شیعه شناسی
سال:1393 | دوره:12 | شماره:4 (پیاپی 48) |تعداد مقالات:11

چکیده فارسی:محمد عابد جابری، متفکر معاصر مغرب عربی، در پروژه فکری خود، اندیشه شیعه را زاییده نظریات هرمسی و افکار گنوسی - غیرعقلانی- می داند. وی با بهره گیری از روش هایی همچون ساختارگرایی و گفتمانی، و ارائه شواهد تاریخی، در تلاش برای کشف این رابطه است. با توجه به اینکه از منظر جابری، اندیشه گنوسی مانعی بزرگ در راه وصول به عقلانیت و پیشرفت در عالم اسلام است، تفکرهای عرفانی، شیعی و ... عامل انحراف اندیشه در جهان اسلام می باشد. این مقاله درصدد نقد وجود این ارتباط و نتایج حاصل از آن است. چکیده عربی:محمد عابد الجابری وهو مفکر معاصر من المغرب العربی یری فی منظومته الفکریة ان الفکر الشیعی متولد من النظریات الهرمسیة والافکار الغنوصیة - غیر العقلائیة- ویسعی من خلال الاستفادة من اسالیب کالبنیویة والخطاب وتقدیم الشواهد التاریخیة، لکشف هذا الارتباط. ومع الالتفات الی انه ومن وجهة نظر الجابری فان الفکر الغنوصی مانع کبیر امام الوصول الی العقلانیة والتقدم فی العالم الاسلامی وعلیه فان الفکر العرفانی والشیعی عامل لانحراف الفکر فی العالم الاسلامی. تسعی هذه المقالة لنقد وجود هذا الارتباط والنتائج الحاصلة منه.

چکیده فارسی:سابقه تاریخی رسمیت مذهب شیعه در ایران، از موضوعات درخور پژوهش است. این مقاله، تنها به بررسی این موضوع در «جمهوری اسلامی» می پردازد. با سقوط نظام شاهنشاهی در سال 1357 و تاسیس جمهوری اسلامی، و لزوم تغییر قانون اساسی و تدوین قانون اساسی جدید برای نظام سیاسی جایگزین، بحث درباره رسمیت یا عدم رسمیت مذهب، به موضوعی جنجالی تبدیل شد. برخلاف رسمیت مذهب جعفری در قانون اساسی مشروطه، تعدادی از عالمان و احزاب سیاسی اهل سنت در شهرهای سنی نشین، خواهان حذف رسمیت مذهب در قانون اساسی جدید شده و به ادله ای هم استناد کردند. شخصیت ها و احزاب سیاسی و مذهبی شیعه ضمن پاسخ گویی به ادله آنان، خواهان رسمیت مذهب شیعه اثناعشری و استمرار آن تا زمان ظهور امام زمان (عج)، همچنین اشتراط تشیع در تصدی مناصب ریاست جمهوری و نخست وزیری شدند. در این مقاله، ابتدا مروری تاریخی به این مساله شده، سپس در یکی از مهم ترین موضوعات و وقایع تاریخ معاصر شیعه در ایران، دلایل طرفین مطرح و تجزیه و تحلیل شده است. چکیده عربی:من المواضیع التی تستحق البحث والتحقیق هو موضوع السابقة التاریخیة لکون التشیع هو المذهب الرسمی فی ایران وتتناول هذه المقالة هذا الموضوع فی نظام الجمهوریة الاسلامیة فقط. وبعد سقوط النظام الشاهنشاهی سنة 1979 میلادی وتاسیس نظام الجمهوریة الاسلامیة وضرورة التغییر الکلی للدستور السابق وکتابة دستور جدید للنظام السیاسی البدیل تبدل البحث حول کون التشیع هو المذهب الرسمی وعدمه الی موضوع مثیر للجدل والضوضاء. وبخلاف کون المذهب الجعفری هو المذهب الرسمی فی دستور الملکیة الدستوریة فان عددا من علماء السنة والاحزاب السیاسیة السنیة فی المدن التی یقطنها غالبیة سنیة طلبوا حذف کون التشیع هو المذهب الرسمی من الدستور الجدید واستندوا علی ادلة لطلبهم هذا وانبری علماء الشیعة وشخصیاتهم واحزابهم السیاسیة والدینیة للرفض وضمن ردهم لادلتهم طلبوا کون المذهب الشیعی الاثنی عشری هو المذهب الرسمی واستمراه الی ظهور صاحب الزمان عجل الله فرجه وکذلک اشتراط التشیع لمن یتصدی لمناصب رئاسة الجمهوریة ورئاسة الوزراء. وفی هذه المقالة تم فی البدایة ذکر مرور تاریخی لهذه المسالة ثم تم نقل وتحلیل ادلة الطرفین بالاستناد الی کتاباتهم واقولهم وبهذا یتم ذکر وتحلیل اهم المواضیع والوقائع التاریخیة المعاصرة للشیعة فی ایران.

