گیاهان دارویی
سال:1391 | دوره:11 | شماره:44 |تعداد مقالات:26

دیابت درمان قطعی ندارد، ولی درمان مکمل به منظور تقلیل عوارض، هدف گروه های تحقیقاتی است. گیاهان دارویی از قدیم به منظور کنترل قندخون، کاهش عوارض، افزایش کیفیت و طول زندگی در افراد دیابتی به کار گرفته شده است. هدف از این مطالعه، بررسی مواد موثره گیاهی و مکانیزم اثر آنها در موارد فوق می باشد. تاکنون بیش از 1200 گونه گیاهی در 725 جنس و 183 خانواده با فعالیت ضد دیابتی گزارش شده است. ما نیز اثرات مفید عصاره زعفران و اجزای خالص آن بر درمان دیابت در هر دو شرایط in vivo و in vitro را گزارش کرده ایم. از آنجایی که دسته بندی گیاهان ضددیابت بر اساس ساختار مواد موثره موجود در آنها مهم است، در مقاله حاضر داروهای گیاهی از این جهت بررسی شدند. به این منظور در تمامی بانک های اطلاعاتی بخصوص Web of Science و Pubmed با کلید واژه های مختلف از جمله Medicinal plant ،Antidiabetic component ،Mechanism of action و غیره، بدون محدودیت سال جستجو انجام گرفت. سپس مقالات بر اساس ماده موثره گیاهی و مکانیزم عمل، دسته بندی شدند. نتایج، حضور 9 گروه اصلی از مواد: ایمیدازولین ها، آلفا - لیپوئیک اسید، فنیل پروپانوئیدها (شامل: فلاونوئیدها، استیلبنوئید ها و لیگنین ها)، فنل ها اسیدی، ساپونین ها، آلکالوئیدها، پلی ساکاریدها، آمینواسیدها، کاروتنوئیدها و فیبر های غذایی را به تنهایی یا مخلوط، در این گیاهان نشان داد. به طور کلی مکانیزم اثر این مواد عبارتند از: تحریک ترشح انسولین، خاصیت آنتی اکسیدانی، مهار یا فعال کردن برخی آنزیم ها یا تغییر در بیان برخی ژن ها که منجر به مهار بیوسنتز گلوکز یا فعال شدن مسیرهای دخیل در کاتابولیسم یا دفع آن می شود و همچنین مهار اتصال قند به بیوماکرومولکول ها و در نتیجه حفظ ساختار پروتئین ها.

استفاده از گیاهان دارویی و مواد موثره گیاهی برای درمان بیماری های پوستی بسیار متداول است. در اینجا، عمدتا کارآزمایی های بالینی مربوط به استفاده از گیاهان دارویی و مواد موثره گیاهی در درمان بیماری های غیر عفونی پوست منتشر شده به زبان انگلیسی از ابتدای سال 2000 تا پایان سال 2012 در بانک های اطلاعاتی PubMed وScopus  مورد بحث قرار می گیرند. پژوهش های زیادی تاکنون در این زمینه انجام شده و پژوهش های بیشتری برای تعیین اثربخشی و ایمنی این داروها در درمان بیماری های پوستی ضروری به نظر می رسد.

مقدمه: میوه های سماق به عنوان چاشنی در غذاهای ایرانی استفاده می شود. این میوه ها مصرف دارویی سنتی نیز دارند. تاکنون اسانس حاصل از اندام های گیاه سماق مورد بررسی قرار نگرفته، نظر به اهمیت گیاه و مصرف اسانس ها در صنایع تصمیم به آنالیز اسانس آن گرفته شد.هدف: شناسایی و تعیین درصد مواد تشکیل دهنده اسانس دانه ها و برگ سماق.روش بررسی: برگ ها و میوه های گیاه سماق با روش تقطیر با آب اسانس گیری و جداگانه به دستگاه GC/MS تزریق شدند. روش شناسایی اجزای اسانس ها ضرایب بازداری، تطبیق طیف های جرمی مواد اسانسی با مرجع و توجه به گزینه های پیشنهادی دستگاه بود.نتایج: بازده اسانس گیری از هر دو اندام برگ و میوه سماق حدود 0.2 درصد بود و هر دوی این اسانس ها زرد رنگ بودند. 65 ماده در برگ ها و 54 ماده در میوه ها شناسایی شدند. ماده عمده در هر دو اسانس ها سزکویی ترپن بتا - کاریوفیلن بود. بقیه اجزای عمده برگ، کاریوفیلن اکساید، سمبرن و آلفا - هومولن؛ و در میوه، سمبرن، ترانس- ترانس 2، 4- دکادینال و آلفا- ترپینئول بودند.بحث: برگ و میوه درخت سماق دارای اسانسی است که به روش تقطیر با آب قابل استخراج بوده و اسانس های مذکور به روش GC/MS قابل شناسایی و تعیین مقدار هستند. ماده عمده در هر دو اسانس ها یکسان هستند (بتا - کاریوفیلن).نتیجه گیری: نتایج این پژوهش با مطالعه سایر محققین روی همین گیاه در کشورهای دیگر مطابقت دارد. کاریوفیلن و سمبرن که در نمونه های ما به عنوان ماده عمده بوده در مطالعه سایر محققین نیز به عنوان مواد عمده اسانس سماق شناسایی شده است.

