مجله آموزش عالی ایران
سال:1388 | دوره:2 | شماره:2 (پیاپی 6) |تعداد مقالات:14

بهره وری کل عوامل  (TFP) معیار توصیف کننده استفاده صحیح و بهینه از عوامل تولید و درجه دستیابی به اهداف ازپیش تعیین شده است. امروزه به منظور اندازه گیری کارایی و بهره وری از دو روش پارامتری و ناپارامتری استفاده می شود. در این مقاله کارایی و بهره وری بیست و چهار دانشگاه بزرگ دولتی کشور به منظور ایجاد رقابت برای ارتقا و بهبود بهره وری آنها مورد بررسی قرار گرفته است. در انتخاب و تعیین ورودیها و خروجیهای مهم، از تجربیات متخصصان و خبرگان مربوطه با روش میدانی استفاده شده است. با توجه به خصوصیات دانشگاه ها (دارای چند ورودی و خروجی غیر قابل تبدیل به هم) برای اندازه گیری کارایی هر دانشگاه از روش ناپارامتری مدل های تحلیل پوششی داده ها (مدل های ثانویه BCC،CCR  اصلاح شده خروجی محور) و از شاخص مالم کوئیست برای اندازه گیری تغییرات بهره وری کل استفاده شده است. همچنین عوامل موثر در رشد بهره وری کل دانشگاه ها مورد بررسی قرار گرفته و سهم هریک از عوامل در روند تغییرات بهره وری تعیین شده است.نکته مهم اینکه، بررسی نسبی دانشگاه ها در شرایط یکسان انجام شده؛ بااین حال بیشتر دانشگاه ها از ناکارایی نسبی برخوردارند. به عنوان مثال در سال تحصیلی 1386-1385 تعداد دانشگاه های کارا و ناکارا به ترتیب 8 و 16 دانشگاه بوده است. برای جلوگیری از تصادفی نبودن نتایج، از میانگین هندسی 5 سال تحصیلی (سال های تحصیلی 1381-1386) استفاده شده است. بر اساس میزان کارایی فنی در حالت بازده ثابت نسبت به مقیاس، دانشگاه ها به سه دسته تقسیم شدند: دسته اول دانشگاه هایی که از میزان کارایی بالایی برخوردارند که شامل دانشگاه های تهران، کاشان، شیراز، اصفهان، شهید بهشتی، گیلان و شهید چمران اهواز می شوند و بدان معناست که این دانشگاه ها نسبت به سایر دانشگاه ها با ورودی های کمتر، خروجی های بیشتری ارایه نموده اند و بیشترین کارایی را دارند. همچنین میزان کارایی فنی 9 دانشگاه از سطح متوسط کارایی مجموعه دانشگاههای مورد بررسی پایینتر بودند. در بررسی همبستگی بین نتایج مشخص شد که عامل اصلی تعیین کننده تغییرات بهره وری دانشگاه ها، پیشرفت کارایی فناوری است و سایر شاخص ها مانند کارایی فنی، سهم و نقش کمتری نسبت به آن شاخص در رشد TFP دارند. در مجموع نیاز به اتخاذ برنامهریزی استراتژیک (راهاندازی چرخه مدیریت بهبود بهره وری) برای ارزیابی مستمر و برنامه ریزی آگاهانه در دانشگاه ها وجود دارد.

دانشگاه ها جهت افزایش سهم منابع درآمد اختصاصی خود در جستجوی روش های متفاوتی هستند که از آن جمله تجاری سازی تحقیقات است. یکی از نشانه های این تغییر رویکرد، تاسیس و رشد دفاتر انتقال فناوری در دانشگاه ها می باشد. این مطالعه با هدف تعیین دیدگاه اعضای هیات علمی و دستاندرکاران دفاتر ارتباط با صنعت نسبت به روشهای تجاری سازی و موانع احتمالی آن صورت گرفت تا بتواند به برنامه ریزان در توسعه مطلوب آن کمک نماید.در این تحقیق پیمایشی جهت کسب دیدگاه فعالان حوزه انتقال فناوری از روش مصاحبه استفاده شد. انتخاب افراد بر مبنای روش نمونه گیری طبقهای نسبی صورت گرفت و در طراحی و تنظیم سوالات از نظرات متخصصان با تجربه حوزه تجاری سازی استفاده شد.نتایج نشان داد که دستاندرکاران ارتباط با صنعت نقش این دفاتر را در فرایند تجاری سازی نسبت به اساتید اساسیتر ارزیابی کردهاند و 78 درصد جمعیت مصاحبه شوندگان موفقیت تجاری سازی را منوط به تعامل پویا و موثر این دفاتر با سایر واحدهای ذیربط در دانشگاه می دانند. اولویت روش های تجاری سازی تحقیقات از دیدگاه پاسخگویان به ترتیب شامل: قراردادهای تحقیقاتی مشترک (41 درصد)، تشکیل شرکت های تجاری (27 درصد)، ثبت اختراعات (22 درصد) و ارایه خدمات مشاورهای (10 درصد) بوده اند. دو چالش کم توجهی به فرهنگ کارآفرینی و نیز وجود تضاد بین تجاری سازی با وظایف سنتی دانشگاه در زمینه آموزش و تحقیقات بنیادی از سوی هر دو گروه به طور نسبتا یکسان بیان شده اند.