چکیده فارسی:هم زمان با وقوع انقلاب های مردمی در جهان عرب، تلاش های شهروندان بحرین برای اصلاح ساختار سیاسی این کشور آغاز شد که خیزش گسترده مردمی در برابر نظام سیاسی حاکم بر این کشور را درپی داشت. این تلاش ها که تاکنون به طور پیوسته ادامه داشته، سبب شده اند شماری از شهروندان این کشور جان خود را از دست بدهند؛ اما نظام سیاسی حاکم بر این کشور، تاکنون از پاسخ به درخواست های مخالفان و معترضان امتناع ورزیده است. در سوی دیگر، کشورهای عربی و غربی نیز در سایه الزامات ژئوپلیتیکی، با حمایت از نظام پادشاهی حاکم بر بحرین، مانع از تحقق خواسته های انقلابیون این کشور شده اند.این مقاله درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی اهمیت و وضعیت ژئوپلیتیکی بحرین، به تبیین نقش عوامل و بازیگران ژئوپلیتیکی در عدم تحقق دموکراسی در این کشور بپردازد.نتیجه بررسی نشان می دهد موقعیت ژئوپلیتیکی بحرین و ژئوپلیتیک انرژی، که سبب افزایش منزلت ژئوپلیتیکی بحرین شده اند، توجه بازیگران منطقه ای و بین المللی را به این کشور درپی داشته است؛ اما ژئوپلیتیک شیعه سبب نگرانی آنها از تغییرات سیاسی در بحرین، و به دنبال آن به خطر افتادن منافع آنها شده است. ازاین رو، به نظر می رسد این عوامل، ضمن حمایت از ثبات سیاسی و نظام سیاسی حاکم بر بحرین، مانع تحقق پویش های دموکراسی خواهانه در این کشور شده اند. همچنین رقابت های ژئوپلیتیکی میان گروه های شیعه و سنی، سبب مقاومت گروه های سیاسی سنی در برابر استقرار دموکراسی در این کشور شده است. چکیده عربی:بدا تحرک المواطنین البحرینیین لاصلاح الترکیب السیاسی لبلدهم بالتزامن مع حصول الثورات الشعبیة فی العالم العربی ولازال هذا متواصلا وبشکل مستمر لکن النظام السیاسی الحاکم فی هذا البلد امتنع ولحد الان من الاستجابة لمطالب المخالفین والمعترضین ومن جهة اخری فان بقیة الدول العربیة والغربیة وفی ظل الزامات الجغرافیا السیاسیة وبتاییدهم للنظام الملکی الحاکم فی البحرین منعوا من تحقق مطالب الثوار فی هذا البد.تسعی هذه المقالة وبالاستفادة من الاسلوب التوصیفی التحلیلی وضمن دراسة اهمیة ووضعیة الجغرافیا السیاسیة للبحرین الی بیان دور العوامل واللاعبین الجغروسیاسیین فی عدم تحقق الدیموقراطیة فی هذا البلد.تظهر نتیجة هذه الدراسة ان موقعیة الجغرافیا السیاسیة للبحرین وجغروسیاسیة الطاقة التی ادت الی زیادة المنزلة الجغروسیاسیة لهذه الدولة سببت توجه اللاعبیین الاقلیمیین والدولیین الی هذا البلد لکن الجغروسیاسیة للشیعة سببت قلقهم من التغییرات السیاسیة فی البحرین وبتبعه تعرض مصالحهم للخطر وعلیه فانه یبدو ان هذه العوامل وضمن تایید الاستقرار السیاسی والنظام السیاسی الحاکم هناک منعت من تحقق الدینامیکیات المطالبة بالدیمقراطیة فی هذا البلد کما ان المنافسات الجغروسیاسیة بین المجامیع الشیعیة والسنیة سبب مقاومة المجامیع السیاسیة السنیة امام استقرار الدیمقراطیة هناک.

