانس سرشاخه (%1.27) مربوط به تنش ملایم (60% ظرفیت مزرعه) بود. نتایج نشان داد که پونه سای خوشه ای گیاهی مقاوم به خشکی بوده و با اعمال 60% تنش خشکی می توان بیشینه اسانس را بدست آورد.

به منظور بررسی اثرات مصرف 27.4 میلی گرم نیترات سدیم یا سطوح مختلف صفر، 0.2، 0.4 و 0.6 درصد عصاره آویشن (Thymus vulgaris L.) در آب آشامیدنی حاوی نیترات سدیم بر رشد، خصوصیات لاشه و برخی فراسنجه های خونی، تعداد 220 قطعه جوجه نر یک روزه نژاد راس (308) به طور تصادفی در 5 گروه انتخاب شدند. تفاوت معنی داری برای مصرف خوراک، افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک بین جوجه های گوشتی تیمارهای مختلف در کل دوره آزمایشی مشاهده نشد (p>0.05). البته استفاده از سطوح مختلف عصاره آویشن یا نیترات تاثیری بر میزان گلوکز، کلسترول و تری گلیسرید و همچنین سطح آنزیم های آسپارتات آمینوترانسفراز خون جوجه های گوشتی نداست (p>0.05). مصرف نیترات میزان HDL را به طور معنی داری در مقایسه با تیمار شاهد افزایش داد (p<0.05) ولی مصرف سطوح %0.2 و %0.4 آویشن به همراه نیترات باعث کاهش میزان HDL گردید. در مقایسات مستقل هم مصرف عصاره آویشن منجر به کاهش HDL خون گردید. همچنین وزن نسبی ران، سینه، کبد، قلب، شش، طحال و چربی محوطه بطنی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (p>0.05). به طور کلی مصرف عصاره آویشن تاثیری بر عملکرد جوجه های مصرف کننده نیترات نداشت ولی از طریق کاهش اکسیداسیون LDL موجب کاهش سطح HDL خون جوجه های گوشتی گردید.

به منظور بررسی تاثیر کود دامی و کودهای زیستی بر عملکرد اقتصادی و ویژگی های کیفی چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.) آزمایشی در مزرعه پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل در سال زراعی 91 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کود دامی در سه مقدار 0، 10 تن و 20 تن در هکتار و کاربرد کود زیستی در هشت سطح: شاهد (بدون مصرف کود زیستی)، نیتروکسین، بیوسولفور، فسفات بارور2، نیتروکسین+بیوسولفور، نیتروکسین+فسفات بارور2، بیوسولفور+فسفات بارور2 و نیتروکسین+بیوسولفور+فسفات بارور تیمارهای آزمایشی بودند. سطوح مختلف کود دامی به عنوان عامل اصلی و تیمارهای کود زیستی به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد اقتصادی، سنجش سبزینگی برگ، مقدار کلروفیل a و b، کاروتنوئید، کربوهیدرات، آنتوسیانین، میزان پروتئین، میزان پتاسیم و فسفر بود که براساس نتایج، مصرف سطوح مختلف کود دامی و تیمارهای کود زیستی و برهم کنش آنها بر این صفات معنی دار شد. بیشترین مقدار عملکرد اقتصادی (1290 kg.h-1) و میزان پروتئین (841.42 mg.g-1) با مصرف همزمان 10 تن در هکتار کود دامی و نیتروکسین و بالاترین مقدار آنتوسیانین کاسبرگ (0.45 mg.g-1) و کربوهیدرات (10.35.7 mg.g-1) در تیمار 20 تن در هکتار کود دامی و بیوسولفور+ فسفات بارور2 حاصل گردید. همچنین استفاده از 20 تن در هکتار کود دامی و تلفیق سه کود زیستی نیتروکسین، بیوسولفور و فسفات بارور2 سبب افزایش سبزینگی برگ، میزان کلروفیل a و b، کاروتنوئید، فسفر و پتاسیم نسبت به شاهد شد. نتایج نشان داد که مصرف همزمان کودهای دامی و زیستی، نسبت به مصرف جداگانه آنها می تواند در افزایش عملکرد اقتصادی و ویژگی های کیفی چای ترش نقش موثری را ایفا کند.

وجود تقاضا برای گیاهان دارویی تحت تاثیر عوامل مختلف فرهنگی و اجتماعی می باشد. این تحقیق با هدف بررسی تقاضای گیاهان دارویی در سه استان همجوار شامل استان های همدان، مرکزی و لرستان انجام شد. این تحقیق، به روش پیمایشی انجام شد. داده های مورد نیاز این تحقیق از طریق تکمیل پرسش نامه به صورت مصاحبه مستقیم از تعداد 96 فروشنده گیاهان دارویی در استان های منتخب، در سال 1390 جمع آوری گردید. نمونه ها به روش نمونه گیری تصادفی ساده با بکارگیری فرمول کوکران برای حجم جامعه نامعلوم انتخاب شدند. روایی پرسش نامه توسط پانل متخصصان مورد تایید قرار گرفت. از سوی دیگر، ضریب آلفای کرونباخ برابر 0.787 شد که اعتبار پرسش نامه را اثبات نمود. در این تحقیق، نوسان تقاضای بازار با بهره گیری از ضریب تغییر و رابطه متغیرهای مورد مطالعه با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن مورد بررسی قرار گرفت. ضمن اینکه، رتبه بندی عوامل موثر بر تقاضای گیاهان دارویی با استفاده از آزمون رتبه ای فریدمن انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که در میان انواع مختلف گیاهان دارویی، عرقیات با سهم 28.8 درصدی دارای بیشترین تقاضا در استان های منتخب بود. آزمون رتبه ای فریدمن بیانگر آن بود که قیمت، سهولت مصرف و دسترسی به کلینیک طب سنتی به ترتیب مهمترین عوامل موثر بر تقاضای گیاهان دارویی در استان های مورد مطالعه می باشد. نتایج تحقیق همچنین نشان داد که با وجود همجواری استان های مورد بررسی، تقاضا در بازار گیاهان دارویی از لحاظ مقدار و ارزش در این سه استان، فاقد رابطه معنی دار بوده و از یکدیگر مستقل هستند. البته ضریب تغییر نشان داد که میزان تقاضای گیاهان دارویی در استان لرستان از نوسان بیشتری در مقایسه با استان های مرکزی و همدان برخوردار بوده است.

کشاورزی و منابع طبیعی بشدت به آب و هوا و اقلیم وابسته اند و از این رو تنوع اقلیمی و تغییرات آن، چه در کوتاه مدت (در طول دوره رشد گیاه) و چه در درازمدت، نقش تعیین کننده ای در میزان تولید و پایداری آن دارد. هدف از این پژوهش، بررسی و تعیین مهمترین عناصر اقلیمی موثر بر پراکنش گونه مریم نخودی شرقی (Teucrium orientale L.) و در نهایت، پهنه بندی زیست اقلیم آن در استان اصفهان بود. بدین منظور، ابتدا اقدام به ایجاد پایگاهی مرکب از 16 متغیر اقلیمی ایستگاه های هواشناسی استان اصفهان طی دوره آماری مشترک 40 ساله (2009-1970) که از اهمیت بیشتری در ارتباط با اکولوژی گیاهی برخوردار بودند، گردید. از روش تحلیل عاملی با دوران واریمکس، به منظور کاهش ابعاد ماتریس داده ها و از روش تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی به طریق وارد، برای پهنه بندی زیست اقلیم گونه مریم نخودی شرقی در استان استفاده شد و 5 پهنه اقلیم رویشی منطبق بر ارتفاعات استان برای گونه شناسایی و نامگذاری شدند. به منظور بررسی فضایی متغیرهای اقلیمی ممیز، نتایج حاصل از تحلیل عاملی به محیط GIS وارد و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، پهنه بندی این عوامل نیز انجام شد. یافته های این تحقیق نشان داد، 4 عامل اول %93.6 از پراش متغیرهای اولیه را بیان می کند. این عوامل عبارت بودند از: بارش، روز یخبندان، تابش و سرعت باد که به ترتیب 42.43، 31.93، 10.40 و 8.83 درصد از تغییرات را نشان دادند.

در این آزمایش، اثر مکمل آلوئه ورا (Aloe vera L.) و اسید بوتیریک بر عملکرد، مورفولوژی روده، فاکتورهای خونی و صفات کیفی تخم با استفاده از 120 قطعه بلدرچین در 56 روزگی در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 تیمار و 5 تکرار و 4 قطعه بلدرچین در هر تکرار به مدت 7 هفته بررسی شد. گروه های آزمایشی شامل: 1- جیره شاهد، 2- جیره حاوی پودر آلوئه ورا، 3- جیره حاوی اسید آلی غیرپوشش دار (سدیم بوتیرات)، 4- جیره حاوی اسید آلی پوشش دار (Baby C4)، 5- جیره حاوی پودر آلوئه ورا و اسید آلی غیرپوشش دار (سدیم بوتیرات)، 6- جیره حاوی پودر آلوئه ورا و اسید آلی پوشش دار (Baby C4) بودند. در این آزمایش درصد تولید تخم، میزان خوراک مصرفی، ضریب تبدیل و وزن تخم بلدرچین تحت تاثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفت. اضافه کردن آلوئه ورا و اسید آلی سبب کاهش معنی دار غلظت کلسترول زرده و کلسترول سرم در بلدرچین ها شد (p<0.01). البته اثر تیمارهای آزمایشی بر ارتفاع پرز ژژونوم اختلاف معنی داری را نشان داد (p<0.001). نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که استفاده از آلوئه ورا و اسید آلی و همچنین مخلوط اسید آلی و آلوئه ورا سبب کاهش میزان کلسترول سرم و زرده شده است. استفاده توام از گیاه دارویی آلوئه ورا و گلیسریدهای اسید بوتیریک به طور معنی داری ارتفاع و سطح پرز را افزایش داد و بیشترین عرض و عمق کریپت را به خود اختصاص داد.

