تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1395 | دوره:32 | شماره:3 (پیاپی 77) |تعداد مقالات:18

در این پژوهش، ریشه های مویین گیاه سرخارگل (Echinacea purpurea L. ) در بیوراکتور ستون حباب دار 1000 میلی لیتری حاوی 500 میلی لیتر محیط کشت WPM مایع کشت و تأثیر مقادیر اینوکلوم (3، 6 و gl-19) و سرعت های هوادهی (1/0، 2/0 و vvm4/0) روی میزان تولید بیوماس و اسید شیکوریک بررسی شدند. صفات وزن تر، وزن خشک و مقدار اسید شیکوریک ریشه های مویین بعد از 30 روز اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار بیوماس (g l-14/16 وزن تر و g l-1084/2 وزن خشک) و اسید شیکوریک (mg g-1 DW74/16) در مقدار اینوکلوم g l-1 66 تولید شده است. نتایج حاصل از بررسی اثر سرعت هوادهی بر تولید بیوماس و اسید شیکوریک نیز نشان داد که بیشترین میزان تولید وزن تر ( g l-14/15) و وزن خشک ( g l-1467/2) در سرعت هوادهی vvm 4/0 و بیشترین میزان تولید اسید شیکوریک (mg g-1 DW 74/12) در سرعت هوادهی vvm 2/0 بدست آمده است. به طور کلی مقدار اینوکلوم و سرعت هوادهی نقش مهمی در میزان رشد و نمو ریشه های مویین در بیوراکتور ستون حباب دار داشتند و برای بهینه کردن تولید بیوماس و متابولیت ثانویه باید به این عوامل توجه کرد.

ریشه های موئین از قابلیت سنتز و تجمع متابولیت های ثانویه گیاهی برخوردار هستند. در دهه های اخیر توجه قابل ملاحظه ای به سنتز ترکیب های ثانویه ارزشمند در ریشه های موئین معطوف شده است. این تحقیق به منظور بهینه سازی القاء و شرایط کشت ریشه معمولی و ریشه موئین گیاه کاسنی (Cichorium intybus L. ) با استفاده از اکسین های IAA، IBA و NAAA انجام شد. این تحقیق طی دو مرحله مورد مطالعه قرار گرفت. در مرحله اول به منظور ریشه زایی ریزنمونه های برگ از اکسین های IAA و NAA در محیط کشت MS نیمه جامد با غلظت های مختلف 00، 3/0، 6/0 و 1 میلی گرم در لیتر استفاده گردید. آنگاه بیشترین میزان القای ریشه (100%) و بیشترین میانگین تعداد ریشه در غلظت 1 میلی گرم در لیتر NAA بدست آمد. در مرحله دوم، القای رشد و تکثیر ریشه های نابجا و موئین بدست آمده از ریزنمونه برگ، در محیط کشت MS مایع با استفاده از اکسین های IAA، IBA و NAA در غلظت های 0، 5/0، 1 و 5/1 میلی گرم در لیتر مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به نتایج بدست آمده مشخص شد که بیشترین وزن تر و بیشترین وزن خشک ریشه در محیط کشت MS مایع حاوی 3/0 میلی گرم در لیتر NAA و 5/1 میلی گرم در لیتر IBA حاصل شد و در تیمارهایی که حاوی NAA بودند ریشه موئین تشکیل شد.

به منظور بررسی صفات مورفولوژیکی و فنولوژیکی خصوصیات 68 جمعیت از پنج گونه جنس آنتمیس (Anthemis altissima L.، A. haussknechtiiBoiss. & Reut.، A. pseudocotula Boiss.، A. tinctoria L. و A. triumfettii (L. ) All. ) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 33 تکرار در سال زراعی 91-90 در مزرعه ایستگاه تحقیقاتی البرز کرج اجرا شد. 133 صفت قطر طولی و عرضی تاج پوشش، سطح تاج پوشش، ارتفاع و تعداد گل در بوته، زمان گلدهی و برداشت، وزن تر و خشک، سرشاخه، درصد و عملکرد اسانس، درجه حرارت تجمعی رشد روزانه، GDD زمان گلدهی و برداشت اندازه گیری شدند. میانگین صفات رویشی و عملکرد سرشاخه در گونه A. pseudocotula بیشتر از سایر گونه ها بود. این گونه با داشتن کمترین GDD در زمان ظهور گل و رسیدن نسبت به سایر گونه ها زودرس تر بود. عملکرد اسانس دو گونه A. altissima و A. triumfettii به ترتیب با 33 و 59 گرم در بوته از سه گونه دیگر بیشتر بود. عملکرد سرشاخه جمعیت های اردبیل و خوی1 گونه A. tinctoria، بیشتر از سایر جمعیت ها بود. عملکرد سرشاخه جمعیت های سمنان1 و سمنان2 گونه A. triumfettii و عملکرد اسانس جمعیت های شاهرود و سمنان2 از جمعیت های دیگر بیشتر بود. البته جمعیت لوشان و سلماس زودرس تر بودند. جمعیت گلستان گونه A. haussknechtii دارای بیشترین عملکرد سرشاخه و اسانس و زودرس تر بود. در گونه A. pseudocotula جمعیت گلستان22 دارای بیشترین عملکرد سرشاخه و تولید اسانس بوده و جمعیت های گلستان1 و زنجان1 و زنجان2 زودرس بودند. البته بین جمعیت های گونه A. altissima تنوع معنی داری وجود نداشت. در همه گونه ها رابطه مستقیمی بین افزایش عملکرد سرشاخه و تولید اسانس با زودرسی وجود داشت، به طوری که جمعیت های زودرس دارای عملکرد سرشاخه و اسانس بیشتری بودند که از این ویژگی می توان در تولید ارقام مقاوم به خشکی در شرایط دیم استفاده کرد.

Lavandula stricta Del. با نام فارسی اسطوخودوس راست جزء گیاهان دارویی اسانس دار و از خانواده Lamiaceae و بومی ایران می باشد و به صورت سنتی در درمان درد مفاصل، دل پیچه و زکام کاربرد دارد. به منظور بررسی روش های تکثیر متداول در این گیاه، دو آزمایش برای ارزیابی اثر تیمارهای مختلف بر جوانه زنی بذر و ریشه زایی قلمه های این گیاه در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان طراحی شد. آزمایش اول در قالب فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار با دو فاکتور غلظت های متفاوت اسیدجیبرلیک (0، 250، 500 و ppm750) و سرمادهی (در دمای 4 درجه سانتی گراد به مدت 24 و 48 ساعت در یخچال و سرمادهی در دمای 18-درجه سانتی گراد به مدت 24 و 48 ساعت در فریزر) انجام شد و درصد جوانه زنی، بنیه بذر، طول ریشه چه و طول ساقه چه اندازه گیری شدند. در آزمایش دوم در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه فاکتور (دو سطح هورمون ایندول بوتیریک اسید به غلظت های صفر و ppm250)، دو نوع قلمه (انتهایی و غیرانتهایی) و سه نوع بستر کاشت (کوکوپیت+پرلیت، پرلیت+ماسه و کوکوپیت+ماسه) در سه تکرار و هر تکرار شامل 12 قلمه انجام شد. سپس درصد ریشه زایی، طول ریشه و تعداد ریشه مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نتایج آزمایش اول نشان داد که تیمارهای سرمادهی سبب کاهش درصد جوانه زنی، بنیه بذر، طول ریشه چه و طول ساقه چه گردید و اسیدجیبرلیک نیز همه خصوصیات رشدی بذر را کاهش داد ولی سبب افزایش طول ریشه چه شد. نتایج آزمایش دوم نشان داد که بیشترین درصد ریشه زایی (60%) در محیط کشت ماسه+پرلیت و غلظت 250 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید حاصل از قلمه های انتهایی بدست آمد.

تنش گرما باعث تغییرات ظاهری، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی در گیاهان شده و رشد و نمو گیاه را تحت تأثیر قرار می دهد. با توجه به نقش تعدیل کنندگی تنش گرما توسط هورمون های گیاهی؛ در این تحقیق اثر محلول پاشی سالیسیلیک اسید و جاسمونیک اسید بر روی خصوصیات ریختی و بیوشیمیایی گیاه بابونه (Matricaria chamomilla L. ) در شرایط تنش گرمایی طبیعی مورد بررسی قرار گرفته است. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار غلظت سالیسیلیک اسید (0، 5/12، 25 و 50 میلی گرم بر لیتر) و چهار غلظت جاسمونیک اسید (0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم بر لیتر) بود. تاریخ کاشت به نحوی تنظیم شده بود که بیشتر مراحل رشد گیاه و دوره کامل گلدهی در مواجه با تنش گرمایی قرار گیرد. صفات ریختی شامل وزن خشک گل، وزن تر گل، قطر گل و ارتفاع گیاه و صفات بیوشیمیایی شامل درصد اسانس و درصد ماده مؤثره کامازولن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر متقابل هورمون سالیسیلیک اسید و جاسمونیک اسید بر وزن تر گل و درصد کامازولن معنی دار بوده است. این در حالیست که هورمون جاسمونیک اسید بر درصد کامازولن نیز اثر معنی دار داشت. بهترین درصد کامازولن در تیمار 2 میلی گرم بر لیتر جاسمونیک اسید در شرایط تنش گرمایی مشاهده شد.

به منظور بررسی تأثیر کم آبیاری و کود نیتروژن بر صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد کاسبرگ چای ترش (Hibiscus sabdariffa L. ) در سال زراعی 13899 آزمایشی به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان سراوان اجرا گردید. در این تحقیق آبیاری به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح شامل آبیاری پس از 60، 120 و 180 میلی متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A و مقدار نیتروژن به عنوان فاکتور فرعی در چهار سطح شامل کاربرد 0، 60، 120 و 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر سطوح آبیاری و نیتروژن بر ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد میوه در مترمربع، عملکرد تر و خشک کاسبرگ و عملکرد بیولوژیک معنی دار بود، اما وزن خشک کاسبرگ در تک میوه و شاخص برداشت کاسبرگ در میوه تنها تحت تأثیر آبیاری و شاخص برداشت کاسبرگ در بوته تنها تحت تأثیر نیتروژن قرار گرفت. اثر متقابل آبیاری و نیتروژن نیز بر صفات عملکرد تر و خشک کاسبرگ و بازدهی مصرف آب برای تولید کاسبرگ معنی دار بود. براساس مقایسه میانگین ها افزایش دور آبیاری از 60 به 180 میلی متر تبخیر تجمعی، ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد میوه در مترمربع، عملکرد تر و خشک کاسبرگ، عملکرد بیولوژیک و وزن خشک کاسبرگ در تک میوه را به ترتیب 1/48، 8/31، 3/41، 58، 9/54، 67 و 7/22 درصد کاهش داد و افزایش کاربرد نیتروژن از صفر به 120 کیلوگرم در هکتار صفات مذکور را به ترتیب 7/13، 6/8، 1/37، 3/43، 1/44، 5/25 و 7/5 درصد افزایش داد. به طور کلی براساس نتایج این تحقیق با توجه به اهمیت کمبود آب، تیمار آبیاری پس از 120 میلی متر تبخیر تجمعی و کاربرد 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار برای زراعت چای ترش در شرایط مشابه پیشنهاد می گردد.

آنتمیس متعلق به تیره کاسنی و دارای 23 گونه بومی و یک ساله در ایران است که گل ها و دیگر اندام هوایی آنها حاوی اسانس و دارای ارزش دارویی می باشد. برای بررسی بازده و تعیین نوع ترکیب های اسانس اندام های هوایی بابونه شیرازی (Anthemis pseudocotula Boisss. )، بذر آن از مراوه تپه گلستان جمع آوری و در مزرعه گیاهان دارویی ایستگاه تحقیقاتی البرز در شرایط آبی کشت شد. در مرحله گلدهی کامل، نمونه های لازم از اندام های گل، برگ، ساقه و سرشاخه گلدار تهیه شد. نمونه ها پس از خشک شدن با جریان هوا با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. به منظور شناسایی و جداسازی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی استفاده شد. نتایج نشان داد که بازده اسانس گل، برگ، ساقه و سرشاخه گلدار بر حسب وزن خشک گیاه به ترتیب 06/0، 02/0، 06/0 و 06/0 می باشد. نتایج تجزیه اسانس برگ حضور 23 ترکیب را نشان داد که چهار ترکیب عمده اسانس بتا-توجون (3/27%)، کادین-4-ان-ال-(سیس) (11%)، کاریوفیلن اکساید (10%) و بتا-اودسمول (7/6%) بودند. 14 ترکیب در اسانس ساقه شناسایی شد که اجزای عمده آن سیس-بتا-فارنزن (4/62%) و لاواندولیل 2-متیل بوتانوات (4/12%) بودند. از 25 ترکیب شیمیایی شناسایی شده در اسانس گل، ترکیب های بتا-توجون (6/33%)، اسپاتولنول (3/20%) و سیس-بتا-فارنزن (5/9%) سه ترکیب اصلی بودند. از 23 ترکیب شناسایی شده در سرشاخه گلدار، ترکیب های بتا-توجون (34%)، سیس-بتا-فارنزن (3/12%) و کاریوفیلن اکساید (3/12%) سه ترکیب عمده اسانس بودند. نتایج نشان داد که بتا-توجون به عنوان جزء اصلی اسانس از 3% تا 34% در اندام های مختلف متغیر بود که کمترین و بیشترین مقدار به ترتیب مربوط به برگ و سرشاخه گلدار بود. بنا بر نتایج این تحقیق نه تنها می توان با اسانس گیری از سرشاخه گلدار یا کل اندام هوایی این آنتمیس در مرحله گلدهی کامل، عملکرد بیشتری از اسانس را بدست آورد، بلکه برای اهداف خاص و دستیابی به برخی اجزا به میزان بالاتر در اسانس، می توان از اندام دلخواه به صورت جداگانه اسانس گیری بعمل آید.

گیاه Papaver bracteatum Lindl. جزء گیاهان بومی ایران می باشد. این گیاه دارای گلهای قرمز و برگهای عمیق می باشد که انتهای برگها نزدیک کاسبرگ به رنگ سیاه می باشد. گیاه دارای طول 20 تا 1200 سانتی متر است. این گونه به صورت خودرو در طبیعت می روید. کپسول های این گیاه دارای تبائین می باشند. تبائین طی یک فرایند ساده به انواع مسکن ها تبدیل می شود. در این پروژه برای اولین بار با استفاده از سیال فوق بحرانی تبائین از Papaver bracteatum با بازدهی بالا استخراج شد. شرایط استخراج با استفاده از برنامه آماری CCDD بهینه شد و تبائین استخراج شده با استفاده از کروماتوکرافی مایع با دتکتور ماورای بنفش (HPLC-UVV) جداسازی و شناسایی شد. برای بهینه سازی شرایط استخراج از طراحی مرکب مرکزی پس از یک مرحله غربال گری استفاده شد. بر اساس مدل استفاده شده، شرایط استخراج، فشار 350 اتمسفر و دما 35 درجه سلیسیوس، زمان استخراج استاتیک و دینامیک به ترتیب 10 و 40 دقیقه و حجم اصلاحگر اتانول 100 میکرولیتر و در شرایط بهینه بازدهی استخراج 96/2% پیش بینی می شود.

کلستریدیوم بوتولینوم یکی از مهمترین باکتری های بیماری زای منتقله از مواد غذایی به ویژه در غذاهای بسته بندی شده در خلأ و فراورده های گوشتی بوده و کنترل آن نیز از مهمترین مشکلات کارخانه های صنایع غذایی محسوب می شود. هدف این مطالعه، بررسی آلودگی فراورده های لبنی سنتی به کلستریدیوم بوتولینوم و اثر اسانس برگ و گل گیاه کلپوره (Teucrium polium L. ) در کنترل رشد این باکتری می باشد. از 160 نمونه کشک و دوغ سنتی به روش کشت فقط یک مورد تیپ A از دوغ جداسازی شد، اما به روش واکنش زنجیره ای پلیمراز چندگانه (MPCR) یک مورد تیپ A از دوغ (25/1%) و از کشک دو مورد تیپ B و یک مورد تیپ A (75/3%) شناسایی شد. آنالیز ترکیب های تشکیل دهنده اسانس برگ و گل این گیاه با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنجی جرمی (GC-MS) انجام گردید. ترکیب های اصلی تشکیل دهنده اسانس گل کلپوره شامل آلفا-پینن (7/16%) و والریانول (3/8%) و در اسانس برگ آن شامل آلفا-پینن (8/14%)، میرسین (9/10%) و جرماکرن D (4/10%) بود. برای ارزیابی اثر ضدمیکروبی، 10 میکرولیتر از اسانس برگ و گل کلپوره به طور جداگانه به روش دیسک دیفیوژن در سه تکرار مورد سنجش قرار گرفت و قطر هاله عدم رشد باکتری در رقت های µ l/ml40 و 80 اسانس برگ به ترتیب 9 و 8 میلی متر و اسانس گل 12 و 8 میلی متر بود. غلظت مهاری حداقل (MIC) اسانس گل و برگ کلپوره µ l/ml160 تعیین شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که می توان از اسانس این گیاه برای کنترل رشد کلستریدیوم بوتولینوم استفاده کرد.

گیاه مورخوش (Zhumeria majdae Rech. f. & Wendelbo)، گونه ای دارویی، انحصاری و در معرض انقراض است که از ارتفاع 520 تا 1450 متر از سطح دریا در شیب های بسیار تند صخره ها و کوهستان ها در جنوب کشور پراکنش دارد. این گونه در درمان ناراحتی های گوارشی مانند اسهال، نفخ، دل درد و ترشی معده، سوزش معده و سرماخوردگی کاربرد دارد و برگ تازه له شده برای بهبود سردرد و التیام زخم و همچنین به عنوان خنکی مصرف می شود. به منظور بررسی تنوع اسانس در افراد جمعیت های گونه، اندام های هوایی پنج فرد (بوته) در مرحله گلدهی از یازده رویشگاه آن در استان هرمزگان جمع آوری و به روش تقطیر با آب توسط دستگاه طرح کلونجر طبق فارماکوپه بریتانیا برای مدت سه ساعت اسانس گیری شد. ترکیب های شیمیایی اسانس ها با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. بازده خشک اسانس، هم در رویشگاه های مختلف و هم در افراد مختلف یک رویشگاه متفاوت بود. بیشترین بازده خشک اسانس در منطقه آبماه با میانگین 9/5% و کمترین آن در منطقه سیرمند با میانگین 9/1% بود. همچنین بیشترین بازده خشک اسانس در فرد دوم از منطقه آبماه با 9/7% و کمترین آن در فرد سوم در منطقه سیرمند با 9/0% بود. تعداد 25 ترکیب شیمیایی در اسانس برگ گیاه مورخوش در مرحله گلدهی در افراد مختلف رویشگاه های متفاوت شناسایی شد. مقایسه افراد داخل یک جمعیت نشان داد که افراد یک جمعیت در داشتن ترکیب های شیمیایی تنوع نشان می دهند. از میان ترکیب های شیمیایی موجود در اسانس 55 فرد مورد مطالعه، ترکیب های لینالول (8/71%-4/42%)، کامفور (9/40%-2/17%)، نرول (7/5%-4/0%) و بورنئول (9/4%-9/0%) به طور گسترده تنوع نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های شیمیایی با نرم افزار PCA نشان داد که افراد جمعیت های مختلف گونه مورخوش در دو گروه قرار می گیرند. در گروه اول 12 فرد که درصد دو ترکیب اصلی لینالول و کامفور به هم نزدیک بود قرار گرفتند و 43 فرد بعدی در گروه دوم که درصد دو ترکیب اصلی یادشده از هم دور بود قرار گرفتند.

به منظور مرتفع کردن مشکلات استفاده از اسانس آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss. ) (ناپایداری، تبخیر و تجزیه در مقابل شرایط محیطی و شیمیایی (نور، اکسیژن، رطوبت، pH)) و افزایش کارایی آن در کنترل عوامل قارچی بیماری زای Alternaria solani، Rhizoctonia solani و Rhizopus stolonifer از سیستم حامل نانوذرات لیپیدی جامد (Solid Lipid Nanoparticlee) استفاده شد. این تحقیق در مرکز تحقیقات نانوفناوری دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در شرایط آزمایشگاهی اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار به روش اختلاط اسانس و نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس با محیط کشت دکستروز آگار (Potato dextrose agar) با چهار غلظت 20، 50، 100 و 200 میکرولیتر بر لیتر بود. نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس با استفاده از روش امواج فراصوت تهیه شد. نتایج نشان داد که اندازه نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس کمتر از 200 نانومتر، شاخص پراکندگی 483/0، پتانسیل زتا 6/42-میلی ولت و شکل ذرات نیز کروی بود. نتایج نشان داد که حداقل غلظت بازدارندگی (Minimum Inhibitory Concentration) برای فرم اسانس آزاد برای تمامی جدایه های قارچی مورد آزمایش 200 (میکرولیتر بر لیتر) و حداقل غلظت بازدارندگی نانوذرات لیپیدی جامد حاوی اسانس برای گونه های R. solani و Rh. stolonifer 50 میکرولیتر بر لیتر و برای A. solani 100 میکرولیتر بر لیتر بود، که نشان دهنده تأثیر بهتر نانوذرات حاوی اسانس نسبت به فرم اسانس آزاد بر بازداری از رشد عوامل بیماری زای قارچی می باشد. نتایج این آزمایش نشان داد که نانوذرات لیپیدی جامد می توانند حامل های مناسبی برای اسانس آویشن شیرازی باشند.

حدود 67 گونه از جنس Nepeta در ایران یافت شده است که گونه Nepetapogonosperma Jamzad از گونه های انحصاری ایران می باشد. اثر تنش کم آبی بر گیاه Nepeta pogonosperma در شرایط مزرعه در ایستگاه تحقیقات البرز (وابسته به مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور) در سال زراعی 1394 اجرا شد. آزمایش به صورت بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل 3 سطح آبیاری 30، 60 و 90 درصد ظرفیت زراعی بود و برداشت در مرحله گلدهی کامل انجام شد. اسانس گیری به روش تقطیر با آب در مدت 2 ساعت و 30 دقیقه انجام شد. درصد ترکیب های اسانس و شناسایی آنها با استفاده از GC و GC/MS انجام گردید. در اسانس گیاه پونه سا (Nepeta pogonospermaJamzad) 16 ترکیب شناسایی گردید که در 155 ترکیب آلفا-توجن، آلفا-پینن، سابینن، بتا-پینن، میرسن، آلفا-ترپینن، پارا-سیمن، بتا-اوسیمن، گاما-ترپینن، ترپینن-4-اُل، آلفا-ترپینئول، α a4، α 7، α a7-نپتالاکتون، α a4، α 7، β a7-نپتالاکتون، ترانس-کاریوفیلن و بتا-بیزابولن بیشترین درصد مربوط به تیمار بدون تنش بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش کم آبی بر درصد و عملکرد اسانس و ترکیب های شناسایی شده اثر معنی دار داشت. بیشترین درصد اسانس با میانگین 18/3% متعلق به تیمار تنش شدید (30% ظرفیت زراعی) بود. بیشترین عملکرد اسانس با مقدار 321/78 کیلوگرم بر هکتار مربوط به تیمار تنش متوسط (60% ظرفیت زراعی) بود. حداکثر 8، 1-سینئول متعلق به تیمار 30% ظرفیت زراعی بود. بالاترین مجموع نپتالاکتون با میانگین 2/28%، در تیمار شاهد بود. همچنین نتایج نشان داد برای تولید گیاهانی با درصد اسانس بالا، تنش شدید؛ برای تولید گیاهانی با نپتالاکتون بالا، شرایط بدون تنش کم آبی و برای تولید اقتصادی (اسانس بالا) استفاده از تنش متوسط کم آبی مناسب می باشد.

تاریخ کاشت بیشتر گیاهان دارویی یک ساله با رقابت شدید آبیاری محصولات پاییزه و بهاره همراه است. این رقابت حجم آب رودخانه را در پایین دست کاهش داده و در نتیجه آن غلظت فلزات سنگین ناشی از پساب های صنعتی و شهری در آب رودخانه نیز افزایش می یابد. از این رو، به منظور بررسی تحمل برخی گیاهان دارویی بهاره به تنش کادمیوم آب آبیاری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. تیمارها شامل شش گیاه دارویی (خرفه، سیاه دانه، شنبلیله، شوید، زنیان و ریحان) و شش غلظت کادمیوم (5، 10، 15، 20، 25 و 30 میلی گرم در لیتر کادمیوم) به همراه شاهد (عدم کادمیوم) بودند. نتایج نشان داد اگرچه غلظت کم کادمیوم در برخی گیاهان باعث تحریک رشد گیاه چه شد ولی غلظت 30 میلی گرم بر لیتر در تمامی گیاهان باعث کاهش طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه و شاخص بنیه بذر گردید. البته درصد و سرعت جوانه زنی به طور قابل ملاحظه ای تحت تأثیر کادمیوم قرار نگرفت. در این ارتباط گیاه شنبلیله، سیاه دانه و شوید بیشترین حساسیت را به سمّیت کادمیوم نشان دادند. در گیاه شنبلیله و زنیان طول ساقه چه بیشتر از طول ریشه چه تحت تأثیر کادمیوم کاهش یافت و در این دو گیاه طول ساقه چه به عنوان شاخص حساسیت تعیین شد. در حالی که در گیاه شوید، ریحان، خرفه و سیاه دانه طول ریشه چه بیشتر از طول ساقه چه کاهش یافت و به عنوان شاخص حساسیت منظور گردید. به طور کلی از لحاظ طول ریشه چه شوید حساس ترین و ریحان متحمل ترین گونه به سمّیت کادمیوم بود.

بادرشبی (Dracocephalum moldavica L. ) گیاهی یک ساله و معطر از تیره نعناعیان است که در طب سنتی و نوین، در درمان برخی از ناراحتی های گوارشی، قلبی و عروقی کاربرد دارد. به منظور بررسی اثر اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اسانس بادرشبی در شرایط تنش خشکی، آزمایشی مزرعه ای در ایستگاه تحقیقاتی اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان پیرانشهر در سال 1391 به صورت کرت های خردشده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری (40، 80 و 120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) و سه سطح افشانه کردن با اسید سالیسیلیک (0، 5/0 و 1 میلی مولار)، به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر عملکرد خشک، وزن هزاردانه، شاخص برداشت سرشاخه گلدار و عملکرد اسانس معنی دار بود. مشابه آن در تأثیر افشانه کردن اسید سالیسیلیک بر عملکرد خشک و عملکرد اسانس نیز دیده شد. شایان ذکر است که عملکرد خشک و عملکرد اسانس بیشترین تأثیر را از تنش خشکی متحمل شدند. به علاوه، وزن هزاردانه و شاخص برداشت سرشاخه گلدار در تیمار آبیاری 120 میلی متر تبخیر از تشتک بیشترین مقدار را نشان دادند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که اثر متقابل دو فاکتور مورد بررسی بر درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس معنی دار بود. به طوری که، بیشترین درصد اسانس و شاخص برداشت اسانس مربوط به کاربرد میزان 1 میلی مولار اسید سالیسیلیک در 120 میلی متر تبخیر از تشتک بودند.

در سال های اخیر ترکیب های با منشأ گیاهی به عنوان عامل کنترل آفات انباری مورد توجه قرار گرفته اند. در این تحقیق، سمّیت تنفسی و تماسی اسانس گیاه پونه (Mentha longifolia L. ) روی حشره کامل شپشه قرمز آرد (Tribolium castaneum Herbstt) مورد بررسی قرار گرفت. اسانس گیری، با روش تقطیر با آب مقطر و با استفاده از دستگاه اسانس گیر شیشه ای (کلونجر) طی مدت زمان 33 ساعت انجام شد. در سمّیت تنفسی میزان LC50 بعد از 24 ساعت 872/0 میکرولیتر بر لیتر هوا بدست آمد، در حالی که در سمّیت تماسی میزان LC50 بعد از 24 ساعت 11/277 میکرولیتر بر لیتر هوا محاسبه شد. نتایج این تحقیق بیانگر سمّیت تنفسی بالای اسانس پونه برای شپشه آرد بود.