مطالعات انقلاب اسلامی
سال:1398 | دوره:16 | شماره:57 |تعداد مقالات:11

چکیده فارسی: اهمیت «صدور انقلاب» در سیاست خارجی جمهوری اسلامی این سؤال را فرارو نهاده است که نسبت این اصل با اصل عدم مداخله در حقوق بین الملل چیست و آیا تقابل نظری آن دو، کنشگری در عرصه بین الملل را دچار چالش نمی سازد؟ تفاسیر متعدد از اصل صدور انقلاب و ابهامات موجود در اصل عدم مداخله راه را بر قضاوتی کلی مبنی بر سازگاری یا ناهمخوانی این دو اصل دشوار ساخته است، با این حال اساس آن دو در تنافی ذاتی بایکدیگر قرار ندارد. این نوشتار با روش تحلیلی تبیینی اَشکال صدور انقلاب را در قالب پنج قرائت الگوئی توسعه ای، سیاسی استراتژیک، فرهنگی تبلیغی، نظامی تسلیحاتی و جهادی، سازماندهی نموده است. سه قرائت نخست را از اساس غیرمتعارض با اصل عدم مداخله دانسته و قرائت نظامی تسیلحاتی را در چارچوب تحول در مفهوم حاکمیت و گسترش حقوق مداخله بشردوستانه توجیه می نماید. در نهایت بر این باور است که قرائت متخذ از امام خمینی، رویکرد الگوسازی معنوی فرهنگی است که واجد مقبولیت عام حقوقی است. چکیده عربی: اهمیة «تصدیر الثورة» فی السیاسة الخارجیة للجمهوریة الإسلامیة، تطرح أمامنا هذا السؤال وهو ما العلاقة بین هذا الاصل ومبدأ عدم التدخل فی الحقوق الدولیة؟ ألا یؤدی التعارض النظری بین هذین الأمرین الى ایجاد تحدیات فی مجال العمل على الصعید الدولی؟ هنالک رؤى متعددة حول اصل تصدیر الثورة، وما یکتنف مبدأ عدم التدخل من غموض، جعل من الصعب اصدار حکم کلّی حول تماشی أو تعارض هذین الأمرین. ومع ذلک فإن أساس هذین الأمرین لا یجعلهما فی تنضادٍ ذاتی مع بعضهما. أنجز هذا البحث بالاسلوب التحلیلی والتبیینی، لیضع حالات تصدیر الثورة فی اطار خمس قراءات وهی النموذجی التنموی، والسیاسی الاستراتیجی، والثقافی الإعلامی، والعسکری التسلیحی والجهادی، والتنظیمی. القراءات الثلاثة الاولى لا تتعارض من الأساس مع مبدأ عدم التدخل، والقراءة العسکریة والتسیلحیة یمکن توجیهها فی اطار التحول فی مفهوم السیادة وتوسیع حقوق التدخل الانسانی. وفی الختام فالاعتقاد هو أن القراءة المستقاة من مواقف الامام الخمینی، تفید أن بناء النموذج المعنوی والثقافی یحظى بمقبولیة حقوقیة عامة.

