گیاه و زیست بوم
سال:1390 | دوره:7 | شماره:27-2 (ویژه نامه کود و عملکرد) |تعداد مقالات:9

به منظور تعیین اثر مقادیر مختلف نیتروژن در تاریخ کاشت های مختلف بر روی خصوصیات فنولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد کلزا (Brassica napus L.) رقم هایولا 401، آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1388-1387 در ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا واقع در شهرستان نکا به اجرا در آمد. پنج تاریخ کاشت شامل 7، 17، 27 آبان، 7 و 17 آذر به عنوان عامل اصلی و چهار سطح ازت (کود اوره) شامل 150، 200، 250 و 300 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت و مقادیر کود ازته برای خصوصیات تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا خاتمه گلدهی، تعداد روز تا رسیدن، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته، وزن هزاردانه و عملکرد دانه معنی دار بود. تیمار مصرف ازت برای تمامی خصوصیت های ذکر شده به استثناء طول دوره گلدهی دارای اثر معنی دار بود. اثر متقابل تاریخ کاشت و ازت برای خصوصیت های مورد بررسی برای اغلب صفات به استثناء تعداد غلاف در بوته و وزن هزار دانه معنی دار نبود. در بین اجزای عملکرد، تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در بوته دارای همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه بود که موید تغییرات صفات مزبور در تاریخ های متفاوت کاشت و همچنین تاثیر بیش تر سطوح مختلف کود ازته بر عملکرد دانه است. همبستگی مثبت و معنی دار عملکرد دانه با هر یک از صفات فنولوژیکی نمایانگر آن است که در تاریخ کاشت های اول و دوم مقادیر بالای کود ازته افزایش خصوصیات فنولوژیکی، افزایش عملکرد دانه را نیز به دنبال داشت. در این راستا عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول در سطوح مختلف ازت به ترتیب برابر 2864، 3026، 3276 و 3707 کیلوگرم در هکتار بود که در تاریخ کاشت پنجم نیز افزایش کود ازته افزایش عملکرد دانه را به دنبال داشت و میزان عملکرد دانه در سطوح افزایش کود ازته به ترتیب برابر 1754، 1835، 1973 و 2268 کیلوگرم در هکتار بود. لذا یکی از راهکارهای جبران کاهش اجزای عملکرد و عملکرد دانه در کاشت تاخیری مصرف مقادیر بیش تر کود ازته می باشد.