چکیده فارسی:سرگرمی، تفریح و فراغت، به عنوان نوعی اشتغال غیرالزامی، انتخابی، غیرانتفاعی، دارای کارکرد فرح بخشی، تنوع زایی و نشاط آفرینی، بخشی از اشتغالات معمول و تا حدی گریزناپذیر بشر است. پرسشی که محرک نگارنده در تدوین این نوشتار است، این است که اسلام در مقام دین زندگی، در خصوص این سنخ فعالیت ها که در عصر و زمان حاضر به علل و دلایلی، رونق و رواج روزافزونی یافته، چه موضع ارزشی و هنجاری گرفته است. واکاوی مفاهیم و کلیدواژه های رایج در منابع دینی و مشخصا قرآن کریم- که غالب مفسران در موضع گیری های فقهی و اخلاقی موافق و مخالف خود، بدان استناد جسته اند- مقدمه نیل به این مقصود خواهد بود. روش این مطالعه، اکتشافی است، و غور و تامل در آرای لغت شناسانه و تفسیری و تحلیل محتوای منابع مکتوب منتخب، راه وصول به این مقصود خواهد بود. نتیجه حاصل از این سلوک پژوهشی این است که لهو و لعب، دو واژه پربسامد در متون دینی از جمله قرآن کریم، اگرچه به لحاظ گستره مفهومی مطلق سرگرمی ها و اشتغالات تفننی را پوشش می دهد، تنها بربخشی از این مجموعه قابل اطلاق است که به دلیل اشتمال بر ملاکات خاص فقهی، حرام و ممنوع شمرده شده اند و بقیه در اصل کلی جواز و اباحه داخل اند. رویکرد غالب بحث، واژه شناسانه و ترمینولوژیک است و ورود به مباحث فقهی و تفسیری، عمدتا استطرادی است. چکیده عربی:یعد الترفیه والتسلیة ووقت الفراغ بعنوان کونها شغلا غیر ملزم واختیاری وغیر مربح ولها دور الانعاش والتنویع والتنشیط، تعد قسما من الانشغالات المتعارفة للانسان ولا یمکن اجتنابها الی حد ما. والسؤال الذی حفز الکاتب لکتابة هذه المقالة هو انه ماهو الموقف القیمی والمعیاری الذی اتخذه الاسلام بعنوان کونه دینا للحیاة فی خصوص هذا النوع من النشاطات التی ازدهرت وراجت بشکل متزاید فی عصرنا وزماننا ولاسباب وادلة ما وتحلیل المفاهیم والاصطلاحات الاساسیة الرائجة فی المصادر الدینیة وخاصة القران الکریم والذی استدل بها اغلب المفسرین فی مواقفعم الفقهیة والاخلاقیة الموافقة والمخالفة، سیکون مقدمة لنیل هذا المقصود. اسلوب هذه الدراسة استکشافی والغور والتامل فی اراء علماء اللغة والمفسرین وتحلیل محتوی المصادر المکتوبة المختارة هو طریق الوصول الی هذا المقصود والنتیجة الحاصة من هذا العمل البحثی هی ان اللهو واللعب بعنوان کونهما اصطلاحین کثیری التردد فی النصوص الدینیة ومنها القران الکریم، وان کان بلحاظ السعة المفهومیة تشمل مطلق وسائل الترفیه والنشاطات الترفیهیة لکن بعض افراد هذه المجموعة وبسبب اشتمالها علی بعض الملاکات الفقهیة، عدت حراما وممنوعة وما تبقی داخل فی الاصل الکلی بالجواز والاباحة. النهج الغالب فی البحث هو بحث لغوی واصطلاحی والدخول الی الابحاث الفقهیة والتفسیریة استطرادی فی الاغلب.