مقدمه: گل راعی یکی از گیاهان مهم دارویی ایران است که عمدتا در درمان افسردگی و همچنین میگرن استفاده می شود.هدف: به منظور بررسی تنوع ژنتیکی گل راعی، جمعیت های جمع آوری شده این گیاه از نقاط مختلف کشور در پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی کشت و از نظر تنوع ژنتیکی و همبستگی آن با پراکنش جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفتند.روش بررسی: DNA ژنومی از بافت برگ های جوان به روش CTAB استخراج شد و با آنزیم های Tru1I و EcoRI مورد هضم قرار گرفت. تکثیر قطعات حاصل هضم با 12 ترکیب آغازگری طبق روش وس و رنگ آمیزی ژل آکریلامید با استفاده از نیترات نقره بر اساس روش باسام انجام گرفت.نتایج: در مجموع 235 باند قابل امتیازدهی مشاهده شد که 97 درصد از آنها چند شکل بودند. مقادیر محتوای اطلاعات چندشکلی برای جفت آغازگرهای استفاده بین دو مقدار0.45£PIC£0.31  با میانگین 0.38 بود. میزان تشابه ژنتیکی جمعیت ها نیز از 0.29 تا 0.89 متغیر بود. کلاستربندی جمعیت ها بر اساس جمعیت و منطقه نشان از تنوع ژنتیکی و گستره بالای رویشگاه های گل راعی و عدم همبستگی میان تنوع ژنتیکی و پراکنش جغرافیایی بود. از سوی دیگر مختصات اصلی PC1 و PC2 به ترتیب 12.8 و 8.3 درصد از واریانس کل را توجیه کردند.نتیجه گیری: وجود تنوع بالا میان جمعیت های گل راعی ایران امکان اجرای برنامه های به نژادی و مدیریت ذخایر ژنتیکی را فراهم می سازد. البته تحقیقات گسترده تری روی توانایی تولید و مقدار متابولیت های هیپریسین و هیپرفورین میان جمعیت های این گیاه لازم است.

مقدمه: از جمله راه های حذف یا کاهش رشد میکروارگانیسم های بیماری زا یا عامل فساد و افزایش مدت زمان نگهداری مواد غذایی استفاده از نگهدارنده های مختلف می باشد.هدف: تعیین میزان حداقل غلظت بازدارندگی (MIC) لیزوزیم و اسانس آویشن شیرازی روی لیستریا مونوسیتوژنز می باشد.روش بررسی: در این مطالعه برای تعیین MIC از غلظت های مختلف اسانس آویشن شیرازی و لیزوزیم به صورت تنها و توام با هم در محیط آبگوشت قلب و مغز (BHI broth) به روش ماکرودایلوشن و میکرودایلوشن استفاده شد. همچنین اثر غلظت های تحت بازدارنده این ترکیبات بر منحنی رشد این باکتری نیز بررسی شد.نتایج: بر اساس نتایج به دست آمده، میزان MIC اسانس آویشن شیرازی به تنهایی در دو روش، ماکرودایلوشن و میکرودایلوشن 0.04 درصد به دست آمد، در حالی که در لیزوزیم به تنهایی در غلظت 1000 میکرو گرم در میلی لیتر نتوانست مانع رشد باکتری لیستریامونوسایتوژنز شود. در حالت توام در دو روش میزان 0.02 درصد اسانس و 250 میکروگرم بر میلی لیتر لیزوزیم به عنوان کمترین غلظت بازدارنده محاسبه شد. به علاوه اثر ترکیبی غلظت های تحت بازدارنده اسانس مورد مطالعه همراه لیزوزیم نشان داد که لیزوزیم به تنهایی و به صورت توام با اسانس آویشن شیرازی باعث افزایش فاز تاخیری و کاهش سرعت رشد باکتری مورد مطالعه شد.نتیجه گیری: اسانس آویشن شیرازی به همراه لیزوزیم می تواند به عنوان نگهدارنده طبیعی ضدباکتری لیستریا مونوسایتوژنز در مواد غذایی استفاده شود که استفاده از لیزوزیم می تواند میزان موردنیاز آویشن شیرازی را کاهش دهد.

مقدمه: ماریتیغال گیاهی یک ساله یا دوساله از تیره کاسنی است که در شمال و جنوب ایران پراکنش دارد. دانه این گیاه حدود 35 - 20 درصد روغن دارد که در درمان زخم ها، سوختگی ها و آسیب های کبدی کاربرد دارد.هدف: تعیین مهم ترین اجزای تشکیل دهنده عملکرد دانه و روغن در گیاه ماریتیغال.روش بررسی: به منظور مشخص نمودن مهم ترین اجزای عملکرد دانه و روغن گیاه دارویی ماریتیغال، آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار با دو تیمار ژنوتیپ (بومی اهواز و آلمانی) طراحی شد.نتایج: در ابتدا با استفاده از رگرسیون گام به گام، صفات موثر بر عملکرد دانه و عملکرد روغن به طور جداگانه برای هر ژنوتیپ تعیین شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در ژنوتیپ بومی اهواز، عملکرد دانه و درصد روغن برای عملکرد روغن؛ قطر کاپیتول برای عملکرد دانه و در ژنوتیپ آلمانی، تعداد کاپیتول برای عملکرد دانه و عملکرد دانه برای عملکرد روغن به طور بسیار معنی داری، تغییرات مربوط به متغیرهای وابسته را توجیه می کنند. تجزیه رگرسیونی هر دو ژنوتیپ بیانگر آن بود که عملکرد دانه تحت تاثیر تعداد و قطر کاپیتول و مواد موثره دانه (R2=98.16) قرار دارد و عملکرد روغن به وسیله عملکرد دانه، درصد روغن و مواد موثره دانه (R2=99.91) توجیه شد. تجزیه علیت متغیرهای وابسته نشان داد که عملکرد روغن به وسیله اثر مستقیم و مثبت تعداد کاپیتول (0.49)، قطر کاپیتول اصلی (0.41) و درصد روغن (0.1) و اثر مستقیم منفی ماده موثره سیلی مارین (0.27-)؛ مهم ترین اجزای تشکیل دهنده عملکرد روغن می باشند.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق می تواند بیانگر آن باشد که برای افزایش عملکرد دانه از صفات تعداد کاپیتول و قطر کاپیتول اصلی و درصد روغن، در اصلاح گیاه دارویی ماریتیغال می توان استفاده نمود.