این بررسی در تابستان سال 1387 واقع در ایستگاه خاوه وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی ورامین به صورت بلوک های دو بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل بقایای گیاه گندم (Triticum aestivum L.) به عنوان عامل اصلی در دو سطح شامل: سوزاندن بقایا و عدم سوزاندن بقایا و خاک ورزی به عنوان عامل فرعی در سه سطح شامل: دیسک، شخم+ دیسک، و بدون خاک ورزی و نیتروژن به عنوان عامل فرعی فرعی در سه سطح شامل: عدم مصرف کود، مصرف کود برابر توصیه آزمایشگاه برابر با 200 کیلوگرم کود اوره و دو برابر توصیه آزمایشگاه برابر با 400 کیلوگرم کود اوره) بودند. در این تحقیق صفاتی از قبیل ارتفاع گیاه، وزن خشک کل بوته در مرحله 7 تا 8 برگی و تاسل دهی، شاخص سطح برگ در دو مرحله 7 تا 8 برگی و تاسل دهی و عملکرد علوفه ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج این آزمایش نشان داد که اثر سطوح بقایای گیاهی بر صفات مورد آزمون در مرحله 7 تا 8 برگی تفاوت معنی داری را نشان ندادند. ولی اثر خاک ورزی بر روی صفات مذکور معنی دار بود. بیش ترین ارتفاع (84.944 سانتی متر)، شاخص سطح برگ (0.96850) و وزن خشک کل بوته (5.6944 گرم در بوته) در مرحله 7 تا 8 برگی مربوط به تیمار بدون خاک ورزی بود. در مرحله تاسل دهی تنها شاخص سطح برگ در دو سطح بقایا (سوزاندن بقایا و عدم سوزاندن بقایا) تفاوت معنی دار داشتند و بیش ترین شاخص سطح برگ (3.26096) مربوط به تیمار حفظ بقایا است. بیش ترین شاخص سطح برگ (4.1363)، وزن خشک کل بوته (90.10 گرم در بوته) و عملکرد علوفه ای (61.889) مربوط به تیمار بدون خاک ورزی بود. بررسی اثر نیتروژن بر شاخص های رشد بیانگر آن است که با افزایش میزان کود تا 400 کیلوگرم در هکتار، ارتفاع، شاخص سطح برگ و وزن خشک کل بوته ذرت افزایش یافت و حداکثر عملکرد در مقدار 300 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بدست آمد. بنابراین با توجه به نتایج می توان گفت روش بدون خاک ورزی در شرایط حفظ بقایای گندم مطلوب می باشد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و روغن در ارقام کلزا (Brassica napus L.) آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1384 در منطقه کرج به اجرا درآمد. در این پژوهش تاریخ کاشت به عنوان عامل اصلی در دو سطح (تاریخ کاشت معمول و تاریخ کاشت تاخیری)، ارقام به عنوان عامل فرعی (Ebonite, Olpro, Celsius, Geronimo, Arc-2, Dexter, Okapi, Herkules, Dunte, ORW20-3002)  در نظر گرفته شد. صفاتی نظیر تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه و عملکرد روغن محاسبه شدند. نتایج حاصل نشان داد که کشت تاخیری نسبت به کشت معمول در تمام صفات تاثیرگذار بوده است به نحوی که کاهش محسوسی در تمامی صفات اندازه گیری شده دیده شد. کلیه ارقام در کشت معمول (دهه اول مهرماه) عملکرد بهتر و چشمگیرتری نسبت به کشت تاخیری (دهه اول آبان ماه) داشتند و در بین ارقام مورد بررسی در کشت معمول رقم Ebonite با میانگین 4241 کیلوگرم در هکتار بیش ترین و رقم Okapi با میانگین 2353 کیلوگرم در هکتار کم ترین عملکرد دانه را به خود اختصاص داد. همچنین در کشت تاخیری در بین ارقام مورد مطالعه رقم Olpro با میانگین 773.5 کیلوگرم در هکتار بیش ترین میزان عملکرد روغن را نیز دارا شد و رقم Geronimo با میانگین 432.9 کیلوگرم در هکتار کم ترین میزان عملکرد روغن را به خود اختصاص داد.

کود دامی و اوره (46% نیتروژن) به عنوان یکی از مهم ترین منابع ارگانیک و شیمیایی نیتروژن، نقش بسزایی در بهبود عملکرد و رشد گیاه دارند. هر چند عواملی از قبیل چگالی پایین کود، آزاد سازی سریع نیتروژن در خاک و آلودگی محیط کاربرد این مواد را مشکل ساخته است. در این تحقیق استفاده از تکنولوژی فشرده سازی کود و تبدیل آن به پلت های متراکم پیشنهاد گردید و تاثیر پارامترهای رطوبت در محدوده 11 تا 24% (بر مبنای تر) و سایز ذرات بر روی دوام و استحکام پلت های حاصل مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج حاصل، دوام و پایداری پلت ها، با کاهش رطوبت و سایز ذرات مواد، افزایش یافت. در ادامه تاثیر فرآیند پلت سازی بر آزادسازی تدریجی نیتروژن در گیاه گندم (Triticium aestivum.) آزمایش گردید. در این آزمایش مزرعه ای، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، در ده تیمار، کاربرد انواع مختلفی از کودهای پلت شده مورد بررسی قرار گرفت. این تیمارها عبارتند از نه تیمار شامل سه سطح تراکم در سه سطح مختلف کود اوره با تیمار شاهد ( استفاده از کود اوره بصورت رایج و بدون پلت کردن). بر اساس نتایج حاصل اختلاف معنی دار آماری بین تیمارها مشاهده شد. همچنین در مقایسه میانگین ها با استفاده از روش دانکن، تیمار 7 که بیش ترین سطح تراکم و کمترین سطح کود اوره داشت، از بقیه بالاتر بود و اختلاف آن با شاهد بسیار معنی دار بود. علت افزایش عملکرد در این تیمار نسبت به شاهد، این است که تجزیه و متلاشی شدن کودهای پلت شده متراکم به صورت کند صورت گرفته، لذا باعث آزادسازی تدریجی نیتروژن در خاک شده و تاثیر آن بر افزایش کارایی نیتروژن در عملکرد گیاه گندم مشاهده می گردد. بنابر این کودهای پلت شده را می توان به منبعی از کودهای نیتروژنه به شمار آورد، که به دلیل دوام و تراکم آن به راحتی تجزیه نمی گردد و با آزاد سازی تدریجی نیتروژن، باعث افزایش کارایی نیتروژن در خاک می گردد. همچنین استفاده از این کودها، باعث کاهش تلفات آبشویی و افزایش عملکرد جذب نیتروژن توسط گیاه می گردد.