امروزه جایگاه علم و دانش در توسعه و سرآمدی ملی به طور عام و و نقش گروه فنی ـ مهندسی در نظام ملی نوآوری به طور خاص، بسیار خطیر و حیاتی است؛ ازاینرو، ضروری است برای بهرهمندی از توانمندسازی ها و مزیت های علم و فناوری، استراتژی های ملی پژوهش و تولید علم در گروه فنی ـ مهندسی بر اساس تحلیل عوامل متغیر درونی و بیرونی، طراحی و اجرا شود.در این مقاله، استراتژی های تولید علم در گروه فنی ـ مهندسی کشور بر مبنای الگوی عمومی مدیریت استراتژیک با تکیه بر مطالعه اسنادی، فراتحلیل کیفی مطالعات قبلی و پیمایش، با رویکرد تحلیل قوت ها، ضعف ها و فرصت ها و تهدیدهای نظام تولید علم در گروه فنی ـ مهندسی، در 14 عنوان اصلی، طراحی شده است. طراحی چشم انداز و اهداف آرمانی، بازسازی و سازماندهی مدیریت نظام علمی، توسعه توانمندی های نرم و سخت نظام علمی، توسعه تعامل با مراکز علمی بین المللی، توسعه کارایی نظام علمی، تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت، حمایت از تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی، توسعه نقش بنگاه ها در پژوهش، بخشی از سرفصل استراتژی هایی است که در این پژوهش، شناسایی و ارایه شده اند. همچنین توسعه سرمایه گذاری های مخاطره آمیز در فناوری های نوین، انتفاع پژوهشگران، تامین استقلال و آزادی علمی، تنظیم مقررات بازرگانی بر پایه توانمندسازی و به کارگیری ظرفیت های علمی، تخصیص هدفمند منابع پژوهشی، تعامل با متخصصان ایرانی مقیم سایر کشورها، سرفصل دیگری از استراتژی های پژوهش و تولید علم در گروه فنی ـ مهندسی کشورند که شناسایی و استخراج شده اند.

مقاله حاضر حاصل مطالعه پژوهشی است که بر کارایی گروه های آموزشی مجتمع علوم انسانی دانشگاه یزد صورت گرفته است. بر اساس نگرش سیستمی به کارایی گروه ها، نخست نهاده ها و ستاده های عملکردی آنها تعریف شده و با استفاده از تکنیک TOPSIS و در فضای فازی، درجه اهمیت آنها سنجیده شده است. امتیازات نهایی کارایی با طراحی مدل های ریاضی ارزیابی کارایی در دو بعد آموزشی و پژوهشی مبتنی بر DEA و در نهایت ترکیب امتیازات با AHP استنتایج گردید. دسته بندی گروه های شانزده گانه در قالب چهار گروه بر حسب امتیازات آموزشی و پژوهشی آنها و تفسیر چگونگی توزیع امتیازات از موارد دیگری بود که نتایج مفیدی را به تصویر کشید. همچنین آن دسته از گروه ها که تمرکز خود را بر کارایی آموزشی جلب نموده اند، در مقایسه با گروه های متمرکز بر حوزه پژوهشی، امتیازات نهایی بهتری را از آن خود نموده اند.