چکیده فارسی: گفتمان انقلاب اسلامی، با تأکید بر نشانه های جدید، چشم اندازی روشن برای انسان های معاصری که سرخورده از گفتمان های موجود بودند، ترسیم کرد و روابط انسانی و بین المللی را از زاویه ای نو تحلیل نمود. مسئله این نوشتار این است که آیا گفتمان انقلاب اسلامی بر جوامعی که فاقد مشترکات فرهنگی و اجتماعی با ایران بوده اند همچون آمریکای جنوبی، نیز تأثیر داشته است؟ با مراجعه به مکتوبات، مصاحبه ها و اخبار منتشرشده، شواهد متنوعی بر تأثیر گفتمان انقلاب اسلامی در سطوح مختلف در منطقه آمریکای جنوبی دیده می شود. ونزوئلا به عنوان کشوری که متأثر از این گفتمان بوده، مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها بیانگر این است که انقلاب اسلامی با مفصل بندی جدید مفاهیم و نشانه ها، ضمن تغییر صف بندی های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در منطقه، رویکرد نوینی را در زیست انسانی گشوده است که نتیجه آن خودباوری، اعتمادبه نفس و استکبارستیزی در برابر زیاده خواهی گفتمان های معاصر هژمون بوده است. چکیده عربی: خطاب الثورة الإسلامیة، مع الترکیز على المعالم الجدیدة، فتح أفقاً مشرقاً أمام الإنسان المعاصر الذی سئم وذاق الإحباط من الخطابات الموجودة، وقدّم رؤیة من زاویة جدیدة للعلاقات الانسانی والدولیة. القضیة التی یهتم بها هذا البحث هی هل کان هنالک أیضاً تأثیر لخطاب الثورة الإسلامیة على المجتمعات التی لا تربطها مشترکات ثقافیة واجتماعیة مع ایران، مثل مجتمعات أمریکا الجنوبیة؟ عند العودة الى ما نُشر من مدوّنات، ولقاءات، وأخبار، نعثر على شواهد متنوعة على تأثیر خطاب الثورة الإسلامیة على مستویات مختلفة فی منطقه أمریکا الجنوبیة. وهنا تمّ تسلیط الضوء على فنزویلا باعتبارها بلداً متأثراً بهذا الخطاب. یستدل من المعطیات التی توصل الیها هذا البحث على أن الثورة الإسلامیة بما طرحته من رؤیة مفصلیة جدید للمفاهیم والمؤشرات، وفی سیاق ما أحدثته من تغییر فی الاصطفافات السیاسیة، والاقتصادیة والثقافیة فی المنطقة، قد فتحت منهجاً جدیداً فی الحیاة الإنسانی، تمخضت عنه نتیجة وهی الثقة بالذات، ومقارعة الاستکبار والوقوف بوجه تمادی الخطابات الهجومیة المعاصرة.

چکیده فارسی: معمول استخدام های سیاسی در یک نظام سیاسی از طریق ساختارهای تنظیم شده و مشخصی، تلاش می کند تا مستخدمین سیاسی را از میان اجتماع ذیل حاکمیت خود برگزیند. بنابراین، هر موقعیت فکری و ایده آلی که در جامعه موجود باشد، از طریق همین مستخدمین سیاسی، به سطح حاکمیت منتقل می شود. در صورت برخورداری اجتماع از نشاط و سلامت اجتماعی، این نشاط، تحرک و سلامت، از طریق گزینش نخبگان و افراد شایسته تحت عنوان مستخدم سیاسی، به بدنه حاکمیت نیز منتقل می شود؛ این مقاله به این سئوال پاسخ می دهد که مدل نشاط انقلابی در بستر محیط دانشگاهی و با مخاطبان دانشجو چگونه محقق خواهد شد؟ بیان می شود که جهت بالابردن سطح نشاط انقلابی و حفظ انقلابی گری در میان جوانان، هشت مرحله «اشتراک عقیده»، «اعتقاد»، «التزام»، «مردم داری»، «همبستگی»، «برنامه ریزی»، «حصول نتیجه مطلوب» و «جمهوری اسلامی» مفروض شده که در این مقاله برمبنای یک طرح تجربی، رابطه میان اقناع تبلیغی درس انقلاب اسلامی و ریشه های آن با مدل نشاط انقلابی بررسی می شود. چکیده عربی: المتعارف عادة فی الاستخدامات السیاسیة فی أی نظام سیاسی هو السعی عن طریق سیاقات منظمة ومعینة لاختیار المستخدمین السیاسیین من بین أفراد الجماعات التابعة لسلطتهم. على هذا الأساس، فإن أی واقع فکری ومثالی موجود فی المجتمع، سینتقل من خلال هؤلاء المستخدمین السیاسیین الى دائرة السلطة. فإن کان المجتمع یتصف بالحماس والسلامة الاجتماعیة، هذا الحماس، والحرکة، والسلامة، ینتقل أیضاً عن طریق اختیار ذوی الکفاءات والمؤهلین کمستخدمین سیاسیین، الى أجهزة السلطة. یتکفل هذا البحث بالإجابة عن السؤال التالی وهو: ما نموذج الحماس الثوری المناسب للأجواء الجامعیة، وکیف یمکن تحقیه لدى المتلقین من طلبة الجامعات؟ إن الإرتقاء بمستوى الحماس الثوری والحفاظ على الروح الثوریة بین الشباب، یفترض ثمانیة مراحل «الاشتراک فی العقیدة»، «الایمان»، «الإلتزام»، «ومداراة الناس»، «والتلاحم»، «والتخطیط»، «والحصول على النتیجة المرجوة»، و«الحکم الجمهوری الإسلامی»، حیث یتناول هذا البحث وفقاً لاطروحة تجریبیة للعلاقة بین الاقناع عن طریق الدعوة والتبلیغ لدروس الثورة الإسلامیة وجذورها، مع نموذج الحماس الثوری.

