تولید گیاهان زراعی
سال:1391 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی اثر تنش خشکی و تراکم بوته بر عملکرد و خصوصیات ریخت شناسی لوبیا چیتی رقم C.O.S.16 آزمایش مزرعه ای در سال 1389 در دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل آبیاری معمولی، تنش خشکی در مرحله رویشی و زایشی پس از 90 میلی متر تبخیر آب از سطح تشتک تبخیر کلاس A، به عنوان عامل اصلی و 4 سطح تراکم 15، 25، 35 و 45 بوته در مترمربع عامل فرعی بودند. نتایج آزمایش نشان داد که برهم کنش تنش خشکی و تراکم بوته بر صفات وزن صددانه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های فرعی، شاخص برداشت، عملکرد زیست توده و دانه معنی دار بود. تیمار آبیاری معمولی در تراکم 35 بوته در مترمربع، بیش ترین عملکرد زیست توده و دانه را به ترتیب برابر 11235 کیلوگرم ماده خشک و 3368 کیلوگرم دانه لوبیا در هکتار نشان داد، که با تیمار 45 بوته در مترمربع تفاوت معنی داری نداشتند. تراکم 35 و 15 بوته در مترمربع به ترتیب بیش ترین و کم ترین عملکرد دانه و کارایی مصرف آب آبیاری را در شرایط تنش خشکی در مرحله رشد رویشی و زایشی به خود اختصاص دادند. در کل تراکم 35 بوته در مترمربع در شرایط بدون تنش و 25 بوته در مترمربع در همه سطوح تنش، بیش ترین عملکرد را نشان داد.

کودهای آلی مانند ورمی کمپوست منبع انکارناپذیر عناصر تغذیه ای مورد نیاز گیاهان می باشند. این پژوهش مزرعه ای در سال زراعی 1387 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. عامل اصلی (ورمی کمپوست) در شش سطح کودی 20 و 40 تن در هکتار، 20 و 40 تن + 1.2 کود شیمیایی، کود شیمیایی (بر اساس نتایج آزمون خاک شامل 100 کیلوگرم اوره در هکتار، 150 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل در هکتار و 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار) و شاهد به خاک اضافه گردید. عامل فرعی دوره های کوددهی (1، 2 و 3 سال) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که استفاده از ورمی کمپوست و همچنین عامل سال های کوددهی به طور معنی داری رشد و عملکرد برنج را تحت تاثیر قرار می دهند. بهترین سطح کودی تیمار 40 تن ورمی کمپوست غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی تعیین گردید چرا که بیش ترین زیست توده (12.43 تن در هکتار)، تعداد پنجه، ارتفاع، تعداد کل دانه در خوشه (12.43)، شاخص برداشت (41.41 درصد) و عملکرد (681.1 گرم در مترمربع) و همچنین کم ترین درصد دانه پوک در خوشه (15.52 درصد) در این تیمار اتفاق افتاد. در ضمن، تیمار 40 تن ورمی کمپوست دارای بالاترین درصد باروری بود (94.08 درصد). با افزایش سال های کوددهی به طور منظم مقادیر صفات مورد مطالعه نیز افزایش پیدا کرد. به علاوه، بیش ترین ضریب هم بستگی مثبت و معنی دار (**0.91+=r) بین عملکرد شلتوک و شاخص برداشت مشاهده شد.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن و گوگرد بر عملکرد، اجزای عملکرد، جذب برخی عناصر و صفت های کمی و کیفی رقم سرین گلرنگ بهاره، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، در سال 1387 اجرا گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. سطوح کود نیتروژن صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار و سطوح کود گوگرد صفر، 25 و 50 کیلوگرم گوگرد در هکتار در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که کاربرد کودهای نیتروژن و گوگرد تاثیر معنی داری بر عملکرد و اجزای عملکرد این رقم داشت، به طوری که مصرف نیتروژن موجب افزایش تعداد شاخه جانبی، تعداد غوزه، وزن صددانه، عملکرد دانه، زیست توده و شاخص برداشت شد. بیش تر صفت ها در کاربرد 25 و 50 کیلوگرم کود گوگرد در هکتار تفاوت آماری معنی داری با هم نشان ندادند. در این آزمایش صفت شاخص برداشت با کاربرد کود گوگرد تغییر معنی داری نشان نداد اما ارتفاع بوته و اولین شاخه از سطح زمین به طور معنی داری تحت تاثیر کاربرد نیتروژن و گوگرد قرار گرفت. با افزایش کاربرد نیتروژن و گوگرد، محتوی رطوبت نسبی برگ افزایش یافت. بیش ترین شاخص سطح برگ با کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد، اما کاربرد 25 و 50 کیلوگرم گوگرد در هکتار تفاوت معنی داری بر شاخص سطح برگ نداشت. ضریب استهلاک نور با افزایش هر دو کود کاهش یافت، در حالی که کارایی مصرف نور افزایش پیدا کرد.