مقدمه: بابونه دارای ترکیبات فلاونوئیدی با خواص شبه بنزودیازپینی است.هدف: لذا ممکن است در درمان صرع و تشنج موثر باشد. در این مطالعه اثر تزریق درون صفاقی عصاره هیدروالکلی بابونه بر تشنج القا شده با پنتیلن تترازول در موش صحرایی بررسی شد.روش بررسی: از 56 سر موش صحرایی نر با وزن 250 - 200 گرم استفاده که به 7 گروه هشت تایی تقسیم شدند: 1- کنترل (سالین)، 2- بابونه 50 میلی گرم/کیلو گرم، 3- بابونه 100 میلی گرم/کیلو گرم، 4- بابونه 200 میلی گرم/کیلو گرم، 5- بابونه 500 میلی گرم/کیلو گرم، 6- دیازپام (0.2 میلی گرم/کیلوگرم)، 7- فلومازنیل (0.5 میلی گرم /کیلوگرم)+بابونه (200 میلی گرم/کیلوگرم). 30 دقیقه پس از تزریق درون صفاقی مواد، پنتیلن تترازول با دوز 65 میلی گرم/کیلو گرم تزریق و سپس رفتار تشنجی حیوانات ثبت شد. تجزیه و تحلیل پاسخ ها توسط نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون ANOVA یک طرفه و آزمون توکی انجام شد.نتایج: عصاره بابونه در هر چهار دوز موجب تاخیر در شروع حملات تونیک در اندام قدامی و تنه حیوانات شد که این اثر در دوزهای 100، 200 و 500 میلی گرم/کیلو گرم در مقایسه با گروه کنترل معنی دار بود. همچنین این عصاره در دوزهای 100، 200 و 500 میلی گرم/کیلو گرم به صورت وابسته به دوز و معنی دار موجب کاهش مدت زمان کل حمله تشنجی و مدت تشنجات تونیک – کلونیک شد.نتیجه گیری: تجویز درون صفاقی عصاره هیدروالکلی بابونه می تواند به طور موثری تشنج القا شده با پنتیلن تترازول را در موش کاهش دهد. لذا انجام تحقیقات تکمیلی برای شناسایی اجزای موثر بر تشنج آن، توصیه می شود.

مقدمه: تنگی مجاری هوایی یک عارضه نسبتا شایع در بین جوامع انسانی می باشد. بررسی اثر عصاره گیاهان دارویی در کاهش فعالیت انقباضی عضلات صاف نای می تواند گامی در جهت کنترل بیماری های ناشی از اسپاسم عضلات مجاری تنفسی مفید محسوب شود.هدف: در این پژوهش اثر عصاره متانولی ریشه گیاه ختمی بر کاهش قدرت انقباضی عضله صاف نای موش صحرایی مورد بررسی قرار گرفت.روش بررسی: این مطالعه تجربی روی 36 قطعه نای جدا شده از 18 عدد موش صحرایی نر سالم در 6 گروه انجام شد. تاثیر اپی نفرین 5 میکرومولار و اثرات عصاره متانولی ریشه ختمی با غلظت های 140.6، 14.6، 6.6، 2.6، 0.6، 0.2 میکروگرم بر میلی لیتر و نیز تاثیر آنها به صورت افزایی با پروپرانولول یک میکرومولار بر کاهش قدرت انقباض عضله صاف نای حاصل از تاثیر کلرور پتاسیم 60 میلی مولار مورد سنجش قرار گرفت. این سنجش به روش ایزومتریک در حمام بافت حاوی محلول کربس- هانسلیت تحت کشش یک گرم بررسی شد.نتایج: اپی نفرین و غلظت های 0.6 تا 140.6 میکروگرم بر میلی لیتر عصاره متانولی ریشه ختمی قدرت انقباضی عضله صاف نای ناشی از اثر کلرور پتاسیم را کاهش معنی داری دادند. پروپرانولول اثر اپی نفرین را به صورت معنی داری کاهش داد ولی تاثیر معنی داری روی خاصیت مهاری غلظت های عصاره روی انقباض نداشت.نتیجه گیری: عصاره متانولی ریشه ختمی دارای اثر ضد انقباضی وابسته به دوز بر روی عضلات صاف نای موش صحرایی بوده ولی تاثیر آن از طریق گیرنده های بتا آدرنرژیک انجام نمی گیرد. دستیابی به مکانیسم این اثر می تواند پایه ای جهت یافتن روش های مناسب درمان بیماری های ناشی از اسپاسم عضلات مجاری تنفسی باشد.