چکیده فارسی: امروزه از برند ملت به عنوان قدرت نرم کشورها یاد می شود. با اینکه روزانه بر تعداد کشورهایی که برنامه برندسازی خود را آغاز می کنند افزوده می شود، اما این موضوع در کشور ما مغفول مانده است. براین اساس پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که برند ملت ایران از چه عناصری تشکیل شده و چه ویژگی هایی می تواند داشته باشد؟ نمونه آماری پژوهش، 54 نفر از خبرگان آَشنا با موضوع برندسازی ملت است. روش گردآوری اطلاعات در مرحله مطالعه مبانی و پیشینه، مطالعه کتابخانه ای و در مرحله پیمایش مصاحبه عمیق است. برای تجزیه و تحلیل و مفهوم سازی، اطلاعات گردآوری شده از روش تحلیل محتوای مقوله ای با رویکرد قیاسی استفاده شد. طبق نتایج، «مزیت رقابتی ایران» و «ارتقاء تصویر ملت ایران»، توجه به «اصول و تکنیک های برندسازی» و ضرورت «کنترل و نظارت پیوسته» برنامه برندسازی ملت ایران مواردی هستند که در برندسازی ایران باید مورد توجه قرار گیرند. چکیده عربی: یشار الیوم الى الهویة الوطنیة کقّوة ناعمة بید البلدان. ومع أنه تُضاف یومیاً بلدان أخرى الى عدد البلدان التی تبدأ بمخطط للارتقاء بهویتها المثالیة، إلا أن هذا الموضوع لا زال مهملاً فی بلدنا. وعلى هذا الأساس فإن السؤال الأساسی الذی یثیره هذا البحث هو: ما العناصر التی تتألف منها الهویة المثالیة للشعب الایرانی؟ وما هی الخصائص التی یمکن أت تتصف بها؟ شملت العینة الاحصائیة للبحث 54 خبیراً من الخبراء المطلعین على موضوع الهویة المثالیة للشعب. طریقة جمع المعلومات فی مرحلة استطلاع الاسس والخلفیات، هی الدراسة المکتبیة، وفی المرحلة التالیة اجراء حوارات معمقة. ولغرض تحلیل وصیاغة مفاهیم مما جُمع من المعلومات، اعتُمدت طریقة تحلیل محتوى الموضوع بطریقة قیاسیة. طبقاً للنتائج المستحصلة تبین أن «المیزة التنافسیة لایران» و«النهوض بمستوى التصور عن الشعب الایرانی»، والاهتمام ب «قواعد وتقنیات الهویة المثالیة»، وضرورة «الرقابة والاشراف المتواصلین»، ومنهج الهویة المثالیة للشعب الایرانی، تمثل الامور التی ینبغی أن تحظى بالاهتمام فی ما یتعلق بالهویة المثالیة لایران.