فراهم آوری اطلاعات واقعی از جامعه نقطه آغازین حرکت در نهادهای آموزشی و پژوهشی مدرن است. بر اساس اطلاعات واقعی به دستامده از جامعه مورد مطالعه برنامه های آموزشی و پژوهشی به صورت متناوب تنظیم، و به روزرسانی می شوند. حوزه جغرافیایی مورد مطالعه در چنین نهادهایی بنا به مسولیت تعریف شده برای آنان در دو سطح کشوری و بین المللی صورت می گیرد. این اطلاعات پس از جمع آوری و پردازش قابل تبدیل به دو گونه بسته آموزشی و پژوهشی خواهد بود. در این مقاله دو مدل چین و امریکا در اجرای این سیستم معرفی و با نمونه ارایه شده توسط نگارنده برای دانشکده های موسیقی دانشگاه های انگلستان مقایسه می گردد.بسته های آموزشی منتج از چنین مطالعاتی زمینه را برای آموزش کاربردی فراهم می آورند؛ چنانکه بسته های پژوهشی راه را برای پژوهش های کاربردی و عمل گرا هموار می سازند. در این سیستم، آموزش دیدگان و پژوهش گران علاوه بر کارایی فراوان در حل مشکلات واقعی جامعه، خود از بهداشت روانی رضایت مندی شغلی برخوردار خواهند شد، این رضایتمندی شغلی ـ که در اثر تناسب منطقی بین درآمد و میزان تحصیلات افراد جامعه است ـ در نهایت به شکوفایی اجتماعی منجر خواهد شد. این مطالعه به طورکلی، به دنبال آسیب شناسی این موضوع است که چگونه آموزش هنر در ایران به رغم داشتن اهداف عالی، در ایجاد همسویی تحصیلات و بهره های شغلی توفیق چندانی نیافته است.

ازآنجاکه دانشگاه ها به عنوان متولیان اصلی پرورش نیروهای متخصص جامعه، نقشی کلیدی و تعیین کننده در توسعه کارآفرینی و پرورش ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه در دانشجویان دارند، در این پژوهش به ارزیابی و مقایسه ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه دانشجویان در دانشکده های مختلف دانشگاه سمنان پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاضر می تواند در طراحی دوره های آموزشی کارآفرینی در دانشگاههاستفاده شود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی نشان داد در مجموع بین ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه دانشجویان دانشکده های مختلف تفاوت معنیداری وجود ندارد. البته بررسی داده های مربوط به هریک از ویژگی ها به صورت مجزا، تفاوتهایی را بین دانشجویان دانشکده های مختلف دانشگاه سمنان نشان می دهد. همچنین بررسی فرضیه های تحقیق با استفاده از آزمون  Uمن ـ ویتنی نشان داد بین ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه دانشجویان دانشکده های علوم انسانی و هنر، فنی ـ مهندسی و هنر، دامپزشکی و هنر، و همچنین علوم پایه و هنر تفاوت معناداری وجود دارد. علاوه بر این، رتبهبندی نمره کارآفرینی دانشجویان دانشکده های مختلف با استفاده از آزمون تحلیل واریانس فریدمن نشان داد دانشجویان دانشکده های علوم پایه، علوم انسانی، فنی ـ مهندسی، روانشناسی، هنر و دامپزشکی به ترتیب در رتبه های اول تا ششم قرار می گیرند.

آموزش مجازی روش های تدریس و یادگیری در آموزش عالی را تغییر داده است. در آموزش مجازی، دانشجویان و اعضای هیات علمی می توانند در خارج از چهارچوب فضاهای اداری و کلاس های سنتی همدیگر را ملاقات نمایند، باهم به گفتگو بنشینند و یا کار کنند. پژوهش حاضر با هدف بررسی مسایل توسعه آموزش مجازی در آموزش عالی کشاورزی از دیدگاه اعضای هیات علمی انجام شده است. این تحقیق از نوع کاربردی و پیمایشی است و از پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، اعضای هیات علمی دانشکده های کشاورزی دانشگاه های تربیت مدرس، تبریز، مازندران، شیراز و فردوسی مشهد می باشند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبق های، 80 نفر از آنان انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته اند. داده های تحقیق با استفاده از نرم افزار SPSS و آماره های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که چهار مساله مالی فنی، اجرایی، منابع انسانی و فرهنگی 58.17 درصد از واریانس مسایل توسعه آموزش مجازی را تبیین نموده اند. بنابراین، موسسات آموزش عالی کشاورزی برای بهکارگیری موفقیت آمیز روش آموزش مجازی در فرایند تدریس و یادگیری باید این مسایل را مورد ملاحظه قرار دهند.