بومادران (Achillea L.) یکی از جنس های مهم گیاهان دارویی بومی ایران است. به منظور بررسی عملکرد و صفات مورفولوژیکی 27 جمعیت A.millefolium و 14 جمعیت A.bieberestini، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی البرز کرج اجرا شد. نتایج نشان دادند که اختلاف معنی داری بین 27 جمعیت A.millefolium از نظر کلیه خصوصیات مورفولوژیکی و زراعی بجز زمان گلدهی کامل وجود داشت. جمعیت های مورد مطالعه گونه A.bieberestini در کلیه صفات مورفولوژیکی و زراعی اختلافات معنی داری نشان دادند. مهمترین همبستگی در خصوصیات گونه A.millefoliumمربوط به قطر گل آذین اصلی با حداکثر ارتفاع بوته و در گونه A.biberestini مربوط به عملکرد بوته با ارتفاع بوته بود. مقایسه میزان عملکرد و سایر ویژگی های زیستی جمعیت های هر گونه، با دیدگاه اهلی کردن و اصلاحی نشان داد که جمعیت های گرم و خشک هر دو گونه A.millefolium و گونه A.bieberestini عملکرد بهتری برای کشت و کار دارند و جمعیت سمنان (21657) در گونه A.millefolium و جمعیت پارک گلستان در گونه A.bieberestiniنسبت به سایر جمعیت ها برتری داشتند. بنابراین در برنامه های اصلاحی جمعیتهای فوق برای تولید گیاه دورگی با صفات مطلوب تر از نظر ارتفاع بوته، قطر بوته، قطر گل آذین اصلی، عملکرد بوته و تعداد ساقه گل دهنده، توصیه می شوند.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و برخی ویژگی های کیفی دانه گیاه دارویی بالنگوی شهری و شیرازی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. رژیم های آبیاری در دو سطح 40% و 60% تخلیه آب قابل استفاده خاک بر روی اکوتیپ های مشهد و ارومیه در دو گونه Lallemantia royleana (Benth.) Benth. (شیرازی) و L.iberica Fisch.& C.A.Mey. (شهری) اعمال شد. افزایش تخلیه آب قابل استفاده خاک باعث افزایش درصد موسیلاژ دانه شد. بیشترین درصد موسیلاژ دانه مربوط به تیمار 60% تخلیه آب قابل استفاده خاک، گونه L.royleana و اکوتیپ مشهد بود. بیشترین عملکرد موسیلاژ دانه (11.22 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 40% تخلیه آب قابل استفاده خاک و کمترین مقدار آن (6.25 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 60% تخلیه آب قابل استفاده خاک بدست آمد. اکوتیپ مشهد گونه L.iberica در مقایسه با اکوتیپ ارومیه %34.04 عملکرد موسیلاژ بیشتری داشت. با افزایش شدت تخلیه آب قابل استفاده خاک مقدار پروتئین دانه L.iberica %7.30 کاهش یافت اما در گونه L. royleana تغییری نکرد. درصد روغن تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. عملکرد روغن در L.iberica و اکوتیپ مشهد در مقایسه با اکوتیپ ارومیه %41.50 بیشتر بود. بیشترین عملکرد دانه در سطح 40% تخلیه آب قابل استفاده خاک با 208.4 کیلوگرم در هکتار و در گونه L.iberica با 189.4 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. عملکرد دانه در سطح 60% تخلیه آب قابل استفاده خاک (107.3 کیلوگرم در هکتار)، نسبت به تیمار %40، %43.84 کاهش یافت. در گونه L.royleana برخلاف L.iberica تفاوت معنی داری به لحاظ عملکرد دانه بین اکوتیپ ها دیده شد. به طور کلی درصد موسیلاژ در دانه بالنگو تحت تاثیر کاهش مقدار آب آبیاری، افزایش و درصد پروتئین کاهش یافت.

میوه بلوط یکی از انواع مغزهای خوراکی بوده که استفاده از آن در تغذیه انسان قدمتی طولانی دارد. در این پژوهش، ترکیب و مقدار اسید چرب و تانن موجود در میوه بلندمازو (Quercus castaneifolia C. A. Mey.) در جنگل النگدره استان گلستان بررسی شد. استخراج روغن موجود در میوه از طریق دستگاه سوکسله و با استفاده از حلال هگزان انجام گردید. اسیدهای چرب قبل از تزریق به دستگاه کروماتوگرافی گازی، برای بررسی کمی و کیفی به متیل استر تبدیل شدند. نتایج حکایت از حضور اسیدهای چرب اشباع شامل اسید پالمتیک (C16:0)، اسید مارگاریک (C17:0)، اسید استئاریک (C18:0) و اسیدهای چرب غیراشباع شامل اسید اولئیک (C18:1)، اسید لینولئیک (C18:2)، اسید لینولنیک (C18:3) و اسید گادولئیک (C20:1) داشت. بازده خالص استخراج برای روغن %7.49 بدست آمد که %81.13 آن را اسیدهای چرب غیراشباع و %18.87 آن را اسیدهای چرب اشباع تشکیل می دادند. سه اسید چرب عمده شناسایی شده به ترتیب شامل لینولئیک اسید به میزان 49.57 (میلی گرم اسید چرب بر گرم روغن)، اولئیک اسید به میزان 34.74 (میلی گرم اسید چرب بر گرم روغن) و پالمتیک اسید به میزان 20.58 (میلی گرم اسید چرب بر گرم روغن) بود. استخراج تانن نیز با حلال آب انجام شد. میزان کل تانن موجود در میوه با استفاده از نمودار استاندارد برحسب گالیک اسید و با استفاده از روش اسپکتروفتومتری اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مقدار کل تانن در میوه این گونه 178.13 میلی گرم معادل گالیک اسید در 2 گرم ماده خشک و میزان روغن آن 1.49 گرم در 20 گرم ماده خشک بود.