این پژوهش به منظور بررسی رابطه بین خصوصیات آزمایشگاهی بذر و سبز شدن گیاهچه ارقام کلزا به دست آمده از رژیم آبیاری و تاریخ کاشت اجرا شد. تیمارها، شامل دو تاریخ کاشت و 2 سطح آبیاری (عامل های اصلی) و بذرهای 5 رقم کلزا (عامل فرعی) بودند که از گیاهان مادری یک آزمایش فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی که در سال اول (86-1385) در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر اجرا شده بود، به دست آمده بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت و رژیم آبیاری اثر معنی داری روی صفات اندازه گیری شده ارقام مورد مطالعه در مزرعه نداشته اما در شرایط آزمایشگاه فقط بر صفات طول ساقه چه و ریشه چه اثر معنی داری داشت. بر اساس نتایج آزمایشگاه، رقم ساریگل به دلیل داشتن بالاترین میانگین جوانه زنی روزانه، طول ریشه چه، کم ترین میانگین زمان لازم برای جوانه زنی و سرعت جوانه زنی روزانه، بهترین بنیه بذر را داشت. نتایج همبستگی نشان داد بین درصد سبز شدن نهایی در مزرعه با طول ریشه چه در آزمایشگاه (آزمون پیری زودرس) همبستگی مثبت و معنی داری (**0.59=r) وجود داشت، در نتیجه از این آزمون می توان برای پیش بینی درصد سبز نهایی در مزرعه استفاده کرد.

روش های مدیریتی بر عملکرد، رسیدگی و کیفیت الیاف پنبه موثر می باشد. تنظیم فواصل ردیف کاشت به عنوان یک روش مدیریتی در افزایش عملکرد پنبه می باشد. به طور معمول پنبه در فواصل ردیف بین 100-70 سانتی متر کشت می گردد. تولید پنبه در سیستم کاشت با فواصل ردیف خیلی کم به عنوان یک روش اقتصادی برای افزایش عملکرد و کاهش هزینه های تولید ارایه شده است. به این منظور آزمایش مزرعه ای برای ارزیابی اثرات سیستم های کاشت با فواصل ردیف خیلی کم (20 سانتی متر) و فواصل ردیف رایج (80 سانتی متر) بر بسته شدن تاج پوشش، عملکرد و کیفیت الیاف سه رقم پنبه (گلستان، ساحل و سپید) در گرگان صورت گرفت. نتایج نشان داد که بسته شدن تاج پوشش در فاصله ردیف کاشت 20 سانتی متر در حدود 36-18 روز زودتر از فاصله ردیف رایج رخ داد. عملکرد نیز در فاصله ردیف 20 سانتی متر بیش تر از فاصله ردیف 80 سانتی متر بود. علت افزایش عملکرد در فاصله ردیف 20 سانتی متر نسبت به فاصله ردیف 80 سانتی متر، در نتیجه افزایش تعداد قوزه در واحد سطح و افزایش دریافت تشعشع توسط تاج پوشش بود. از نظر کیفیت الیاف بین دو سیستم کاشت اختلافی مشاهده نشد. به طورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که سیستم کاشت در فواصل ردیف خیلی کم می تواند به عنوان یک راهکار زراعی در افزایش عملکرد پنبه به کشاورزان توصیه شود.