مقدمه: گاوزبان (Borago officinalis L.) از خانواده Boraginaceae یکی از گیاهان دارویی ارزشمندی است که به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب غیراشباع به عنوان یک ماده غذایی مهم معرفی شده است. نتایج تحقیقات نشان داده است که عصاره برگ های گاوزبان، توانایی حذف گونه های فعال اکسیژن و رادیکال DPPH را دارد.هدف: تاثیر کاربرد سطوح مختلف کلسیم نیترات بر فعالیت ضد اکسایشی اندام های هوایی گیاه گاوزبان.روش بررسی: آزمایش به صورت اسپلیت در زمان بر پایه طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 88 - 1387 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی واقع در کرج اجرا شد.نتایج: نتایج نشان داد که میزان فنول و فعالیت ضد اکسایشی (IC50) در مراحل مختلف رویشی تفاوت معنی داری (0.05>p) داشت. همچنین درصد فنول و میزان IC50 به طور معنی داری (0.01>p) تحت تاثیر محلول پاشی سطوح مختلف کلسیم نیترات قرار گرفت، اما اثر متقابل تیمار و مرحله رویشی بر درصد فنول و میزانIC50  تاثیری نداشت.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که محلول پاشی کلسیم نیترات سبب افزایش فعالیت ضد اکسایشی گیاه گاوزبان به ویژه در مراحل بذردهی می شود که با توجه به اهمیت دارویی گیاه در فرمولاسیون غذایی و بهداشتی، ترکیبات ضد اکسایشی آن می توانند به عنوان جاذب نور ماورا بنفش  (UV) (Ultra violet)عمل کنند.

مقدمه: مقاومت به آنتی بیوتیک ها یک مشکل رو به گسترش است. با استفاده نامناسب از آنتی بیوتیک ها گونه هایی از باکتری ها به داروهای ضدمیکروبی مقاوم می شوند و سیر درمان را مشکل می کنند. گیاهان دارویی و مشتقات حاصل از آنها منبع خوبی برای درمان بوده و اثرات موثری علیه حذف مقاومت دارویی دارند.هدف: بررسی اثر ضد میکروبی، ضد پلاسمیدی و نحوه عملکرد عصاره های چهار گیاه دارویی بر روی سوش های حاوی پلاسمید باکتری کلبسیلا پنومونی مقاوم به آنتی بیوتیک های مختلف.روش بررسی: باکتری های کلبسیلا پنومونیه از نمونه های بیمارستانی خالص سازی شده تست آنتی بیوگرام شده و عصاره های آبی و الکلی گیاهان مورد بررسی، استخراج شد. مطالعه کمترین غلظت باز دارنده از رشد(MIC)  عصاره های استخراج شده نسبت به سوش های مقاوم کلبسیلا پنومونی انجام گرفت. بیشترین غلظت عصاره که باکتری در آن رشد می کرد(SIC)  برای انجام آزمایش حذف پلاسمید استفاده شد. آنتی بیوتیک های مورد استفاده عبارت بودند از: آموکسی سیلین (Amox)، آمپی سیلین (AP)، سفتی زوکسیم (CAZ)، سفوتاکسیم (CTX) و وانکومایسین .(V) پس از در معرض قرار دادن باکتری ها با عصاره های موردنظر، مورفولوژی آنها بررسی شد و سپس بر روی سوش های حاوی پلاسمید اثر حذف انتخابی پلاسمیدها بررسی شد.نتایج: مطالعه کمترین غلظت بازدارنده از رشد (MIC) عصاره های استخراج شده نشان داد که تمامی عصاره ها خاصیت ضد میکروبی داشته و قادر بودند از رشد سوش های مقاوم کلبسیلا پنومونیه جلوگیری کنند. بیشترین خاصیت ضد میکروبی این عصار ها مربوط به عصاره های آویشن و پرسیاوش بود. بررسی حساسیت دارویی نسبت به آنتی بیو تیک های ذکر شده در سوش هایی که در معرض رقت های مختلف SIC قرار گرفته بودند و مقایسه آن با سوش هایی که در معرض عصاره قرار نگرفتند، نشان داد که تغییر زیادی در MIC و کاهش مقاومت دارویی ایجاد نمی شود. بررسی مورفولوژی باکتری هایی که در معرض عصاره قرار گرفته اند، نشان داد که وقتی سوش های کلبسیلا در معرض عصاره های آویشن و پرسیاوش قرار می گیرند،کوچکتر شده و کپسول باکتری از بین می رود. علاوه بر تغییر شکل باکتری، خصوصیت رنگ پذیری این باکتری نیز تغییر پیدا می کند. این نتیجه نشان دهنده اثر موتاژنیک قوی این عصاره ها می باشد و اینکه این عصاره ها روی ژن یا بیان ژن تولید کننده کپسول اثر می گذارد. مطالعه سوش های دارای پلاسمید به کمک آگارز ژل الکتروفورز نشان داد که حذف انتخابی پلاسمید ها در باکتری ها انجام نشده است.نتیجه گیری: از بررسی نتایج بالا چنین استنباط می شود که عصاره های گیاهان دارویی مورد آزمایش هیچ گونه اثر ضد پلاسمیدی نداشته هر چند که اثر ضد باکتریایی عصاره های پرسیاوش و آویشن بسیار مورد توجه است.

