اخلاق در علوم و فناوری
سال:1394 | دوره:10 | شماره:4 |تعداد مقالات:15

زمینه: از گذشته های دور، بحث در باب اخلاق پزشکی در قالب قوانین، نظریه ها، فرضیه ها و مذاهب بروز کرده است. در ایران نیز نهادهای مختلفی در امر تدوین و اجرای اخلاقیات پزشکی فعالیت دارند. گروه علمی اخلاق پزشکی و علوم زیستی در جهت نیل به هدف اعتلای اخلاق پزشکی، درباره برخی از موضوعات مطرح در حیطه پزشکی، آیین نامه های اخلاقی تدوین نموده است. در این گردآوری، برخی از آیین نامه های تدوین شده که به چالش برانگیزترین مسائل روز پزشکی پرداخته اند، مورد توجه قرار گرفته است.نتیجه گیری: گروه اخلاق پزشکی فرهنگستان علوم پزشکی ایران در فاصله سال های 1386 تا 1387 درباره برخی از چالش برانگیزترین مسائل پزشکی روز کشور که نیازمند توجهات اخلاقی ویژه هستند، آیین نامه های اخلاقی جامعی را تدوین و پیشنهاد نموده است. این موارد شامل: سزارین، سقط جنین، اقدامات خرافی در امر درمان، سهم خواهی و واسطه گری در خدمات پزشکی، پیوند کلیه از اهداکننده زنده، شروع یا خاتمه اقدامات درمانی غیرموثر و در نهایت، جراحی های پلاستیک، ترمیمی و زیبایی، می باشد.

زمینه: در عصر امروز در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی رسانه ها توانستهاند جایگاه مهمی کسب نمایند. به موازات گسترش کمی و کیفی وسایل ارتباط جمعی، ضرورت مقررات گذاری برای فعالیت این وسایل آشکار شده است. تردیدی وجود ندارد که قوانین و مقررات برای برقراری نظم در هر عرصه ای لازم است، اما کافی نیست. تجربه نشان داده که در برخی امور (مانند رسانه ها) علاوه بر استفاده از ابزارهای قانونی، باید به ابزارهای نظارت درونی توجه شود. زیرا این ابزارها با فعالیت ها متناسب تر است و افراد، خود را بیشتر ملزم به رعایت آن می دانند.یکی از این ابزارهای درونی یا خود نظام دهی در رسانه ها، تدوین منشور اخلاق حرفه ای است. این منشور که توسط خود عوامل رسانه ای تنظیم می گردد، نقش مهمی در دستیابی به اهداف رسانه ها و عمل به رسالت های اجتماعی آنها دارد. در این تحقیق به نظریه های هنجاری در مورد رسانه ها اشاره شده است و منشور اخلاقی رسانه های کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. هدف در بررسی حاضر، ضرورت تدوین منشور اخلاقی رسانه هاست.نتیجه گیری: بررسی ها نشان می دهد ضرورت حفظ اعتماد مخاطبین برای اصحاب رسانه مهم است. مدیران و عوامل رسانه ها می دانند که تاچه اندازه رعایت اخلاق و قواعد کار حرفهای در حفظ اعتماد مردم نقش دارد، از این رو خود شیوه ای را برای نظارت و کنترل فعالیت های خود انتخاب می کنند، شیوه ای که مانع فعالیت های آنها نمی شود و رسانه ها را پاسخگو می نماید .بنابراین ضرورت تدوین منشور اخلاق حرفه ای از سوی رسانه ها از اهمیت زیادی برخوردار است.