به منظور بررسی اثرات کم آبیاری بر عملکرد کمی و کیفی رقم های سویا آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان در سال زراعی 1388 اجرا گردید. عامل اصلی شامل 3 سطح آبیاری در پتانسیل های رطوبتی 35-30 (I1)، 55-50 (I2) و 75-70 (I3) سانتی بار و یک سطح بدون آبیاری (I4) بود و عامل فرعی شامل 7 رقم سویا به نام های 033، 032 و سحر (از گروه رسیدگی 4)، ال.17، کلارک، زان و مادری (از گروه رسیدگی 3) در نظر گرفته شد. سطوح پتانسیل رطوبتی خاک با استفاده از تانسیومتر کنترل شد. نتایج نشان داد با کاهش آبیاری، گیاهان در تیمارهای I2، I3 و I4 به ترتیب 15، 20 و 65 درصد، عملکرد کم تری را نسبت به تیمار آبیاری I1 داشتند. بیش ترین (1379 کیلوگرم) و کم ترین عملکرد دانه (478 کیلوگرم)، به ترتیب در تیمارهای I1 و I4 به دست آمد. رقم 033 در تیمار I3 دارای بیش ترین و رقم زان در تیمار I4 دارای کم ترین عملکرد روغن و پروتئین بودند. همچنین بررسی بهره وری آب نشان داد که با کاهش آبیاری شاخص بهره وری آب به طور معنی داری افزایش یافت به طوری که تیمارهای I2 و I3 نسبت به تیمار I1، به ترتیب 13 و 33 درصد افزایش نشان دادند. نتایج این آزمایش نشان داد که اعمال آبیاری بر اساس پتانسیل رطوبتی 75-70 سانتی بار، ضمن صرفه جویی در مصرف آب و افزایش بهره وری مصرف آب، می تواند موجب افزایش درصد روغن و پروتئین دانه سویا در منطقه رشت شود. 

بهره برداری از منابع آب و خاک با کیفیت کم می تواند به عنوان یک گزینه مناسب برای تولید غذا در کشورهای در حال توسعه مورد نظر قرار گیرد. به همین منظور مطالعه ای روی کوشیا (Kochia scoparia)، به عنوان گیاه علوفه ای جدید، در سطوح مختلف تنش شوری (0، 10، 20، 30، 40، 50 و 60 دسی زیمنس بر متر)، از کاشت تا رسیدن به سطوح شوری ذکر شده و از مرحله گیاهچه ای با اعمال تنش به صورت تدریجی تا سطوح مورد نظر و اعمال تدریجی از مرحله گیاهچه ای تا مرگ گیاه (128 دسی زیمنس بر متر) در سه آزمایش جداگانه با استفاده از طرح کاملا تصادفی و چهار تکرار در محیط طبیعی در گلدان انجام گرفت. نتایج نشان داد که ارتفاع بوته، تعداد شاخه ها، وزن تر و خشک اندام هوایی، عملکرد ماده خشک قابل هضم، ارزش هضمی، عملکرد پروتئین خام و محتوی خاکستر با افزایش شوری در اعمال تدریجی در مرحله کاشت و گیاهچه ای و اعمال تدریجی تنش تا انتهای رشد کاهش یافت. از طرف دیگر با افزایش شوری قابلیت هضم ماده خشک، قابلیت هضم ماده آلی، درصد پروتئین خام و درصد خاکستر در اعمال تدریجی تنش در مرحله کاشت و گیاهچه ای و اعمال تدریجی تنش تا انتهای رشد افزایش یافت. به طورکلی اعمال تدریجی تنش شوری موجب افزایش تحمل به شوری کوشیا تا 128 دسی زیمنس بر متر شد.