مقدمه: درمان دارویی رینیت آلرژیک بیشتر بر پایه داروهای آنتی هیستامین و ضد التهاب ها است. گلیسیریزیک اسید ماده موثره ریشه گیاه شیرین بیان است که دارای خواص آنتی هیستامین و ضد التهابی اثبات شده می باشد.هدف: مطالعه حاضر به بر رسی بالینی اثر موضعی اسید گلیسریزیک بر درمان یا تخفیف علایم رینیت آلرژیک پرداخته است.روش بررسی: مطالعه بالینی، به صورت دو سو کور در بیماران مبتلا به رینیت آلرژیک مراجعه کننده به درمانگاه گوش و حلق و بینی بیمارستان بقیه ا... (عج) انجام شد. شدت علایم رینیت (رینوره، عطسه، خارش و احتقان بینی) قبل و پس از درمان دارویی با بکلومتازون یا قطره موضعی اسید گلیسریزیک تحت بررسی قرار گرفتند و عوارض ناشی از درمان و میزان بهبودی نیز ثبت شدند.نتایج: علایم رینیت آلرژیک شامل موارد شدید رینوره، عطسه، خارش و احتقان بینی به دنبال استفاده از قطره موضعی گلیسریزیک اسید یا اسپری بکلومتازون در روز سوم به طور معنی داری کاهش یافتند. در ضمن علایم متوسط عطسه و احتقان بینی توسط بکلومتازون کاهش بیشتری نشان داده لیکن، رینوره، عطسه و احتقان خفیف با بکلومتازون به طور معنی داری تشدید شده است.نتیجه گیری: بر اساس نتایج این مطالعه کارآیی قطره بینی گلیسریزیک اسید در درمان رینیت آلرژیک شدید بسیار شبیه اسپری بکلومتازون می باشد. لذا، با توجه به دسترسی و عوارض کمتر این دارو در مقایسه با داروهای موجود استفاده از آن می تواند جهت درمان رینیت آلرژیک شدید مورد توجه قرار گیرد.

مقدمه: آویشن باغی با نام علمی Thymus vulgaris L. گیاهی دارویی و معطر از خانواده نعناعیان است که در مناطق مختلف ایران کشت می شود.هدف: بررسی تاثیر محلول پاشی متانول و اتانول بر عملکرد ماده خشک و فیتوشیمیایی گیاه آویشن باغی.روش بررسی: این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 11 تیمار و 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی انجام شد. تیمارها شامل تیمار شاهد (عدم محلول پاشی)، محلول اتانول در 5 سطح (10، 20، 30، 40 و 50 درصد حجمی) و محلول متانول با 5 سطح (10، 20، 30، 40 و 50 درصد حجمی) بود. اسانس گیری توسط دستگاه کلونجر انجام و جهت تجزیه نمونه های اسانس و اندازه گیری دقیق ترکیبات از دستگاه های GC و GC/MS استفاده شد.نتایج: نتایج نشان داد که محلول پاشی تیمارهای هیدروالکلی تاثیر معنی داری (0.01>p) بر تمامی صفات مورد مطالعه داشتند. بیشترین عملکرد ماده خشک در واحد سطح در تیمار 30 درصد متانول و 20 درصد اتانول مشاهده شد. همچنین بیشترین عملکرد اسانس، کارواکرول و تیمول به ترتیب در تیمارهای 20 درصد متانول، 10 درصد اتانول و 20 درصد اتانول به دست آمد.نتیجه گیری: محلول پاشی متانول و اتانول با افزایش عملکرد ماده خشک و میزان اسانس، تیمول و کارواکرول سبب افزایش عملکرد فیتوشیمیایی گیاه آویشن باغی شد.

مقدمه: گیاه خشخاش حاوی آلکالوئیدهای دارویی مهمی از جمله مورفین، کدئین، تبائین، نوسکاپین، پاپاورین و سنگوئینارین می باشد که دارای ارزش اقتصادی بالایی در صنایع داروسازی است. با توجه به اینکه میزان تولید متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی بسیار کم می باشد تاکنون استراتژی های مختلفی جهت تجاری کردن استحصال آنها به کار گرفته شده است.هدف: این آزمایش جهت بررسی روند تجمع آلکالوئیدهای گروه مورفین در گیاه خشخاش طی مراحل مختلف رشد انجام گرفت.روش بررسی: گیاه خشخاش در شرایط گلخانه ای کشت شد و طی سه مرحله بذر، رویشی و بعد از گلدهی از بافت های ریشه و اندام های هوایی نمونه برداری صورت گرفت و پس از استخراج آلکالوئید از هر یک از نمونه ها به طور جداگانه، میزان آلکالوئیدهای مورفین، کدئین و تبائین با استفاده از دستگاه کروموتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) مورد سنجش قرار گرفت.نتایج: نتایج نشان دادند که میزان این آلکالوئیدها در بخش های مختلف گیاه و طی مراحل مختلف رشد متفاوت می باشد. بیشترین میزان مورفین، کدئین و تبائین در اندام های هوایی این گیاه و در مرحله گلدهی مشاهده شد. آلکالوئید غالب، در تمام بخش های این گیاه مورفین بود.نتیجه گیری: با بررسی نتایج مشخص شد که مرحله رشد و نمو گیاه نقش مهمی در میزان تجمع آلکالوئیدهای مورد بررسی دارد، به طوری که میزان هر سه آلکالوئید مورفین، کدئین و تبائین در مرحله بعد از گلدهی هم در ریشه ها و هم در اندام های هوایی به مراتب بیشتر از مقدار آن در مراحل اولیه رشد و بذرها می باشد. از آنجایی که بیشترین مقدار مورفین در مرحله بعد از گلدهی مشاهده شد به نظر می رسد به کار گرفتن تکنیک های نوین از جمله مهندسی متابولیت های ثانویه در این مرحله نتایج بهتری را در بر خواهد داشت.