زمینه: یکی از علل کم رنگ شدن اخلاق در روابط انسانی، غفلت از ارزش والای انسانی است. این نگرش باعث می شود که انسان موجودی کم اهمیت به نظر آید و ناخودآگاه بسیاری از حقوق قانونی و اخلاقی او نادیده گرفته شود. برعکس، توجه به جایگاه بالای انسان، حس احترام به بشر و رعایت رفتار اخلاقی نسبت به او را بر می انگیزد. بنابراین لازم است، حقیقت و جایگاه انسان به گونه ای فراگیر و با روشی عقلی و نظری، تبیین شود و پیامدهای اخلاقی آن در رفتار افراد نسبت به یکدیگر مورد توجه قرار گیرد. از این روی پژوهش حاضر بر آن شد بر انسان شناسی فلسفی، عرفانی و دینی، به عنوان مبانی نظری اخلاق حرفه ای توجه نماید.نتیجه گیری: بین تلقی هر شخصی از انسان و نوع رفتار او با افراد بشر رابطه معناداری وجود دارد. توجه دادن به استعدادها و ظرفیت های نهفته در انسان و جایگاه بالای او در آفرینش، افزون بر این که هوش اخلاقی را پایدارتر می کند، می تواند از سویی نوعی احترام و رفتار اخلاق مدارانه نسبت به انسان ها را در افراد برانگیزد و از دیگر سو، انگیزه برای تربیت انسان های بدرفتار و غیراخلاقی را افزایش دهد. از این رو، برای بهبود روابط انسانی و به ویژه رعایت اخلاق در محیط کسب و کار، دیدن این جایگاه می تواند نقش چشمگیری داشته باشد. این دیدن اما بیشتر با چشم خرد دیده می شود تا با چشم سر، یعنی نظری و فراتر از رفتارشناسی است.

زمینه: توجه به اخلاق حرفه ای و پیامدهای آن از اساسی ترین موضوعات پژوهشی در حوزه های سازمانی است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی نقش جو اخلاقی بر تعهد سازمانی، رضایت شغلی و تمایل به ترک شغل بود.روش: این تحقیق کاربردی و بر اساس شیوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری کلیه کارشناسان زن و مرد اداره مخابرات شهرستان ارومیه به تعداد 200 نفر بوده که از این تعداد 132 نفر به عنوان نمونه آماری به صورت تصادفی، جهت مطالعه انتخاب گردید. داده ها از طریق پرسشنامه های استاندارد جو اخلاقی، تعهد سازمانی، پرسشنامه رضایت شغلی و پرسشنامه تمایل به ترک شغل جمع آوری گردید. به منظور تجزیه و تحلیل آماری روابط بین متغیرهای مکنون و اندازه گیری شده در الگوی مفهومی از مدل معادلات ساختاری استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که؛ بین متغیرهای جواخلاقی با رضایت و تعهد راﺑطه مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین راﺑطه جو اخلاقی با تمایل به ترک خدمت منفی و معنی دار می باشد. شدت این همبستگی دو به دو از 0.16- تا 0.65- در نوسان است. از تحلیل همبستگی میان متغیرهای برون زا و درونزا می توان نتیجه گیری کرد که؛ هر گونه افزایش در اخلاق حرفه ای همراه با افزایش در نمرات رضایت و تعهد و کاهش در نمرات تمایل به ترک خدمت می باشد.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش حاکی از آن است که جو اخلاقی به طور مستقیم باعث ارتقای رضایت شغلی و تعهد سازمانی در کارمندان می شود. همچنین جو اخلاقی کاهش تمایل به ترک شغلی کارمندان را در محیط اداری فراهم می کند.

زمینه: مدیران سازمان ها با رعایت معیارهای اخلاقی و پایبند بودن به قراردادهای روانشناختی در سازمان، می توانند تاثیرات قابل توجهی را برادراک امنیت شغلی، و اعتماد سازمانی کارکنان داشته باشند. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف پیش بینی ادراک امنیت شغلی و اعتماد سازمانی، از طریق رهبری اخلاقی و پایبندی به قراردادهای روانشناختی، به مرحله اجرا درآمده است.روش: پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان یک شرکت تولیدی در اصفهان بودند که از میان آنان تعداد 210 نفر به شیوه نمونه گیری طبقه ای در دسترس، به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این پژوهش پرسشنامه های رهبری اخلاقی، پایبندی به قراردادهای روانشناختی، ادراک امنیت شغلی، و اعتماد سازمانی مورد استفاده و داده ها از طریق ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون گام به گام مورد تحلیل قرار گرفتند.یافته ها: بین رهبری اخلاقی و پایبندی به قرارداد روانشناختی با ادراک امنیت شغلی و اعتماد سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد (p<0.01). علاوه براین، یافته های مربوط به تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که رهبری اخلاقی، توانست تا 24 درصد از واریانس ادراک امنیت شغلی و همچنین پایبندی به قرارداد روانشناختی، توانست تا 4.9 درصد از واریانس اعتماد سازمانی را پیش بینی کند.نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که می توان از طریق رهبری اخلاقی، ادراک امنیت شغلی، و از طریق پایبندی به قرارداد روانشناختی، اعتماد سازمانی را افزایش داد. در این میان قدرت پیش بینی کنندگی رهبری اخلاقی قویتر از پایبندی به قرارداد روانشناختی است.