چکیده فارسی:بررسی منطقی، علمی و واقع بینانه تحولات نوین در عراق، با توجه به شاخص هایی نظیر قدرت یابی جریان های شیعی، وجود رهبران تاثیرگذار، و جهت گیری های دینی و حضور مردمی، ناگزیر می نماید. درک تحولات عراق پس از صدام بخش مهمی از آینده این سرزمین را رقم خواهد زد. تحولات اخیر بنیادی و در جهت بازیابی هویت دینی و متفاوت از اتفاقات علمی و عملی پیشین جامعه شیعی عراق در دوره معاصر است. اگرچه نقش اشغالگران در سقوط صدام نیز از عوامل تسهیل کننده وضعیت نوین شیعیان عراق به شمار می رود، اما تنها عقبه اجتماعی نزدیک به مبانی این تحرکات، انقلاب اسلامی ایران است. بنابراین، تبیین رویکرد شیعیان در تحولات عمومی و راهبردی عراق نوین، با توجه به ماهیت دینی پررنگ این جریان ها، ضروری به نظر می رسد.مقاله حاضر در دو بخش، ابتدا به اجمال جریان های شیعی اسلام گرای عمده در عراق، یعنی «حزب الدعوه»، «مجلس اعلای اسلامی عراق»، «جریان صدر» و «حزب فضیلت»، را معرفی می کند، سپس در بخش دوم، با بیان تحولات عمومی و راهبردی ایجاد شده در عراق، نوع رویکرد اتخاذ شده جریان های عمده شیعی عراق، را تجزیه و تحلیل می نماید چکیده عربی:ان الدراسة المنطقیة والعلمیة والواقعیة للتطورات الجدیدة فی العراق ومع الالتفات الی مؤشرات کاقتدار الفصائل الشیعیة یجعل من وجود قادة فعالین وتوجهات دینیة وحضور الشعب امورا لا یمکن تجنبها. والیوم فان سقوط صدام وتغیر القیم والترجیحات السیاسیة المبتنیة علی الایدیولوجیة البعثیة اوجد اجواءا جدیدة ادت الی تکون تطورات جدیدة مبتنیة علی قیم وقواعد شعبیة. فهم تطورات العراق بعد صدام سیکوّن قسما مهما من مستقبل هذا البلد هذه التطورات التی هی اساسیة وفی اطار اعادة الهویة الدینیة وتختلف عن الحوادث العلمیة والعملیة السابقة فی المجتمع العراقی فی المرحلة المعاصرة. وعلی الرغم من ان دور المحتلین فی سقوط صدام ایضا من العوامل التی سهلت الوضع الجدید للشیعة فی العراق لکن العقبة الاجتماعیة الوحیدة القریبة من اصول هذه التحرکات هی الثورة الاسلامیة فی ایران وتنقسم هذه المقالة الی قسمین: ستبدا بتناول تعریف اجمالی بالفصائل الشیعیة الاسلامیة المهمة فی العراق یعنی حزب الدعوة والمجلس الاعلی للثورة الاسلامیة فی العراق والتیار الصدری وحزب الفضیلة ثم وفی القسم الثانی ومع بیان التطورات العامة والاستراتیجیة التی حصلت، سیتم تحلیل التوجه الذی اتخذته الفصائل الشیعیة المهمة فی العراق.

چکیده فارسی:اهتمام نوشتار حاضر، بررسی انتقادی مقاله «عصمت» (Impeccability)، اثر پال ای واکر، مورخ و مدرس دانشگاه های آمریکا و کاناداست که آن را در دایره المعارف قرآن لایدن به طبع رسانده است. حاصل این دیدگاه او درخصوص خاستگاه، ابعاد و ماهیت عصت را می توان چنین خلاصه کرد: عصمت، یعنی مصونیت از گناه و خطا؛ هرچند که این اصطلاح و این مفهوم، این گونه در قرآن به کار نرفته است اما بر پایه دیدگاه اکثریت متکلمان اندیشه معصومیت، اندیشه ای قطعی است. در قرآن و احادیث، کم وبیش به گناه پیامبران تصریح شده است و مسلمانان متقدم نیز آن را کم و بیش تصدیق کرده اند، بعدها شیعیان درپی ادعای قدرت مطلقه امامانشان، اندیشه عصمت را به وجود آوردند و اندک اندک آن را به پیامبران نیز تسری دادند. حتی یکی از متالهان شیعه (هشام بن حکم) مدعی بود که عصمت امام، ضروری تر از عصمت پیامبر است. برخی از پیامبران، دست کم پیش از بعثت مرتکب گناه شده اند. گناه یعنی نافرمانی به قصد مخالفت با قوانین خدا؛ اما مخالفتی که از سر غفلت و خطا صورت گیرد، گناه نیست و این بهترین تاویل درباره آیاتی است که به گناه انبیا تصریح می کند. عصمت به معنای قادر نبودن بر گناه نیست، بلکه لطف و عطیه ای است از جانب خداوند که پیش از انجام گناه و حتی پس از آن به پیامبر می رسد.