گیاهان دارویی
سال:1386 | دوره:6 | شماره:22 |تعداد مقالات:16

مقدمه: گیاه شیرین بیان از خانواده لگومیناسه است. تعدادی از مواد موثره این گیاه شامل تری ترپن های ساپونینی، فلاونوییدها، چالکون ها و ایزوفلاون ها است. مهم ترین ماده موجود در گیاه شیرین بیان، اسید گلیسریزیک است.هدف: ارایه یک مقاله مروری از بررسی های انجام شده در زمینه اثرات ضد ویروسی گیاه شیرین بیان و ترکیب موثره آن گلیسیریزین بود.روش بررسی: بررسی مقالات ارایه شده در مورد گیاه شیرین بیان با استفاده از پایگاه اطلاعاتی اینترنتی نظیر MEDLINE و در محدوده سال های 2005-1980 صورت گرفت.نتایج: عصاره های ریشه گیاه شیرین بیان در برابر طیف وسیعی از ویروس ها مانند هرپس سیمپلکس (HSV-1)، واریسلا زوستر ویروس (VZV)، سایتومگالوویروس (CMV)، ویروس هپاتیت A، B، C، ویروس آنفلوآنزا، سارس و ویروس تضعیف کننده سیستم ایمنی انسان (HIV-1)، اثر ضدویروسی فعالی را نشان داده است. به طوری که امروزه گلیسیریزیک اسید در درمان بیماران مبتلا به هپاتیت فعال مزمن استفاده می شود. به نظر می آید که این ماده از تکثیر ویروس ها جلوگیری به عمل می آورد و همچنین مسیر پیام رسانی داخل سلولی، بیان ژنی، نیتریک اکسید سینتاز القایی و تولید نیتریک اکسید را در ماکروفاژ تحت تاثیر قرار می دهد.نتیجه گیری: به نظر می آید که پژوهش های وسیع تر بالینی به منظور استفاده از این گیاه و ماده موثره آن یعنی گلیسیریزیک اسید، در درمان سایر عفونت های ویروسی لازم است.

انار  درختچه ای است خزاندار و بومی ایران که از قدمت کشت و کار زیادی در این کشور برخوردار است و ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان انار در جهان محسوب می شود. این میوه به دلیل داشتن خواص ضدباکتریایی و ضدالتهاب و هم چنین دارا بودن عوامل آرام بخش در طب سنتی استفاده می شود. عصاره های حاصل از بخش های مختلف میوه انار، غنی از ترکیبات فنولیکی بوده و افشره پوست و روغن بذر آن، دارای فعالیت آنتی اکسیدانی بسیار قوی ای است که از آن می توان در غیرفعال کردن رادیکال های آزاد استفاده کرد. الاژیک اسید (EA) از ترکیبات موجود در پوست انار بوده که ساختار و طبیعت فنلی این ترکیب، موجب فعالیت آنتی اکسیدانی قوی آن می شود. اثر بازدارندگی روغن بذر انار روی سرطان سینه و پوست گزارش شده است، هم چنین از روغن بذر و عصاره قسمت های مختلف این میوه در تولید ترکیبات فیتواستروژنیک استفاده می شود. امروزه علاوه بر این که انار به عنوان یک میوه مطرح است، خصوصیات دارویی آن نیز مورد توجه محققان کشورهای زیادی قرار گرفته است. این مقاله، مروری بر مقالات و منابع مختلف جهت آشنایی هر چه بیشتر با خصوصیات دارویی این محصول است.

