الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها
سال:1387 | دوره:4 | شماره:10 |تعداد مقالات:9

چکیده عربی:ان البوابه الاولی للولوج الی فضاء شعر شاعر هی الثروه اللغویه له لانه عن طریق هذه الثروه یمکن التعرف علی الدلالات و الابعاد التی یرمی الیها الشاعر. المعجم اللغوی فی الشعر هو وسیله نقل الفکره و التعبیر عنها بصوره تامه دون اقحام موقف الشاعر او احاسیسه او رویته. و التعرف علی شعر الشاعر هو التعرف علی لغته و مفرداته التی استخدمها فی ثنایا شعره. و تنوع المفردات هو احد الخواص الاسلوبیه التی یمکن التوصل بقیاسها فی عدد من الاشعار الی اجابه مدعومه بالدلیل الاحصائی علی سوالین هامین:الاول: ایه هذه الاشعار تعبر عن ثراء معجمی نسبی اذا ما قورنت بغیرها؟الثانی: کیف یستخدم الشاعر خاصیه التنوع بین مفرداته عند صیاغه الشعر؟و یهدف هذا البحث الی تقدیم عرض نظری لاحدی الطرق المستخدمه فی قیاس خاصیه التنوع فی المفردات مع دراسه تطبیقیه لنماذج من الشعر العربی فی مجال الادب الملتزم لدعبل الخزاعی، الشریف الرضی و مهیار الدیلمی. چکیده فارسی:گستره واژگان هر شاعر، دریچه ورود به فضای شعر وی است؛ چرا که با آن می توان اغراض و معانی مورد نظر وی را فهمید. دایره واژگان در شعر - بدون در نظر گرفتن دیدگاه، عواطف و موضع گیری های شاعر - ابزاری مناسب برای بیان فکر شاعر و انتقال آن به شمار می رود. آشنایی با شعر هر شاعر، همان آشنایی با گستره واژگان وی است. تنوع واژگان یکی از ویژگی های سبکی شعر است که با مقایسه آن در تعدادی از اشعار همراه با آمار و ارقام، می توان به دو سوال زیر پاسخ گفت:1- کدام یک از این اشعار در مقایسه با اشعار دیگر، از دایره واژگان پربارتری برخوردار است؟2- شاعر در هنگام سرودن شعر، چگونه از گونه گونی واژگان استفاده کرده است؟این مقاله در نظر دارد با استفاده از یکی از روشهای مقایسه تنوع واژگان و انجام کار عملی و آماری، نمونه اشعاری از دعبل خزاعی، شریف رضی و مهیار دیلمی را در موضوع ادبیات متعهد، مورد پژوهش قرار دهد.

چکیده عربی:تعد التجربه السلافیه احدی المحاولات الهامه و النافعه فی مجال الدراسات الادبیه المقارنه، مع انها قومیه فی شکلها و اشتراکیه فی محتواها، لکنها انسانیه و عالمیه فی نزعتها و هی، بعد المدرستین الفرنسیه و الامریکیه، اشهر المحاولات الموجوده فی عالم الادب المقارن. ممثلو هذا الاتجاه المقارن بنطلقون من النظریه "المارکسیه القائله ان الادب جزء من" البناء الفوقی" للمجتمع، فیتغیر و یتطور بتغییر المجتمع و تطوره، و فضلا عن ان لکل مجتمع ادبا خاصا، فهناک لکل طبقات المجتمع الواحد ایضا ادب یصوره ادیب تلک الطبقه فی مولفاته و دراساته سواء بطریقه واعیه ام غیر واعیه، و لذلک فاننا حینما ندخل فی اطار الدراسات المقارنه و نبحث عن وجوه التشابه بین ادبین او وجوه اختلافهما لابد لنا ان نری الواقع الاجتماعی و الاقتصادی الذی یسود فی المجتمعین، لانهما یودیان دورا هاما و رئیسا فی الانتاجات الادبیه. چکیده فارسی:تجربه مطالعات ادبیات تطبیقی کشورهای اروپای شرقی یکی از تلاش های سودمند در این زمینه می باشد. علی رغم این که مکتب اروپای شرقی ملی گرایانه و سوسیالیستی است، اما دارای گرایش های انسانی و جهانی می باشد و بعد از دو مکتب فرانسوی و امریکایی مشهورترین مکتب ادبیات تطبیقی به شمار می رود. روند شکل گیری، سیر تحول ادبیات تطبیقی در این کشورها، بیان دیدگاه خاص آنها در خصوص پژوهش های تطبیقی، و وجه تسمیه های گوناگونی این مکتب ادبیات تطبیقی از جمله مسایل مورد توجه پژوهش گران بوده است. با عنایت به تعامل درخور و توجه کشورهای اروپای شرقی به ادبیات سایر کشورها و مخصوصا کشورهای شرقی و اسلامی، مساله ضرورت توجه به دیدگاه این کشورها مطرح می شود، تا از این طریق، علاوه بر تقویت روند گسترش دایره پژوهش های تطبیقی، از پدیده خودمحوری هم که در بعضی از پژوهش های تطبیقی غربی شاهد شکل گیری آن هستیم، کاسته شود.

