پژوهشهای علوم و صنایع غذایی ایران
سال:1384 | دوره:1 | شماره:2 (نیمه دوم) |تعداد مقالات:13

حلوا ارده یک فرآورده سنتی در ایران و کشورهای خاورمیانه است که از مخلوط کردن ارده (دانه های کنجد بو داده، پوستگیری شده و آسیاب شده) با یک شیرین کننده مناسب نظیر شیره انگور، خرما و عسل بدست می آید. این فرآورده بطور متوسط حاوی 65-57 درصد وزنی روغن است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی تاثیر جایگزین های چربی شامل نشاسته اصلاح شده (در سه سطح 75/0، 25/1 و 75/1 درصد)، صمغ گوار (در سه سطح 1/0، 15/0 و 2/0 درصد) و صمغ گزانتان (در سه سطح 01/0، 015/0 و 02/0 درصد) بر پایداری امولسیونی و خواص حسی (روغنی بودن، سفتی، پخش شوندگی، چسبندگی، رنگ، احساس دهانی، مزه و پذیرش کلی) مخلوط ارده کم چرب و شیره خرما بوده است. نتایج نشان داد که ثبات امولسیونی تمامی نمونه های حاوی جایگزین های چربی در همه سطوح جایگزینی (بجز صمغ گزانتان در سطح 02/0 درصد جایگزینی) در مقایسه با نمونه شاهد افزایش یافت. همچنین نتایج ارزیابی های حسی توسط داوران نشان داد که نوع و سطح جایگزین های چربی بر بسیاری از ویژگی های حسی نمونه ها تاثیر معنی داری نداشته است (a=%5) اما به طور کلی تمامی جایگزین ها در کل سطوح مورد آزمایش باعث بهبود خواص پخش شوندگی و سفتی نمونه ها نسبت به نمونه شاهد شده اند.

یکی از راههای نگهداری غذا افزودن مواد نگهدارنده به آن است. اما اغلب یک ماده نمی تواند یک فرآورده را به اندازه کافی محافظت نماید. بنابراین لازم است که سیستم محافظی ایجاد شود که بر محدودیت هایی که هر یک از مواد نگهدارنده دارند غلبه کند. با استفاده از مخلوط مواد نگهدارنده در صورت انتخاب صحیح هر یک از اجزا می توان به فواید عملی قابل ملاحظه ای رسید. در این تحقیق باکتری باسیلوس سرئوس مقاومی که از پنیر پیتزای حاوی سیترات سدیم به عنوان ماده نگهدارنده، جدا شده بود از نظر میزان حساسیت به مواد نگهدارنده مختلف شیمیایی و طبیعی بررسی شد. سپس میزان  MICو  MBCمواد نگهدارنده نسبت به آن تعیین گردید. نتایج آزمایش ها نشان داد که این باکتری به غلظت های مجاز بنزوات سدیم، اسید سوربیک، سیترات سدیم، سوربات پتاسیم و اسید استیک در غذا مقاوم است. حساسیت سویه باسیلوس سرئوس جدا شده نسبت به سویه استاندارد باسیلوس سرئوس PTCC1015 اختلاف معنی دار ندارد. اما به علت مقاومت این باکتری به غلظت های مجاز مواد نگهدارنده غذایی و برای کنترل آن در غذا اثر ترکیب مواد نگهدارنده بر آن بررسی شد. این باکتری به علت وجود اثر تشدیدکنندگی بین مواد نگهدارنده با غلظت های چندین بار کمتر از زمانی که به تنهایی استفاده شوند مهار شد. در این مطالعه اسید سیتریک (187/0 درصد) و اسید بنزوئیک (006/0 درصد)، اسید سوربیک (0018/0 درصد) و اسید پروپیونیک (156/0 درصد)، اسید پروپیونیک (019/0 درصد) و سوربات پتاسیم (019/0 درصد)، بنزوات سدیم (026/0 درصد) و اسید پروپیونیک (019/0 درصد)، اسید سیتریک (375/0 درصد) و سوربات پتاسیم (625/0 درصد)، نیسین (125 IU/ml) و اسید پروپیونیک (156/0 درصد) بر روی باکتری باسیلوس سرئوس اثر تشدیدکنندگی نشان دادند.