مقدمه: بررسی های مختلف نشان می دهند که عصاره آبی گیاه آلوئه ورا و گیاهان هم خانواده آن بر عملکردهای فیزیولوژیک بدن و به ویژه بر عملکرد تیروئید تاثیر بسزایی دارند.هدف: هدف اصلی این تحقیق بررسی اثر محلول 20 درصد ژل آلوئه ورا بر سطح سرمی T3،T4  و TSH می باشد.روش بررسی: در تحقیق حاضر 20 سر موش نر نژاد ویستار به دو گروه ده سری شاهد و دریافت کننده محلول 20 درصد ژل آلوئه ورا با دوز 625 میلی گرم بر کیلوگرم به مدت 21 روز تقسیم شدند. محلول 20 درصد ژل آلوئه ورا به روش گاواژ تجویز شد. پس از اتمام تجربیات در هر گروه، نمونه های خونی از طریق خونگیری از قلب جمع آوری شدند. پس از تهیه سرم، سطح هورمون های T3،T4  و TSH با استفاده از روش الکترو کمی لومینسانس مورد سنجش قرار گرفتند. در نهایت داده های حاصل با استفاده از روش آماری آزمون واریانس یک طرفه بین گروه ها مورد مقایسه واقع شدند.نتایج: نتایج نشان دادند که در موش های دریافت کننده محلول 20 درصد ژل آلوئه ورا، سطح سرمی هورمون های T3،T4  و TSH کاهش معنی داری را نسبت به گروه شاهد نشان داد (به ترتیب 0.05>p، 0.01>p، 0.001>p).نتیجه گیری: نتایج بیانگر آن هستند که محلول 20 درصد ژل آلوئه ورا باعث کاهش سطح سرمی هورمون های T3،T4  و TSH می شود و تجویز این محلول احتمالا می تواند در تنظیم پرکاری تیروئید مورد استفاده قرار گیرد.

مقدمه: دیسمنوره اولیه گاهی با یک یا چند نشانه سیستمیک و خونریزی شدید همراه است.هدف: هدف این پژوهش تعیین تاثیر کپسول والرین بر میزان خونریزی و شدت علایم سیستمیک همراه با دیسمنوره اولیه بوده است.روش بررسی: این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی دو سوکور روی 100 دانشجو انجام شد. برای افراد گروه والرین (51 نفر)، کپسول های 255 میلی گرم والرین سه بار در روز به مدت سه روز و به افراد گروه دارونما (49 نفر) کپسول هایی مشابه با همان دستورالعمل طی دو سیکل تجویز شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود. شدت خونریزی قاعدگی بر اساس menstrual pictogram کمپل و مونگا و علایم سیستمیک با استفاده از سیستم معیار چندبعدی گفتاری قبل از مطالعه و طی دو سیکل متوالی پیگیری و مقایسه شد.نتایج: اختلاف معنی داری از نظر شدت خونریزی و طول مدت قاعدگی بین دو گروه دیده نشد (p³0.05). در دو گروه پس از درمان، میانگین مجموع نمرات شدت کل علایم سیستمیک همراه با دیسمنوره نسبت به قبل از درمان کاهش پیدا نمود (p<0.001). اما این کاهش از لحاظ آماری بین دو گروه والرین و دارونما معنی دار نبود، به جز در مورد متغیر شدت غش (.(p<0.05) (faintنتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان داد والرین سبب افزایش شدت خونریزی و طول مدت قاعدگی نمی شود. همچنین والرین و دارونما هر دو سبب کاهش میانگین مجموع نمرات شدت کل علایم سیستمیک همراه با دیسمنوره می شوند. اما این تفاوت بین دو گروه معنی دار نبود. به نظر می رسد پژوهش های بیشتری در این زمینه لازم باشد.

مقدمه: اطلاعات و نحوه مصرف گیاهان دارویی در منابع قدیمی و یا کتب ترجمه شده مختلف قابل دسترس می باشد. اما نکته قابل توجه این است که اطلاعات سنتی مناطق مختلف ایران مورد توجه قرار گیرد و با اطلاع رسانی مناسب افراد علاقه مند را تشویق به مصرف آنها نموده و زمینه را برای تحقیقات جامع در زمینه خواص و ترکیبات این گیاهان مهیا شود.هدف: مهم ترین منابع اطلاعات سنتی و گیاهان دارویی افراد سالخورده و مسن می باشند لذا یکی از اهداف مهم این طرح پرسشگری از این افراد است تا بتوان این گنجینه گرانبها را از حافظه و گفتار تبدیل به متون نمود تا قابل دسترس برای همه علاقه مندان به علم طب سنتی و گیاهان دارویی باشد.روش بررسی: در این تحقیق ابتدا نقشه های جغرافیایی منطقه از مراجع رسمی کشور تهیه و پس از شناسایی مسیرها و روستاهای منطقه به محل مراجعه شد. سپس از افراد سالخورده و مجرب در رابطه با گیاهان دارویی منطقه سوال شد. نمونه هایی از گیاهان مورد سوال جمع آوری و جهت شناسایی به هرباریوم پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی انتقال یافت.نتایج: در این تحقیق اطلاعات طب سنتی مربوط به 14 گونه گیاه دارویی متعلق به 11 تیره جمع آوری و شناسایی شدند. مقایسه اطلاعات موجود با تحقیقات مشابه در منطقه البرز نشان می دهد که در برخی موارد نحوه استفاده از گیاهان و نیز خواص ذکر شده برای آنها با هم تفاوت زیادی دارد و در سایر موارد تقریبا با هم مشابه و یا کمی متفاوت است که آن نیز ناشی از آداب و روش زندگی در هر منطقه می باشد.نتیجه گیری: از آنجایی که این منطقه دارای پوشش گیاهی غنی به خصوص گیاهان دارویی است و نیز دارای سابقه تاریخی درباره طب سنتی می باشد لذا نیازمند توجه بیشتر به این ذخایر ارزشمند است. از سوی دیگر ما اثرات جدیدی از گیاهان دارویی یافت نمودیم که می تواند زمینه ای برای تحقیقات بعدی باشد.