در این نوشتار، باتوجه به مدعیات یادشده، این نتایج به دست آمده است که هرچند واژه عصمت در مفهوم کلامی خود در قرآن به کار نرفته است اما قرآن با واژه های دیگری برعصمت انبیا تصریح دارد. شیعه مبدع عصمت نیست و نسبت دادن این عقیده به متکلم شیعی، هشام بن حکم که وی عصمت امام را در مقایسه با عصمت پیامبر ضروری تر می داند، بی اساس است. در مفهوم گناه، قید عمد یا سهو لحاظ نشده است. پس بهترین راه برای تاویل آیاتی که به ظاهر موهم عدم عصمت است، توجه به درجات گناه است، نه نظریه سهو پیامبر که از دیدگاه شیعه مردود است. هر چند عصمت، امری اختیاری و لطفی از جانب خداست، اما اسبابی چون علم به فساد گناه و اراده قوی پیامبر است که انگیزه ارتکاب به گناه را در وی از بین می برد، نه آن که بعد از تصمیم به گناه، این لطف، پیامبر را دریابد. چکیده عربی:تهتم هذه المقالة بدراسة نقدیة لمقالة العصمة (Impeccability) لبول ای واکر المطبوعة فی دائرة المعارف القرانیة (لایدن). وتری هذه المقالة ان العصمة هی الحصانة من المعصیة والخطا والعصمة عند الشیعة فکرة قطعیة وهم ضمن ادعاء القدرة المطلقة لائمتهم اوجدوا فکرة العصمة وشیئا فشیئا تمت تسریتها الی الانبیاء حتی ان هشام بن الحکم کان یدعی ان عصمة الامام اکثر ضروریة من عصمة النبی والمعصیة عدم الاطاعة بقصد مخالفة قوانین الله لکن المخالفة التی تکون عن غفلة وخطا لا تعد ذنبا وهذا افضل تاویل للایات التی تصرح بمعصیة الانبیاء والعصمة لیست بمعنی عدم القدرة علی المعصیة بل هی لطف وعطیة من الله تصل الی النبی قبل ارتکاب المعصیة وحتی بعده. نتائج هذا البحث هی کالتالی: ان اصطلاح العصمة وان لم یستعمل بمفهومه الکلامی فی القران الا ان القران صرح بعصمة الانبیاء مستخدما تعابیر اخری ولا الشیعة هم من ابدع نظریة العصمة ولا النسبة المذکورة لهشام بن الحکم مطابقة للواقع ولم یلحظ فی مفهوم المعصیة قید العمد او السهو لهذا فان افضل طریق لتاویل الایات التی یوهم ظاهرها عدم العصمة هو الانتباه الی درجات المعصیة ولیس نظریة سهو النبی، وان کانت العصمة امرا اختیاریا ولطفا من الله لکن هناک اسبابا تتدخل فیها کالعلم بمفاسد المعصیة والارادة القویة للنبی.

چکیده فارسی:بازسازی و احیای تفکر دینی یکی از مقوله هایی است که از گذشته های دور مطمح نظر احیاگران دینی بوده است. احیاگری دینی امری به واقع شریف و ضروری است؛ زیرا در پی صیانت از دین و دین داری در جوامع دینی است. احیاگران در پی رفع چالش ها و موانعی هستند که رشد و بالندگی دین را به مخاطره می اندازند. آن ها حفظ و بازسازی تفکر دینی را در مقاطعی که دچار آسیب ها و تحریف هایی شده است، بر عهده دارند. احیاگری دینی یعنی زدودن غبار خرافه و بدعت و تحریف از چهره دین و عنایت به زوایای مغفول و متروک مانده معارف دینی و تصفیه زواید از چهره دین. به نظر بسیاری از محققان و صاحب نظران مسلمان، استاد مرتضی مطهری یکی از احیاگران و اصلاحگران اندیشه دینی، در دوره معاصر است. از منظر استاد، موضوع عقب ماندگی و انحطاط مسلمانان به عنوان جدی ترین مسئله کنونی مسلمانان و پاسخ به آن مبرم ترین نیاز است. استاد مهم ترین مولفه اصلاح فکر دینی را شفاف سازی و آسیب شناسی مفاهیم دینی می دانست که به صورت مسخ شده و واژگون در اذهان مردم رسوخ کرده بود. ایشان در موضع یک فیلسوف - متکلم از توجه به مسائل اجتماعی در حوزه احیای تفکر دینی غافل نماند. از همین رو، رویکرد اجتماعی در آثار ایشان مشهود است. توجه به نقش اجتهاد و تاکید بر پویایی آن، مبارزه با التقاط و تحجر و آسیب شناسی مفاهیم دینی مهم ترین ابعاد احیاگری شهید مطهری را تشکیل می دهد. چکیده عربی:ان اعادة بناء الفکر الدینی واحیائه هی احدی القضایا التی کانت مورد نظر