چکیده فارسی: موضوع مقاله، ضرورت دستیابی به استلزامات ساختِ اسلامی نهاد «دولت» در جمهوری اسلامی است. پرسش اصلی این است که «بحران های موجود در نظام جمهوری اسلامی در چه خلأ راهبردی ای ریشه دارند؟ » در پاسخ به سؤال یادشده با استفاده از «روش شناسی بحران» (اسپریگنز) و با استناد به اندیشه سیاسی اقتصادی آیت الله خامنه ای به این نتیجه دست یافته ایم که ناتمام ماندن مراحل ساخت درونی قدرت در نظام سیاسی کشور، خاستگاه آسیب های متعدد اجتماعی جامعه ایران بوده است؛ این نقص نیز به نوبه خود در عدم کفایت ملاک های اسلامیت در پنج عنصر: «منش و روش دولت مردان»، «ساختارها، نهادها و بنیان ها»، «نظامات»، «نرم افزارها» و «الگوها» ریشه دارد. تأمین شاخص های اسلامیت در عناصر مذکور موجب ساخت اسلامی دولت در نظام مردم سالاری دینی شده و کارآمدی نظام سیاسی اقتصادی اسلام در اداره جامعه را بیش ازپیش هویدا خواهد ساخت. چکیده عربی: یهتم موضوع هذا البحث بضرورة التوصل الى معرفة متطلبات البناء الإسلامی لکیان الدولة فی الجمهوریة الإسلامیة. السؤال الأساسی الذی یثار هنا هو: «ما هو الخلل الاستراتیجی الذی تُعزى الیه الأزمات الموجودة فی نظام الجمهوریة الإسلامیة؟ » للاجابة عن السؤال المذکور أخذنا بمنهجیة الأزمة ل«اسپریگنز» وبالاستناد الى الفکر السیاسی والاقتصادی لآیة الله الخامنئی حفظه الله، وتوصلنا من خلال ذلک الى هذه النتیجة وهی إن عدم اکتمال مراحل البناء الذاتی الداخلی للسلطة فی النظام السیاسی لایران، کان مدعاة لظهور معضلات اجتماعیة متعددة فی المجتمع الایرانی. وهذا النقص أدّى بدوره الى عدم کفاءة ملاکات الإسلامیة فی خمسة عناصر وهی: «روحیة ومنهجیة رجال الدولة»، و«الکیانات، والمؤسسات، والمراکز»، و«النظم»، و«الأدوات والآلیات»، و«القدوات». تأمین مؤشرات الاسلامیة فی العناصر المذکور یؤدی الى ایجاد البنیة الاسلامیة للدولة فی نظام الدیمقراطیة الدینیة، ویؤسس أکثر فأکثر لکفاءة النظام السیاسی الاقتصادی الإسلامی فی ادارة المجتمع.