زمینه: اعتماد اجتماعی شاخص مهمی در شکل گیری انضباط در روابط اقتصادی و اجتماعی است. بهبود در اعتماد اجتماعی، موجب ارتقاء و بهبود روابط اجتماعی، نگرش، احترام به قانون، عملکرد اجتماعی و شغلی افراد خواهد شد. در مقابل، فقدان اعتماد اجتماعی اثرات نامطلوبی مانند رشوه، فساد و عدم شفافیت مالی را به همراه خواهد داشت. ازاین رو، هدف از انجام این تحقیق، شناسائی میزان فساد مالی در میان حسابرسان و تعیین رابطه آن با اعتماد اجتماعی است.روش: روش تحقیق حاضر توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل حسابرسان شاغل در بخش دولتی و خصوصی حرفه حسابرسی است. نمونه پژوهش شامل 320 نفر از حسابرسان شاغل در بخش دولتی و خصوصی می باشد که به صورت تصادفی انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده های تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه برای سنجش فساد مالی و اعتماد اجتماعی می باشد. برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها نیز، از رگرسیون چند متغیره استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان داد رابطه مستقیمی میان اعتماد اجتماعی پایین و فساد مالی در میان حسابرسان شاغل در بخش خصوصی حرفه حسابرسی وجود دارد.نتیجه گیری: نتایج تایید می نماید که توسعه اخلاق، در حرفه حسابرسی مستلزم بهبود ارزش های اجتماعی ازجمله اعتماد اجتماعی است.

زمینه: توجه به ارزش های اخلاقی، از جمله وظایف مهمی است که انتظار می رود دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در کنار کسب علم به آن توجه ویژه داشته باشند. پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی وضعیت هوش اخلاقی دانشجویان، رابطه بین هوش اخلاقی و نوع دوستی آنها را مشخص نماید.روش: پژوهش، کاربردی و شیوه گردآوری و تحلیل اطلاعات آن، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش دانشجویان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم می باشند. حجم نمونه بر اساس جدول مورگان تعداد 196 نفر محاسبه شد. روش نمونه گیری، در دسترس و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه استاندارد هوش اخلاقی و پرسشنامه نوعدوستی می باشد. داده ها از طریق فنون آماری؛ تحلیل واریانس، آزمون t، آزمون کراسکال والیس،U  من ویتنی، و ضریب همبستگی پیرسون و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند.یافته ها: دانشجویان در ابعاد دلسوزی، وفای به عهد، اهمیت دادن به دیگران و توانایی در بخشش اشتباهات دیگران وضعیت خیلی خوب داشته اند. بین بیشتر مولفه های هوش اخلاقی با نوعدوستی دانشجویان رابطه معنادار وجود دارد. بین هوش اخلاقی دانشجویان در رده های مختلف سنی، رتبه کنکور و میزان تحصیلات والدین آنها تفاوت معنادار وجود ندارد. بین نوع دوستی دانشجویان در رده های مختلف سنی، و تحصیلات والدین آنها، تفاوت معنادار وجود ندارد، اما با رتبه کنکور، تفاوت معنادار بوده است.نتیجه گیری: با توجه به این که هوش اخلاقی اکتسابی است و با نوع دوستی مرتبط است، آموزش هایی که منجر به رشد هوش اخلاقی دانشجویان می شود، می تواند موجب افزایش نوع دوستی و در نهایت بالارفتن سطح علمی دانشگاه شود.