به منظور بررسی تحمل خشکی در ژنوتیپ های گندم دیم، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه، تحت دو شرایط تنش خشکی (دیم) و آبیاری تکمیلی، در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و 20 ژنوتیپ گندم نان اجرا گردید. تجزیه واریانس آزمایش آبیاری تکمیلی، نشان داد که تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه، زیست توده، شاخص برداشت، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه وجود داشت. در آزمایش تنش خشکی نیز صفات شاخص برداشت، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه دارای تفا و ت معنی داری بین ارقام بودند، ولی صفات عملکرد زیست توده و عملکرد دانه معنی دار نبودند. تجزیه واریانس مرکب برای دو آزمایش نشان داد که تنش خشکی، باعث کاهش معنی دار شاخص برداشت، تعداد سنبله در مترمربع و وزن هزاردانه گردید، اما بر عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله و عملکرد زیست توده تاثیر معنی داری نداشت. در شرایط تنش خشکی ژنوتیپ های شماره 3 (ARG/R16//BEZ*2/3/AGRI/KSK/5/TRK13/6/M) و 11 (M-70-4/5/Alborz/4/K6290914/Cno//K58/Tob/3/Wa) به ترتیب با میانگین 2.22 و 2.19 تن در هکتار بالاترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. تحت آبیاری تکمیلی بیش ترین عملکرد دانه به میزان 3.84 و 4.19 تن در هکتار مربوط به ژنوتیپ های شماره 3 و 17 (DARI98-MA-39CIT98/99 (F4)-1MA-0MA) بود. ژنوتیپ های شماره 3 و 17با دارا بودن بالاترین مقادیر MP، STI و GMP به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها به تنش خشکی شناخته شدند.

به منظور بررسی اثر شوری بر روابط آبی، روابط یونی، قندهای محلول، محتوای پرولین، فلورسانس کلروفیل و عملکرد در سه گونه دارویی اسفرزه اواتا (Plantago ovata)، اسفرزه پسیلیوم (Plantago psyllium) و بارهنگ کبیر (Plantago major)، آزمایشی در سال 1388 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ولی عصر ولی عصر رفسنجان به اجرا در آمد. آزمایش به به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. عامل اول شامل 4 سطح شوری (0، 9، 15 و 21 دسی زیمنس بر متر) و عامل دوم شامل سه گونه دارویی اسفرزه اواتا، اسفرزه پسیلیوم و بارهنگ کبیر بود. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت نمک، محتوای آب نسبی در هر سه گونه کاهش یافت، هر چند روند کاهشی بین سه گونه متفاوت بود. افزایش غلظت نمک محتوای سدیم برگ را افزایش و محتوای کلسیم، منیزیم و پتاسیم برگ را در این سه گونه کاهش داد. با افزایش غلظت نمک محتوای یون ها به طور معنی داری در برگ کاهش یافت. محتوای پرولین و قندهای محلول تحت تاثیر سطوح مختلف شوری قرار نگرفت و تنها نوع گونه بر این صفات تاثیر موثرگذار بود. در گونه بارهنگ کبیر بالاترین عملکرد بذر مربوط به تیمار شاهد و پایین ترین مقدار آن مربوط به سطح شوری 21 دسی زیمنس بر متر بود. در گونه اسفرزه اواتا و پسیلیوم در سطح شوری 21 دسی زیمنس بر متر بذری تشکیل نشد. در میان سه گونه مورد مطالعه، گونه بارهنگ کبیر در حفظ تعادل مطلوب یونی، محتوای آب نسبی و عملکرد در شرایط شوری از توانایی بالاتری نسبت به دو گونه دیگر برخوردار بود.

به منظور ارزیابی تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد کمی و کیفی چهار رقم کلزای زمستانه، دو آزمایش در طی سال های زراعی 87-1386 و 88-1387 در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی (اراک) به صورت کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و در 4 تکرار انجام شد. تاریخ کاشت در چهار سطح D1 (20 شهریور)، D2 (30 شهریور)، D3 (9 مهر) و D4 (19 مهر) و ارقام کلزا در چهار سطح  V1(لیکورد)، V2 (اوپرا)، V3 (اوکاپی) و V4 (مودنا) به ترتیب به عنوان عامل اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت دوم (30 شهریور) بیش ترین عملکرد دانه (4518 کیلوگرم در هکتار) و تاریخ کاشت چهارم (19 مهر ماه) کم ترین عملکرد دانه (3786 کیلوگرم در هکتار) را تولید کردند. تاخیر در تاریخ کاشت، عملکرد دانه را به سبب نقصان تعداد خورجین در بوته کاهش داد. در این پژوهش رقم مودنا عملکرد دانه بیش تری (4975 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با دیگر ارقام داشت که می تواند ناشی از تفاوت ژنتیکی ارقام در استفاده از منابع رشد مانند عناصر غذایی و رطوبت خاک و تشعشع خورشیدی باشد. مناسب ترین تاریخ کاشت در منطقه اراک 20 شهریور تا 9 مهرماه بود.