مقدمه: باباآدم یکی از گیاهان دارویی بومی ایران و حاوی متابولیت های ثانویه مهمی مانند ترکیبات ضد سرطان آرکتین و آرکتی ژنین می باشد. استفاده از روش های زیست فناوری برای افزایش تولید این قبیل متابولیت های ثانویه اهمیت زیادی دارد. یکی از روش هایی که امروزه برای افزایش ترکیبات دارویی در گیاهان دارویی بسیار مورد توجه قرار گرفته است القای ریشه های مویین می باشد.هدف: استفاده از باکتری Agrobactrium rhizogenes، استرین AR15834 به منظور القای ریشه های مویین در باباآدم بود.روش بررسی: از ریزنمونه های برگی و گیاهچه های کامل باباآدم برای القا ریشه های مویین استفاده شد. به منظور بهینه سازی محیط کشت و جلوگیری از قهوه ای شدن ریزنمونه های باباآدم، آنتی اکسیدان های مختلف شامل، اسید آسکوربیک (Ascorbic acid) (ASC)، اسید سیتریک (Citric Acid) (CIT)، پلی وینیل پیرولیدون (PVP) (Polyvinylpyrrolidone) و ال- سیستئین (L-Cysteine) (CYS)، به تنهایی و یا به صورت ترکیب با هم در چند غلظت مختلف به محیط کشت افزوده شدند. برای تایید مولکولی ریشه های مویین، واکنش زنجیره ای پلی مراز (PCR) برای ژن rolB انجام گرفت.نتایج: نتایج نشان داد که که پلی وینیل پیرولیدون با غلظت 0.5 درصد (w/v)، بهترین اثر آنتی اکسیدانی را داشت هر چند این آنتی اکسیدان نتوانست از قهوه ای شدن بافت ریز نمونه در مرحله آلودگی با باکتری آگروباکتریوم جلوگیری کند. وقتی از گیاهچه های کامل 2 تا 3 هفته ای برای القای ریشه های مویین استفاده شد، دو هفته پس از آلودگی، ریشه های مویین با فراوانی 5 درصد ظاهر شدند.نتیجه گیری: در این تحقیق،A. rhizogenes ریشه های مویین را در باباآدم القا نمود. طبق بررسی های ما این اولین گزارش از القای ریشه های مویین در گیاه باباآدم می باشد.

گیاه آویشن شیرازی از گیاهان دارویی در طب سنتی ایرانی بوده و بررسی اثرات ضدمیکروبی آن در زمینه مواد غذایی بر باکتری های بیماری زای مهم و عامل مسمومیت غذایی مانند استافیلوکوکوس اورئوس ضروری به نظر می رسد.هدف: هدف این مطالعه، بررسی اثر اسانس آویشن شیرازی بر رشد و تولید انتروتوکسینE  استافیلوکوکوس اورئوس ATCC 29213 می باشد.روش بررسی: حداقل غلظت بازدارنده رشد (MIC) و حداقل غلظت باکتری کشی (MBC) اسانس آویشن شیرازی برای استافیلوکوکوس اورئوس، تاثیر غلظت های تحت بازدارنده اسانس بر رشد و تکثیر باکتری طی 72 ساعت کشت و تولید انتروتوکسین E در مجاورت غلظت های تحت بازدارنده در دو دمای 25 و 35 درجه سانتی گراد تعیین شد.نتایج MIC :و MBC اسانس آویشن شیرازی به ترتیب 0.03 و 0.04 درصد به دست آمد. نتایج کشت در 25 و 35 درجه سانتی گراد نشان می دهد که غلظت MIC75 درصد در 25 درجه سانتی گراد و 35 درجه سانتی گراد در 72 ساعت رشد باکتری را، نسبت به گروه کنترل، 3 لوگ کاهش داده است. مجاورت باکتری با اسانس در هر دو دما باعث کاهش تولید انتروتوکسین E شده و افزایش غلظت اسانس به 0.015 درصد و 0.022 درصد اثر بازدارندگی معنی داری بر تولید انتروتوکسینE  گذارد.نتیجه گیری: می توان از این اسانس در غلظت بازدارنده رشد جهت جلوگیری از رشد استافیلوکوکوس اورئوس و در غلظت های تحت بازدارنده جهت جلوگیری از تولید انتروتوکسین و یا کاهش تولید آن در صنایع غذایی استفاده نمود.