محیی الدین. ان احیاء الدین امر شریف وضروری واقعا لانه یسعی للحفاظ علی الدین والتدین فی المجتمعات الدینیة ویسعی المحیون الی ازالة التحان اعادة بناء الفکر الدینی واحیائه هی احدی القضایا التی کانت مورد نظر محیی الدین. ان احیاء الدین امر شریف وضروری واقعا لانه یسعی للحفاظ علی الدین والتدین فی المجتمعات الدینیة ویسعی المحیون الی ازالة التحدیات والموانع التی تعرض نمو الدین ورفعته للخطر فهم المسؤولون عن حفظ الفکر الدینی واعادة بناءه فی الفترات التی یتعرف فیها للضرر والتحریفات. احیاء الدین یعنی ازالة غبار الخرافات والبدع والتحریفات عن وجه الدین والاهتمام بالزوایا المغفولة والمتروکة للمعارف الدینیة وتصفیة وجه الدین من الزوائد. ویری الکثیر من المحققین واصحاب النظر المسلمین ان الاستاذ المطهری من محیی الفکر الدینی والمصلحین فیه فی المرحلة المعاصرة وهو یری ان موضوع تخلف المسلمین وانحطاطهم اکثر المسائل جدیة لهم والاجابة علیه من اکثرها ضرورة وکان یری ان اهم عناصر اصلاح الفکر الدینی هو الشفافیة ومعرفة الاضرار التی تتعرض لها المفاهیم الدینیة والتی رسخت فی اذهان الناس بشکل ممسوخ ومقلوب. ولم یغفل الاستاذ المطهری ومن موقعه کفیلسوف- متکلم عن الانتباه للمسائل الاجتماعیة فی مجال احیاء الفکر الدینی ولذا نری التوجه الاجتماعیة ظاهرا فی اثاره. ان اهم ابعاد احیاء الشهید المطهری هی الانتباه الی دور الاجتهاد والتاکید علی حیویته ومواجهة الالتقاط والتحجر والتعرف علی الاضرار التی تواجه المفاهیم الدینیة.

چکیده فارسی:موضوع اصلی در این مقاله، قیام محمد بن عبدالله نفس زکیه، از حسنیان است. در ابتدا به مبانی و ماهیت فکری جنبش حسنیان پرداخته شده است تا پس از روشن شدن این مبانی، بهتر بتوان دلیل قیام محمد نفس زکیه را تبیین کرد. ازاین رو، سعی نگارنده در این پژوهش بر آن است که به عوامل شکست قیام محمد بن عبدالله و پیامد ها و نتایج این قیام بپردازد. عباسیان که خود را در برابر علویان فاقد مقبولیت کافی می دانستند، سعی داشتند استنادات و دلایلی مبنی بر مشروعیت خویش ارائه کنند. در مقابل، حسنیان نیز برای مشروع جلوه دادن خود، استناداتی دال بر حق جانشینی پیامبر (ص) برای خود قائل شدند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حسنیان نسبت به عباسیان، خود را به پیامبر (ص) نزدیک تر می دانستند و در واقع، خود را مصداق حقیقی خاندان پیامبر (ص) می شمردند. ازاین رو و مطابق این معیار، با تکیه بر ادعاهایی نظیر وراثت ولایت و امامت حضرت علی (ع)، حسب (افتخارات پدری) و نسب (خون و نژاد) والاتر، و بیعت عباسیان با آنها در عهد اموی، حق جانشینی پیامبر را متعلق به خود می دانستند. چکیده عربی:الموضوع الاساس فی هذه المقالة هو قیام محمد بن عبد الله النفس الزکیة وهو من الحسنیین وفی البدایة تم تناول المبانی الفکریة وحقیقة حرکة الحسنیین لکی وبعد اتضاح هذه المبانی یمکن وبکشل افضل تبیین سبب قیام محمد النفس الزکیة ولذا سعی الکاتب فی هذا البحث الی تناول اسباب فشل هذا القیام وآثاره ونتائجه. حینما رای العباسیون انهم یفقدون المقبولیة الکافیة سعوا الی تقدیم المستندات والادلة علی مشرعیتهم وفی المقابل کان الحسنیون یرون ولاجل ابراز مشروعیتهم، ادلة تدل علی احقیتهم بخلافة النبی صلی الله علیه واله. ما توصل الیه هذه البحث یحکی عن ان الحسنیین کان یرون انفسهم اقرب الی النبی صلی الله علیه واله من العباسیین وفی الواقع یرون انفسهم المصداق الحقیقی لاهل بیت النبی صلی الله علیه واله وعلیه ووفقا لهذا المعیار فانهم یرون ان حق خلافة النبی صلی الله علیه واله لهم وذلک بالاتکاء علی ادعاءات مثل وراثة ولایة وامامة الامام علی علیه السلام وبالحسب والنسب المتعالیین وبیعة العباسیین له فی العهد الاموی.

چکیده فارسی:«وقف» که به معنای «حفظ اصل مال و استفاده از منافع آن برای تامین نیازهای دیگران» است، یکی از روش های پسندیده جوامع برای کمک به مردم، به ویژه اقشار آسیب پذیر جامعه انسانی است. این کار انسان دوستانه در جوامع انسانی از دیرباز، به شکل های گوناگون وجود داشته؛ اما با ظهور اسلام، با راهنمایی های گفتاری و رفتاری رسول خدا (ص) به خوبی در رفتار مسلمانان جای گرفته است. با مطالعه منابع تاریخی و کتب متعدد حدیثی به جایگاه سنت حسنه وقف در کلام و سیره عملی پیامبر عظیم الشأن (ص) و همچنین صحابیان ایشان و ائمه معصوم (ع)، به ویژه موقعیت ممتاز و بی نظیر امام علی (ع) پی می بریم.حضرت علی (ع)، در طول عمر بابرکت خویش، بخصوص در مدت 25 سال سکوت ایشان، به حفر چاه، احداث نخلستان و ایجاد مزارع و کشتزارهای متعدد مشغول بودند و سپس تمامی این اموال و دارایی ها را که به برکت بازوان پرتوان خود ایجاد کرده بودند، وقف نیازمندان نمودند و در حالی به ملاقات پروردگار شتافتند که از اموال دنیا، چیزی جز 700 درهمی که از سهم بیتالمال خویش برای مایحتاج خانواده کنار گذاشته بودند، چیزی نداشتند. بر اساس اسناد موجود، به طور کلی، موقوفات آن حضرت شامل وقف بیش از 100 (یا 170) حلقه چاه در منطقه ینبع و چاه ها و چشمه های بی شمار دیگر در مناطق گوناگون، به ویژه در شهر مدینه و نواحی اطراف آن، وقف نخلستان ها و کشتزارهای متعدد، وقف خانه، وقف مسجد و مانند آن است.این مقاله در پی پاسخ به سه سوال کلیدی است: 1. میزان و تعداد موقوفات حضرت علی (ع) چقدر بوده است؟ 2. موقوفات حضرت علی (ع) شامل چه چیزهایی بوده است؟ 3. علت وقف این موقوفات چه بوده است؟ چکیده عربی:الوقف بمعنی حفظ اصل المال والاستفادة من منافعه لتامین حاجات الاخرین وهو عمل انسانی کان موجودا فی المجتمعات البشریة من قدیم الزمان وباشکال مختلفة لکن ومع ظهور الاسلام وبسبب ارشادات رسول الله صلی الله علیه واله قولا وعملا فقد اثرت علی سلوک المسلمین. ویمکننا التعرف علی مکانة الوقف هذه السنة الحسنة فی کلام النبی صلی الله علیه واله وسیرته العملیة وکذلک اصحابه والائمة المعصومین علیهم السلام وخاصة مکانته الممتازة وعدیمة النظیر عند الامام علیه السلام، وذلک من خلال مطالعة المصادر التاریخیة والکتب الحدیثیة المتعددة.لقد اشتغل الامام علی علیه السلام وطوال عمره المبارک وخاصة فی مدة سکوته التی استمرت 25 سنة، بحفر الابار وزراعة بساتین النخیل وانشاء المزارع والحقول المتعددة وبعد ذلک کان یقوم بوقف کل هذه الاموال والممتلکات التی اوجدها بجهده المبارک، علی المحتاجین. وفقا للوثائق الموجودة وبشکل عام فان اوقاف الامام علیه السلام تشتمل علی اکثر من 100 او (170) بئرا فی منطقة ینبع وآبار وعیون کثیرة فی مناطق مختلفة خاصة فی المدینة المنورة واطرافها وکذلک وقف بساتین النخیل وحقول متعددة ووقف البیوت ووقف المساجد اومثالها.تسعی هذه المقالة للاجابة علی ثلاثة اسئلة محوریة: 1. ماهو مقدار وعدد اوقاف الامام علی علیه السلام؟ 2. علی ماذا اشتملت اوقاف الامام علیه علیه السلام؟ ماهو سبب وقف هذه الاوقاف؟