این آزمایش به منظور بررسی اثراتسطوح مختلف پودر قسمت های هوایی گیاه دارویی خارمریم (Silybum marianum L.) بر عملکرد، صفات کیفی تخم مرغ، فراسنجه های بیوشیمیایی و سلول های ایمنی خون مرغ های تخم گذار انجام شد. تعداد 240 قطعه مرغ تخم گذار سویه های-لاین W36، از سن 65 تا 76 هفتگی در پنج تیمار، چهار تکرار و 12 قطعه مرغ در هر تکرار در قالب یک طرح کاملا تصادفی مورد استفاده قرار گرفتند. پودر گیاه خارمریم مورد استفاده صفر، 0.5، 1، 1.5 و 2 درصد جیره بود. نتایج نشان داد که استفاده از پودر گیاه خارمریم تا 2% نسبت به شاهد موجب افزایش وزن تخم مرغ، درصد تولید تخم مرغ، توده تخم مرغ تولیدی و خوراک مصرفی گردید (p<0.05). در حالی که بیشترین وزن مخصوص تخم مرغ، در بالاترین درصد پوسته با استفاده از 1% خارمریم مشاهده شد (p<0.01). استفاده از خارمریم موجب کاهش سطح تری گلیسرید، کلسترول، آلبومین و پروتئین تام خون مرغ ها شد (p<0.05). 2% خارمریم در جیره اثرات افزایشی بر سطح هماتوکریت، هموگلوبین و گلبول های سفید خون مرغ ها داشت (p<0.05). به طور کلی در مرغ های تخم گذار استفاده از پودر گیاه خارمریم تا سطح 2% جیره، موجب بهبود عملکرد، صفات کیفی تخم مرغ و پارامترهای بیوشیمیایی و سلول های خون شد.

به منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید و پوتریسین بر عملکرد گیاه، عملکرد اسانس و اجزای اسانس گیاه مرزه(Satureja hortensis L.) ، آزمایشی در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. سالیسیلیک اسید به صورت محلول پاشی، در 4 غلظت (0، 1، 2 و 3 میلی مولار بر لیتر) و محلول پاشی پوتریسین نیز در 5 غلظت (0، 0.5، 1، 1.5 و 2 میلی مولار بر لیتر) در سه مرحله (مرحله شروع ساقه دهی، ابتدای مرحله غنچه دهی، شروع مرحله گلدهی) بکار برده شدند. نتایج نشان داد که اثر محلول پاشی سالیسیلیک اسید و پوتریسین بر وزن خشک و عملکرد اندام هوایی کل، برگ و گل آذین، کلروفیل کل، درصد وزنی، بازده و عملکرد اسانس گیاه مرزه و نیز ترکیب های اسانس گیاه مرزه در سطح 1% معنی دار بود. بیشترین مقدار وزن خشک اندام هوایی (45.63 g/p)، عملکرد اندام هوایی (5070 kg/ha)، وزن خشک برگ (6.39 g/p)، عملکرد برگ (710 kg/ha)، وزن خشک گل آذین (15.65 g/p)، عملکرد گل آذین (1739 kg/ha) و کلروفیل کل (1.44 mg/l) مربوط به محلول پاشی با 3 میلی مولار سالیسیلیک اسید بود و بیشترین میزان بازده اسانس (%2.35) و عملکرد اسانس (76.76) در تیمار 1.5 میلی مولار بر لیتر پوتریسین مشاهده شد. بیشترین میزان تیمول (%47.76) به عنوان ترکیب شاخص گیاه مرزه در تیمار 2 میلی مولار بر لیتر سالیسیلیک اسید حاصل شد و بیشترین میزان آلفا-پینن، لیمونن و ترانس-بتا-اوسیمن در گیاهان تیمار شده با 50 میلی گرم بر لیتر پوتریسین تولید گردید.