مقدمه: واریس وریدهای اندام تحتانی اختلالی شایع است که در زنان چهار برابر مردان روی می دهد و تقریبا نیمی از بیماران سابقه فامیلی دال بر وجود وریدهای واریسی دارند. در این بیماری درد مبهم یا احساس فشار در پاها پس از ایستادن طولانی، احساس سنگینی در پاها، ادم خفیف مچ پا، زخم شدن پوست نزدیک مچ پا، به ندرت پاره شدن واریس و خونریزی وجود دارد.هدف: در این بررسی برای درمان وریدهای واریسی، گیاه شاه بلوط هندی انتخاب شد که دارای اثرات ضددرد، ضد ادم، ضد خارش و کاهش دهنده احساس سنگینی در پا بوده و می تواند باعث رفع درد، ادم، خارش و احساس سنگینی در پا شود.روش بررسی: پس از عصاره گیری از شاه بلوط هندی، استاندارد کردن آن بر اساس دستور عمل فارماکوپه DAB10 آلمان انجام گرفت. اثر دارو و دارونما بر روی افرادی که دارای وریدهای واریسی بودند با استفاده از نمونه گیری تصادفی بررسی شد. 53 بیمار به صورت تصادفی دو سویه کور بررسی شدند. برای قضاوت آماری از آزمون کای دو جهت بررسی کیفی استفاده شد اما برای متغیر کمی از آزمون t-test جهت مقایسه میانگین در دو گروه دارو و دارونما استفاده کردیم.نتایج: در این بررسی در مورد احساس سنگینی در پا، قبل از مصرف دارو 7/85 درصد بیماران دارای احساس سنگینی زیاد در پا بوده اند در حالی که یک هفته پس از مصرف  دارو این میزان به 8/23 درصد رسیده است در حالی که دارونما احساس سنگینی در پا را در بیماران در پایان هفته اول صفر درصد کاهش داده است. تفاوت این دو با هم معنی دار است (05/0>p).نتیجه گیری: داروی حاصل از عصاره شاه بلوط هندی می تواند در پیش گیری از بیماری واریس موثر باشد. مطالعات تکمیلی می تواند ابعاد مختلف اثربخشی را بیشتر آشکار سازد.

مقدمه: شناسایی مواد متشکله روغن های اسانسی حاصل از گیاهان، با توجه به کاربرد روزافزون آن ها در صنایع مختلف، حایز اهمیت است. جنس زوسیمیا از خانواده چتریان که در مناطق مختلف جهان پراکنده است، حاوی مقدار قابل توجهی روغن فرار است که با شناسایی اجزای اسانس آن، پژوهش های کاربردی به منظور استفاده از آن در صنایع مختلف، میسر می گردد.هدف: بررسی ترکیبات شیمیایی موجود در روغن فرار گونه گیاهی Zosimia absinthifolia.روش بررسی: در این تحقیق، روغن اسانسی اندام های هوایی گیاه Zosimia absinthifolia (Vent.) Link، که در تابستان 1383 از منطقه خلخال جمع آوری شده بود، با استفاده از روش تقطیر با آب جدا شده و با GC و GC/MS بررسی و شناسایی شد.نتایج: از بین 21 ترکیب شناسایی شده که 96 درصد روغن اسانسی را تشکیل می دهند، ترکیبات اکتیل استات (69/24 درصد)، بتا - کاریوفیلن (24/22 درصد) و Z – بتا – اوسیمن (9/8 درصد) اجزای عمده تشکیل دهنده روغن اسانسی هستند.نتیجه گیری: با توجه به جدول مواد شناسایی شده، نتیجه گیری می شود که ترکیبات سسکویی ترپنی اندکی بیشتر از منوترپن ها است.

مقدمه: فیتواستروژن ها ترکیباتی طبیعی هستند که در بسیاری از گیاهان یافت می شوند و دارای خصوصیت آنتی اکسیدانی و استروژنیک هستند. شبدر متعلق به خانواده لگومینوز حاوی مقادیر زیادی فیتواستروژن است.هدف: هدف از این تحقیق تاثیر مصرف این گیاه در حیوانات بر فاکتورهای بیوشیمیایی خون و نیز ایجاد و توسعه رگه های چربی بوده است.روش بررسی: این بررسی بر روی 20 خرگوش نر بالغ که به طور تصادفی در چهار گروه پنج تایی تقسیم بندی شده بودند، انجام گرفته است. خرگوش های مورد بررسی رژیم پایه، رژیم پایه همراه با شبدر، رژیم پرکلسترول، رژیم پرکلسترول همراه با شبدر دریافت کردند. در ابتدا و دو ماه بعد از شروع بررسی از حیوانات نمونه خون گرفته شد و در انتهای تحقیق نیز آئورت و کرونر راست و چپ از نظر وجود و میزان رگه های چربی ارزیابی گشت.نتایج: استفاده از شبدر همراه با رژیم پرکلسترول در مقایسه با رژیم پرکلسترول به تنهایی به طور معنی دار C-Reactive Protein) CRP)، تری گلیسرید، توتال کلسترول و LDL کلسترول را کاهش و HDL کلسترول را افزایش داده است (05/0 p<). همچنین میانگین رگه های چربی در آئورت، کرونر راست و چپ به طور معنی دار کمتر بود (05/p<0).نتیجه گیری: نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد مصرف شبدر می تواند از ایجاد و توسعه آترواسکلروز پیش گیری کند.