چکیده فارسی: یکی از سیاست های استعمار برای به استثمار کشیدن ملت ها، تخریب ذهنیت جامعه نسبت به رهبران قیام ها و مبارزانی است که در راه استقلال کشور پایداری کرده اند. چنین سیاستی نیز در ایران، بسیار نمود دارد ازجمله کسانی که به تخریب شخصیت وی پرداخته شده، آیت الله شیخ فضل الله نوری است که در مواجهه با نفوذ استعمار در دوران مشروطه بسیار مبارزه نمود و نماد مقاومت انگاشته می شد. مسئله پژوهش حاضر، عمدتاً به نوع ادبیات تاریخ نگاری غربی ها و جریان همسو با غرب به شیخ فضل الله و شیوه مبارزات ایشان در جنبش مشروطه می پردازد. یافته های تحقیق نمایانگر آن است که هجمه های این گونه از مورخین نسبت به شیخ فضل الله با اتهام به رشوه گیری، محافظه کاری و استبدادخواهی به دنبال نفی رهبری ایشان در مبارزه با جریان استعمار در تاریخ است. نوشتار حاضر بر آن است تا با روش توصیفی و تحلیلی، بر پایه نگاهی بر منابع نوشته شده به وسیله این جریان تاریخ نگار، به بررسی شخصیت شیخ فضل الله در آثار آنها بپردازد. چکیده عربی: من السیاسات التی یتبعها الاستعمار لاستعباد الشعوب، تشویه صورة قادة الثورات، والثوار الذین عملوا بصمود على طریق استقلال بلدانهم، فی أذهان شعوبهم. وقد تجسدت هذه السیاسة فی ایران بشکل واضح أیضاً. وکان من الشخصیات التی عملوا على تشویهها، آیة الله الشیخ فضل الله النوری الذی واجه من غیر هوادة، النفوذ الاستعماری فی عهد الحرکة الدستوریة، وغدا رمزاً للمقاومة. موضوع هذا البحث، یتناول بشکل رئیسی نوع ادبیات کتابة التاریخ عند الغربیین والتیارات المواکبة لمنهج الغرب، المسیئة للشیخ فضل الله، واسلوب نضاله فی الحرکة الدستوریة. تظهر معطیات البحث أن هجمات هذا النوع من المؤرخین على الشیخ فضل الله، کانت غایتها انکار قیادته لتیار مقارعة الاستعمار فی التاریخ من خلال اتهامه بالإرتشاء، والنزعة المحافظة، والاستبداد. یرمی هذا البحث الى دراسة شخصیة الشیخ فضل الله فی ما کتبوه، من خلال منهج بحث وصفی وتحلیلی، على أساس نظرة فی المصادر التی کتبها مؤرخو هذا التیار.

چکیده فارسی: این مقاله درصدد است به این سؤال پاسخ دهد که مؤلفه های انقلابی گری، انقلابی بودن و انقلابی ماندن در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری کدامند؟ در دیدارهایی که رهبر معظّم انقلاب با مردم و مسؤولان نظام داشته اند، معظّم له تأکید ویژه ای بر لزوم صیانت از شور انقلابی، حفظ روحیه انقلابی، انقلابی عمل کردن و انقلابی گری داشته اند. براین اساس با توجه به سؤال تحقیق، درا ندیشه سیاسی رهبر معظم انقلاب پنج مؤلفه عمده برای انقلابی گری، انقلابی بودن وانقلابی ماندن وجود دارد که عبارتند از: پایبندی به مبانی و ارزش های اساسی انقلاب اسلامی، هدف گیری مستمر آرمان ها و همت بلند برای رسیدن به آنها، پایبندی به استقلال همه جانبه کشور، حساسیت در برابر دشمن و تبعیت نکردن از او و تقوای دینی و سیاسی؛ بنابراین با توجه به مولفه های مذکور مهمترین تهدید، چالش و آسیب انقلاب اسلامی در بعد از پیروزی انقلاب، انقلاب زدایی انقلابیون در شاخصه های مذکور می باشد. چکیده عربی: یرمی هذا البحث للإجابة عن السؤال التالی: ما هی العناصر والمکوّنات الثوریة، والروح الثوریة، والبقاء على الاتجاه الثوری فی الفکر السیاسی للمرشد الأعلى للثورة الإسلامیة؟ کثیراً ما یؤکد المرشد الاعلى فی لقاءاته مع أبناء الشعب ومع مسؤولی النظام على ضرورة الحفاظ على الحماس الثوری، والروح الثوریة، والعمل الثوری. وعلى هذا الأساس وفی ضوء السؤال الذی طرحه البحث، یتضح أن هنالک االفکر السیاسی لقائد الثورة خمسة عناصر أساسیة للثوریة، والروح الثوریة، والبقاء على الاتجاه الثوری وهی عبارة عما یلی: «الالتزام بالمبادئ والقیم الأساسیة للثورة الإسلامیة»، و«الترکیز المستمر على الأهداف المثالیة والتحلی بالروح والهمة العالیة من أجل تحقیقها»، «التمسک باستقلال البلد فی کل المجالات»، «التحلّی بالحساسیة فی مقابل العدو وعدم الخنوع له»، و«التقوى الدینیة والسیاسیة». وعلى هذا الأساس وفی ضوء المکونات والعناصر الآنف ذکرها، فإن التحدیات والمعضلات التی تواجه الثورة الإسلامیة فی «مرحلة ما بعد انتصار الثورة»، «انتزاع الثورة» من العناصر الثوریة فی المکونات المذکورة.