در سال های اخیر، گسترش علم زیست شناسی، اهمیت حفظ محیط زیست و تقاضای بالای مواد غذایی باعث گردیده تا محققین استفاده از ابزارهای زیستی را مد نظر قرار دهند. در این میان افزایش تولید در واحد سطح کاهو و فلفل از نظر کشاورزی دارای اهمیت زیادی است. در این تحقیق تاثیر پنج جدایه از گونه قارچی Trichoderma harzianum شامل T1، T2، T3، T4 و T5 در افزایش رشد دو گیاه فلفل و کاهو در شرایط گلخانه ای و در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار بررسی شد. برای انجام این تحقیق از سه غلظت 0.5، 1 و 1.5 درصد مایه تلقیح به ازاء هر گلدان استفاده شد. در هر گلدان تعداد پنج عدد بذر از هر کدام کاشته شد. به ترتیب پس از 40 و 30 روز از کاشت کاهو و فلفل، گیاهان قطع شده و طول، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، قطر ساقه و تعداد برگ آن ها محاسبه شد. نتایج آزمون نشان داد که جدایه ها در غلظت های مختلف اثرات متفاوتی در طول و مقدار وزن تر و خشک ریشه و اندام های هوایی هر دو گیاه داشتند و تفاوت معنی دار آماری را در سطح احتمال یک و پنج درصد با آزمون چند دامنه ای دانکن نشان دادند به طور کلی در بین جدایه ها، T1 بیش ترین و T2 کم ترین اثر رشدی را از خود نشان دادند. دو گیاه فلفل و کاهو نیز از نظر میزان تاثیر پذیری از جدایه ها در مواردی تفاوت معنی دار آماری در سطح احتمال یک درصد داشتند. در یک نتیجه گیری کلی اثر رشدی جدایه ها روی کاهو نسبتا بیش تر از فلفل بود.

به منظور بررسی اثر کشت توام برنج و ماهی بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج (Oryza sativa) آزمایشی با پنج رقم برنج (صدری، بی نام، طارم، هاشمی و حسنی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، به صورت دو طرح بلوک جداگانه مجاور هم (کشت توام برنج - ماهی و تک کشتی برنج به عنوان شاهد)، در سال زراعی 1388 در شهرستان آستارا انجام گرفت. داده های حاصل از اندازه گیری صفات مورد مطالعه ارقام برنج در هر طرح به طور جداگانه آنالیز و نتایج با یکدیگر مقایسه شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات در شرایط کشت توام برنج و ماهی و تک کشتی برنج نشان داد که بین شرایط کشت به استثنای شاخص برداشت، از نظر بقیه صفات مورد مطالعه، اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% وجود دارد. همچنین بین ارقام مورد مطالعه از لحاظ کلیه صفات اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1% مشاهده شد. اثر متقابل شرایط کشت در رقم برای صفات ارتفاع گیاه، تعداد کل پنجه در بوته، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در سطح احتمال 1% معنی دار بود. نتایج نشان داد که کلیه ارقام مورد مطالعه در شرایط کشت توام برنج و ماهی، عملکرد بیش تری نسبت به تک کشتی برنج داشتند و رقم بی نام با میانگین 4977 کیلوگرم در هکتار بیش ترین میزان عملکرد شلتوک را در کشت توام برنج و ماهی به خود اختصاص داد.