مقدمه: التهاب به خصوص نوع مزمن آن از عوارض شایع و آسیب رسان بیماری ها است که عدم درمان قطعی و کامل آن توسط داروهای شیمیایی نیاز به تحقیق در زمینه این بیماری را با روش ها و داروهای جدید اجتناب ناپذیر کرده است.هدف: در تحقیق حاضر اثر عصاره الکلی یکی از گیاهان سنتی ایران با نام گزنه دو پایه که در کتب قدیم به عنوان گیاه ضد آماس معرفی شده با روش های علمی در دو مدل مختلف التهاب حاد و مزمن بررسی شده  است.روش  بررسی: در این تحقیق برای بررسی التهاب در موش های کنترل و درمان شده (گروهی که عصاره گیاه گزنه دوپایه را دریافت می کردند) از روش های 1- تزریق فرمالین به کف پای حیوان (التهاب حاد) و سنجش میزان آبی ایوانس تزریقی در سیستم گردش خون که از ناحیه پای ملتهب جدا شده است به روش اسپکتروفتومتری استفاده شد. در روش دوم و سوم به ترتیب با تزریق گزیلن در گوش حیوان و همچنین تزریق اسید استیک به داخل صفاق، التهاب حاد در گوش و صفاق ایجاد  شد. جذب نوری محلول آبی ایوانس جدا شده از قطعات گوش و مایع صفاق به عنوان داده در نظر گرفته شد. در روش چهارم با کاشت قطعه ای گاز استریل خشک (30mg) در ناحیه کشاله ران موش ها (التهاب مزمن)، پس از 7 روز قطعات گاز طی عمل جراحی از بدن حیوان جدا و پس از خشک شدن مجددا وزن شد. تفاوت وزن قطعه گاز پس از 7 روز به عنوان داده میزان التهاب در نظر گرفته شد.نتایج: مقایسه داده های حاصل از جذب نوری مایع ایوانس نشان داد عصاره گیاه قادر است التهاب پا و صفاق را به شکل معنی داری کاهش دهد. در التهاب با فرمالین عصاره گیاه در دوزهای 50 و100mg  به ترتیب میزان التهاب را به میزان 20/2 ± 52/34 و 1/2 ± 71/22 درصد و به ترتیب با حدود احتمالی 001/0 p< و 05/0 p< کاهش داد. در التهاب گوش بالاترین دوز (100mg) حدود 2/1 ± 48/35 درصد التهاب را کاهش داد که با احتمال 05/0 p< قابل قبول است. در التهاب صفاقی دوزهای 20، 50 و  100mgگیاهبه ترتیب توانست میزان التهاب را با درصدهای 1/2± 45/21، 2/2 ±55/35 و 8/1±49/27 درصد کاهش دهد که درصد معنی داری آن با احتمال 001/0 و 05/0 p< قابل قبول است. در مورد التهاب مزمن مشخص شد که عصاره گیاه در دوزهای 50 و100mg  به ترتیب میزان التهاب را به مقدار 1/2 ± 08/24 و 3/1 ± 04/19 درصد کاهش داد که با 05/0 p< این کاهش معنی دار است.نتیجه گیری: مقایسه اثر عصاره گیاه گزنه دو پایه کردستان در دو گروه کنترل و تحت درمان با عصاره نشان می دهد که این عصاره قادر است به میزان مشخصی در کاهش انواع التهاب حاد و مزمن موثر باشد.