حدود نیم تا یک درصد از جمعیت جهان به بیماری صرع مبتلا هستند در بیماری صرع، تشنج از جمله علایمی است که به علت فعالیت الکتریکی غیرطبیعی مغز دیده می شود. از دیرباز، برای درمان بیماری های مختلف عصبی مانند تشنج از گیاهان دارویی استفاده شده است.هدف: در این مطالعه اثر ضد تشنجی عصاره هیدروالکلی Tanacetum sonbolii در موش سوری نر بررسی شد.روش بررسی: 60 سر موش سوری نر به طور تصادفی به شش گروه 10 تایی تقسیم شدند که شامل یک گروه کنترل دریافت کننده نرمال سالین و 5 گروه دریافت کننده عصاره با دوزهای 150، 300، 600، 900، 1200 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم بودند. سی دقیقه بعد از تجویز داخل صفاقی دوزهای مختلف عصاره یا نرمال سالین، پنتیلن تترازول با دوز 85 میلی گرم بر کیلوگرم به موش ها تزریق داخل صفاقی شد. در طی 30 دقیقه پس از تزریق پنتیلن تترازول رفتارهای تشنجی مشاهده و ثبت شد.نتایج: زمان تشنج های تونیک و کلونیک در گروه های دریافت کننده عصاره نسبت به گروه کنترل به طور معنی داری کاهش یافت. همچنین تفاوت آماری در میانگین زمان تاخیری تا شروع تشنج بین گروه های دریافت کننده عصاره و کنترل مشاهده شد. تجویز عصاره میزان مرگ ناشی از تشنج را کمتر نمود و در چند مورد مانع از بروز تشنج های تونیک - کلونیک شد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که عصاره Tanacetum sonbolii دارای اثر ضد تشنجی می باشد و مناسب است برای تعیین مواد موثر و شناسایی مکانیسم دقیق عمل آن مطالعات تکمیلی انجام شود.

گیاه زالزالک (Crataegus melanocarpa) از جمله گیاهان دارویی است که خواص درمانی مختلفی در منابع سنتی و مبتنی بر دانش بومی درخصوص آن ذکر شده است. از جمله خواص مورد اشاره، تاثیر این گیاه بر سیستم عصبی است.هدف: این پژوهش به منظور بررسی اثر تزریق درون بطنی - مغزی (I.C.V) عصاره اتانولی برگ گیاه زالزالک در موش های صحرایی با رفتار ترس ناشی از پنتیلن تترازول (PTZ) صورت گرفته است.روش بررسی: در این پژوهش موش های صحرایی نر به طور تصادفی به سه گروه تجربی، کنترل مثبت PTZ)) و شاهد (سالین) تقسیم شدند. در گروه تجربی عصاره برگ گیاه زالزالک به میزان 4000 mg/Rat (موثرترین دوز) به صورت I.C.V به موش هایی که پنتیلن تترازول را به میزان 20 میلی گرم بر کیلوگرم به صورت داخل صفاقی (I.P) دریافت کرده بودند، تزریق شد و رفتار ترس در این گروه با استفاده ازElevated plus - maze  نسبت به گروه شاهد (سالین) و گروه کنترل مثبت (PTZ) بررسی و مقایسه شد.نتایج: نتایج این مطالعه نشان می دهد که زمان اقامت (%OAT) و دفعات ورود حیوانات به بازوی باز (%OAE) در گروه تجربی، نسبت به گروه شاهد و کنترل مثبت افزایش معنی داری دارد (0.05>p).نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که تزریق درون بطنی - مغزی عصاره برگ گیاه زالزالک با دوز 4000 mg/Rat به طور معنی داری باعث کاهش در بروز رفتار ترس ناشی از پنتیلن تترازول می شود.

مقدمه: کدوی طبی، گیاهی دارویی است که جایگاه ویژه ای در صنایع داروسازی دارد و ارزیابی عملکرد کمی و کیفی آن تحت تیمارهای مختلف زراعی ضروری می باشد.هدف: ارزیابی تاثیر فاصله ردیف و تاریخ کاشت بر عملکرد روغن و صفات مرفولوژیک کدو طبی.روش بررسی: این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال 89 - 1388 و 90 - 1389 انجام شد. تاریخ کاشت به عنوان عامل اصلی (1 اردیبهشت، 1 خرداد، 1 تیر) و فاصله بین ردیف به عنوان عامل فرعی (1، 1.5 و 2 متر) بود و صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه در میوه، وزن دانه تک میوه، عملکرد دانه، عملکرد میوه، شاخص دانه دهی میوه و عملکرد کمی و کیفی روغن مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج: اثر سال به استثنای درصد روغن و تعداد دانه در میوه بر هیچ یک از صفات دیگر معنی دار نشد و اثر متقابل تاریخ کاشت و فاصله ردیف در تمامی صفات کمی و کیفی معنی دار شد. بالاترین عملکرد دانه، درصد روغن دانه و عملکرد روغن در تیمار فاصله ردیف یک متر در تاریخ کاشت خردادماه و تیمار 1.5 متر در تیرماه به دست آمد. بیشترین درصد اسیدهای چرب غیر اشباع و کمترین درصد اسیدهای چرب اشباع در تاریخ کاشت خردادماه با فاصله ردیف 1.5 و 2 متر حاصل شد.نتیجه گیری: با بهره گیری از مدیریت زراعی مناسب می توان عملکرد کمی و کیفی این گیاه دارویی را بهبود بخشید زیرا عملکرد دانه و روغن این گیاه به طور معنی داری تحت تاثیر فاصله بین ردیف و تاریخ کاشت قرار دارد.