در راستای تهیه مواد حشره کش جدید، که سازگار با محیط زیست بوده و به آسانی قابل فرمولاسیون و کاربرد باشند، اسانس پسته وحشی (بنه، سقز یا چاتلانقوش) با نام علمی Pistacia atlantica Desf.var.kurdica (Anacardiaceae)، روی حشرات بالغ سوسک توتون (Lasioderma serricorne F. (Anobiidae))، در شرایط آزمایشگاهی استفاده شد. بررسی و آنالیز اسانس پسته وحشی به وسیله کروماتوگراف گازی (GC/MS)، نشان داد که این اسانس شامل 13 نوع ماده شیمیایی مختلف است که مهمترین آنها عبارتند از: آلفا-پینن (%77.75)، کامفن (%6.6) و بتا-پینن (%3.45). این تحقیق در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 تیمار (5 غلطت مختلف از اسانس به همراه شاهد) انجام شد. اسانس با استفاده از روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر تهیه گردید. آزمایش در شرایط دمایی 30±2 درجه سیلسیوس و رطوبت نسبی %60±5 و در تاریکی انجام شد. تیمارها شامل 5 غلظت مختلف از اسانس به همراه شاهد، که هر غلظت در 3 تکرار و هر تکرار شامل 20 حشره بالغ 1 تا 7 روزه بود، انجام شد. مقدار LC50 بدست آمده 216.67 میکرولیتر بر لیتر هوا محاسبه گردید. نتایج نشان داد که اسانس پسته وحشی (Pistacia atlantica var.kurdica)، کشندگی معنی داری بر روی حشرات بالغ آفت مورد مطالعه داشت.

گل محمدی از خانواده گل سرخیان (Rosaceae)، مهمترین گونه برای تهیه عطر رز و گلاب است. به دلیل حجم زیاد گل های برداشت شده در زمان گلدهی و انباشته شدن آنها در کارخانه ها و کارگاه های استحصال اسانس، از زمان برداشت تا استخراج اسانس به طور معمول مدت زمان زیادی طول می کشد. انباشته شدن گل ها افزایش سرعت تنفس و دما و در نتیجه کاهش کمیت و کیفیت اسانس آنها را به دنبال خواهد داشت. در این مطالعه برای بررسی تاثیر شرایط متفاوت نگهداری گل ها پس از برداشت، آزمایشی به صورت فاکتوریل با عوامل مدت زمان نگهداری پس از برداشت، دمای نگهداری و ظرف نگهداری، در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار طراحی گردید. همچنین به منظور بررسی تاثیر مدت زمان های متفاوت فرایند اسانس گیری بر میزان و کیفیت اسانس، آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. استخراج اسانس از گلبرگ ها به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه طرح کلونجر انجام شد و به منظور جداسازی و شناسایی ترکیب های موجود در اسانس، از دستگاه های GC و GC/MS استفاده گردید. نتایج بیانگر بالاتر بودن میزان اسانس و همچنین برتری کیفیت اسانس حاصل در روش نگهداری پس از برداشت گلبرگ ها در ظرف حاوی آب در یخچال، به خصوص به مدت 48 ساعت، نسبت به سایر روشهای نگهداری و حتی نسبت به استخراج اسانس بلافاصله پس از برداشت گل ها بود. به علاوه اینکه با افزایش مدت زمان اسانس گیری میزان اسانس حاصل افزایش یافت و اسانس حاصل از 3.5 ساعت اسانس گیری از نظر بازده و ترکیب های اسانس بهترین مدت زمان برای فرایند استخراج اسانس از گل محمدی در این آزمایش شناخته شد.