چکیده فارسی: مبانی کلامی در هر جنبشی، توجیه کننده جهت گیری ها و وجه تمایز آن نسبت به دیگر جریان های عقیدتی و سیاسی است. حزب الله لبنان نیز از این امر مستثنا نیست. مسئله اصلی تحقیق آن است که مبانی کلامی امامیه چه تأثیری بر پیدایش حزب الله، تداوم و سیاست هایش داشته است. روش این مقاله تحلیلی تبیینی با رویکرد کلام سیاسی امامیه است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که زیرساخت های انقلاب اسلامی که خاستگاه آنها در مبانی کلامی تشیع نهفته است سبب پیدایش و استقرار حزب الله شده است. ازاین رو می توان گفت، حزب الله از نظر مبانی کلامی متأثر از انقلاب اسلامی است. آن دسته از مبانی کلامی امامیه که در شکل گیری حزب الله نقش بنیادینی داشته اند. عبارتند از: توحید در حاکمیت، ربوبیت و تشریع، امام شناسی و ولایت فقیه، مسئله ظهور و. . . . چکیده عربی: المبانی الکلامیة لأیة حرکة، تبرر توجهاتها وأوجه تمایزها عما سواها من من التیارات العقدیة والسیاسیة. حزب الله اللبنانی غیر مستثنى ً من هذا الأمر. المسألة الأساسیة التی یتناولها هذا البحث هی مدى تأثیر المبانی الکلامیة للإمامیة فی نشوء حزب الله، واستمراره وسیاساته. منهج هذا البحث تحلیلی وتبیینی بمقاربة للکلام السیاسی للإمامیة. تنمّ معطیات البحث عن أن المبانی الکلامیة التی کانت سبباً فی انبثاق الثورة الإسلامیة، کانت ذاتها متأثرة بالمبانی الکلامیة للإمامیة، هی التی أدت الى نشوء وقیام حزب الله. ومن هنا یمکن القول إن حزب الله من حیث المبانی الکلامیة متأثر بالثورة الإسلامیة، وبتلک المجموعة من المبانی الکلامیة للإمامیة التی کان لها دوراً حیویاً فی تبلور حزب الله، وهی عبارة عما یل: التوحید فی الحکم، الربوبیة والتشریع، الإقرار بالإمامة وولایة الفقیه، مسألة الظهور، وما الى ذلک.