چکیده فارسی:غدیر خم، بر اساس مستندات تاریخی، بی شک یکی از مهم ترین و مسلم ترین حوادث تاریخ صدر اسلام و دوران رسالت پیامبر اکرم (ص)، و روز اکمال دین و اتمام نعمت است. طی سالیان متمادی، اندیشمندان جهان اسلام به ذکر، بررسی و واکاوی زوایا و ابعاد متعدد این واقعه عظیم پرداخته اند. بزرگان شیعه، بر قطعیت وقوع و دلالت آن بر امامت و خلافت بلافصل علی (ع) تاکید کرده اند؛ اما نویسندگان اهل سنت مواضع متفاوتی گرفته اند.آنچه در این مقاله بدان پرداخته شده، بیان دیدگاه ها و موضع گیری های مورخان برجسته اهل سنت در قبال این رویداد قطعی و سرنوشت ساز تاریخی، و بررسی و نقد آن است. با مراجعه به منابع معتبر تاریخی عامه، به رویکردهای متفاوت آنها در قبال موضوع غدیر خم برمی خوریم: برخی واقعه غدیر را پذیرفته، اما با عقیده شیعه در دلالت آن بر خلافت و امامت حضرت علی (ع) مخالف اند؛ عده ای فقط به ذکر حدیث غدیر یا احتجاج و مناشده مولا علی با تنی چند از صحابه که در غدیر حضور داشتند، بسنده کرده و درباره چگونگی و کیفیت وقوع آن، مطلبی نگفته اند؛ گروه دیگر، یا کاملا سکوت اختیار کرده و از غدیر سخنی به میان نیاورده اند، یا حتی صراحتا آن را انکار کرده اند. چکیده عربی:مما لاشک فیه واستنادا للوثائق التاریخیة فان واقعة الغدیر هی اهم واکثر الحوادث یقینیة فی تاریخ صدر الاسلام وعصر رسالة النبی الاکرم صلی الله علیه واله وهو یوم اکمال الدین واتمام النعمة ولقد تناول علماء العالم الاسلامی وخلال سنین طویلة دراسة و تحلیل الزوایا والابعاد المختلفة لهذه الواقعة العظیمة. یؤکد علماء الشیعة علی قطعیة وقوع هذه الواقعة ودلالتها علی امامة الامام علی علیه السلام وخلافته المباشرة للنبی صلی الله علیه واله لکن کتاب اهل السنة اتخذوا موقفا مختلفا.ما تم تناوله فی هذه المقالة هو بیان اراء ومواقف المؤرخین السنیین البارزین تجاه هذه الحادثة القطعیة و التاریخیة المصیریة ودراستها ونقدها، ومن خلال مراجعة المصادر التاریخیة المعتبرة للسنة نواجه اتجاهات مختلفة تجاه هذه الموضوع فالبعض اعترف بواقعة الغدیر لکنه یخالف عقیدة الشیعة حول دلالتها علی خلافة الامام علی علیه السلام وامامته والبعض اکتفی بذکر حدیث الغدیر او بذکر احتجاج ومناشدة الامام علی علیه السلام علی بعض الصحابة الذین حضروا واقعة الغدیر ولم یذکر شیئا حول کیفیة حصول الغدیر وهناک مجموعة اخری اما اختاروا السکوت ولم یذکروا شیئا عن الغدیر حتی وصل الامر بالبعض الی انکارها بصراحة.