چکیده عربی:لاشک ان العاطفه من اهم مقومات الشعر و ذلک لتاثیرها علی المخاطب و تاثرها بالبیئه التی تحیط بها. هناک من الشعر ما یفیض بالعاطفه اکثر من غیره و یسمی هذا النوع من الشعر بالشعر الوجدانی. و الوجدان لغه تتضمن معانی منها: الغضب و الحب و الشکوی و الالم و الفرح و اصطلاحا: ما یجده الانسان فی قراره نفسه من احاسیس و مشاعر کاللذه و الالم و غیرها من الحالات. الشعر الوجدانی هو ذلک الشعر الذی یزخر بالعواطف الجامحه و یمثل ذاتیه الشاعر اصدق تمثیل و یعکس مایشعر به دون ای اغراق او تکتم.الشریف الرضی قمه من قمم الشعر الوجدانی و من اهم الخصائص التی تتسم بها وجدانیاته: اولا الذاتیه و ثانیا: الصدق و عدم المراوغه و من جمله العناصر التی اضفی علیها الشاعر ماده وجدانیه و قمصها هذه الحله النفسانیه الرائعه: التفجع و التحسر؛ التالم و الحزن؛ الشوق و الاشتیاق؛ الغرام؛ الفرح و السرور. چکیده فارسی:بی گمان عاطفه از بارزترین عناصر شعر است تا بر مخاطب اثر بگذارد و از محیط پیرامون خود، اثر پذیرد. به شعری که این عاطفه، به شکل چشمگیری در آن نمایان باشد، شعر وجدانی گفته می شود. واژه وجدان، بر معانیی مانند: خشم، عشق، درد و شادی دلالت دارد. و مصطلح وجدان شامل احساساتی چون لذت، درد و حالت هایی است که یک فرد در درون خویشتن می یابد. شعر وجدانی شعری است مالامال از عواطف سرکش و طغیان گر که اندرون فرد را با صداقت هر چه تمام تر و بدون هیچ گونه پنهانکاری نمایان می سازد.شریف رضی یکی از بزرگان شعر وجدانی است که شعرش دو ویژگی مهم دارد: درون گرایی، صداقت و شفافیت دارد. و از جمله عناصر شعری که شاعر خمیر مایه های وجدانی را بر آنها افزوده و این لباس زیبای روحی را بر آن پوشانده است موارد زیر است: سوزناکی حسرت؛ درد و اندوه؛ شوق و اشتیاق؛ دلدادگی، شادی.