به منظور بررسی روابط موجود بین صفات کمی و کیفی با عملکرد، ده لاین امید بخش برنج به همراه ارقام هاشمی و کادوس طی سال های 1385، 1386 و 1387 در موسسه تحقیقات برنج واقع در رشت مورد بررسی قرار گرفتند. طرح آزمایشی مورد استفاده در هر سه سال، بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار بود. در این مطالعه 18 صفت شامل عملکرد و صفات کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج مقایسه میانگین از نظر عملکرد نشان داد که رقم کادوس با 5426 کیلو گرم در هکتار بالاترین عملکرد و لاین های 3، 8 و 9 به ترتیب با 4450، 4435 و 4378 کیلو گرم در هکتار بیش ترین میزان تولید را داشتند. برآورد ضرایب همبستگی ساده بین صفات در میانگین سه سال نشان داد که وزن صد دانه و تعداد پنجه بارور بالاترین ضریب همبستگی مثبت معنی دار را با عملکرد داشته در حالی که بین عملکرد و ارتفاع بوته همبستگی منفی و معنی دار وجود داشت. در تجزیه عاملی صفات، پنج عامل مستقل شکل و اندازه دانه، خصوصیات مرفولوژی گیاه، کیفیت پخت دانه، عملکرد و اجزای آن مجموعا 84 درصد تغییرات کل را توجیه نمودند، در این میان عوامل چهارم و پنجم در جهت افزایش عملکرد نقش بالایی داشتند. بنابراین صفات مرتبط با این عوامل شامل وزن صد دانه، تعداد دانه در خوشه، تعداد روز تا رسیدگی کامل و نیز طول دانه دارای اهمیت بیش تری در گزینش لاین های با عملکرد مطلوب خواهند بود. همچنین صفاتی مانند پنجاه درصد گلدهی، ارتفاع بوته، طول خوشه، درصد تبدیل، قوام ژل، درجه حرارت ژلاتینی و عرض دانه از اهمیت کم تری برخوردار بوده و در درجات بعدی می باشند.

نارنگی انشو (Citrus unshiu Marcovich) یکی از ارقام زودرس و سال آور مرکبات می باشد. در پژوهش حاضر به منظور کاهش ریزش میوه و همچنین بهبود صفات کیفی میوه درختان نارنگی انشو با پایه پونسیروس، در اواخر دوره گلدهی با جیبرلیک اسید و اوره در غلظت های مختلف به تنهایی و در ترکیب با یکدیگر به کار گرفته شدند. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 26 اردیبهشت سال 1388 با 4 تکرار و 6 تیمار شامل شاهد، (15 mg/l) GA3، (15 mg/l) GA3+اوره %1، (30 mg/l) GA3، (30 mg/l) GA3+اوره %1 و اوره %1 در باغ های مهدشت پایین واقع در 15 کیلومتری شهرستان ساری انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که تیمار (15 mg/l) GA3، به میزان قابل توجهی درصد ریزش فیزیولوژیک تابستانه (جودرو) را کاهش و همچنین درصد نگهداری میوه را نسبت به شاهد افزایش داده است، در حالی که کم ترین درصد نگهداری میوه مربوط به تیمار جیبرلیک اسید با غلظت 15 میلی گرم در لیتر+ اوره 1% بوده است. افزایش نسبت وزن پوست به قطر پوست در تیمار جیبرلیک اسید با غلظت 15 میلی گرم در لیتر نسبت به شاهد مشاهده گردید که موجب متراکم شدن و سفت تر شدن بافت پوست و کم شدن حالت پوکی آن شد و با توجه به کاهش قطر پوست در همه تیمارها نسبت به شاهد، میوه ها دارای پوستی نازک، اما سفت شدند.

مقدار و طبیعت از دست رفتن نیتروژن در شالیزار بستگی به زمان، مقدار و روش کاربرد نیتروژن و منبع کود نیتروژن و خواص فیزیکی و شیمیائی خاک دارد. معمولا تصاعد نیتروژن بصورت گاز آمونیاکی راه اصلی از دست رفتن نیتروژن در شالیزار است، بنابراین مدیریت کود نیتروژن بسیار حائز اهمیت است. همزمان کردن عرضه نیتروژن قابل جذب با نیاز گیاه با استفاده از ابزار LCCیک راهبرد مهم و اساسی برای افزایش استفاده از نیتروژن در نظام های کشت برنج است. این تحقیق به منظور بررسی مدیریت های مختلف کود نیتروژن (تقسیط های مختلف کود نیتروژن و LCC شماره 4 و 5) و تاثیر آن ها بر عملکرد برنج رقم فجر در سال زراعی 88-87 در موسسه تحقیقات برنج آمل انجام شد. نتایج نشان داد که مدیریت نیتروژن بر اساس LCC نسبت به تیمارهای تقسیطی افزایش عملکرد معنی داری داشته است. بالاترین عملکرد دانه در LCC شماره 5 بوده است که %73.5 نسبت به شاهد افزایش نشان داد. در بین تیمارهای تقسیطی بالاترین عملکرد دانه با مصرف 135 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد.