علوم محیطی
سال:1390 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:15

بازیافت را می توان راه نجات کره زمین از انواع زباله های برگشت پذیر دانست. در میان انواع زباله ها، کاغذ از حجم و اهمیت بالایی برخوردار است. اثرات دفعات بازیافت کاغذهای باطله بر ویژگی های کاغذ بازیافتی همیشه مورد توجه و مطالعه بوده است ولی در این میان کاغذهای نیمه شیمیایی کمتر مورد توجه بوده اند. در این تحقیق اثر دفعات بازیافت کاغذ سولفیت خنثی نیمه شیمیایی (NSSC) بر ماندگاری آب الیاف، استخوانی شدن الیاف بازیافتی و ویژگی های شاخص مقاومت به کشش، شاخص مقاومت به ترکیدن و شاخص مقاومت به پاره شدن کاغذهای حاصل بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد کاغذ NSSC بر اثر دفعات بازیافت، رفتاری مشابه با کاغذهای شیمیایی از خود بروز داده است. بطوری که ماندگاری آب در الیاف کاهش، استخوانی شدن الیاف افزایش و مقاومت های اندازه گیری شده همگی کاهش می یابند.

از زمان طرح ایده توسعه پایدار، چگونگی دستیابی به آن همواره مورد توجه پژوهشگران و سیاست گذاران بوده است. در همین راستا، در مکتوبات توسعه پایدار از دو رویکرد پایداری ضعیف و پایداری قوی سخن به میان آمده است؛ دو رویکردی که مفروضاتی متفاوت دارند، سیاست هایی متفاوت پیشنهاد می کنند و پیامدهای متفاوتی نیز به دنبال خواهند داشت. از سوی دیگر با افزایش دغدغه های محیط زیستی در دهه های اخیر، مفهوم سرمایه طبیعی نیز در کنار سرمایه های فیزیکی، انسانی و اجتماعی به ادبیات متداول علم اقتصاد افزوده شده است. به تازگی و با گردآوری داده های مربوط به سرمایه طبیعی ملت ها از سوی بانک جهانی، امکان بررسی های آماری در این حوزه فراهم آمده است. مطالعه حاضر در قالب چندین الگوی رگرسیونی و در سطح بین المللی، تلاش خواهد کرد تا بنیادی ترین تفاوت دو رویکرد پایداری ضعیف و پایداری قوی یعنی امکان یا عدم امکان جانشینی سرمایه فیزیکی به جای سرمایه طبیعی را به طور تجربی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. نتایج مطالعه نشان می دهند که سرمایه طبیعی نقشی مستقیم، مثبت و مستقل در توضیح دهندگی شاخص های توسعه پایدار دارد و حتی افزودن شاخص های سرمایه فیزیکی، انسانی و اجتماعی نیز معناداری ضریب سرمایه طبیعی را تهدید نمی کند. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که طبق فرض الگوی پایداری قوی، انواع دیگر سرمایه نمی توانند جانشین سرمایه طبیعی شوند.

به منظور بررسی خصوصیات کمی و کیفی آفتابگردان (Helianthus annuus L.) تحت تاثیر کود زیستی و گندم زمستانه به عنوان کود سبز در ترکیب با منبع تلفیقی نیتروژن (شیمیایی– دامی)، آزمایشی در سال زراعی 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران اجرا گردید. این آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. عامل اصلی 7 سطح کود شاملF1 : (100درصد دامی)، F2 (25 درصد شیمیایی و 75 درصد دامی)، F3 (50درصد شیمیایی و 50 درصد دامی)، F4 (75 درصد شیمیایی و 25 درصد دامی)، F5 ( 100درصد شیمیایی)، F6 (کود سبز و 50 درصد شیمیایی و 50 درصد دامی)، F7 (کود سبز و 25 درصد شیمیایی و 75درصد دامی) و تیمار با باکتری های افزاینده رشد (ازتوباکتر و آزوسپریلوم) به عنوان عامل فرعی در 2 سطح شاملI1 : (بذرهای تلقیح شده) و I0 (بذرهای تلقیح نشده) بود. نتایج به دست آمده نشان داد که عملکرد دانه، بیولوژیک و اجزای عملکرد به طور معنی داری در سیستم های تغذیه تلفیقی بیشتر از سایر سیستم های شیمیایی و آلی بود. تیمار F6 در بین تیمارهای سیستم تغذیه عملکرد دانه (3034.5 کیلوگرم در هکتار)، وزن طبق (90.06 گرم)، قطر طبق (19.40 سانتی متر)، وزن هزار دانه (67.99 گرم) و تعداد دانه در طبق (925.5) بیشتری را به خود اختصاص داد (F6>F3>F4>F7>F2>F5>F1). تلقیح بذرها با باکتری های افزاینده رشد موجب بهبود اجزای عملکرد، عملکرد دانه و بیولوژیک، درصد پروتئین و روغن و بهبود کیفیت روغن آفتابگردان در مقایسه با تیمار شاهد شد. با افزایش سهم کود دامی در سیستم های مختلف تغذیه و با استفاده از کود زیستی باکتریایی، میزان اسیدهای چرب اشباع به طور معنی داری کاهش و اسیدهای چرب غیراشباع (اولئیک و لینولئیک) افزایش یافتند.

یکی از اهداف اساسی از طراحی و اجرای طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری کاهش مصرف نهاده ها به خصوص نهاده های شیمیایی نظیر انواع کود و سموم شیمیایی می باشد. این مقاله با هدف مقایسه پایداری مصرف نهاده های شیمیایی در مزارع شالیکاری سنتی و تجهیز شده در محدوه استان گیلان تدوین گردیده است. این پژوهش به صورت میدانی انجام گرفته و داده های لازم برای آن، از طریق روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی شامل 176 شالیکار دارای اراضی سنتی و 188 شالیکار دارای اراضی تجهیز شده، جمع آوری شد. ابزار تحقیق پرسشنامه بوده که پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ نزدیک به 0.65 محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان داد میزان مصرف کود شیمیایی شالیکاران دارای اراضی تجهیز و نوسازی شده به طور متوسط با مصرف 363 کیلوگرم انواع کودهای شیمیایی در هکتار به میزان 55 کیلوگرم در هکتار به طور متوسط کود بیشتری از شالیکاران سنتی است این میزان از مقدار میانگین لازم برای مزارع بیشتر می باشد و شالیکاران دارای اراضی تجهیز شده (با مصرف 5.7 کیلوگرم سم در هکتار)، نسبت به شالیکاران دارای اراضی سنتی (با مصرف 7.1 کیلوگرم در هکتار) سم کمتری مصرف می نمایند همچنین نتایج آزمون-t تست نشان داد در هر دو گروه شالیکاران دارای اراضی سنتی و شالیکاران دارای اراضی تجهیز و نوسازی شده میزان استفاده از زنبور تریکوگراما (مبارزه بیولوژیک) تقریبا برابر ولی به لحاظ میزان مصرف کود حیوانی پوسیده شالیکاران دارای اراضی تجهیز و نوسازی شده به مراتب بیشتر از شالیکاران دارای اراضی سنتی کود حیوانی در مزارع استفاده می کنند همچنین به لحاظ میزان مصرف کود شیمیایی دو جامعه اختلاف معنی داری دارند و میزان مصرف کود اوره در شالیکاران تجهیز شده بیشتر است ولی به لحاظ میزان مصرف سموم شیمیایی شالیکاران سنتی سموم شیمیایی به خصوص آفت کش های بیشتری مصرف می نمایند.

استفاده بی رویه علف کش ها علاوه بر آثار زیانبار زیست محیطی، مقاومت بیش از پیش علف های هرز به این مواد شیمیایی را بدنبال داشته و در نتیجه ظهور گونه های مقاوم تر یکی از مهم ترین تبعات آن است. به همین جهت در حال حاضر تلاش جهانی به منظور یافتن عصاره های طبیعی برای کنترل علف های هرز در حال انجام است. آشکار است که هر گونه موفقیت در این امر به کاهش قابل توجه علف کش های شیمیایی منجر خواهد شد. این پدیده که با عنوان آللوپاتی شناحته می شود، اثر متقابل گیاهان بر یکدیگر از نقطه نظر مواد شیمیایی را به نمایش می گذارد. این تحقیق نیز بر اساس بررسی عصاره های گوناگون تهیه شده از بقایای چند گیاه زراعی (گندم، جو و کلزا) بر میزان و سرعت جوانه زنی و نیز رشد گیاهچه برخی گونه های علف هرز (سلمه تره، سوروف و تاج خروس) و یک گونه گیاه زراعی (گوجه فرنگی) طراحی و انجام شد. از آب مقطر نیز به عنوان تیمار شاهد استفاده گردید. این طرح بصورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط آزمایشگاه و گلخانه به اجرا در آمد. نتایج نشان داد که برخی عصاره های گیاهی می تواند میزان و سرعت جوانه زنی برخی علف های هرز را بطور موثری کاهش داده و از رشد اولیه آنان نیز بکاهد. اعمال عصاره های گندم بر گیاه سوروف، عصاره کلزا بر گیاه گوجه فرنگی و عصاره کلزا بر گیاه تاج خروس، جوانه زنی آنها را کاهش داد، در نتیجه کاربرد این عصاره ها بر کنترل علف های هرز مانند سوروف و تاج خروس می تواند موثر باشد. با این حال نتایج این تحقیق نشان داد که باید در کاربرد عصاره ها بر گیاهان گوناگون دقت کافی داشت زیرا برخی از عصاره ها بر عکس عمل نموده و در تشدید جوانه زنی و رشد برخی گیاهان موثر بودند. به عنوان مثال کاربرد عصاره کلزا بر گیاه سوروف جوانه زنی آن را افزایش داد.