چکیده عربی:تعد قضیه استنتاج المعنی من النص و الحصول علی البواطن المستوره التی لفت ظاهر علائم اللغه، من هواجس الانسان المستمره منذ ظهور اللغه حتی الان. و فی هذه المضمار لم یکن المسلمون خارجین عن هذه الظاهره، فهم من بدایه نزول الوحی قد اهتموا بذلک و حاولوا ان یکشفوا الحجب عن ظاهره النص لیصلوا الی آلیات محدده فی هذا المجال. فبالتزامن مع توسع مباحث الهرمنیوطیقا فی الغرب، دخلت مواضیع جدیده فی مجال فهم النص و المباحث الدلالیه سببت تحدیات کثیره فی الاوساط العلمیه. من جمله ذلک موضوع تعین المعنی او عدمه، دور المتلقی و منزله السیاق و اهمیه فهم نظام اللغه فی عملیه فهم النص، تعدد المعنی و انواعه. چکیده فارسی:موضوع دریافت معنای متن از دغدغه های همیشگی انسان بوده است. مسلمانان نیز از همان سال های آغازین نزول وحی، این موضوع را سرلوحه فعالیت های علمی خود قرار داده اند. همزمان با گسترش مباحث هرمنوتیک، موضوعاتی وارد مباحث فهم متن و معنی شناسی شد که چالش های بسیاری را در محافل فکری ایجاد کرد. مسایلی از قبیل تعیین و یا عدم تعین معنی، نقش خواننده، جایگاه سیاق، اهمیت نظام زبان در فرایند فهم متن، انواع معنی و... از جمله مباحثی هستند که ادیبان و ناقدان مسلمان سال ها پیش از غریبان بدان پرداخته اند. در این میان دیدگاه نحوی سیبویه و بلاغی عبدالقاهر قابل توجه می نماید.

چکیده عربی:ان الاخطاء جزء اساس من عملیه التعلم عند الانسان و تعلم لغه اجنبیه- باعتباره مهاره انسانیه- لایستثنی من القاعده العامه و من المسلم به انه یشبه عملیه تعلم اللغه الام التی هی علی اساس المحاوله و الخطا، فهناک مصادر تنبثق عنها الاخطاء، لعل من اهمها التداخل اللغوی او استخدام الطالب الانماط اللغویه للغته الاصلیه فی تعلم اللغه المستهدفه؛ علی هذا فتناولت هذه الدراسه اخطاء تعبیریه تحریریه لطلاب فرع اللغه العربیه ترجع الی التداخل اللغوی مستخدمه المنهج الوصفی التحلیلی.ان اداه الدراسه المستخدمه اختبار مفاجیء حیث وقع الاختیار علی موضوع یمکن ان یکتب فیه جمیع الطلاب ( ما هی فوائد السفر و الرحلات؟.(ظهر من تفسیرنا للاخطاء التعبیریه التحریریه الشائعه للدراسین، ان اکثرا منها یعزی الی التداخل اللغوی و ان الترجمه الحرفیه للجمل من الفارسیه الی العربیه، من اهم اسباب ظهور اخطاء هم التحریریه، بعباره اخری ان الطالب عند الکتابه یفکر بالفارسیه و یکتب بالعربیه و هذا هو مصدر الخطا. چکیده فارسی:تداخل زبان مادری، از برجسته ترین عوامل موثر در پیدایش خطاهای زبانی، در یادگیری زبان خارجی است. در مقاله حاضر که حاصل پژوهشی به روش تحلیلی - توصیفی بوده، تاثیر تداخل منفی زبان فارسی در نگارش دانشجویان رشته زبان و ادبیات عربی، بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش تعداد 65 دانشجوی نیمسال هفتم دانشگاه های اصفهان و کاشان بود که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش نیز، آزمون است که به صورت همزمان و با موضوعی که همه دانشجویان قادر به نگارش درباره آن باشند، برگزار شد.عمده ترین یافته های این پژوهش بیانگر این حقیقت است که تداخل زبان فارسی یکی از مهم ترین خاستگاه های خطاهای نگارشی دانشجویان این رشته است و ترجمه کلمه به کلمه از موثرترین عوامل بروز آن می باشد، به عبارت دیگر اندیشیدن به زبان فارسی و نگارش به عربی موجب تشدید تداخل می شود.