خرما از محصولات مهم کشاورزی در ایران است. ضایعات خرما در کشور که به علت عدم توجه به فرآورده های جانبی و نحوه فرآوری آن در کشور می باشد، تحقیق در مورد کاربرد فرآورده های جانبی خرما مانند شیره، قند و پالپ خرما را ضروری می سازد. در این پژوهش کاربرد شیره خرما در نسبت های مختلف به عنوان جایگزین شکر در فرمولاسیون بستنی بر ویژگی های فیزیکی و حسی بستنی بررسی شد. بستنی وانیلی با میزان قند 18 درصد به عنوان نمونه شاهد در نظر گرفته شد و شیره خرما در 4 سطح (25، 50، 75 و 100 درصد) جایگزین قند موجود در فرمولاسیون گردید. بررسی نتایج نشان داد که با افزایش سطح جایگزینی تا 50 درصد میزان اورران افزایش و پس از آن در سطوح جایگزینی 75 و 100 درصد کاهش یافت. با افزایش نسبت جایگزینی، دمای انجماد بستنی هنگام خروج از بستنی ساز به طور معنی دار کاهش و میزان ویسکوزیته افزایش یافت. در بررسی ویژگی های حسی با استفاده از داوران چشایی از مقیاس هدونیک 5 نقطه ای استفاده گردید. بررسی نتایج آزمون های حسی نشان داد که جایگزینی تا سطح 50 درصد و بعضا 75 درصد تاثیر معنی داری بر ویژگی عطر، طعم، بافت و پذیرش کلی در مقایسه با شاهد نداشته است (P<0.05).

در این تحقیق، استخراج کاروتنوئید ها از یک سوش مخمر جدید Sporobolomyces ruberrimus H110 توسط روشهای مختلف فیزیکی و شیمیایی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. استفاده ار غلظت های مختلف اسید کلرید ریک (2/0 و 5/0 نرمال) در دو حرارت 55oC و 75oC و همچنین استفاده از حلال DMSO جزء روش های استخراج شیمیایی استفاده شده در این مطالعه بودند. اعمال روش سونیکاسیون و سایشی با استفاده از گلوله های ریز شیشه ای از روشهای فیزیکی استخراج در این پژوهش بوده است. در بین تمامی روش های بکار رفته شده، روش استفاده از حلال شیمیایی DMSO و روش سایشی جزء موثرترین روشهای اعمال شده بودند که از نظر مقایسه، روش سایشی با استفاده از دستگاه سایشی گلوله ای دارای راندمانی حدود %30 بالاتر از روش DMSO بود. از دیگر مزایای این روش، عدم استفاده از حلال های سمی آلی و در نتیجه بهداشتی بودن محصول استخراج شده می باشد.

هدف از این تحقیق بررسی تاثیر تعداد باکتریهای سرماگرا و یاخته های پیکری بر ویژگی های فیزیکوشیمیایی و حسی پنیر سفید فراپالایشی بود. برای اینکار شیر حاوی تعداد متفاوت باکتریهای سرماگرا (5×106,1×106 و 10×106 cfu/ml) و یاخته های پیکری پایین (2×105>) انتخاب گردیده و نمونه پنیر سفید فراپالایشی از آنها تهیه گردید. در کاری دیگر، از شیر حاوی تعداد متفاوت یاخته پیکری (2×105، 4×105 و 6×105/ml) و تعداد باکتری سرماگرای پایین (1×106>) نمونه های پنیر سفید تهیه شدند و تاثیر تعداد باکتریهای سرماگرا و یاخته های پیکری شیرخام بر روی پروتئولیز و ویژگی های حسی شامل بافت و طعم پنیر سفید فراپالایشی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش سطح باکتریهای سرماگرای شیر، ازت محلول در pH=4.6 و ازت غیر پروتئینی (نامحلول در %12 تری کلرو استیک اسید) پنیر افزایش می یابد. اگرچه ازدیاد تعداد یاخته های پیکری تاثیر ملایمی بر افزایش ازت محلول در pH=4.6 داشت ولی بر ازت غیر پروتئینی که مبین پروتئولیز ثانویه است موثر نبود. هیچ کدام از تیمارهای مذکور تاثیر معنی داری بر بافت پنیر نداشتند ولی نمونه های پنیر تهیه شده از شیر با تعداد بالای باکتریهای سرماگرا از امتیاز طعم پایین تری برخوردار بودند (P<0.05).

فرآورده های پروبیوتیک اثرات زیادی از لحاظ تامین سلامت مصرف کنندگان دارند که می توان به کاهش خطر حملات قلبی و بهبود فلور میکروبی دستگاه گوارش اشاره کرد. در این تحقیق اثر ماست (500 گرم در هر روز به مدت سه هفته) غنی شده با لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس یا بیفیدوباکتریوم بیفیدوم بر میزان کلسترول، لیپوپروتئین با دانسیته پایین (LDL) و لیپوپروتئین با دانسیته بالا (HDL) و فلور میکروبی روده در 24 داوطلب سالم بررسی گردید. بر اساس نتایج تجزیه آماری میزان کلسترول و HDL پس از مصرف ماست پروبیوتیک در مقایسه با حالت کنترل کاهش قابل توجهی نشان داد (P<0.05) در حالی که تغییرات معنی داری در میزان LDL مشاهده نشد. نتایج مربوط به شمارش میکروبی نیز حاکی از آن بود که تعداد کلی فرم های مدفوعی نسبت به حالت کنترل تفاوت محسوسی ندارند اما تعداد بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس افزایش قابل توجهی نشان داد (P<0.05).

بررسی تغییرات ویژگی های حرارتی نان های ایرانی در مقایسه با نان باگت طی چهار روز نگهداری در دمای اتاق و تعیین رابطه بین این تغییرات و میزان توسعه بیاتی، اهداف این پژوهش بودند. بدین منظور، نان های اصلی ایرانی، شامل: بربری، سنگک، تافتون و لواش و همچنین باگت با مواد اولیه استاندارد، فرمول معین و در شرایطی کاملا تحت کنترل، تولید شدند. نان ها بعد از پخت و پس از اینکه خنک شدند، در دو لایه نایلون پلی اتیلنی بسته بندی شدند، تا تبادل رطوبت و هوا با محیط اطراف به حداقل برسد. سپس در زمان های مشخص، نان ها از داخل بسته های نایلونی خارج و 20 میلی گرم نمونه از مغز آنها استخراج می شد. سپس آنتالپی آنها با روش آنالیز حرارتی همزمان، طی چهار روز برای تمام نان ها و با سه تکرار تعیین شد. بررسی آماری نتایج با آزمون فاکتوریل در غالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. بدین منظور ابتدا از تجزیه واریانس استفاده گردید و سپس میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح 5 درصد مورد مقایسه قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار MSTAT-C استفاده شد. نمودارها نیز توسط برنامه کامپیوتری اکسل ترسیم شدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که نان های تازه دارای منحنی گرمازا هستند. در حالیکه، هرچه از مدت زمان نگهداری آنها می گذشت، منحنی به سوی گرماگیری پیش می رفت. البته روند این تغییرات در همه نان ها یکسان نبود، زیرا آنها از نظر فرمول تهیه، شرایط تولید و به ویژه میزان آب، با هم تفاوت داشتند. به طور کلی، بر اساس تحلیل آماری نتایج چنین استنباط می شود که آنتالپی نمی تواند زمان ماندگاری و توسعه بیاتی نان های لواش، تافتون و سنگک را تعیین کند؛ اما تغییرات این شاخص در نان بربری و باگت از روال منظم و قابل استنادی در سه روز اول برخوردار است، با این حال معرفی آنتالپی به عنوان پارامتری جهت پیشگویی توسعه بیاتی نان بربری، مستلزم پژوهش های بیشتری است.

شکل ظاهری گوجه فرنگی های مورد استفاده در تهیه برگه و نیز حفظ رنگ برگه ها در طی نگهداری در انبار حایز اهمیت می باشد. از این رو، به منظور بررسی برخی ویژگی های فیزیکوشیمیایی ( بریکس، اسیدیته،pH ، رطوبت، طول متوسط، قطر متوسط و نسبت طول به قطر) پنج رقم مختلف گوجه فرنگی (کورال، ریوگراند، پتوارلی، پیلو و پپ)، آزمایشی در چارچوب طرح آماری کرت های کاملا تصادفی با پنج تیمار و هر تیمار با چهار تکرار انجام گردید. نتیجه بررسی ها نشان داد که بین میانگین اسیدیته و نیز بین میانگین نسبت طول بـه قــطر انـواع گوجه فرنگی ها در سطح اطمینان پنج درصد اختلاف معنی دار وجود دارد و رقم ریوگراند با میانگین نسبت طول به قطر معادل 366/1 از وضعیت مطلوب تری برخوردار می باشد. به منظور تعیین مناسب ترین رقم گوجه فرنگی برای تولید برگه آزمون ارزیابی حسی از نوع امتیازدهی انجام گردید. نتیجه بررسی ها نشان داد بین میانگین امتــیــاز بــرگــه های گوجه فرنگی از نظر طعم، رنگ، ابعاد ظاهری و پذیرش کلی در سطح اطمینان پنج درصد اختلاف معنی دار وجود داشته و از نظر پذیرش کلی، آزمون کنندگان بیشترین امتیاز را به برگه گوجه فرنگی رقم ریوگراند دادند. لذا، رقم ریوگراند از نظر خصوصیات حسی مناسب ترین رقم برای تهیه برگه انتخاب گردید. به منظور بررسی اثر غلظت دی اکسیدگوگرد بر کیفیت طعم و رنگ، برگه های گوجه فرنگی حاصل از رقم ریوگراند به مدت 6 ماه در دمای 5oC انبار گردیده و هر 45 روز یکبار مورد آزمون ارزیابی حسی به روش امتیازدهی قرار گرفت. نتیجه بررسی نشان داد بین میانگین امتیازهای داده شده از سوی آزمون کنندگان هم از نظر طعم و هم از نظر رنگ در سطـح اطـمـیـنـان پنج درصد تفاوت معنی داری وجود دارد. در ارزیابی طعم و رنگ، نمونه های شاهد، کمترین امتیاز را کسب کردند. افزایش غلظت SO2 اثر منفی روی طعم و اثر مثبت روی رنگ برگه ها دارد.