زمینه: فساد اداری از جمله پدیده های مساله آفرین مدیریتی است که کنترل آن یکی از چالش های سازمان ها محسوب می شود. این پژوهش، با هدف بررسی رابطه فناوری اطلاعات با فساد اداری، ضمن تبیین نقش وجدان کاری انجام شده است.روش: روش انجام پژوهش، همبستگی و جامعه آماری هدف آن کارکنان سازمان های دولتی رفسنجان است. نمونه آماری 357 نفری به طور تصادفی انتخاب شد. سپس، پرسشنامه هایی برای سنجش متغیرهای پژوهش تهیه شد و پس از اطمینان از پایایی و روایی محتوا بین نمونه توزیع گردید. برای بررسی فرضیه های پژوهش، نخست مدل های اندازه گیری با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی برآورد و آزمون شدند و سپس از طریق رگرسیون چندگانه، برازش داده ها به مدل های معادله ساختاری انجام شد. برای بررسی نقش تعدیل گر متغیر وجدان کاری، قدر مطلق نسبت های بحرانی اختلاف بین ضرایب بتای رابطه متغیر مستقل و وابسته، بر اساس دو سطح وجدان کاری کم و زیاد محاسبه و به عنوان آماره آزمون با مقدار بحرانی z در سطح معناداری 99 درصد مقایسه شدند. محاسبات در نرم افزار Amos Graphics انجام شدند.یافته ها: در سطح اطمینان 99 درصد، فناوری اطلاعات با فساد اداری و به دنبال آن با فساد مالی، فساد رفتارهای اداری و فساد قانونی رابطه منفی معناداری دارد. همچنین، معلوم شد اگر چه متغیر وجدان کاری به عنوان تعدیل گر در رابطه فناوری اطلاعات و فساد اداری نقش معناداری ندارد، در این سطح اطمینان به طور مستقل با فساد اداری رابطه ای منفی دارد.نتیجه گیری: فناوری اطلاعات می تواند فساد اداری را کاهش دهد، ولی نقش آن در کاهش فساد اداری در بخش دولتی نمی تواند نوشداروی مهار آن تصور شود. همچنین، به سبب اهمیت وجدان کاری در کاهش فساد اداری، می توان همچنان مهم ترین عوامل نقش آفرین را در کاهش فساد اداری، عوامل فرهنگی و اجتماعی دانست.

زمینه: ماهیت حرفه کتابداری و اطلاع رسانی خدمت به کاربران است. هدف این پژوهش، شناسایی میزان آشنایی، تعهد و اختیار کتابداران کتابخانه های عمومی استان اصفهان به اصول اخلاق حرفه ای کتابداری است.روش: پژوهش حاضر کاربردی و از نوع پژوهش های پس رویدادی است. جامعه آماری، تمام کتابداران کتابخانه های عمومی استان اصفهان در سال 1391، که تعداد آنها در مجموع 276 نفر بوده است. به دلیل در دسترس بودن جامعه آماری از روش سرشماری استفاده شد و در نهایت 207 پرسشنامه برگردانده شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمارهای توصیفی (درصد، میانگین و انحرف معیار) و استنباطی (آزمون های مقایسه میانگین ها، کروسکال والیس و U من ویتنی) بوده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد، کتابداران با اصول اخلاقی آشنایی دارند و نسبت به آن متعهد هستند، اما حین انجام وظایف خویش این اصول را به کار نمی گیرند. میزان سابقه کار در آشنایی و تعهد افراد به اصول اخلاق حرفه ای موثر است، اما سابقه کار در به کاربستن اصول اخلاق حرفه ای تاثیر ندارد. قابل توجه است که جنسیت، سن و میزان تحصیلات در وضعیت اخلاق حرفه ای تاثیرگذار نیستند.نتیجه گیری: در مجموع کتابداران نهاد کتابخانه های عمومی استان اصفهان در بیشتر مولفه های اخلاق حرفه ای، از آشنایی و تعهد خوبی برخوردار بوده اند، ولی در رابطه با به کاربست آن دسته از مولفه هایی که کمتر آنها را در حین انجام وظایف خویش به کار می گیرند، آموزش ها و بازرسی هایی سرزده از طرف مقامات مسوول ضروری می باشد.

زمینه: فقدان نهادینه شدن آموزش کدها و استانداردهای حرفه ای و اخلاقی در موسسات آموزشی و پژوهشی چالش مهمی است. بنابراین تحقیق حاضر به این موضوع می پردازد که آیا اساتید دانشگاه و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانش و نگرش کافی را درباره دستورالعمل های اخلاقی دارند.روش: پژوهش حاضر از نوع پژوهش های پس رویدادی است. جامعه مورد بررسی دراین تحقیق کلیه اساتید و دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده های دانشگاه کردستان شامل علوم انسانی، منابع طبیعی، فنی مهندسی و کشاورزی است که از میان آنها تعداد 397 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی و 138 نفر استاد، با استفاده از نمونه گیری طبقه ای، به عنوان نمونه تحقیق، انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات (برای دانش و توجه پژوهشگران نسبت به دستورالعمل های اخلاقی) به وسیله پرسشنامه مبتنی بر دستورالعمل های اخلاقی (APA ویژه محققان علوم انسانی) و نیز پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر دستورالعمل های اخلاق در علوم و فن آوری (NENT ویژه محققان علوم و فنی مهندسی) بود. برای تحلیل اطلاعات از آزمون های تی تک نمونه ای، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی دانکن استفاده شد.یافته ها: نتایج تحقیق نشان می دهند که؛ به صورت کلی آگاهی نسبت به دستورالعمل های اخلاق در پژوهش در بین اساتید نزدیک به متوسط و آگاهی نسبت به دستورالعمل های اخلاق در پژوهش در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی پایین است. همچنین، میزان آگاهی و توجه اساتید و دانشجویان برحسب رشته تحصیلی و دانشکده تفاوت معنی داری دارد.نتیجه گیری: به طورکلی اغلب اساتید و دانشجویان آگاهی های عمومی نسبت به اخلاق در پژوهش دارند، اما چنین آگاهی هایی در حد کامل نیست.