چکیده عربی:هذا المقال یتناول دراسه حیاه ابن زریق و ذکر آراء المورخین و آراء المترجمین فی هذا المجال. الغالبیه الساحقه من الباحثین بنسبونه الی بغداد و یذکرون مسقط راسه بکرخ من احدی احیاء بغداد.تزامنت حیاه الشاعر مع العصر العباسی الثالث و ترجع شهرته بقصیدته العینیه التی سماها الادباء بالفراقیه.اما فی اسباب نظمها فقد ذکرت حکایات شبیهه بالخرافه، فقالوا: قد ارغم علی ترک زوجته فقرا و فاقه و قصد امراء الاندلس طلبا للمال، فی الواقع قد کان الفراق سبب رئیسی لنظم القصیده.قد قام ادباء القدیم و الحدیث بشرحها و تفصیلها رغم قله ابیاتها التی لاتتجاوز الواحد و اربعین بیتا. و من المعاصرین الذین تاثروا به الشاعر الفلسطینی الشهیر عبداللطیف عقل و هو قد تاثر بهذه القصیده و قد نظم قصیده مطوله علی هذا المنهج. چکیده فارسی:ابن زریق شاعری بغدادی و زاده کرخ - یکی از شهرهای بغداد - است. دوران زندگی این شاعر مصادف با دوره سوم عباسی است و شهرت و اهمیت این شاعر مرهون قصیده عینیه وی است که در بین ادبا به فراقیه مشهور است.در مورد سبب سرودن این قصیده حکایاتی ذکر شده است که به اسطوره شبیه است؛ از جمله گفته اند که وی به سبب فقر مجبور شد همسرش را ترک کند و به قصد رسیدن به ثروت نزد امرای دربار اندلس رفت؛ در واقع این هجران سبب سرودن این قصیده بوده است. این قصیده علی رغم کوتاه بودنش، که به چهل و یک بیت می رسد، مورد توجه ادبا قدیم و معاصر بوده و گاهی با تاثیر از آن در همان مضامین و وزن قصایدی سروده اند.

چکیده عربی:یعتبر احمد مطر، المولود عام 1950 م فی ضواحی البصره، من ابرز الشعراء المناضلین. انه رسم معاناه العرب باجمل اشکال الفکاهه دون ان یحمل معه سلاحا من الاسلحه المتداوله فبدا حربه تجاه المستکبرین؛ فشعره التهکمی اشد لدغه من ای سلاح. فهو لم یقصد اضحاک الآخرین فقط بل له غایات سامیه کحفظ القیم الاسلامیه السمحی؛ استهزاء الجهل و التقالید السیئه؛ تعدیل التیارات المتطرفه و التاکید علی حسن السلوک. و فی الحقیقه فکاهته لیست الا نوعا من الصمود و المقاومه. فاهم اسالیبه الفکاهیه من خلال اشعاره کما یلی: 1- المفارقه او التضاد. 2- استخدم لغه الحیوانات. 3- الاستهزاء بالنفس. 4- استخدم التشبیه. 5- ذکر القاب الاشخاص بصفات معکوسه. 6- الاستفاده من الآیات القرآنیه فی المعانی الفکاهیه. 7- المبالغه فی الاستهزاء. 8- التجاهل. 9- المقارنه باستخدام الشخصیات القرآنیه. 10- الاستفاده من الابیات الشهیره القدیمه فی القوالب التهکمیه. 11- خلق الصور التمثیلیه. چکیده فارسی:احمد مطر شاعر شیعی و عراقی مبارز، رنج ها و مصیبت های جهان عرب را به بهترین شیوه طنز به تصویر کشیده است. او هدفش خنداندن دیگران نیست بلکه اهداف و مقاصد دیگری همچون حفظ ارزش های والای اسلامی، به تمسخر گرفتن جهل و سنت های ناپسند؛ تعدیل جریان های افراطی و تاکید بر رفتار متعادل دارد. در واقع طنز او یکی از روش های مقاومت و پایداری است. شیوه های طنزپردازی وی در شعر به اختصار عبارتند از:1- تضاد یا ناسازواری. 2- استفاده از زبان حیوانات. 3- خود استهزایی 4- بهره گیری از تشبیه. 5- ذکر القاب اشخاص با صفات برعکس. 6- استفاده از ساختار آیات قرآنی در معانی طنز. 7- مبالغه در استهزا. 8- تظاهر به جهالت. 9- مقایسه با بهره گیری از شخصیت های قرآنی. 10- استفاده از اشعار کهن در قالب طنز. 11- خلق تصاویر نمایشی.