فلزات سنگین از مهم ترین آلاینده های سمی در اکوسیستم های آبی بوده که پرندگان آبزی موجود در این زیستگاه ها در معرض بسیاری از این آلاینده ها قرار می گیرند. سمیت این فلزات روی کاکایی سیبری در ذخیره گاه زیست کره حرا تاکنون در ایران گزارش نشده است. هدف از تحقیق حاضر اندازه گیری میزان فلزات سنگین سرب، کادمیوم و روی در اندام های کلیه، کبد و عضله گونه کاکایی سیبری (Larus heuglini) در ذخیره گاه زیست کره حرا می باشد. تعداد 15 پرنده کاکایی سیبری از این ذخیره گاه در آبان ماه 1389جمع آوری شدند. نتایج نشان می دهد که میزان عناصر در کلیه بیشترین و در ماهیچه کم ترین غلظت را دارا بود. غلظت فلزات سنگین در بین بافت های مختلف به لحاظ آماری دارای اختلاف معنی داری می باشند ( (p<0.05در صورتیکه در میانگین غلظت عناصر بین پرندگان بالغ با نابالغ اختلاف آماری مشاهده نگردید. نتایج این تحقیقات قرارگیری شدید پرنده به فلزات کادمیوم و روی را نشان نمی دهد، در حالی که در برخی داده ها در مورد فلز سرب این حقیقت وجود داشت. به نظر می رسد غلظت عنصر سرب در کلیه و کبد کاکایی سیبری، احتمالا در معرض تماس به آلودگی در زمان نزدیک بوده است.

به منظور بررسی مقاومت سوروف به برخی علف کش های رایج در مزارع برنج استان های گیلان، مازندران و فارس در طی سال های 1385-1384 آزمایش های گلخانه ای و زیست سنجی بذر در پتری دیش بر روی 37 توده جمع آوری شده این گیاه از این استان ها صورت گرفتند. آزمایش های غربال کردن توده ها برای هر استان و هر علف کش به صورت جداگانه و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و آزمایش های زیست سنجی بذر نیز به صورت جداگانه و در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. برای سه علف کش بوتاکلر، مولینات و تیوبنکارب سه استان، آزمایش های غربال کردن در گلدان های بدون زهکش با حدود 8 سانتی متر غرقاب و برای پروپانیل از گلدان های معمولی استفاده شد. چهار هفته پس از سمپاشی درصد وزن خشک توده ها و درصد گیاهان زنده باقی مانده هر توده نسبت به شاهد (بدون سمپاشی) و نیز ارزیابی چشمی بر اساس جدول استاندارد EWRC ثبت شد. در آزمایش های زیست سنجی بذر، برای تعیین دزی از علف کش که باعث 50 درصد بازدارندگی رشد ریشه چه و یا ساقه چه توده حساس نسبت به شاهد (آب مقطر) می شود(ID50) ، دامنه ای از مقادیر مختلف هر علف کش بر توده حساس اعمال شد. در مرحله بعد واکنش کلیه توده ها به ID50 توده حساس سنجیده شد. در این آزمایش ها اندازه طول ریشه چه (برای علف کش پروپانیل) و طول ساقه چه (برای سه علف کش بوتاکلر، مولینات و تیوبنکارب) توده ها، هفت روز پس از کاربرد علف کش به بذور جوانه زده مورد سنجش قرار گرفت. نتایج حاصل از کلیه آزمایش های گلخانه ای و زیست سنجی بذر در پتری دیش نشان داد که علیرغم وجود تفاوت در عکس العمل توده ها نسبت به علف کش های مختلف هیچ یک از توده های جمع آوری شده از سه استان گیلان، مازندران و فارس به علف کش های پروپانیل، بوتاکلر، مولینات و تیوبنکارب مقاومت نشان ندارند. بنابراین با توجه به مشابه بودن نتایج آزمایش های گلخانه ای و زیست سنجی بذر در پتری دیش، می توان از روش زیست سنجی بذر در پتری دیش به عنوان یک روش آسان تر و سریع تر برای غربال کردن توده های حساس و مشکوک به مقاومت در سوروف استفاده کرد.

دنیای امروز در حالی وارد هزاره جدید شده است که بی تردید گردشگری به یکی از پایه های پررونق اقتصاد جهانی تبدیل گردیده و بنا بر مشاهدات، رفته رفته به عنوان منبع عمده درآمد بسیاری از کشورها به حساب می آید. گردشگری در کنار منافع گسترده اش، می تواند پیامدهای منفی بسیاری نیز به بار آورد که مقابله با این گونه پیامدها به داشتن رویکرد مناسب و پیش نگری از سوی برنامه ریزان و مدیران، به ویژه در بخش دولتی برمی گردد. در این نوشتار تلاش شده است تا در پرتو بررسی رویکردهای توسعه گردشگری، مناسب ترین رویکرد در رابطه با توسعه اجتماعات محلی انتخاب شود. رویکردهای یادشده تحت عناوین انبوه گرایی، اقتصادی (صنعت- محور)، فضایی- جغرافیایی، اجتماع- محور، و توسعه پایدار دسته بندی شده اند و پس از شرح یکایک آن ها، تحلیل قیاسی و سنجش نقاط قوت و ضعف درونی و فرصت ها و تهدیدهای بیرونی آن ها انجام گرفته و در نهایت، جمع بندی و نتیجه گیری برای اتخاذ رویکرد بهینه توسعه گردشگری در خدمت توسعه اجتماعات محلی صورت گرفته است.

با توجه به مصرف بی رویه سوخت های فسیلی که امروزه در کشور ما در جریان است و انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از مصرف سوخت های فسیلی که خطرهای زیادی برای محیط زیست و در نتیجه انسان به همراه دارد، تمام تلاش ها بر آن است که مصرف انرژی به ویژه سوخت های فسیلی تا حد امکان کاهش یابد. بخش کشاورزی نیز از این موضوع مهم و حیاتی مستثنی نیست. هدف از این تحقیق عبارت بود از (1) برآورد میزان سوخت مصرفی و انرژی مربوطه در تولید گندم در گرگان، (2) برآورد اثر زیست محیطی مرتبط با مصرف سوخت با استفاده از شاخص پتانسیل گرمایش جهانی، و (3) ارائه پیشنهادهایی جهت بهینه سازی مصرف سوخت در تولید گندم در گرگان. جمع آوری داده ها از طریق نظارت بر ماشین آلات و نهاده های مصرفی (سوخت) در طول عملیات زراعی در 6 مزرعه تولید گندم جمع آوری شد. آنالیز داده ها در سه بخش مصرف سوخت، انرژی سوخت مصرفی و تولید گازهای گلخانه ای ناشی از سوخت مصرفی صورت گرفت. میزان مصرف سوخت در این 6 مزرعه، بین 53 الی 123 لیتر در هکتار و همچنین انرژی حاصل از آن بین 2026 الی 4664 مگاژول در هکتار متغیر بود. بررسی ها نشان داد که عملیات تهیه زمین با 59.5 درصد بالاترین سهم را در مصرف سوخت داشته است و به دنبال آن عملیات برداشت، آبیاری و کاشت هر کدام به ترتیب با 10.5، 9.4 و 8.1 درصد در رتبه های بعدی قرار داشتند. همچنین متوسط تولید گازهای گلخانه ای (CO2، CH4 و N2O) ناشی از مصرف سوخت های فسیلی در این 6 مزرعه، معادل 244 کیلوگرم CO2 در هکتار بود. نتیجه گیری شد که با مدیریت زراعی مناسب تر و انجام تحقیقات بیشتر امکان صرفه جویی در مصرف سوخت و کاهش تولید گازهای گلخانه ای وجود دارد.