مقدمه: اخیرا به دلیل فعالیت آنتی رادیکالی شناخته شده ترکیبات گیاهی و مشتقات آنها، توجه بسیار زیادی به افزودن آن ها به سامانه های غذایی و بیولوژیکی شده است.هدف: هدف از این تحقیق، بررسی فعالیت آنتی رادیکالی اسانس های سه گیاه دارویی آویشن (.Thymus vulgaris L)، مرزه (Satureja hortensis L.) و میخک (Syzygium aromaticum L.) بود.روش بررسی: در این بررسی، ابتدا اسانس های این گیاهان با دستگاه GC/MS تجزیه شدند و اجزای شیمیایی عمده آن ها شناسایی شدند. فعالیت آنتی رادیکالی این اسانس ها، توسط رادیکال 2 و 2- دی فنیل 1- پیکریل هیدرازیل (DPPH) بررسی شد. برای بررسی تاثیر حرارت بر فعالیت آنتی رادیکالی اسانس ها، دماهای 120 و 180 درجه سانتی گراد به مدت 5/0، 1، 2 و 3 ساعت روی نمونه ها اعمال شد و با نمونه شاهد (اسانس قبل از تیمار حرارتی) مقایسه گردید.نتایج: نتایج نشان داد که فعالیت آنتی رادیکالی میخک بیشتر از دو اسانس دیگر بود و مرزه و آویشن به ترتیب بعد از آن قرار گرفتند. این اسانس ها تحت تیمارهای مختلف حرارتی، رفتار های متفاوتی را نشان دادند.نتیجه گیری: هر سه اسانس مورد آزمایش با خنثی کردن رادیکال DPPH در دمای اتاق، خاصیت آنتی رادیکالی خوبی داشتند. اسانس های آویشن، مرزه و میخک تحت تاثیر حرارت رفتارهای مختلفی را از خود نشان داده اند که این مساله به دلیل تفاوت در نوع و مقدار ترکیبات موثره موجود در آن ها است.

مقدمه: صدمه به DNA و استرس اکسیداتیو از عوامل مهم در بسیاری از بیماری های تحلیل دهنده و پیری هستند.هدف: هدف از این تحقیق، بررسی اثرات محافظتی عصاره اتانولی و اسانس گیاه بر صدمات ناشی از پراکسیدهیدروژن در DNA لکوسیتی بود.روش بررسی: صدمه به DNA و مقاومت آن در مقابل اثرات تخریبی پراکسیدهیدروژن با سنجش کومت انجام شد. لنفوسیت ها با استفاده از محلول جدا کننده (فیکول 57 گرم در لیتر) جدا شده و در معرض عصاره اتانولی گیاه مرزه (05/0، 1/0، 5/0، 1 و 5/2 میلی گرم بر میلی لیتر)، اسانس گیاه (05/0، 1/0، 5/0، 1 و 5/2 میکرو لیتر بر میلی لیتر)، پراکسیدهیدروژن (50، 100 و 200 میکرومولار) و مخلوطی از پراکسیدهیدروژن (200 میکرومولار) با عصاره اتانولی (1 و 5/2 میلی گرم بر میلی لیتر) و یا اسانس گیاه (1 و 5/2 میکرولیتر بر میلی لیتر) در 4 درجه سانتی گراد به مدت 30 دقیقه قرار گرفتند و وسعت جابجایی DNA با روش الکتروفورز میکروژلی تک سلولی در تحت شرایط قلیایی اندازه گیری شد.نتایج: تیمار لنفوسیت ها با عصاره اتانولی یا اسانس گیاه مرزه منجر به کاهش قابل توجه صدمه بهDNA  در اثر پر اکسیدهیدروژن در مقایسه با نمونه های کنترل شد. عصاره گیاه باعث مهار قابل توجه (01/0>p) صدمه اکسیداتیو DNA ناشی از پراکسیدهیدروژن در مقایسه با نمونه های کنترل در غلظت 5/2 میلی گرم بر میلی لیتر شد. اسانس گیاه نیز (1 و 5/2 میکرولیتر بر میلی لیتر) مهار قابل توجه (01/0>p) صدمه ناشی از پر اکسید هیدروژن بر DNA را نشان داد.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان می دهد که عصاره اتانولی (در غلظت 5/2 میلی گرم بر میلی لیتر) و اسانس گیاه (در غلظت های 1 و 5/2 میکرولیتر بر میلی لیتر) هر دو قادر به مهار اثرات صدمات اکسیداتیو به DNA کروموزومی لنفوسیت ها هستند.  

مقدمه: یکی از معضلات استفاده از گیاهان دارویی و خوراکی، آلودگی های میکروبی و قارچی آن هاست که برای حل این مشکل امروزه از اشعه گاما به عنوان ضدعفونی کردن این گیاهان استفاده می شود. با توجه به این که گیاهان حاوی تعداد زیادی ماده شیمیایی هستند، احتمال تغییر و تحول آن ها با تاباندن اشعه گاما امکان  پذیر است. در صورت چنین تحولی می توان انتظار داشت که با این تغییرات، در خواص دارویی آن ها تغییراتی حاصل شود و ممکن است در آن ها مواد سمی، سرطان زا، محرک و نظایر آن ایجاد شود.هدف: در این پژوهش ده گیاه دارویی و خوراکی؛ نعناع قمی، نعناع فلفلی، گشنیز، رازیانه، زنجفیل، زیره سیاه، زیره سبز، بادرنجبویه، آویشن باغی و آویشن شیرازی که حاوی اسانس هستند، بررسی شدند.روش بررسی: اسانس حاصل از بخش های مورد استفاده دارویی از گیاهان هدف، قبل و بعد از تابش اشعه گاما مورد آنالیز GC، GC/MS و سپس شناسایی ترکیبات اسانس قرار گرفتند و تغییرات حاصله بررسی گردیدند.نتایج: نتایج نشان دادند که در شدت هایی از تابش اشعه گاما، از بین ده گیاه مورد آزمایش، اسانس گیاه گشنیز دستخوش تغییرات فاحش گشته است.نتیجه گیری: نتیجه این تحقیق فرضیه موجود در زمینه احتمال تغییر ترکیبات در اثر تابش اشعه گاما را تایید کرد و موضوع آن می تواند در سطح جهان به صورت هشداری، عواقب احتمالی برای انسان ها را به صدا درآورد.

مقدمه: گیاه خارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn) از دیرباز در درمان بیماری های کبدی استفاده می شده و میوه های فندقه این گیاه حاوی گروهی از ترکیبات فلاونوییدی است که به عنوان آنتی اکسیدانت کبد را محافظت می کنند و سیلی مارین نامیده می شوند. متابولیت های ثانویه دارای نقش های حیاتی در اکوفیزیولوژی گیاهان بوده و در اثر تغییر عوامل محیطی از نظر کمی و کیفی تغییر می نمایند. بنابراین بایستی با تحقیقات مناسب و با استفاده از وسایل دقیق وکنترل شده اقدام به شناسایی عوامل مذکور نمود.هدف: از آنجا که عوامل محیطی تاثیر بسیار عمده ای بر کیفیت و کمیت متابولیت ‏های ثانویه تولید شده توسط گیاهان دارند و به منظور شناخت عوامل موثر در تولید این متابولیت ‏ها و کاربرد این اطلاعات در زمینه فیزیولوژی گیاهی بررسی این متابولیت ‏ها در نمونه های بومی جمع آوری شده و کشت شده در شرایط کنترل شده صورت گرفت.روش بررسی: دانه های این گیاه از نقاط مختلف کشور (شمال، غرب و جنوب غرب) جمع  آوری شد و به همراه دانه های با منشا مجارستان در گل خانه کشت داده شدند. ویژگی های رویشی و فیزیولوژیکی در طی رشد بررسی شدند. سپس مقدار کمی و کیفی ترکیبات فلاونوییدی پس از استخراج از دانه های حاصله به روش HPLC بررسی شد.نتایج: سیلی بین ترکیب اصلی تشکیل دهنده سیلی مارین است و مقدار تجمع این ترکیبات در نمونه های جمع آوری شده از مناطق ایران بسیار بالاتر از نمونه های کشت شده در گل خانه است. به گونه ای که بالاترین مقدار تجمع سیلی مارین در دانه های مناطق برازجان، رودبارک و مجار بود که در هر دو شرایط کشت مقدار تجمع سیلی مارین در آن ها بالا بود. رابطه مثبت و معنی دار بین طول ساقه اصلی با قطر کپه اصلی در هر گیاه، تعداد شاخه های فرعی، تعداد کپه در هر گیاه و وزن هزار دانه با مقدار سیلی مارین استخراج شده وجود دارد.نتیجه گیری: بر پایه تحقیقات انجام شده عوامل محیطی محل رویش گیاه خار مریم ضمن تاثیر بر و ویژگی های رویشی بر مقدار کمی و کیفی ترکیبات فلاونولیگنانی نیز تاثیر می گذارند.

مقدمه: حدود 30 درصد مردم در کشورهای صنعتی حداقل یک بار در سال به بیماری هایی که از طریق مواد غذایی انتقال می یابد مبتلا می شوند. بنابراین برای کاهش یا حذف عوامل میکروبی بیماری زا و فساد مواد غذایی به روش های جدید نیاز است. یکی از این روش ها استفاده از اسانس های گیاهی به عنوان افزودنی های ضدمیکروبی در مواد غذایی است، اما برای کاربردی کردن مصرف اسانس های گیاهی به عنوان نگهدارنده در مواد غذایی، بررسی اثرات ضدمیکروبی آن ها به تنهایی و توام با عوامل دیگر موثر در رشد میکروارگانیسم های مهم مواد غذایی در مدل های آزمایشگاهی و غذایی ضروری است.هدف: هدف از این تحقیق، بررسی اثر اسانس گیاه آویشن شیرازی بر روی رشد باکتری استافیلوکوکوس ارئوس در سوپ جو تجارتی در حضور غلظت های مختلف (0، 005/0، 015/0 و 03/0 درصد) اسانس آویشن شیرازی در درجات حرارت 8 و 25 درجه سانتی گراد در مدت 21 روز بود.نتایج: تاثیر مقادیر مختلف اسانس بر میزان رشد باکتری از نظر آماری (آنالیز واریانس) معنی دار (01/p<0) بود و ضریب همبستگی غلظت اسانس آویشن شیرازی با لگاریتم تعداد باکتری مورد بررسی 588/0 - بود (با افزایش غلظت اسانس میزان رشد باکتری کاهش یافت). اثر مدت نگهداری برروی رشد باکتری نیز از نظر آماری (آنالیز واریانس) معنی دار (05/0>p) بود. ضریب همبستگی مدت نگهداری با لگاریتم تعداد باکتری برابر با 200/0 - بود که نشان می دهد با افزایش مدت نگهداری میزان رشد باکتری کاهش می یابد. همچنین ضریب همبستگی دمای نگهداری با لگاریتم تعداد باکتری برابر با 449/0 بود. به عبارت دیگر با کاهش دمای نگهداری، رشد باکتری هم کاهش می یابد و تاثیر دمای نگهداری بر روی رشد باکتری و اثر تداخلی آن با غلظت های مختلف اسانس از نظر آماری (آنالیز واریانس) نیز معنی دار (01/p<0) بود.نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن است که اسانس گیاه آویشن شیرازی می تواند به عنوان یک نگهدارنده طبیعی در برخی از مواد غذایی مد نظر قرار گیرد.

مقدمه: جنس بابونه یا Anthemis از خانواده Asteraceae می باشند، که حدود 130 گونه از جنس آن در جهان انتشار دارند، این جنس در ایران 39 گونه گیاه علفی یک ساله و چند ساله دارد. طبق منابع روی این گونه تحقیقی صورت نگرفته است.هدف: هدف از این مطالعه، بررسی ترکیب های شیمیایی اسانس گل و برگ گیاهAnthemis cotula L.  از استان گیلان است.روش  بررسی: در این بررسی نمونه در اواسط خرداد 1384 از رودبار در استان گیلان جمع آوری گردید. ترکیب های روغن های فرار از گل و برگ به روش تقطیر با آب، اسانس گیری و توسط دستگاه های کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شد.عبارتند از: N-nonadecane  (10.8 درصد)، Cedrane (9.2 درصد) و (E,E) a-farnesene (6 درصد) و ترکیب های عمده در برگ عبارتند از : 1-eicosane (11 درصد)، benzyl salicylate (8.9 درصد) و aromadendrene (7.1 درصد) می باشد.نتیجه گیری: بنابراین با توجه به تحقیق صورت گرفته و بررسی تحقیقات دیگر محققین تفاوت در نوع و میزان ترکیب ها در گونه .Anthemis cotula L با سایر گونه ها وجود دارد.