چکیده عربی:الباب السابع من الابواب الثمانیه من علم المعانی یختص بالوصل و الفصل و یعتبر هذا الباب من اهم و اقیم و اوسع ابواب علم المعانی کما ان علماء البلاغه و اللغه العربیه و الفارسیه قد استعملوا موارد مختلفه من هذا العلم من اجل تزیین کلامهم و جعلوه ملاحه کلامهم.الفصل هو الابتعاد عن عوامل العطف التی تربط الکلمات و الجمل بعضها ببعض فی الوقت الذی یجب وجود العطف بین المصطلحات و المفردات و الجمل بشکل ذاتی طبیعی.الوصل هو استعمال اداه ربط بین اصطلاحین او جملتین او اکثر و یکون ذلک فی الجمل و الکلمات التی لا یربطها عطف ذاتی و طبیعی بحاله عدم استعمال عوامل العلق بنتاب الجمله خلل و نقص فی المعنی. چکیده فارسی:هفتمین باب از هشت باب علم معانی، ویژه فصل و وصل است. این باب یکی از ارزنده ترین و گسترده ترین بابهای دانش معانی به شمار می آید که دانشمندان علوم بلاغت در زبان فارسی و عربی با استفاده از موارد گوناگون کاربردی آن، به زیبایی سخن خود افزوده اند و آن را نمک هنرآفرینی خود ساخته اند.فصل آن است که میان دو یا چند واژه یا جمله، ادات ربط و عوامل عطف به کار نرود و این در صورتی است که میان واژه ها یا جمله ها ربط و عطفی ذاتی و طبیعی وجود داشته باشد به گونه ای که نیازی به آوردن عوامل ربط نداشته باشیم. وصل آن است که میان دو یا چند واژه یا جمله، ادات ربط و عوامل عطف به کار رود و این در صورتی است که میان واژه ها یا جمله ها ربط و عطفی ذاتی و طبیعی وجود نداشته باشد؛ به گونه ای که اگر عوامل ربط میان آنها آورده نشود، در مقصود سخن گوینده خلل و نارسایی پیش آید.

تجربه انتشار یک مجله علمی پژوهشی تجربه ای گرانسنگ است که موجب نوآوری نظری و رقابت و بالندگی علمی می شود و نگرانی هایی هم مانند: حفظ کیفیت علمی، رویکرد صحیح، عقب نماندن از کورس رقابت علمی، دارد. مقالات ارسالی به مجله انجمن معمولا دارای ایرادهایی مانند: فقدان استناد به مقالات علمی، عنوان ناگویا و نامناسب، فقدان چکیده رسا، نبود مساله علمی قابل طرح و ابهام و نارسایی زبان نوشتاری، می باشد. در ده شماره اول مجله انجمن تعداد 85 مقاله: 37 مقاله عربی و 48 مقاله فارسی چاپ شده است که تعداد 112 نویسنده از دانشگاه های کشور و با رتبه های علمی بالاتر از دانشجوی دکتری در نوشتن آنها مشارکت داشته اند. مهمترین موضوعات این مقاله ها: آموزش زبان و زبان شناسی ادبیات معاصر، ادبیات تطبیقی و نقد ادبی بوده است.