چکیده فارسی: جهانی شدن به عنوان فرآیندی در نظر گرفته می شود که در نتیجه فشرده شدن مکان و زمان، انسان ها در یک جامعه جهانی واحد به شکلی نسبتاً آگاهانه ادغام می گردند. این تحول برای جوامع مختلف می تواند فرصت ها و تهدیداتی را به دنبال داشته باشد. در مقاله حاضر تلاش می شود با بهره گیری از روشی توصیفی تحلیلی به پرسش درباره تهدیدات جهانی شدن اسلام سیاسی شیعی پرداخته شود. پژوهش حاضر بر این فرضیه تأکید می کند که با توجه به شاخصه و ویژگی های جهانی شدن که قبل از هر چیزی بیانگر عالم گیرشدن ارزش های فرهنگی سیاسی است؛ تهدیداتی در حوزه های فرهنگی هویتی، سیاسی و اقتصادی برای اسلام سیاسی شیعی به همراه خواهد داشت. یافته های پژوهش مؤید این فرض است که با توجه به تعارض باورهای اسلام سیاسی شیعی با آموزه های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جهانی شده ی غرب، تهدیداتی در حوزهای مختلف پدید می آید. چکیده عربی: ینظر الى العولمة کعملیة تفضی بالنتیجة الى اختصار المکان والزمان، وصهر الناس فی مجتمع عالمی واحد على نحوٍ واعٍ نسبیاً. وهذا التحول یمکن أن تتمخض عنه تبعات من الفرص والتحدیات للمجتمعات المختلفة. یسعى هذا البحث من خلال اعتماد الاسلوب الوصفی والتحلیلی طرح اجابة عن السؤال حول التحدیات التی جلبتها العولمة على الاسلام السیاسی الشیعی. هذا البحث یؤکد على فرضیة مفادها انه وفی ضوء سمات العولمة وخصائصها التی تعکس قبل أی شیء آخر غلبة قیم ثقافیة وسیاسیة على العالم کله؛ وهذا بطبیعة الحال ترافقه تحدیات تهدد الإسلام السیاسی الشیعی على صعید الثقافة والهویة، وفی المجالات السیاسیة والاقتصادیة. تؤید معطیات هذا البحث هذه الفرضیة أنه وفی ضوء التعارض بین ما یعتقد به الاسلام السیاسی الشیعی وبین التعالیم الاقتصادیة، والسیاسیة، والثقافیة الغربیة التی یراد إعمامها على العالم کله، فإن هذه الاوضاع تفرض تهدیدات فی المجالات المختلفة.

چکیده فارسی: ناکامی نظام استبدادی در پاسخ به نیازهای جامعه ایران که از اوایل قرن نوزدهم آغاز شده بود منجر به شروع جریان اصلاح و سرانجام جنبش مشروطه خواهی گردید. هدف این جنبش که با همکاری بخش های تاثیرگذار جامعه همچون روحانیون و روشنفکران به موفقیت رسید ایجاد یک نظام سیاسی مبتنی بر دموکراسی پارلمانی در سایه نظام مشروطه سلطنتی و توجه به اصول شرع بود؛ اما در تحقق این هدف ناکام ماند. سؤال این پژوهش که با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی به آن پرداخته شده، این است که آیا دولت انگلستان در ناکامی جنبش مشروطه نقش داشته یا نه؟ یافته های تحقیق نشان می دهد حمایت اولیه این دولت از جنبش مشروطه خواهی فریبی بیش نبود و تداوم نداشت همچنین برخورد خصمانه روس ها با مشروطه، بدون هماهنگی انگلیس امکان موفقیت نمی یافت. چکیده عربی: فشل النظام الاستبدادی فی تلبیة متطلبات الشعب الایرانی الذی بدأ منذ أوائل القرن التاسع عشر، ادّى الى انبثاق تیار اصلاحی، وأفضى الى انطلاق الحرکة الدستوریة. کان هدف هذه الحرکة التی تکللت بالنجاح بالتعاون مع القطاعات المؤثرة فی المجتمع مثل علماء الدین والمتنورین، هو ایجاد نظام سیاسی یقوم على الدیمقراطیة البرلمانیة فی ظل نظام الحرکة الدستوریة الملکیة مع الاستنارة باصول الشرع؛ غیر أن هذه الحرکة اخفقت فی تحقق هذا الهدف. هذا البحث الذی أُنجز بالاسلوب المکتبی وبمنهج وصفی وتحلیلی، طرح سؤالاً مفاده: هل کان لحکومة بریطانیا دور فی اخفاق الحرکة الدستوریة أم لا؟ تکشف المعطیات التی توصل الیها هذا البحث أن الدعم الذی تلقته الحرکة الدستوریة من الحکومة البریطانیة لم یکن سوى خدعة ولم یستمر طویلاً. کما أن المواقف العدائیة للروس مع الحرکة الدستوریة، ما کان لها أن تنجح بمعزل عن التنسیق مع البریطانیین.