زمینه: تحقیقات اندکی در رابطه با بررسی ساز و کارهایی که رهبری اخلاقی از طریق آنها منجر به نتایج مثبت عملکردی کارکنان می شود، وجود دارد. در این میان هویت یابی کارکنان و باورهای اخلاقی آنان از جمله متغیرهایی می باشند که می توانند در رابطه رهبری اخلاقی با بسیاری از نتایج عملکردی نقش واسط و تعدیل کننده داشته باشند؛ بر همین اساس نیز هدف این مقاله بررسی نقش هویت یابی و باورهای اخلاقی کارکنان در نتایج عملکردی رهبری اخلاقی می باشد.روش: این تحقیق براساس روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری این تحقیق 245 نفر از کارمندان یک شرکت داروسازی در شهر تبریز می باشد که با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه تعداد 181 نفر به عنوان حجم نمونه آماری مشخص گردیده است. برای جمع آوری داده ها از پنج پرسشنامه استاندارد استفاده شده است. برای آزمون فرضیه ها نیز از رویکرد حداقل مربعات جزئی در مدل های مسیری- ساختاری استفاده شده است.یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد که هویت یابی با دو بعد هویت سازمانی و هویت رابطه ای نقش میانجی کننده در ارتباط میان رهبری اخلاقی با عملکرد کارکنان داشته است. باورهای اخلاقی کارکنان نیز دارای اثر تعدیلی قوی در شدت رابطه رهبری اخلاقی با هویت یابی رابطه ای و همچنین اثر تعدیلی متوسطی در شدت رابطه رهبری اخلاقی با هویت یابی سازمانی بوده است. نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که برای اثربخشی رهبری اخلاقی بایستی نقش سایر متغیر های اثرگذار بر رابطه رهبری اخلاقی و عملکرد مورد توجه قرار گیرد.

زمینه: رشد و توسعه سازمان ها و افزایش نقش آنها در اجتماع، پیامدهای اجتماعی فعالیت های سازمان ها و تاثیرات آنها بر برخورداران مختلف اهمیتی روز افزون یافته است به گونه ای که عملکرد اخلاقی و اجتماعی انسان ها بر عملکرد کلی سازمان تاثیرات بزرگی دارد. هدف این پژوهش بررسی رابطه اخلاق کاری و رفتار شهروندی سازمانی با عملکرد سازمانی است.روش: پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل 448 نفر، کارکنان بانک های تجاری دولتی شهر سنندج و حجم نمونه 263 نفر از کارکنان با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده است. برای عملیاتی کردن متغیرهای پژوهش از پرسشنامه های اخلاق کاری و رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد سازمانی استفاده شد. جهت آزمون فرضیه های پژوهش از مدل معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است.یافته ها: یافته های این پژوهش تایید ضریب همبستگی بین اخلاق کاری و رفتار شهروندی سازمانی (0.97)، ضریب همبستگی بین رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد سازمانی (0.82) و ضریب همبستگی بین اخلاق کاری و عملکرد سازمانی (0.80) بوده است. نتایج نشان دادند؛ مقدار(0.061) RMSEA  و نسبت  χ2به df زیر 3 می باشد که نشان از برازش و قدرت تبیین خوب مدل دارد.نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش، ضروری است که مدیران سازمان ها با استفاده از راهکارهای ارتقای اخلاق کاری و رفتار شهروندی سازمانی به بهبود و ارتقای عملکرد سازمانی بپردازند و سازوکارهایی را بدین منظور در پیش گیرند.